Poruszamy się po Europie bez granic. Odwiedzamy różne miejsca, wysyłamy pozdrowienia, poznajemy przyjaciół z rozmaitych krajów. Warto więc nasze wspomnienia dobrze udokumentować, również na piśmie. Zanim wyruszymy w kolejną podróż, przypomnijmy sobie kilka ważnych uwag dotyczących trudniejszych form ortograficznych i gramatycznych, które odnoszą się do nazw własnych.
RJ3c1eh6D8LYO
Polecenie 1
Zapoznaj się z nagraniem, zwracając uwagę na miejsce Polski i Polaków w Europie. Następnie wynotuj w punktach najważniejsze, twoim zdaniem, zagadnienia pojawiające się w wypowiedzi.
RTDIEmzIGkdaN
Ćwiczenie 1
RpxQjMujvqy5R1
Zadanie interaktywne. Tabela. Wpisz formy dopełniacza lub miejscownika podanych nazw krajów lub regionów: Dania, Hiszpania; Holandia, Irlandia; Bretania, Nadrenia; Anglia, Italia, Walia; Bośnia; Rosja; Niemcy, Włochy
Zadanie interaktywne. Tabela. Wpisz formy dopełniacza lub miejscownika podanych nazw krajów lub regionów: Dania, Hiszpania; Holandia, Irlandia; Bretania, Nadrenia; Anglia, Italia, Walia; Bośnia; Rosja; Niemcy, Włochy
W poniższej tabeli wpisz właściwy dopełniacz lub miejscownik nazw krajów lub regionów europejskich. Możesz wzorować się na zdaniu: „Nigdy nie byłem w (we)…”. Jeśli masz wątpliwości, skorzystaj z dowolnego słownika ortograficznego.
Mianownik
Dopełniacz / Miejscownik
Dania, Hiszpania
Holandia, Irlandia
Bretania, Nadrenia
Anglia, Italia, Walia
Bośnia
Rosja
Niemcy, Włochy
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1PVBi6albKXi1
Zadanie interaktywne. Tabela. Uzupełnij rubrykę z wersją rodzimą lub spolszczoną nazwiska.
Podane wersje rodzime nazwisk: Shakespeare, Balzac, Molière .
Podane wersje spolszczone: Russo, Szopen, Wolter.
Zadanie interaktywne. Tabela. Uzupełnij rubrykę z wersją rodzimą lub spolszczoną nazwiska.
Podane wersje rodzime nazwisk: Shakespeare, Balzac, Molière .
Podane wersje spolszczone: Russo, Szopen, Wolter.
Wyszukaj w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny pod redakcją Andrzeja Markowskiego nazwiska postaci ważnych dla kultury europejskiej. Zapoznaj się z dwoma wersjami ich nazwisk: rodzimą i spolszczoną. Uzupełnij luki w tabeli.
Wersja rodzima
Wersja spolszczona
Shakespeare
Russo
Balzac
Szopen
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000007V1B1v50_0000000K
Przedrostek euro-, pisownia przymiotników i nazw własnych
RZbKT6edxxduh
Coraz częściej pojawiają się w polszczyźnie nazwy własne i wyrazy pospolite, w których występują odniesienia do Europy. Związane są one również z wejściem Polski do Unii Europejskiej. Zapożyczamy nazwy instytucji, urzędów, dokumentów i traktatów Parlamentu Europejskiego.
Wymownym znakiem tych zmian są słowa z przedrostkiem 'euro-', np. 'eurofundusze', 'europarlament', 'europejski'.
Cząstkę 'euro-' zawsze piszemy łącznie z wyrazami, których 'europejskość' ma ona podkreślać,np. 'eurobarometr', 'europarlament'.
Europejskie nazwy własne mają tradycyjny zapis – z wielkiej litery piszemy miasta, stolice, pasma górskie, krainy, regiony. To samo dotyczy nazw obywateli państw, regionów.
Zwykle formy męskie nazw mieszkańców i obywateli mają swoje żeńskie odpowiedniki: 'Polak – Polka', 'Niemiec – Niemka', 'Norweg – Norweżka', 'Fin – Finka', 'Szwed – Szwedka'.
