Orientacja w terenie
Wycieczki przyrodnicze dostarczają wielu informacji o środowisku. W parku, na łące, na polu poznasz żyjące tam rośliny i zwierzęta. Zanim wyruszysz na wyprawę, warto ustalić cel i miejsce oraz przygotować potrzebne przedmioty. W terenie bardzo przydają się mapa i kompas. Jeśli nauczysz się nimi posługiwać, to bez problemu trafisz do wybranego miejsca. Obserwowane obiekty przyrodnicze łatwiej zapamiętasz, jeśli je opiszesz lub sfotografujesz.
jakie są elementy mapy;
jakie są elementy krajobrazu;
jak odczytywać informacje przedstawione na mapie.
Określisz elementy wyposażenia niezbędne do wyprawy w teren.
Wyznaczysz kierunki świata za pomocą kompasu.
Wyjaśnisz, jak korzystać z mapy i planu w terenie, by nie zabłądzić i dojść do celu.
Omówisz sposoby wyznaczania kierunku północnego.
Obliczysz odległość w terenie za pomocą skali liczbowej.
Poznasz oraz sklasyfikujesz elementy krajobrazu.
1. Idziemy na wycieczkę
Przed wyprawą w teren należy:
ustalić cel wycieczki;
przygotować przedmioty potrzebne do obserwacji w terenie (lupę, lornetkę, mapę, kompas, przybory do pisania, aparat fotograficzny);
przygotować prowiant;
ubrać się odpowiednio do pory roku i rodzaju wycieczki.
Podczas wycieczki należy:
dbać o bezpieczeństwo własne i innych;
wykonywać polecenia nauczyciela.
Nie wolno:
płoszyć ani dotykać dzikich zwierząt;
niszczyć roślin;
śmiecić.
Więcej informacji na temat bezpiecznych wycieczek w materiale „Idziemy na wycieczkęIdziemy na wycieczkę”.
2. Używamy mapy
W poruszaniu się w terenie pomaga mapa. Jest to pomniejszony obraz terenu widziany z góry. Do prawidłowego odczytania treści mapy służy legenda, która zawiera tytuł mapy, skalę, w jakiej jest wykonana, objaśnienia użytych skrótów i znaków.
Rodzaje znaków kartograficznych:
powierzchniowe – rysunki obrazujące na przykład las, jezioro, duże miasto, pole;
liniowe – oznaczające rzeki, drogi, linie kolejowe, granice państw;
punktowe – za ich pomocą zaznacza się małe miasta, wsie, kościoły, pomniki i inne.
Więcej informacji na temat zasad korzystania z mapy w materiale „„Jak się orientować w terenie?Jak się orientować w terenie?”.
3. Jak działa kompas?
Najważniejszym elementem kompasu jest igła magnetyczna. Ma ona dwa bieguny – północny i południowy. Bieguny igły magnetycznej kompasu oddziałują z biegunami magnetycznymi Ziemi i dzięki temu za pomocą kompasu możemy wyznaczyć kierunki świata. Igła magnetyczna zawsze ustawia się w kierunku północ‑południe.
Wyznaczanie kierunków za pomocą kompasu:
ustaw poziomo kompas z dala od innych magnesów, żelaznych lub stalowych przedmiotów, linii wysokiego napięcia;
odczekaj, aż igła przestanie się poruszać i wskaże północ;
obróć kompas tak, by igła ustawiła się zgodnie z opisem północy na tarczy kompasu;
wyznacz pozostałe kierunki.
Więcej informacji na temat działania kompasu w materiale „Jak działa kompas?Jak działa kompas?”.
4. Gdy kompas nie działa
Sposoby wyznaczania kierunku północnego bez użycia kompasu:
nocą Gwiazda Polarna wyznacza kierunek północny;
za pomocą zegarka ze wskazówkami – po skierowaniu wskazówki godzinowej w stronę Słońca linia dzieląca na połowę kąt pomiędzy tą wskazówką a godziną 12 wskazuje południe;
samotne głazy oraz pnie drzew są porośnięte mchem głównie od strony północnej;
samotnie rosnące drzewo ma po stronie południowej dłuższe i grubsze gałęzie (z wyjątkiem drzew rosnących w górach, których i wielkość, i ułożenie gałęzi zależy od wiatru);
na ściętym pniu drzewa słoje leżą bliżej siebie od strony północnej.
