1. Czym jest gleba?

Gleba to $\text{powierzchniowa}$ warstwa skorupy ziemskiej o zasadniczym znaczeniu w rozwoju i ciągłości życia biologicznego. Jest także podstawą egzystencji ludzi. Zawiera sole mineralne i wodę niezbędną dla roślin oraz stanowi siedlisko życia wielu organizmów roślinnych i zwierzęcych.

1

Polecenie 1

Przyjrzyj się przedstawionemu poniżej doświadczeniu, a następnie napisz, jakie zmiany zostaną zaobserwowane w wyniku jego przebiegu. O czym to świadczy?

RKIVciaZAJ3sg

Schemat doświadczenia. Na schemacie widoczna jest zlewka i lejek. W lejku znajduje się sączek karbowany, wewnątrz którego umieszczona jest gleba. Przez warstwę gleby przepuszczana jest woda zabarwiona atramentem. Do zlewki ściekają z szyjki lejka krople wody pozbawione barwnika.

Uczeń wykonał doświadczenie, podczas którego umieścił w lejku sączek karbowany, a wewnątrz niego próbkę gleby. Lejek umieścił nad pustą zlewką, po czym na warstwę gleby umieszczoną w sączku nanosił wodny roztwór atramentu. W efekcie ciecz spływała po lejku do zlewki. Jakich obserwacji dokonał uczeń? Czy woda skapująca do zlewki była zabarwiona, czy nie? Zapisz, o czym to świadczy?

RMfmKwjoWi1zO

Odpowiedź: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Gleba posiada właściwości podobne do węgla aktywnego.

Pokaż odpowiedź

Atrament zawarty w wodzie został zatrzymany w warstwie gleby, a do zlewki przesączyła się woda pozbawiona barwnika. Zaobserwowane zmiany świadczą o tym, że gleba posiada właściwości sorpcyjne.

Gleba wykazuje właściwości sorpcyjne, dzięki czemu ma zdolność do pochłaniania gazów z powietrza, cząsteczek lub jonów z roztworów oraz mikroorganizmów i drobnych cząstek z zawiesin.

2. Czy jakość gleby ma duży wpływ na wysokość plonów?

O urodzajności gleby decyduje jej żyzność, która jest wynikiem procesów glebotwórczych i która zależy od zawartości koloidów glebowych, próchnicy, związków mineralnych oraz ilości drobnoustrojów. Na wysokość uzyskiwanych plonów ma wpływ nie tylko rodzaj gleby, ale także jej odczyn (pH), od którego zależy między innymi dostępność składników pokarmowych. Do identyfikacji rodzaju gleby (oceny jej odczynu) można wykorzystać rośliny tak zwane wskaźnikowe (fitoindykatory).

3. Jak wyżywić świat?

Rozwój produkcji rolnej w celu zaspokojenia potrzeb rosnącej liczby mieszkańców Ziemi przyczynił się do produkcji nawozów mineralnych. Mogą mieć wpływ na odczyn gleby, a ich nadmiar negatywnie wpływa na środowisko naturalne. Współcześnie producenci dążą do tego, aby zoptymalizować proces dostarczania składników odżywczych roślinom uprawnym, np. poprzez zastosowanie nawozów wieloskładnikowych, które działają powoli. Najczęściej stosowanym kryterium podziału nawozów jest ich pochodzenie.

Roe66kUMtMg1P

Grafika porównująca nawozy naturalne i mineralne. Tekst: Nawozy naturalne dostarczają glebie brakujących składników mineralnych, a także wzbogacają ją w próchnicę, na przykład: obornik, gnojówka, kompost, guano. Nawozy mineralne zawierają składniki pokarmowe stosowane w nawożeniu roślin, będące produktem przemysłu nawozów sztucznych, na przykład: ${\text{NH}}_4{\text{NO}}_3$, $\text{KCl}$, ${\text{CaHPO}}_4$, $\text{CO}{\left({\text{NH}}_2\right)}_2$.

4. Jakie rodzaje zanieczyszczeń mogą być przyczyną degradacji gleb?

Intensywny rozwój przemysłu (zwłaszcza ciężkiego), niewłaściwa gospodarka nawozami i pestycydami w rolnictwie i ogrodnictwie oraz rosnąca liczba środków transportu to główne przyczyny degradacji gleb, co prowadzi do spadku ich urodzajności. A i tak, w porównaniu z powietrzem i wodą, najdłużej opierają się działaniu szkodliwych substancji.