Natomiast określenia mieszkańców miastj0000007V1B1v50_000tp001mieszkańców miast ('wrocławianin', 'berlińczyk', 'paryżanin') piszemy małą literą.
RVxvQHWciamp3
Warto zapamiętać, że zwyczajowo można używać określenia 'Wspólnota' jako synonimu 'Unii Europejskiej'.
Na co należy zwracać uwagę?
1) Kłopoty mogą się pojawiać przy zapisie przymiotników utworzonych od nazw własnych. Warto zapamiętać następujące przykłady:
formant '-ski' mają m.in. takie przymiotniki, jak: 'włoski', 'hiszpański', 'francuski', 'norweski';
formant '-cki': 'szkocki' (jak 'płocki');
formant '-dzki': 'szwedzki', 'oksfordzki' (jak 'grudziądzki',) tak kończą się wyrazy utworzone od rzeczowników zakończonych na głoski [d, dz] – 'Szwed', 'Oksford').
2) W nazwach typu: 'Hiszpania', 'Katalonia', 'Rumunia', 'Holandia', zakończonych na [n’ja, d’ja], w dopełniaczu pojawia się forma -nii, -dii, bo wymawiamy je i zapisujemy jak wyrazy 'mania – manii', 'melodia – melodii'. Ale już wyraz 'Bośnia' wymawiamy jak 'wiśnia' – stąd w dopełniaczu piszemy 'Bośni' (jak 'wiśni').
3) Nie nadużywamy wielkich liter w słownictwie dotyczącym polityki, administracji, prawa Unii Europejskiej. Dotyczą ich te same zasady pisowni, co w nazwach instytucji i dokumentów polskich.
Nazwę waluty unijnej: 'euro' piszemy z małej litery, jak inne nazwy monetarne: 'złoty', 'dolar' itp.
Warto także zapamiętać, że nazwiska obce, które przyjęły się w polskim języku, podlegają odmianie jak nazwiska polskie. Szczególnie dotyczy to znanych osób ze świata kultury, np. Disney, Disneya; Goethe, Goethego.
Szczegółowe zasady odmiany i pisowni warto sprawdzić w słowniku poprawnej polszczyzny lub w słowniku ortograficznym.
j0000007V1B1v50_000tp001
Mieszkańcy miast: Rzymu i Aten – to rzymianie i ateńczycy. Obywatele antycznych państw, Rzymu i Grecji, to Rzymianie i Ateńczycy
j0000007V1B1v50_0000001A
Zadaniowo
R13Vmd7QfYyGm
Ćwiczenie 3
RLjWW1rLKUHZl1
Ćwiczenie 4
R1L69PWJ60MQ11
RSpBwRcJNihCN
R1K0WClwV1gxa
R1dxsqep2IIHp
Ćwiczenie 5
Znajdź ukryte wśród liter przymiotniki pochodzące od nazw własnych.
ROW4HJztZY3Qh
Ćwiczenie 5
Ułóż po jednym zdaniu z następującymi przymiotnikami: wiedeński, rzymski, francuski, zakopiański, śląski, gdański, madrycki, europejski.
Rtg1KDK6iZsDz
Zdanie rozpoczynamy wielką literą, a kończymy kropką. Pamiętaj o zapisaniu przymiotników małą literą.
W cukierni mama zawsze kupuje sernik wiedeński. Mój tata ma rzymski nos. Pewien francuski aktor jest ulubieńcem mojej babci. Zakopiański klimat sprzyja spacerom. Mój śląski kolega mówi z ciekawym akcentem. Gdański pomnik Neptuna to miejsce wielu spotkań. Madrycki wiatr osuszył moje mokre od deszczu ubrania. Grecja to europejski kraj, leżący na południu kontynentu.
RXxsrYrAQcRHy
Ćwiczenie 6
R15B5BbYwlG8S1
Ćwiczenie 7
Rn05UvofiDAFd1
Ćwiczenie 8
R19YfYGMZc7c81
Zadanie interaktywne. Określ, które zdania zawierają poprawne formy pod względem pisowni nazw własnych, a które błędnie zapisane.
