Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Wokół nas żyje wiele różnych zwierząt. Jedne z nich można łatwo dostrzec, innych trzeba poszukać. Obserwowanie zwierząt może być pasjonującym zajęciem. Pobaw się w ich tropienie – lepiej poznasz otaczający cię świat.

RsiF5i4TCpCUG
Na obrazku interaktywnym można odnaleźć różne zwierzęta, które żyją w pobliżu człowieka. W prawym górnym rogu znajduje się miniatura pełnego obrazka. Widać na nim czerwony kwadrat, który przedstawia umiejscowienie wyświetlanego na głównym obrazku fragmentu. W prawym górnym rogu znajduje się zbiornik wodny i las. Widać tam dwa znaczniki, na które można kliknąć. Po kliknięciu na znacznik umiejscowiony na wodzie wyświetla się zdjęcie szczupaka, który jest szarą rybą o wydłużonym kształcie, oraz jego opis. Opis brzmi: „Jak każda ryba może żyć wyłącznie pod wodą. Nigdy nie zamyka oczu, ponieważ nie ma powiek”. Na obszarze lasu znajduje się drugi znacznik. Przedstawia on rudą wiewiórkę, trzymającą coś w łapkach. Jej opis brzmi: „Niesłychanie sprawne zwierzę. Może biegać po pniach drzew z głową w dół i przeskakiwać po najcieńszych gałązkach na odległość dwóch metrów. Zastanów się, co by było, gdyby wiewiórki były większe”. Poniżej lasu znajduje się domek, obok którego można kliknąć na kolejny znacznik. Przedstawia on białego psa. Jego opis to: „Zwierzęta te pochodzą od udomowionych tysiące lat temu wilków. Psy mają fantastyczny węch, dzięki któremu rozpoznają o wiele więcej zapachów niż ludzie”. Na dachu domku znajduje się znacznik przedstawiający jaskółkę. Jest to drobny ptaszek, o smukłym kształcie. Ma biały brzuch i dolną część głowy. Jej dziób, głowa powyżej oczu, grzbiet oraz skrzydła są czarne. Jaskółka siedzi na szarym gnieździe. Jej opis brzmi: „Żyje w pobliżu siedzib ludzkich. Ptak ten jest sprawnym i wytrwałym lotnikiem – potrafi spędzać w powietrzu wiele godzin”. Domek otoczony jest płotem. W jego pobliżu widać kolejny znacznik, który przedstawia szaroburego kota. Jego opis to: „Koty mają doskonały zmysł równowagi i świetny słuch. Mogą spać do piętnastu godzin na dobę”. Obok domku płynie rzeczka, która łączy się z omówionym wcześniej zbiornikiem wodnym. Nad rzeczką widać przewrócone drzewo, a obok niego kolejny znacznik. Przedstawia on brązowego bobra, którego ogon przypomina płaską płetwę. Jego opis brzmi: „Żyje nad wodą i w wodzie. Jest w Polsce coraz częściej spotykany. Swoimi ostrymi zębami potrafi przegryźć nawet bardzo grube drzewa. Czy wiedz, po co to robi?”. Na tafli rzeczki obecny następny znacznik, umiejscowiony w pobliżu mostka. Omawia on komara słowami: „Być może zastanawiasz się czasem, po co w ogóle są komary? Ich ugryzienie powoduje nieprzyjemne swędzenie, mogą przenosić choroby. A jednak nie są zupełnie niepotrzebne – żywią się nimi inne owady oraz ryby i ptaki”. Po drugiej stronie mostka przedstawione są kaczki. Na zdjęciu widać brązową samicę i kolorowego samca. Ich opis to: „Chyba najczęściej spotykane ptaki wodne. Przyjrzyj im się kiedyś – nawet gdy nurkują, ich pióra pozostają suche”. Przy rzece rosną niewielkie krzewy. W nich znajdują się wróble. Na zdjęciu widać szarego wróbla o szarym łebku. Ich opis brzmi: „Od wieków żyje w pobliżu ludzkich osiedli. W Polsce bardzo liczny jest wróbel mazurek, znacznie rzadszy wróbel zwyczajny. Możesz spróbować dowiedzieć się, czym różnią się od siebie te dwa ptaki”. Przy krzewach i rzeczce stoi ławeczka. Umieszczony na niej znacznik przedstawia zieloną żabę. Jej opis to: „Płazy te spotyka się zawsze w pobliżu zbiorników wodnych, ponieważ ich skóra musi być stale wilgotna, a ich jaja powinny być składane w wodzie. Żaby są bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia środowiska”. Za ławeczką rośnie drzewo, na którym znajduje się dzięcioł. To wielobarwny drobny ptak. Jego opis brzmi: „Dzięcioły to piękne ptaki o kolorowym upierzeniu. W poszukiwaniu korników pod korą drzew uderzają dziobem około dwudziestu razy na sekundę. Czy myślisz, że umiesz poruszać głową tak szybko?”. Na trawie w pobliżu ławeczek znajduje się kolejny znacznik przedstawiający wstężyka. Jest to szary ślimak o żółto‑brązowej muszli. Jego opis to: „Najczęściej spotykamy ślimaki muszlowe. Istnieją również takie, które nie mają muszli. Ślimaki żywią się liśćmi roślin oraz bardzo lubią grzyby”. W górnym prawym rogu obrazka, daleko za ławeczką, znajdującą się w jego dolnej części, widoczny jest las. Można tam znaleźć kilka zwierząt. Jednym z nich jest jaszczurka o jasnobrązowym ciele w ciemnobrązowe i żółte plamki. Jej opis brzmi: „Lubi nagrzane miejsca, ponieważ sama nie produkuje ciepła mogącego ją ogrzać. Jej ogon łatwo się odrywa. Gdy drapieżnik go chwyci, ogon odpada i wijąc się, odwraca uwagę napastnika”. Obok można znaleźć czarne mrówki. Informacja o nich brzmi: „Maleńkie owady, które żyją w bardzo ciekawych i licznych społecznościach, zwanych mrowiskami. Na Ziemi żyje około milion razy więcej mrówek niż ludzi”. Pomiędzy drzewami można spotkać jasnobrązową sarnę. „Jest to bardzo płochliwe zwierzę. Ucieka, gdy tylko wyczuje niebezpieczeństwo. Można ją poznać po tym, że pod ogonem ma białą plamę, zwaną lustrem. Samiec sarny to kozioł, a nie jeleń!”. Obok sarny znajduje się znacznik z dzikiem. Jego sierść jest ciemnobrązowa, w niektórych miejscach czarna. Jego opis brzmi: „Zwierzę typowo leśne, żyje w Polsce coraz bliżej ludzi. Czasami można go spotkać nawet w miastach. W pobliżu naszych pól uprawnych i domów jest mu po prostu znacznie łatwiej niż w lasach znaleźć pożywienie”.
Przesuń mapę i zaobserwuj, jakie zwierzęta możesz spotkać w swoim otoczeniu
Źródło: Arkadiusz Zawada, tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • że niektóre zwierzęta żyją blisko człowieka;