R1Xm9sDI9GQbL

Grafika przedstawia podział zanieczyszczeń gleby. Na środku grafiki znajduje się granatowy prostokąt z napisem podstawowe rodzaje zanieczyszczeń gleby. Od niego w górę odchodzi jedna strzałka, a w dół dwie. Górna strzałka prowadzi do jasnożółtego prostokąta opisanego jako „zanieczyszczenia mechaniczne”. Pod napisem wypunktowane zostały: gruz, opakowania, odpady poeksploatacyjne i odpady z gospodarstw. Pod jedną ze strzałek prowadzących w dół znajduje się zielony prostokąt opisany jako „zanieczyszczenia chemiczne”. Pod napisem wypunktowane zostały: przenawożenie, nadmierne zakwaszenie, nadmiar pestycydów, zasolenie, akumulacja metali ciężkich, akumulacja substancji ropopochodnych. Pod drugą ze strzałek prowadzących w dół znajduje się niebieski prostokąt opisany jako „zanieczyszczenia biologiczne”. Pod napisem wypunktowane zostały: uprawy monokulturowe, składowanie odpadów (głównie komunalnych), przedawkowanie nawozów naturalnych, wycinanie i wypalanie lasów i odwadnianie gruntów.

5. W jaki sposób wynalazki i innowacje chemiczne decydują o naszej energetycznej przyszłości?

Współczesna cywilizacja jest uzależniona od takich kopalin, jak węgle kopalne, ropa naftowa i gaz ziemny. Nowoczesne technologie stosowane w przemyśle chemicznym pozwalają na uzyskiwanie z nich wielu produktów, bez których obecnie trudno wyobrazić sobie codzienne życie. Chemicy i fizycy już niejednokrotnie przyczyniali się do rozwoju energetyki, dlatego też cały czas poszukują nowych źródeł energii i ulepszają technologie już istniejące. W wyniku prowadzonych badań otrzymują coraz lepsze materiały i modyfikują te, które wydają się być niezbędne w naszej rzeczywistości. Chociażby odkrycie zjawiska promieniotwórczości i rozwój energetyki jądrowej mogą – przynajmniej na jakiś czas – zaspokoić zapotrzebowanie ludzkości na energię.

6. Czy świat może istnieć bez ropy naftowej?

Cała globalna gospodarka jest uwarunkowana wydobyciem ropy naftowej. Często w środkach masowego przekazu pojawiają się spekulacje, jak będzie wyglądał świat, gdy zabraknie tego surowca. Dlatego cały czas prowadzi się intensywne badania w poszukiwaniu alternatywnych rozwiązań, możliwych do zastosowania w różnych gałęziach światowej gospodarki, które dzisiaj zależne są od tej kopaliny.

Metoda rozdzielania składników ropy naftowej na tak zwane frakcje, czyli mieszaniny substancji o zbliżonych temperaturach wrzenia, nazywa się destylacją frakcyjną (destylacją frakcjonowaną, rektyfikacją). Proces ten odbywa się w rafineriach.

R1DvVlrsW2sZQ

Grafika przedstawia schemat destylacji frakcyjnej ropy naftowej. Na schemacie krople ropy wpadają do rury rozpoczynającej cały układ. W pierwszej kolejności docierają do pieca rurowego, w którym to rury są powyginane wielokrotnie, z pieca mieszanina trafia do kolumny rektyfikacyjnej. Kolumna rektyfikacyjna jest kolumną składającą się z kilku półek, na których panują różne temperatury. Na samym dole kolumny panuje temperatura ponad trzysta pięćdziesiąt stopni Celsjusza, w tej frakcji oddestylowany zostaje mazut składający się z związków zawierających ponad dwadzieścia atomów węgla w cząsteczkach, z którego następnie wytwarzane są oleje, smary i asfalt. Na drugiej półce panuje temperatura między dwieście osiemdziesięcioma a trzysta pięćdziesięcioma stopniami Celsjusza. Na tej półce oddestylowany zostaje olej napędowy, cząsteczki wchodzące w skład tej frakcji posiadają od szesnastu do dwudziestu atomów węgla w cząsteczkach. Na trzeciej półce panuje temperatura od stu osiemdziesięciu do dwustu osiemdziesięciu stopni Celsjusza. Na tej półce oddestylowana zostaje nafta składająca się ze związków posiadających od dwunastu do szesnastu atomów węgla w cząsteczkach. Na czwartej półce panuje temperatura od czterdziestu do stu osiemdziesięciu stopni Celsjusza. Oddestylowane zostają benzyny, w których skład wchodzą cząsteczki posiadające od pięciu do dwunastu atomów węgla. Powyżej panuje temperatura poniżej czterdziestu stopni Celsjusza, i oddestylowane zostają gazy rafineryjne, których cząsteczki zawierają od jednego do czterech atomów węgla.