Zdania:
1. Spędzamy zwykle wakacje nad Morzem Bałtyckim, ale na narty wyjeżdżamy w Alpy lub Dolomity.
2. Do Brukseli łatwo się dostać pociągami z Nadreni, Badeni lub Wesfalji.
3. Lubię klimat Katalonii, ale w przyszłym roku udam się do Rumunii lub Bośni.
4. Pewna Norweżka sprzeczała się z berlińczykiem o liczbę mieszkańców Helsinek.
5. Trudno jednym słowem nazwać mieszkańca Oslo.
6. Lubię haski poranek, praskie popołudnie, a najbardziej - paryski wieczór.
7. Choć pochodzę z Hiszpanii, znam świetnie szwecki, norwezki, irlandzki, a nawet kilka słów w polszczyźnie.
8. Wiem przecież, że kobieta, która ma narodowość duńską, to Dunka, z Norwegii pochodzi Norweżka, a w Finlandii mieszka Finka.
Zadanie interaktywne. Określ, które zdania zawierają poprawne formy pod względem pisowni nazw własnych, a które błędnie zapisane.
Zdania:
1. Spędzamy zwykle wakacje nad Morzem Bałtyckim, ale na narty wyjeżdżamy w Alpy lub Dolomity.
2. Do Brukseli łatwo się dostać pociągami z Nadreni, Badeni lub Wesfalji.
3. Lubię klimat Katalonii, ale w przyszłym roku udam się do Rumunii lub Bośni.
4. Pewna Norweżka sprzeczała się z berlińczykiem o liczbę mieszkańców Helsinek.
5. Trudno jednym słowem nazwać mieszkańca Oslo.
6. Lubię haski poranek, praskie popołudnie, a najbardziej - paryski wieczór.
7. Choć pochodzę z Hiszpanii, znam świetnie szwecki, norwezki, irlandzki, a nawet kilka słów w polszczyźnie.
8. Wiem przecież, że kobieta, która ma narodowość duńską, to Dunka, z Norwegii pochodzi Norweżka, a w Finlandii mieszka Finka.
Zastanów się nad poprawnością wyróżnionych nazw i wyrazów utworzonych od nazw w poniższych zdaniach. Pojawiają się tam formy poprawne oraz błędne. Opatrz znakiem plus te zdania, w których wszystkie formy są poprawne, znakiem minus zaś te, w których przynajmniej jedna forma jest błędna.
Stwierdzenie
+
-
Spędzamy zwykle wakacje nad Morzem Bałtyckim, ale na narty wyjeżdżamy w Alpy lub w Dolomity.
□
□
Do Brukseli łatwo się dostać pociągami z Nadreni, Badeni lub Westfalji.
□
□
Lubię klimat Katalonii, ale w przyszłym roku udam się do Rumunii lub Bośni.
□
□
Pewna Norweżka sprzeczała się z berlińczykiem o liczbę mieszkańców Helsinek.
□
□
Trudno jednym słowem nazwać mieszkańca Oslo – słowa oślanin nie znajdziesz w słowniku.
□
□
Lubię haski poranek, praskie popołudnie, a najbardziej – paryski wieczór.
□
□
Choć pochodzę z Hiszpani, znam świetnie szwecki, norwezki, irlandzki, a nawet kilka słów w polszczyźnie.
□
□
Wiem przecież, że kobieta, która ma narodowość duńską, to Dunka, z Norwegii pochodzi Norweżka, a w Finlandii mieszka Finka.
□
□
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RDMWdnMHHymuY
Ćwiczenie 8
Zadanie interaktywne. Określ, które zdania zawierają poprawne formy pod względem pisowni nazw własnych, a które błędnie zapisane.
Zdania:
1. Spędzamy zwykle wakacje nad Morzem Bałtyckim, ale na narty wyjeżdżamy w Alpy lub Dolomity.
2. Do Brukseli łatwo się dostać pociągami z Nadreni, Badeni lub Wesfalji.
3. Lubię klimat Katalonii, ale w przyszłym roku udam się do Rumunii lub Bośni.
4. Pewna Norweżka sprzeczała się z berlińczykiem o liczbę mieszkańców Helsinek.
5. Trudno jednym słowem nazwać mieszkańca Oslo.
6. Lubię haski poranek, praskie popołudnie, a najbardziej - paryski wieczór.
7. Choć pochodzę z Hiszpanii, znam świetnie szwecki, norwezki, irlandzki, a nawet kilka słów w polszczyźnie.
8. Wiem przecież, że kobieta, która ma narodowość duńską, to Dunka, z Norwegii pochodzi Norweżka, a w Finlandii mieszka Finka.
