Wiosna i lato to pory roku, na które wszyscy czekamy: robi się ciepło, dni są coraz dłuższe. Jednocześnie świat staje się bardzo kolorowy: drzewa i krzewy zaczynają kwitnąć, a łąki i trawniki pokrywają się kwiatami. Zwierzęta, które przespały zimę, opuszczają kryjówki. Powracają też ptaki zimujące w ciepłych krajach.

R19RnvoJltDeu
Kwiaty na drzewach zwiastują nadchodzącą wiosnę
Źródło: www.pixabay.com, domena publiczna.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • jaki jest związek pomiędzy porami roku a wysokością Słońca nad horyzontem i długością dnia.

Twoje cele
  • Omówisz zmiany zachodzące u roślin i zwierząt podczas wiosny.

  • Wyjaśnisz, dlaczego latem panują najlepsze dla zwierząt warunki dla rozwoju ich potomstwa.

  • Przedstawisz, jakie zagrożenia mogą towarzyszyć letnim wyprawom terenowym.

iSbp2gK6ro_d5e178

1. Nadejście wiosny

Kwitnące w drugiej połowie lutego kotki leszczyny pospolitej są jednym z pierwszych zwiastunów nadchodzącej wiosny. Ich pojawienie się stanowi umowny początek przedwiośniaprzedwiośnieprzedwiośnia. Mimo niskiej jeszcze temperatury spomiędzy topniejących płatów śniegu wydostają się rośliny: przebiśniegi i zawilce. Pojawiają się też pierwsze ptaki powracające z ciepłych krajów: skowronki i czajki, które stosunkowo dobrze znoszą niskie temperatury.

Kalendarzowa wiosna rozpoczyna się 21 marca. Wtedy też cała przyroda budzi się do życia. Dni stają się dłuższe, robi się coraz cieplej. Już tylko nocami zdarzają się przymrozki. Topnieje zalegający gdzieniegdzie śnieg, zwiększa się wilgotność ziemi i powietrza. Wydłużający się dzień i wyższe temperatury wywołują duże zmiany w świecie roślin. W marcu budzą się do życia pierwsze (po leszczynach) drzewa i krzewy. Kiełkują też nasiona roślin jednorocznych. Najwięcej roślin kwitnie jednak późną wiosną.

Z zimowego snu budzą się owady stanowiące pożywienie ptaków coraz liczniej powracających z ciepłych krajów. Płazy, np. żaby i ropuchy, zaczynają składać skrzekskrzekskrzek, z którego rozwiną się nowe osobniki. Ptaki budują gniazda i składają jaja. Wiosna jest dla zwierząt idealną porą do rozrodu, gdyż mają zapewnioną dużą ilość pokarmu.

Ciekawostka

Czy wiesz, dlaczego bieli się drzewa w sadach? W czasie przedwiośnia dni są ciepłe, ale nocami mogą zdarzać się jeszcze przymrozki. W wyniku tego wiele drzewek i krzewów owocowych zbyt szybko budzi się do życia i wypuszcza liście. Nocą, kiedy jest chłodniej, liście mogą ulec uszkodzeniu. Pomalowane na biało pnie odbijają promienie słoneczne. Dzięki temu roślina się nie nagrzewa i nie budzi przedwcześnie.

R1NLM5uDq3FqT
Jabłoń, śliwa i czereśnia są bardzo wrażliwe na różnice temperatur. U tych gatunków drzew owocowych bielenie pni stanowi absolutną konieczność
Źródło: epodreczniki.pl, licencja: CC BY 3.0.
iSbp2gK6ro_d5e269

2. Pełnia życia – przyroda latem

Kalendarzowe lato rozpoczyna się 22 czerwca. To najcieplejszy okres w roku. Dni są długie, często upalne, a noce ciepłe. Jest to więc czas najbardziej sprzyjający rozwojowi roślin. Wiele z nich wówczas kwitnie, inne zaczynają już owocować.

  • Rośliny kwitnące:

  • Rośliny owocujące

Bujny rozwój roślinności sprzyja zwierzętom roślinożernym, w tym owadom. Ptaki, które przyleciały wiosną, mają teraz najlepsze warunki do wychowania potomstwa. Również wiele innych zwierząt korzysta z bogactwa pożywienia i odpowiedniej pogody. Najadają się na zapas – w ich organizmach zaczyna się odkładać tłuszcz na zimę. U ssaków młode szybko rosną i uczą się od rodziców sztuki przetrwania.

Lato to czas żniw i prac polowych. Zwierzęta, które nauczyły się korzystać z działalności człowieka, mogą liczyć na obfitość pokarmu. Podczas zbiorów również drapieżnikom łatwiej zdobyć pożywienie, ponieważ odsłaniane są nory drobnych zwierząt i szybciej można coś upolować.

