Stepy

1. Klimat i krajobraz stepów

W klimacie umiarkowanym, na terenach oddalonych od brzegów morskich, wykształcił się krajobraz stepowy. Na tych terenach Słońce nigdy nie pojawia się w zenicie. Duża odległość od morza sprawia, że powietrze jest tu suche, a opadów jest niewiele. Lato jest gorące i suche, zaś zima mroźna i również sucha. Deszcze i umiarkowana temperatura powietrza występują przez stosunkowo krótki czas wiosną i jesienią. Taki rodzaj klimatu umiarkowanego nazywamy kontynentalnym.

Występuje tutaj typowy step (ostnicowy), który może przechodzić w lasostep (na granicy z lasami strefy umiarkowanej) lub suchy step (piołunowy) w warunkach suchych na granicy z półpustyniami. Występują też stepy łąkowe, najbogatsze gatunkowo i charakteryzujące się występowaniem wysokich traw.

RQgvLQspCkUSn

Grafika prezentująca zaznaczony na mapie na fioletowo ekoregion lasostepu środkowo- i wschodnioeuropejskiego. Ciągnie się on od wschodniej granicy Rumunii, przez Mołdawię, Ukrainę i Rosję do granicy z Kazachstanem.

Wiosną, kiedy temperatury są umiarkowane, a gleba zasilana jest wodą z topniejącego śniegu, zielenią się trawy, a ukryte pod ziemią cebule i kłącza mogą się rozwinąć. Ilość wody w glebie pochodzącej na przykład z opadów jest zbyt niska, by mogły rozwinąć się tutaj lasy; nawet krzewy pojawiają się nielicznie. Bardzo rzadko spotykane są jeziora, a rzeki mają źródła w obszarach bardziej wilgotnych. Przeważają rozległe, równinne lub nieco pofalowane przestrzenie pokryte wysokimi trawami.

Typowe rośliny stepowe to rośliny cebulkowe i byliny: hiacynt, tulipan, cebula, czosnek, miłek wiosenny, zawilec oraz trawy: ostnica, kostrzewa, turzyca.

2. Ludzie na stepach

Ziemia na stepach jest żyzna i bogata w próchnicę, dzięki temu plony są obfite. Mimo to życie na stepach jest wymagające. Brakuje tu wody i niewiele jest roślin dających jadalne owoce. Ze względu na brak drzew nie ma tu naturalnych schronień przed letnim upałem, zimowym mrozem i silnymi wiatrami wiejącymi niemal bez przerwy. Mimo tych przeciwności ludzie pojawili się na stepach setki, a miejscami nawet dziesiątki tysięcy lat temu. Zajęli się chowem zwierząt, głównie bydła, a także koni, owiec, kóz i wielbłądów. Zwierzęta hodowano na mleko i mięso. Z kolei skóry, kości i wełna były materiałami do konstrukcji przenośnych domów nazywanych jurtamijurtajurtami (w Azji) lub tipitipitipi (w Ameryce). Ze skór szyto ubrania, a wełna stała się surowcem do wytwarzania tkanin, dywanów i koców. Nawet odchody zwierząt po wysuszeniu wykorzystywano jako opał lub materiał budowlany. Do dziś w Mongolii można spotkać pasterzy prowadzących taki tryb życia.

R1UqLjxBjiH0w

Zdjęcie przedstawiające jurty na mongolskim stepie. Są to okrągłe namioty pokryte jasną tkaniną. Mają podwójne drewniane drzwi wejściowe. Konstrukcja spięta pasami nad drzwiami zwężająca się ku górze. Jurty stoją w rzędzie obok siebie, wokół ciemnożółta gleba nieporośnięta roślinnością.

R14Ldha9FiILx

Plansza przedstawiająca portret Mongoła. Jest to młody mężczyzna, patrzy w prawą stronę. Ukazany jest do górnej części klatki piersiowej, na której nie ma ubrania. Ma ciemną karnację, ciemne, skośne oczy i wydatne brwi. Ma krótko ostrzyżone czarne włosy o długości kilku milimetrów i brodę. Podpis na planszy pod wizerunkiem: „Mongoł. Ułan Bator – Mongolia. Rysunek: Andrzej Boczarowski”.