Zadanie interaktywne. Określ, które zdania zawierają poprawne formy pod względem pisowni nazw własnych, a które błędnie zapisane.
Zdania:
1. Spędzamy zwykle wakacje nad Morzem Bałtyckim, ale na narty wyjeżdżamy w Alpy lub Dolomity.
2. Do Brukseli łatwo się dostać pociągami z Nadreni, Badeni lub Wesfalji.
3. Lubię klimat Katalonii, ale w przyszłym roku udam się do Rumunii lub Bośni.
4. Pewna Norweżka sprzeczała się z berlińczykiem o liczbę mieszkańców Helsinek.
5. Trudno jednym słowem nazwać mieszkańca Oslo.
6. Lubię haski poranek, praskie popołudnie, a najbardziej - paryski wieczór.
7. Choć pochodzę z Hiszpanii, znam świetnie szwecki, norwezki, irlandzki, a nawet kilka słów w polszczyźnie.
8. Wiem przecież, że kobieta, która ma narodowość duńską, to Dunka, z Norwegii pochodzi Norweżka, a w Finlandii mieszka Finka.
Zastanów się nad poprawnością wyróżnionych nazw i wyrazów utworzonych od nazw w poniższych zdaniach. Pojawiają się tam formy poprawne oraz błędne. Opatrz znakiem plus te zdania, w których wszystkie formy są poprawne, znakiem minus zaś te, w których przynajmniej jedna forma jest błędna.
Stwierdzenie
+
-
Spędzamy zwykle wakacje nad Morzem Bałtyckim, ale na narty wyjeżdżamy w Alpy lub w Dolomity.
□
□
Do Brukseli łatwo się dostać pociągami z Nadreni, Badeni lub Westfalji.
□
□
Lubię klimat Katalonii, ale w przyszłym roku udam się do Rumunii lub Bośni.
□
□
Pewna Norweżka sprzeczała się z berlińczykiem o liczbę mieszkańców Helsinek.
□
□
Trudno jednym słowem nazwać mieszkańca Oslo – słowa oślanin nie znajdziesz w słowniku.
□
□
Lubię haski poranek, praskie popołudnie, a najbardziej – paryski wieczór.
□
□
Choć pochodzę z Hiszpani, znam świetnie szwecki, norwezki, irlandzki, a nawet kilka słów w polszczyźnie.
□
□
Wiem przecież, że kobieta, która ma narodowość duńską, to Dunka, z Norwegii pochodzi Norweżka, a w Finlandii mieszka Finka.
□
□
Tabela
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9
Wypisz poprawnie zapisane nazwy własne z poprzedniego ćwiczenia w dwóch grupach - w jednej słowa pisane z wielkiej litery, w drugiej z małej.
R1aWme3j4gyAx
Skorzystaj ze słownika ortograficznego, jeśli masz wątpliwości związane z pisownią tych wyrazów.
Sformułuj i zapisz poniżej lub w zeszycie własne wyjaśnienia poniższych słów z formantem 'euro-'.
europarlamentarzysta
eurodeputowany
eurosejm
Uzasadnij, dlaczego jedna z tych nazw nie pasuje do pozostałych.
Pamiętaj o właściwej pisowni przedrostka 'euro-'.
Europarlamentarzysta to poseł do Parlamentu Europejskiego. Eurodeputowany to również poseł, synonim europarlamentarzysty. 'Eurosejm' to miejsce obrad Parlamentu Europejskiego, nie pasuje do 'europarlamentarzysty' i 'eurodeputowanego', gdyż słowa te określają ludzi.
1
Ćwiczenie 12
Zastąp poniższe neologizmy z cząstką euro- dłuższym wyrażeniem według podanego wzoru. Zapisz je w zeszycie.
eurozwolennik – zwolennik Unii Europejskiej
euroklub – ...
euromiasto – ...
europarlament – ...
euroobywatel – ...
europrojekt – ...
eurobarometr – ...
eurobiurokracja – ...