Dziś trudno wyobrazić sobie nasz świat bez ropy naftowej. Jeśli chcemy, by nasza cywilizacja przetrwała i nadal się rozwijała, musimy dołożyć wszelkich starań, aby z dużym wyprzedzeniem podjąć działania w kierunku zwiększenia efektywności energetycznej.

7. Benzyna – popularne paliwo obecnie i w przyszłości?

Benzyna, otrzymywana w procesie destylacji frakcyjnej ropy naftowej, to mieszanina węglowodorów o prostych łańcuchach węglowych, która spala się wybuchowo (detonacyjnie), dlatego nie może być od razu wykorzystywana jako paliwo do samochodów. Najważniejszym parametrem, opisującym jakość benzyny, jest liczba oktanowa (LO), która określa odporność paliwa silnikowego na niekontrolowany samozapłon w silnikach z zapłonem iskrowym.

Innym sposobem na podwyższenie liczby oktanowej benzyny jest proces zwany reformingiem. Jest stosowany wobec lekkich frakcji ropy naftowej lub produktów krakingu. Podczas reformingu zachodzą reakcje odwodornienia, izomeryzacji, cyklizacji, aromatyzacji i hydrokrakingu.

Polecenie 9

Na grafice przedstawiono schemat procesów, które mają miejsce podczas reformingu heksanu. Wskaż poprawnie zapisane przekształcenie.

R1Zyc0XU0A59O

Reforming

RjEpGuxFKdPjd

Możliwe odpowiedzi: 1. Proces aromatyzacji może zajść dopiero po procesie cyklizacji., 2. Rozgałęzienie łańcucha węglowego n–alkanu skutkuje powstaniem rozgałęzionego węglowodoru o takiej samej liczbie atomów węgla w łańcuchu głównych., 3. Aromatyzacja i rozgałęzienie łańcucha węglowego to dwa kolejne, następujące po sobie procesy.

Polecenie 9

Wiedząc, że reforming pozwala na podwyższenie liczby oktanowej benzyny wskaż, które dokończenie zdania poprawnie definiuje ten proces.

RQm83XrSRAE53

Reforming to: Możliwe odpowiedzi: 1. proces otrzymywania wysokooktanowych komponentów benzyn z węglowodorów o prostych łańcuchach., 2. proces otrzymywani wysokooktanowych komponentów benzyn z węglowodorów o rozgałęzionych łańcuchach., 3. proces otrzymywania niskooktanowych komponentów benzyn z węglowodorów o rozgałęzionych łańcuchach.

Benzyna otrzymywana w rafineriach ropy naftowej pokrywa zaledwie w $\frac{1}{3}$ zapotrzebowanie przemysłu motoryzacyjnego. Dlatego produkuje się ją również w procesach przerobu węgla kamiennego, z gazu syntezowego lub z wyższych frakcji destylacji frakcyjnej ropy naftowej w procesie zwanym krakingiem.

Polecenie 10

Na podstawie przedstawionego na grafice przykładu, odpowiedz, na czym polega kraking.

Rpn45PCYmASYd

Kraking

Wiedząc, że kraking pozwala na otrzymanie benzyny z wyższych frakcji powstałych w procesie destylacji frakcyjnej ropy naftowej wskaż, które dokończenie zdania poprawnie definiuje ten proces.

RQRmbYVtobBFb

Kraking to: Możliwe odpowiedzi: 1. kontrolowany rozpad węglowodorów o długich łańcuchach na krótsze węglowodory., 2. metoda otrzymywania węglowodorów nienasyconych., 3. łączenie dwóch węglowodorów o krótszych łańcuchach w jeden, o długim łańcuchu., 4. metoda podwyższania liczby oktanowej (LO) paliwa.

Chociaż na naszych drogach pojawiają się samochody i autobusy zasilane innymi paliwami, np. LPG (gaz płynny), CNG (gaz ziemny), biopaliwem (np. biodiesel), wodorem czy nawet wodą, to jednak wciąż zdecydowana większość pojazdów jest przystosowana do tradycyjnego paliwa.