  • jak skutecznie i bezpiecznie obserwować przyrodę.

Twoje cele
  • Wymienisz i rozpoznasz dziko żyjące zwierzęta w mieście lub na wsi, w twoim najbliższym otoczeniu.

  • Przeprowadzisz obserwację bezpieczną dla siebie i zwierząt.

  • Wymienisz i rozpoznasz zwierzęta żyjące w ogrodzie i w domu.

iLIQ4BTWk7_d5e152

1. Zwierzęta dzikie

1
Ćwiczenie 1

Dowiedz się jakie zwierzęta żyją wokół ciebie: te w domu i te na zewnątrz. Zastanów się, w jakich miejscach łatwo można je znaleźć oraz prowadzić badania zwierząt dziko żyjących. Podziel się swoimi spostrzeżeniami z kolegami i koleżankami.

R7Mqke2nwxSR7
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Niezależnie od tego, czy mieszkasz na wsi, czy w mieście, na pewno widujesz różne zwierzęta. Najłatwiej jest zauważyć ptakiptakiptaki. W miastach pospolite są gawrony, sroki, gołębie, wróble, kosy i sikory. Na wsi można zobaczyć skowronki, zięby i jaskółki, a także bociany, które wiosną przylatują do naszego kraju, aby znaleźć partnera i odchować młode, a na zimę odlatują do Afryki. W ogrodach i na działkach często widuje się szpaki, które zjadają owoce z drzewek. W pobliżu lasu żyją barwne sójki, gile, a także dzięcioły, które stukając w drzewa, szukają pokarmu pod korą. W okolicach stawów, rzek i jezior można spotkać kaczki, łabędzie i czaple.

1
Ćwiczenie 2

W drodze do szkoły lub będąc na wycieczce przyrodniczej policz, ile różnych ptaków udało ci się zaobserwować. W klasie opisz koleżankom i kolegom wygląd tych ptaków i wraz z nauczycielem spróbujcie je rozpoznać. Poszukaj informacji o zaobserwowanych ptakach.

RhVDPt8fgBqyY
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R4P0knrIbDAQt
Ćwiczenie 2
Zaznacz, jakie są najbardziej pospolite ptaki żyjące w miastach. Możliwe odpowiedzi: 1. gawrony, 2. sroki, 3. gołębie, 4. wróble, 5. mandarynki, 6. mewy śmieszki, 7. czaple siwe, 8. bażanty zwyczajne
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Oprócz ptaków w naszym otoczeniu żyją również ssakissakissaki. Na gałęziach drzew w parkach i lasach można dostrzec wiewiórki. W ściółce leśnej, a nawet pod kupką liści w ogrodzie może spać zwinięty w kulkę jeż. Kopczyki ziemi, zwane kretowiskamikretowiskokretowiskami, wskazują, że pod ziemią żyją krety. Na polu sąsiadującym z lasem mogą paść się stadka saren.

