Wyposażenie pracowni przyrodniczej
Nasze zmysły nie zawsze wystarczają, by dobrze poznać interesujące nas zjawiska. Niektóre ciekawe obiekty są zbyt daleko, by móc je obejrzeć, inne są zbyt małe. Dotykanie niektórych przedmiotów gołymi rękami może być natomiast niebezpieczne. Dlatego przyrodnicy często posługują się w swojej pracy specjalnymi przyrządami. Wiele z nich znajdziesz w swojej pracowni przyrodniczej.
jak bezpiecznie obserwować przyrodę i zjawiska przyrodnicze;
jak zachować bezpieczeństwo w pracowni przyrodniczej.
Wymienisz i opiszesz elementy wyposażenia pracowni przyrodniczej.
Nazwiesz przyrządy pomagające w obserwacjach i doświadczeniach.
Wyjaśnisz różnice między doświadczeniem, eksperymentem a obserwacją.
Wskażesz źródła wiedzy przyrodniczej.
1. Co znajduje się w pracowni przyrodniczej?
Czym różni się pracownia przyrodnicza od innych sal lekcyjnych? Na pewno jest w niej wiele przyrządów i przedmiotów, które będą pomocne w poznawaniu przyrody. Mogą to być na przykład plansze dydaktyczne, mapy, modele (np. sztuczny szkielet człowieka) oraz przyrządy, takie jak: kompas, lupa, lornetka i taśma miernicza. Zapewne znajdują się tu żywe rośliny doniczkowe, a być może także niewielkie zwierzęta – rybki akwariowe, ślimaki lub chomik. W pracowni można też natrafić na pojemniki z różnymi substancjami, zlewki i probówki do doświadczeń oraz próbki minerałów.
Do czego służą przedmioty znajdujące się na wyposażeniu pracowni? Plansze dydaktyczne ukazują różnorodne schematy (np. budowę jakiegoś zwierzęcia) lub procesy (np. obieg wody w przyrodzie). Obecnie coraz częściej papierowe plansze zastępowane są elektronicznymi odpowiednikami wyświetlanymi na ekranie lub na tablicy interaktywnej. Modele, jak sztuczny szkielet, model Układu Słonecznego czy globus, pozwalają nam wyobrazić sobie rzeczywisty wygląd rzeczy, których nie możemy zobaczyć na własne oczy, oraz zrozumieć działanie niektórych z nich. Preparaty mikroskopowe i zasuszone rośliny z zielnika to przykłady pomocy naukowych, dzięki którym możemy z bliska obejrzeć spotykane w naturze gatunki, również te, które są rzadkie albo nie występują w naszym kraju. Na wyposażeniu pracowni przyrodniczej znajdują się także przyrządy i materiały potrzebne do wykonywania przeróżnych obserwacjiobserwacji i doświadczeńdoświadczeń.
Obserwacja ma miejsce, gdy badacz jedynie obserwuje jakiś organizm lub zjawisko przyrodnicze i nie wpływa w żaden sposób na to, co się dzieje. W przypadku doświadczenia badacz samodzielnie ustala warunki przebiegu procesu, np. reguluje oświetlenie czy temperaturę, w jakiej przeprowadza badanie. Doświadczenie polega na odtworzeniu działań, które były już przeprowadzone przez inne osoby, i dały pewne rezultaty. Można więc oczekiwać w nim danych efektów. Eksperyment zaś to wykonanie pewnych działań po raz pierwszy w określonych warunkach. Nieznane są wyniki, które otrzyma się po wykonaniu eksperymentu.
2. Jak zobaczyć niewidoczne?
Do wyposażenia pracowni przyrodniczej należą też przyrządy optyczneprzyrządy optyczne. Dzięki powiększającym soczewkom, czyli specjalnie ukształtowanym przezroczystym przedmiotom, możliwa jest obserwacja obiektów, które są słabo widoczne lub niedostrzegalne gołym okiem. Takimi przyrządami są na przykład lupa i lornetka. Lupa pozwala dokładnie obejrzeć niewielkich rozmiarów zwierzęta czy szczegóły budowy roślin bądź minerałów. Lornetka z kolei umożliwia przyjrzenie się obiektom oddalonym, jak ptaki na gałęziach drzew.