8. Czy alternatywne źródła energii to energetyczna przyszłość naszej planety?

Ograniczone zasoby paliw kopalnych oraz ich znaczący udział w  zanieczyszczeniu środowiska sprawiają, że sukcesywnie zwiększa się ilość energii produkowanej ze źródeł odnawialnych, a jednocześnie cały czas poszukuje się nowych, alternatywnych źródeł jej pozyskiwania. Obecnie, przyglądając się analizom i przewidywaniom dotyczącym bezpieczeństwa energetycznego naszej planety, trzeba przyznać, że sektor energetyki związany z alternatywnymi źródłami energii będzie musiał w przyszłości coraz skuteczniej wypierać z rynku klasyczne rozwiązania.

9. Co łączy chemię z opakowaniami różnych towarów?

Opakowania, które są integralną częścią współczesnych produktów, wytwarzane są z różnych materiałów, takich jak szkło, metal, papier, drewno, tkaniny oraz tworzywa sztuczne. Każda z tych substancji ma zarówno wady, jak i zalety, a ich znajomość jest niezbędna, aby móc bezpiecznie przechowywać w nich różnego rodzaju produkty, np. spożywcze.

Prawdziwe jest powiedzenie, że od każdej reguły są wyjątki. Należy pamiętać, że w zależności od sposobu użytkowania danej rzeczy, możliwe jest ponowne użycie opakowania wykonanego z papieru. Z kolei nie każde opakowanie wykonane z metalu lub drewna jest ciężkie. Przykładem mogą być lekkie puszki wykonane z aluminium bądź drobne opakowania drewniane, wyprodukowane ze sklejki lub balsy. Również nie wszystkie tkaniny będą łatwo przepuszczać powietrze – jest to w dużej mierze uzależnione od rodzaju zastosowanych włókien.

Dzięki chemii rynek opakowań cały czas ewoluuje. Opakowania są wytwarzane z surowców, które spełniają coraz wyższe wymagania rynku. Coraz częstszymi innowacyjnymi rozwiązaniami są opakowania produkowane z materiałów biodegradowalnych.

10. Czy tworzywa sztuczne to najtrwalszy pomnik ludzkiej wynalazczości?

Tworzywa sztuczne są jednym z najbardziej uniwersalnych i wielofunkcyjnych materiałów. Stały się one podstawą nowoczesnego życia, a największym obszarem ich zastosowania są właśnie opakowania. Do produkcji opakowań wykorzystuje się polimery zarówno polimeryzacyjne (powstałe w wyniku reakcji polimeryzacji niskocząsteczkowych związków nienasyconych), jak i polikondensacyjne (reakcja polimeryzacji połączona z wydzieleniem niskocząsteczkowego produktu ubocznego, np. wody).

Tworzywa sztuczne, tak wszechobecne w naszym codziennym życiu, ciągle budzą wiele obaw dotyczących ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa zdrowotnego. Obecnie duże potencjalne zagrożenie stwarza tak zwany mikroplastik, którego oddziaływanie na środowisko i organizmy żywe wciąż nie jest poznane. Tworzywa sztuczne, za sprawą coraz lepszych cech użytkowych, jakie uzyskują dzięki pracy badawczej wielu chemików na całym świecie, będą zapewne nie tylko materiałami teraźniejszości, ale także przyszłości.

11. Jak osiągnięcia chemików mogą wpływać na to, w co się ubieramy?

Początkowo do wytwarzania odzieży człowiek wykorzystywał tylko surowce naturalne – skórę, włókna roślinne i zwierzęce. Jednak wraz z rozwojem cywilizacyjnym zmianom ulegał również rynek włókienniczy. Coraz częściej wykorzystuje się w tej dziedzinie nanotechnologię i elektronikę, starając się sprostać coraz wyższym wymaganiom użytkowników i dużej konkurencji na rynkach zbytu.

Współcześnie naukowcy skupiają się na możliwościach wytwarzania tak zwanych tkanin inteligentnych, czyli takich, które same reagują na warunki otoczenia. Rozwój technologii przyniósł nowe możliwości. Zaczęto produkować włókna sztuczne oraz włókna syntetyczne.

R273hVds7IlTN

Grafika z tekstem. Włóka sztuczne wytwarzane są z surowców naturalnych (z celulozy), np. jedwab miedziowy, jedwab octanowy, jedwab wiskozowy. Włókna syntetyczne wytwarzane są ze związków organicznych, niewystępujących w przyrodzie: polimeryzacyjne, np. poliakrylonitryl i polikondensacyjne, np. poliester.