Pod koniec lata, kiedy pisklęta są już wychowane, opierzone i potrafią latać, ptaki niezimujące zbierają się w duże grupy i przygotowują do odlotu. To właśnie w tym okresie można zaobserwować przesiadujące na drzewach i przewodach elektrycznych chmary szpaków i jaskółek.

iSbp2gK6ro_d5e315

3. Latem należy zachować ostrożność

Upalne dni i dostatek pożywienia sprzyjają też zwierzętom, które mogą być dla nas groźne. Wybierając się na wycieczkę, warto zabrać ze sobą środek przeciwko komarom i kleszczom. Po powrocie z lasu należy dokładnie obejrzeć swoje ciało, szczególnie te części, które były odkryte. Jeśli znajdziemy kleszcza, musimy udać się do lekarza i poprosić, by go jak najszybciej usunął. Kleszcze mogą bowiem przenosić niebezpieczne choroby.

Nie powinno się także spożywać nieumytych owoców. Mogą kryć się na nich larwy różnych pasożytówpasożytpasożytów. Należy też uważać na pszczoły i osy. Lepiej unikać gwałtownego odpędzania tych owadów – można je przypadkiem uderzyć i rozdrażnić.

R19ivfEtfZpKK
Kleszcz jest niewielkim zwierzęciem, mierzy około 1 mm długości. Kiedy się napije krwi, jego rozmiary znacznie się zwiększają. Zdjęcie przedstawia obraz kleszcza w powiększeniu
Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
Ciekawostka

W polskich lasach spotkać można żmiję zygzakowatą. Wąż ten jest jadowity, pamiętajmy jednak, że nigdy nie reaguje agresywnie bez powodu, tylko kiedy czuje się zagrożony. Zanim zaatakuje, głośno syczy, ostrzegając nas w ten sposób przed ukąszeniem.

RYNrukBrJoJak
Pamiętaj – żmija zygzakowata nie zagraża bezpośrednio człowiekowi, ale wystraszona, dotknięta lub rozdrażniona może ukąsić, a jej jad jest niebezpieczny. Nie należy jej zabijać: podlega ochronie, a poza tym jest niezwykle pożyteczna. Zjada wiele owadów i gryzoni, które niszczą uprawy
Źródło: Wikipedia.org, licencja: CC BY 3.0.
iSbp2gK6ro_d5e355

Podsumowanie

  • Dłuższe dni i wyższa temperatura wiosną sprzyjają wypuszczaniu liści przez rośliny, kiełkowaniu nasion i zakwitaniu. Zwierzęta budzą się ze snu zimowego, inne przylatują z ciepłych krajów.

  • Wyższa temperatura latem i rozwój roślinności wpływają na poprawę warunków życia zwierząt roślinożernych, a tym samym i drapieżników, które się nimi żywią.

  • Żmije, kleszcze mogą stanowić zagrożenie szczególnie latem.

iSbp2gK6ro_d5e355
bg‑azure

Praca domowa

11
Ćwiczenie 1
R1ZDfP8qKDxtB
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iSbp2gK6ro_d5e425

Słownik

pasożyt
pasożyt

organizm, który nie zdobywa pokarmu samodzielnie, lecz posila się kosztem innego organizmu, zwanego żywicielem; pasożyt ma korzyści ze współżycia, natomiast żywiciel ponosi szkody

przedwiośnie
przedwiośnie

klimatyczna pora roku na przełomie zimy i wiosny, charakteryzująca się temperaturą powietrza w granicach 0–5 °C, stopniowo rosnącą; z rzadka pojawiają się jeszcze przymrozki; dni stają się coraz dłuższe

skrzek
skrzek

skupisko jaj płazów (np. żab i ropuch), w którym jaja otoczone są wspólną galaretowatą otoczką chroniącą je przed niekorzystnymi warunkami środowiska

iSbp2gK6ro_d5e498

Zadania

1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1
RKTtBZNypT8D51
zadanie interaktywne
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2
R138EZd2SzYje1
zadanie interaktywne
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 3
R1THqVRWwAzeX1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 4
R1QvgWu63N9kP1
Żuraw
R13w8q9MhXh5E1
Jemiołuszka
Źródło: www.pixabay.com, domena publiczna.
R1O0hMuwyZ2zn1
Bocian
Źródło: www.pixabay.com, domena publiczna.
RhiWC6rCBndZm1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
iSbp2gK6ro_d5e355
bg‑azure

Notatnik

R5Ua6R3FhoztH
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.