Poza miastem w słoneczne dni na przydrożnych kamieniach można czasem zobaczyć wygrzewające się gadygadygady: jaszczurki lub żmije. Wieczorem przy stawie lub oczku wodnym usłyszymy odgłosy żyjących w nim płazówpłazypłazów – żab. Podobne do nich ropuchy spotkamy w lasach i na łąkach. W przydomowym ogródku albo na działce możemy zaobserwować bezkręgowcebezkręgowcebezkręgowce – drobne zwierzęta, jak dżdżownice, ślimaki i owady. Niektóre z owadów, jak mszyce czy stonka ziemniaczana, powodują szkody na polach i w sadach. Inne, jak biedronki, są z punktu widzenia człowieka pożyteczne, gdyż zjadają zwierzęta niszczące uprawy. Niektóre owady, jak nartniki, żyją na powierzchni wody.

Ciekawostka

Gołębie żyły dawniej wśród skał, a gniazda budowały w szczelinach skalnych. Dzisiaj wiele tych ptaków można spotkać w miastach. Żywią się wyrzuconymi resztkami jedzenia, a odpowiednikiem skalnych szczelin stały się dla nich zakamarki domów: poddasza, balkony i parapety.

iLIQ4BTWk7_d5e205

2. Zwierzęta udomowione

Wiele tysięcy lat temu pewne gatunki dzikich zwierząt zostały przez ludzi najpierw oswojone, a następnie udomowione. Niektóre z nich zaczęły dostarczać ludziom pożywienia, np. mleka, jaj, mięsa czy miodu. Zwierzęta gospodarskie do dziś hoduje się, by zdobyć ich wełnę, skóry, futra i pierze. Konie, osły i woły przez wieki pomagały ludziom w ciężkich pracach polowych i w transporcie.

Do zwierząt udomowionych zaliczamy psy, których rolą było dawniej pilnowanie stad i domów oraz pomoc na polowaniach, a także koty, które łapały myszy wyjadające zapasy zboża. Dzisiaj zwierzęta te są trzymane głównie jako zwierzęta domowe.

RjE9Hat535FgT
Psy i koty hodowane są przede wszystkim dla towarzystwa, ale niektóre rasy psów wykonują określone prace - zaganianie owiec, myślistwo lub praca w policji
Źródło: dostępny w internecie: Pixabay, domena publiczna.
iLIQ4BTWk7_d5e247

Podsumowanie

  • Zwierzętami, które możemy obserwować w środowisku naturalnym, są między innymi ptaki, ssaki, żaby, jaszczurki i drobne bezkręgowce.

  • Niektóre zwierzęta człowiek udomowił i je hoduje.

Praca domowa

11
Ćwiczenie 1

Zastanów się, jakie zwierzęta najczęściej spotykasz wokół siebie, i spróbuj przyporządkować je do ptaków, ssaków, gadów, płazów, owadów lub innych grup zwierząt.

RIRcIsd95unMW
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2

Odpowiedz, czy w różnych porach roku znajdziesz zawsze te same bezkręgowcebezkręgowce i w tej samej liczbie.

R1aXBDvveC8hV
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:

iLIQ4BTWk7_d5e298

Słownik

bezkręgowce
bezkręgowce

zwierzęta nieposiadające szkieletu osiowego (w postaci kręgosłupa i czaszki); najczęściej spotykanymi bezkręgowcami są owady

gady
gady

gromada kręgowców zmiennocieplnych, których ciała pokryte są zrogowaciałym naskórkiem, nieprzepuszczalnym dla wody i gazów; należą do nich m.in. węże, jaszczurki i żółwie

kretowisko
kretowisko

kopiec z ziemi wznoszony przez małe ssaki żyjące pod ziemią, np. krety lub nornice

płazy
płazy

zwierzęta o cienkiej, wilgotnej skórze, żyjące na lądzie, a rozmnażające się w wodzie; należą do nich m.in. żaby i ropuchy

ptaki
ptaki

zwierzęta posiadające ciało pokryte piórami, ich przednie kończyny mają postać skrzydeł; należą do nich na przykład kaczki, jaskółki, wróble

ssaki
ssaki

zwierzęta, których młode żywią się mlekiem matki; należą do nich m.in. koty, psy, szczury; człowiek też jest ssakiem

iLIQ4BTWk7_d5e371

Zadania

1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1
RslANsA2LG3Gf
zadanie interaktywne
Świat pod lupą. Przyroda
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 2
RaF22dRB650Ev
zadanie interaktywne
Świat pod lupą. Przyroda
Źródło: Katarzyna Lech, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 3
RAclEk322RGWR
zadanie interaktywne
Świat pod lupą. Przyroda
Źródło: Katarzyna Lech, licencja: CC BY 3.0.
bg‑azure

Notatnik

R1CuyIy5SCqVk
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.