Więcej informacji na temat wyznaczania kierunku północnego bez udziału kompasu w materiale „Gdy kompas nie działaGdy kompas nie działa”.
5. Odległości na mapie
Mapa to obraz terenu widziany w pomniejszeniu, czyli w skali. Zapisuje się ją na kilka sposobów.
Skala liczbowa to ułamek określający stosunek odległości na mapie do odległości rzeczywistej. Zapisuje się ją na przykład 1:1000 lub . Zapis taki czytamy „jeden do tysiąca”.
Skala mianowana jest porównaniem odległości na mapie do odległości rzeczywistej, jaką odwzorowuje. Zapisuje się ją na przykład 1 cm – 10 km, co czytamy: 1 cm na mapie odpowiada 1 km w terenie.
Podziałka liniowa to graficzny obraz skali.
Więcej informacji na temat obliczania odległości na mapie w materiale „Metody pomiaru odległości na mapieMetody pomiaru odległości na mapie”.
6. Wysokości na mapie
Wysokość bezwzględna to wysokość mierzona od poziomu morza. Zapisuje się ją na przykład tak: 1500 m n.p.m., co czytamy jako: tysiąc pięćset metrów nad poziomem morza. Wysokość względna to wysokość mierzona od dowolnie wybranego punktu.
Wysokości terenu przedstawia się na mapie za pomocą poziomic. Są to linie łączące punkty o tej samej wysokości bezwzględnej nad poziomem morza.
Więcej informacji na temat obliczania wysokości na mapie w materiale „Wysokości na mapieWysokości na mapie”.
7. Co nas otacza?
Składniki krajobrazu | ||
antropogeniczne | naturalne | |
ożywione | nieożywione | |
zabudowania, drogi, linie kolejowe, sztuczne jeziora, kanały | rośliny, zwierzęta, grzyby | ukształtowanie terenu, pogoda, wody (rzeki, jeziora, morza), skały |
Zadania
Podczas lekcji przyrody uczniowie wybrali się na wycieczkę do parku. Na podstawie wyglądu liści uczyli się rozpoznawać rosnące tam drzewa. Dowiedzieli się, że w parku najwięcej jest drzew liściastych. Zauważyli kasztanowce, dęby, klony, graby i wiązy. Wśród drzew iglastych najwięcej było świerków. Liście poznanych drzew narysowali i opisali w zeszytach.
Uczniowie przeprowadzili Możliwe odpowiedzi: 1. doświadczenie., 2. pomiar., 3. badanie., 4. obserwację.
Podczas lekcji przyrody uczniowie wybrali się na wycieczkę do parku. Na podstawie wyglądu liści uczyli się rozpoznawać rosnące tam drzewa. Dowiedzieli się, że w parku najwięcej jest drzew liściastych. Zauważyli kasztanowce, dęby, klony, graby i wiązy. Wśród drzew iglastych najwięcej było świerków. Liście poznanych drzew narysowali i opisali w zeszytach.
Celem wycieczki było Możliwe odpowiedzi: 1. sprawdzenie, ile drzew rośnie w parku., 2. ustalenie, których drzew w parku jest więcej: liściastych czy iglastych., 3. odróżnianie drzew od krzewów., 4. ustalenie, jakie drzewa rosną w parku.
Uważnie przeczytaj tekst poniżej i odpowiedz na pytanie.
Podczas lekcji przyrody uczniowie wybrali się na wycieczkę do parku. Na podstawie wyglądu liści uczyli się rozpoznawać rosnące tam drzewa. Dowiedzieli się, że w parku najwięcej jest drzew liściastych. Zauważyli kasztanowce, dęby, klony, graby i wiązy. Wśród drzew iglastych najwięcej było świerków. Liście poznanych drzew narysowali i opisali w zeszytach.
Celem wycieczki było
- sprawdzenie, ile drzew rośnie w parku.
- ustalenie, których drzew w parku jest więcej: liściastych czy iglastych.