R17XYYunnbJg2

Czarno‑biała fotografia przedstawiająca indiańskie tipi przed którym siedzi mała dziewczynka, a obok niej pies. Dziewczynka siedzi na kawałku drewna przed otworem wejściowym. Otwór zakryty jest warstwą ciemnego materiału. Namiot zbudowany jest na planie koła, ma kształt stożka, zbudowany jest ze skór zwierzęcych. Na górze wystaje kilka drewnianych kijów, które stanowią podstawę konstrukcji tipi.

Na stepie występują najlepsze na świecie gleby uprawne – czarnoziemy. Warunki klimatyczne pozwalają tam jednak tylko na wzrost i rozwój traw i innych roślin zielnych. Dlatego po zaoraniu ogromnej części stepów, prerii i pampasów zamieniono je w pola, na których uprawia się głównie zboża ( pszenicę i kukurydzę). W miejscach, w których dostępne są wody rzeczne lub podziemne, wprowadzono sztuczne nawadnianie i uprawę innych roślin. Stepy zbyt suche lub rosnące na słabych glebach zamieniono w ogromne pastwiska dla stad bydła i owiec.

R9KMHlu2CKDcx

Zdjęcie przedstawiające dwa kombajny koszące pole pszenicy. W dolnej części fotografii znajduje się wyraźne pole pszenicy w kolorze złotym, z widocznymi kłosami z ziarnem. Nad kombajnami roztacza się błękitne niebo.

R133YaMpZGDxH

Zdjęcie lotnicze nawadnianych pól uprawnych. Każde z nich jest w kształcie koła, co jest efektem stosowania obrotowych deszczowni. Ułożone są gęsto obok siebie, mają średnicę kilkuset metrów. Niewielkie przestrzenie między polami to sucha, jałowa gleba. Pola są w różnych odcieniach koloru zielonego, w zależności od rodzaju upraw.

R1eUqPq9WIcnc

Zdjęcie przedstawiające rozległe pastwisko, na którym pasie się kilkadziesiąt sztuk bydła. Teren płaski, równinny, trawiasty. Na dużym obszarze porośniętym trawą w wielu miejscach zalega woda.

Ciekawostka

RllCzhoAhvLML1

Fotografia przedstawiająca burzę pyłową. Na pierwszym planie płaski teren porośnięty roślinnością i droga, po której idzie postać. Na drugim planie gęsta, ciemna chmura.

Zaoranie dużej części prerii w Ameryce Północnej wywołało szybką erozję gleb i katastrofalne burze pyłowe. Zjawiska te wymusiły przywrócenie roślinności trawiastej na części powierzchni oraz zmianę niektórych technik stosowanych w rolnictwie na obszarach pozostawionych do uprawy.

Ciekawostka

Stepy Wielkiej Niziny Węgierskiej – Pusztę – zamieszkuje ludność stepowa Czikosów, czyli  pasterzy trudniących się wypasaniem koni na terenie Puszty (step na Wielkiej Nizinie Węgierskiej). Ich nietypowy strój składa się z charakterystycznego kapelusza zdobionego żurawim piórem, kamizelki i spódnicospodni szytych z jednego kawałka materiału

RIb81mLu1hKCL

Zdjęcie przedstawia dwóch mężczyzn na brązowych koniach na płaskim terenie porośniętym zieloną roślinnością trawiastą. Mężczyźni ubrani są w szerokie niebieskie spodnie, ciemnoszare marynarki oraz czarne kapelusze z białym piórem.

Podsumowanie

• Stepy występują w suchej strefie klimatu umiarkowanego.

• Stepy charakteryzują się gorącym, suchym latem i mroźną, suchą zimą. Wiosną i jesienią występują temperatury umiarkowane.

• Dominującą roślinnością stepów są trawy i rośliny zielne.

• Obecnie większość powierzchni stepów wykorzystuje się do uprawy zbóż oraz hodowli bydła i owiec.

Praca domowa

Słownik

Zadania