12. Cywilizacja śmieci, czyli jak poradzić sobie z rosnącą górą odpadów?

Odpady i związane z nimi zagrożenia stają się w obecnych czasach coraz bardziej zauważalnym problemem. Śmieci nie tylko szpecą krajobraz, ale są ogromnym zagrożeniem dla środowiska i zdrowia człowieka. Szczególnie kłopotliwe są tworzywa sztuczne, które trudno się przetwarza, a składowane mogą nie ulec rozkładowi nawet przez $500$ lat.

RPtknf2IUP6OC

Na grafice widoczny jest napis „Drugie życie śmieci komunalnych”. Centralnie przedstawiony jest rysunek pomarańczowego domu z czerwonym dachem. Od niego odchodzi pięć strzałek prowadzących do nagłówków takich jak: spalanie, składowanie, recykling surowcowy, fermentacja, kompostowanie. Pod nagłówkiem spalanie znajdują się dwa podpunkty: ciepło oraz prąd elektryczny. Pod nagłówkiem składowanie znajduje się jeden podpunkt: sposób na zgromadzenie odpadów w jednym miejscu. Pod nagłówkiem recykling surowcowy znajdują się trzy podpunkty: ochrona zasobów naturalnych, zmniejszenie obciążenia środowiska oraz produkcja metali, szkła papieru i tworzyw sztucznych. Pod nagłówkiem fermentacja znajdują się dwa podpunkty: produkcja energii cieplnej i elektrycznej oraz paliwo do pojazdów. Pod nagłówkiem kompostowanie znajduje się jeden podpunkt: kompost.

13. Przyszłość chemii czy może chemia przyszłości?

Współczesna chemia nie zamyka się w laboratorium, lecz koncentruje się wokół zagadnień związanych z człowiekiem oraz środowiskiem naturalnym. W $2011\text{r}.$, w związku z obchodami Międzynarodowego Roku Chemii podkreślano, że „Chemia jest podstawową nauką leżącą u podłoża najważniejszych wyzwań $\text{XXI} \text{w}.$ Ważne jest, abyśmy wszyscy zdali sobie sprawę ze znaczenia chemii dla świata”.

Polecenie 16

Zapoznaj się z materiałem multimedialnym na temat potencjału aplikacyjnego odkryć z dziedziny chemii i biochemii.

R1b0j94aIvQsp

Film <math aria‑label="pod tytułem">pt.: Najnowsze odkrycia chemii i biochemii, które mogą mieć znaczny wpływ na dalsze kierunki rozwoju technologii, służących nam w codziennym życiu

Film <math aria‑label="pod tytułem">pt.: Najnowsze odkrycia chemii i biochemii, które mogą mieć znaczny wpływ na dalsze kierunki rozwoju technologii, służących nam w codziennym życiu

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1b0j94aIvQsp

Film <math aria‑label="pod tytułem">pt.: Najnowsze odkrycia chemii i biochemii, które mogą mieć znaczny wpływ na dalsze kierunki rozwoju technologii, służących nam w codziennym życiu

R5mDJbTUdj26N

Spośród wymienionych poniżej stwierdzeń wskaż te, które są prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Grafen może zostać wykorzystany w medycynie jako środek tamujący krew i oczyszczający rany., 2. Nowoczesne materiały kompozytowe będzie można wykorzystać między innymi do odsalania wody morskiej., 3. OLED może zrewolucjonizować rynek oświetlenia., 4. Ciecze jonowe mogą stać się „uniwersalnymi” rozpuszczalnikami, pomimo ich palności i wysokiej lotności., 5. Włókna i nanorurki węglowe mają wytrzymałość podobną do stali., 6. $\text{DNA}$ origami to biochemiczna ciekawostka, dla której nie znajduje się praktycznego zastosowania., 7. Grafen można zastosować do produkcji inteligentnych urządzeń, które będą informować o swoim stopniu zużycia.

Ćwiczenia

1

Pokaż ćwiczenia:

1

Ćwiczenie 1

Na rysunku przedstawiono urządzenie do badania:

RoKLozeDOXO4Q

Kwasomierz glebowy.

Wybierz poprawne dokończenie poniższego zdania.

Wybierz poprawne dokończenie poniższego zdania.

RqjgF527PuSsO

Kwasomierz Helliga służy do badania: Możliwe odpowiedzi: 1. stężenia azotanów($\text{V}$) i azotanów($\text{III}$) w glebie., 2. sorpcji gleby., 3. wilgotności gleby., 4. odczynu gleby.