Bardzo ciekawym przyrządem jest mikroskop, dzięki któremu można oglądać obiekty tak małe, że nie da się ich dostrzec gołym okiem. Mikroskop może powiększać ich obraz setki razy. Pamiętaj, że jest to precyzyjne urządzenie, z którym należy się obchodzić ostrożnie. Omawiając budowę przyrządów optycznych, spotkamy się z nazwami okular i obiektyw. Okular to soczewka, która znajduje się najbliżej naszego oka, zaś obiektyw to soczewka najdalsza, przez którą światło wpada do wnętrza przyrządu.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PXknrVsRY
Przygotowanie preparatu mikroskopowego.
2 szkiełka podstawowe,
2 szkiełka nakrywkowe,
pęseta,
cebula,
woda z jeziora lub kałuży,
pipeta,
woda destylowana,
ręcznik papierowy.
Z wnętrza cebuli oddziel jedną łuskę.
Używając pęsety, zdejmij z łuski cienką skórkę (będzie bardzo wiotka i półprzezroczysta).
Odkrój niewielki kawałek zdjętej warstwy i połóż ją na szkiełku podstawowym.
Za pomocą pipety nanieś na skórkę cebuli nieco wody destylowanej.
Przykryj preparat szkiełkiem nakrywkowym, nadmiar wody odsącz papierowym ręcznikiem.
Na drugie szkiełko podstawowe nanieś za pomocą pipety nieco wody z jeziora.
Przykryj preparat szkiełkiem nakrywkowym. Nadmiar wody odsącz papierowym ręcznikiem.
Obejrzyj oba preparaty pod mikroskopem. W tym celu połóż kolejno preparaty pod okularem i – kręcąc śrubami – nastaw ostrość. Narysuj lub opisz, co udało ci się zaobserwować.
Mikroskop pozwala dostrzec rzeczy niewidoczne gołym okiem, np. elementy budowy skórki cebuli albo mikroskopijne organizmy żyjące w wodzie.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/Ra37T1P5phjuc
Animacja prezentuje etapy wykonania preparatu mikroskopowego.
Szkiełko nakrywkowe należy położyć na preparacie tak, aby nie powstały pod nim pęcherzyki powietrza. W tym celu należy oprzeć jedną krawędź szkiełka nakrywkowego na szkiełku podstawowym, trzymając je ukośnie i dopiero potem delikatnie pochylić – tak, jak zamyka się książkę.
Podsumowanie
W pracowni przyrodniczej możesz znaleźć m.in. plansze dydaktyczne, próbki minerałów, zielniki, a także przyrządy optyczne, globusy i zlewki.
Jedną z metod badawczych jest obserwacja, która polega na przyglądaniu się organizmom lub zjawiskom przyrodniczym za pomocą narządów zmysłów lub przyrządów.
Podczas doświadczenia badacz samodzielnie ustala warunki przebiegu działań, które były już wcześniej przeprowadzone przez inne osoby i dały pewne rezultaty.
Wykonanie pewnych działań po raz pierwszy w określonych warunkach, nieznając ich wyniku nazywa się eksperymentem.
Praca domowa
Wymień przyrządy optyczne inne niż wymienione w lekcji. Opisz krótko ich zastosowanie.
Słownik
zespół działań mających na celu odtworzenie określonego wyniku; modyfikowanie warunków podczas zachodzenia jakiegoś procesu
zespół działań testujących po raz pierwszy dane zjawisko w określonych warunkach; wynik eksperymentu nie jest znany
model Ziemi ukazujący rozmieszczenie lądów i oceanów
przyrząd optyczny umożliwiający oglądanie obiektów znajdujących się w dużej odległości
przyrząd optyczny umożliwiający oglądanie obiektów bardzo małych
urządzenie optyczne pozwalające na dokładną obserwację obiektów niewidocznych gołym okiem
przedmiot przedstawiający obiekt, którego w warunkach naturalnych nie możemy zaobserwować; dzięki modelowi możliwe jest wyobrażenie sobie wyglądu danego obiektu
przyglądanie się jakiemuś zjawisku czy obiektowi, nie ingerując przy tym w warunki jego funkcjonowania czy zachowania
zawiera informacje o schematach, procesach, organizmach lub obiektach przedstawione w graficzny sposób
wyposażone w specjalne soczewki przyrządy służące do obserwacji obiektów, których nie da się obejrzeć gołym okiem
zbiór zasuszonych roślin wraz z ich nazwami oraz opisami
Zadania
Wskaż przedmioty, które powinny znajdować się w pracowni przyrodniczej.
- modele anatomiczne
- plansze dydaktyczne
- mapa
- zielnik
- mikroskop
- lista lektur szkolnych
- tablice matematyczne
- przyrządy gimnastyczne