Pisz krótko, hasłowo. Pamiętaj, że formant 'euro-' wskazuje na ścisły związek pojęcia z Unią Europejską.
euroklub – klub zajmujący się sprawami europejskimi
euromiasto – miasto ściśle współpracujące z innym partnerskim miastem w Unii Europejskiej
europarlament – Parlament Europejski
euroobywatel – obywatel Unii Europejskiej
europrojekt – projekt w ramach Unii Europejskiej
eurobarometr – badania opinii publicznej w ramach Unii Europejskiej
eurobiurokracja – biurokracja w Unii Europejskiej
Ćwiczenie 13
Rvu1Kkbq25Dej1
Zadanie interaktywne typu prawda/fałsz.
Twierdzenia:
1. Jeśli piszemy o oficjalnych instytucjach Unii Europejskiej, powinniśmy stosować wielkie litery – np. „Komisja Europejska”, „Przewodniczący Unii Europejskiej”, „Rada Unii Europejskiej”.
2. W znaczeniu potocznym (obiegowym) możemy używać wyrażeń typu „strategia lizbońska”, „konferencja europejska”, „traktat nicejski”, „prezydencja europejska” – podobnie przecież piszemy np.: „traktat wersalski”, „kongres wiedeński”.
3. Wszystkie nazwy dotyczące Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego trzeba pisać zawsze wielkimi literami. Nawet w obiegu potocznym nie powinny się znaleźć formy typu „parlament europejski”.
4. W zdaniu – „W maju w Brukseli zbiorą się wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej.” – zostały poprawnie użyte małe i wielkie litery.
5. Cząstkę „euro-” piszemy zawsze z łącznikiem (np. euro-parlament).
Zadanie interaktywne typu prawda/fałsz.
Twierdzenia:
1. Jeśli piszemy o oficjalnych instytucjach Unii Europejskiej, powinniśmy stosować wielkie litery – np. „Komisja Europejska”, „Przewodniczący Unii Europejskiej”, „Rada Unii Europejskiej”.
2. W znaczeniu potocznym (obiegowym) możemy używać wyrażeń typu „strategia lizbońska”, „konferencja europejska”, „traktat nicejski”, „prezydencja europejska” – podobnie przecież piszemy np.: „traktat wersalski”, „kongres wiedeński”.
3. Wszystkie nazwy dotyczące Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego trzeba pisać zawsze wielkimi literami. Nawet w obiegu potocznym nie powinny się znaleźć formy typu „parlament europejski”.
4. W zdaniu – „W maju w Brukseli zbiorą się wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej.” – zostały poprawnie użyte małe i wielkie litery.
5. Cząstkę „euro-” piszemy zawsze z łącznikiem (np. euro-parlament).
Określ prawdziwość poniższych stwierdzeń, dotyczących zasad pisowni ważnych nazw i terminów związanych z Unią Europejską.
Stwierdzenie
Prawda
Fałsz
Jeśli piszemy o oficjalnych instytucjach Unii Europejskiej, powinniśmy stosować wielkie litery – np. „Komisja Europejska”, „Przewodniczący Unii Europejskiej”, „Rada Unii Europejskiej”.
□
□
W znaczeniu potocznym (obiegowym) możemy używać wyrażeń typu „strategia lizbońska”, „konferencja europejska”, „traktat nicejski”, „prezydencja europejska” – podobnie przecież piszemy np.: „traktat wersalski”, „kongres wiedeński”.
□
□
Wszystkie nazwy dotyczące Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego trzeba pisać zawsze wielkimi literami. Nawet w obiegu potocznym nie powinny się znaleźć formy typu „parlament europejski”.
□
□
W zdaniu – „W maju w Brukseli zbiorą się wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej.” – zostały poprawnie użyte małe i wielkie litery.
□
□
Cząstkę „euro-” piszemy zawsze z łącznikiem (np. euro-parlament).
□
□
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RssUtfSkPMjjB1
Ćwiczenie 14
Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji. Słowa klucze: Europa, nazwa geograficzna, miasto, przymiotnik, nazwa własna, nazwisko.