- odróżnianie drzew od krzewów.
- ustalenie, jakie drzewa rosną w parku.
Podczas lekcji przyrody uczniowie wybrali się na wycieczkę do parku. Na podstawie wyglądu liści uczyli się rozpoznawać rosnące tam drzewa. Dowiedzieli się, że w parku najwięcej jest drzew liściastych. Zauważyli kasztanowce, dęby, klony, graby i wiązy. Wśród drzew iglastych najwięcej było świerków. Liście poznanych drzew narysowali i opisali w zeszytach.
Jaką książkę powinni uczniowie wziąć na wycieczkę? Możliwe odpowiedzi: 1. Atlas roślin łąkowych, 2. Historia parku miejskiego, 3. Zwierzęta leśne, 4. Atlas drzew i krzewów
Uporządkuj czynności wykonywane podczas wyznaczania kierunku północnego za pomocą kompasu.
- Obróć kompas tak, by igła ustawiła się zgodnie z opisem północy na tarczy kompasu.
- Ustaw poziomo kompas z dala od innych magnesów, żelaznych lub stalowych przedmiotów, linii wysokiego napięcia.
- Odczekaj, aż igła przestanie się poruszać i wskaże północ.
- Wyznacz pozostałe kierunki.
- Odciągnij zacisk blokujący igłę magnetyczną.
Igła magnetyczna kompasu zawsze ustawia się w kierunku
- wchód-zachód.
- północ-wschód.
- południe-zachód.
- północ-południe.
W ciągu słonecznego dnia cień drzewa jest najdłuższy
- tylko, gdy Słońce wschodzi.
- w południe.
- tylko, gdy Słońce zachodzi.
- wtedy, kiedy Słońce wschodzi i zachodzi.
Najdokładniej można wyznaczyć kierunki geograficzne za pomocą
- długości cienia na przykład drzewa.
- położenia mchu na dużym głazie.
- kształtu korony samotnie rosnącego drzewa.
- kompasu.
Uczniowie mieli narysować w zeszycie szkolne boisko w skali 1:1000. Wskaż poprawnie zapisaną skalę mianowaną, którą uczniowie dołączyli do planu boiska.
- 1 cm - 1 m
- 1 cm - 100 m
- 1 cm - 1000 m
- 1 cm - 10 m
1. 4., 2. 2., 3. 3., 4. 1. 1:10000
1. 4., 2. 2., 3. 3., 4. 1. 1:10
1. 4., 2. 2., 3. 3., 4. 1. 1:100
Oznacz kolejnymi cyframi skale od największej do najmniejszej.
2., 4., 1., 3.
............ 1:20000
............ 1:10000
............ 1:10
............ 1:100
Na mapie w skali 1:100 000 odległość między dwoma miastami wynosi 5 cm. Jaka jest rzeczywista odległość między tymi miejscowościami?
- 5 km
- 1 km
- 50 km
- 500 km
Pokój Bartka ma wymiary 400 cm długości i 240 cm szerokości. W jakiej największej skali Bartek może narysować plan pokoju na kartce o wymiarach 20 cm na 25 cm?
- 1:20
- 1:5
- 1:10
- 1:100
Staw jest na 1. zachodniej, 2. wschód, 3. zachód, 4. wschód, 5. południe, 6. północnej, 7. południowej, 8. zachód, 9. północ, 10. południe, 11. wschodniej, 12. północ od placu zabaw.
Plac zabaw jest na 1. zachodniej, 2. wschód, 3. zachód, 4. wschód, 5. południe, 6. północnej, 7. południowej, 8. zachód, 9. północ, 10. południe, 11. wschodniej, 12. północ od pagórka.
Pagórek jest w 1. zachodniej, 2. wschód, 3. zachód, 4. wschód, 5. południe, 6. północnej, 7. południowej, 8. zachód, 9. północ, 10. południe, 11. wschodniej, 12. północ części parku.
Dlaczego uczniowie otrzymali różne wyniki? Jaką wysokość pagórka zmierzyli uczniowie, względną czy bezwzględną? Uzasadnij odpowiedź. (Uzupełnij).