1

Ćwiczenie 2

Wybierz poprawne dokończenie poniższego zdania.

Zamieszczony poniżej znak graficzny oznacza, że:

RIxU3WSr3g3nt

Znak informujący, że opakowanie rozkłada się podczas kompostowania.

R1TaoWPvTL0hj

Możliwe odpowiedzi: 1. opakowanie nadaje się do ponownego wykorzystania., 2. opakowanie rozkłada się podczas kompostowania., 3. producent wniósł wkład finansowy w budowę i funkcjonowanie systemu odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych., 4. opakowanie nadaje się do przerobienia na nowy produkt.

11

Ćwiczenie 2

Z jakich tworzyw może być wykonany czajnik bezprzewodowy: termoplastycznych czy termoutwardzalnych? Odpowiedz i uzasadnij.

RXWX8JmpdRlPF

Odpowiedź: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Tworzywa termoplastyczne miękną i topią się pod wpływem działania wysokich temperatur. Z kolei tworzywa termoutwardzalne w wysokich temperaturach ulegają nieodwracalnemu utwardzeniu.

Pokaż odpowiedź

Sprawdź, czy Twoja odpowiedź jest podobna do tej zamieszczonej poniżej.

Czajnik bezprzewodowy może być wykonany z tworzyw termoutwardzalnych, które nie ulegną odkształceniom pod wpływem działania wysokiej temperatury.

1

Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z danymi w tabeli, a następnie wskaż, które z zamieszczonych poniżej stwierdzeń jest poprawne.

Zakres pH optymalny dla rozwoju wybranych roślin

Roślina	pH gleby
malina	$\mathrm{5,5}—\mathrm{6,5}$
pelargonia	$\mathrm{5,5}—\mathrm{7,0}$
pomidory	$\mathrm{5,5}—\mathrm{6,5}$
czosnek	$\mathrm{6,5}—\mathrm{7,5}$
truskawka	$\mathrm{5,5}—\mathrm{6,5}$
por	$\mathrm{6,0}—\mathrm{7,5}$

RqxlFBmuJAKZf

Możliwe odpowiedzi: 1. Aby zapewnić optymalny rozwój wszystkim wymienionym roślinom, ogrodnik powinien posadzić je w glebie o lekko kwasowym odczynie., 2. Ogrodnik chcąc uzyskać bogate plony nie musi zwracać uwagi na odczyn gleby., 3. Ogrodnik wiedząc, że pH gleby w jego ogrodzie jest lekko kwaśnie, nie powinien sadzić w niej pomidorów., 4. Aby zapewnić optymalny rozwój wszystkim wymienionym roślinom, ogrodnik powinien posadzić je w glebie o zasadowym odczynie.

2

Ćwiczenie 4

Podany poniżej znak informuje, że:

RzXvOkjgHRJdC

Znak informujący, że produkt został wytworzony z polietylenu o małej gęstości i nadaje się do recyklingu.

RQcHJwFCVBlTc

Możliwe odpowiedzi: 1. produkt został wytworzony z czterech rodzajów tworzyw sztucznych i nadaje się do recyklingu., 2. produkt został wytworzony z dowolnego tworzywa sztucznego i nadaje się do recyklingu., 3. produkt został wytworzony z polietylenu o małej gęstości i nadaje się do recyklingu., 4. produkt został wytworzony z polietylenu, który jest materiałem biodegradowalnym.

21

Ćwiczenie 4

Do otrzymania $1$ tony PVC zużywa się $580 \text{kg}$ acetylenu. Oblicz, ile kilogramów PVC powinno powstać z $290 \text{g}$ acetylenu.

R4auPaDsMoh0E

Odpowiedź: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Pamiętaj, aby wszystkie obliczenia wykonywać w tych samych jednostkach.

Pokaż rozwiązanie

Obliczenia rozpoczynamy od ujednolicenia jednostek. Ponieważ wynik powinien być podany w kilogramach, przeliczmy odpowiednie wartości.

$$1 \text{t} = 1000 \text{kg}$$

$$290 \text{g} = \mathrm{0,29} \text{kg}$$

Teraz możemy ułożyć odpowiednią proporcję i wykonać obliczenia.

$$1000 \text{kg} \text{PVC} — 500 \text{kg} \text{acetylenu}$$

$$\text{x} \text{kg} \text{PVC} — \mathrm{0,29} \text{kg} \text{acetylenu}$$

$$\text{x} \text{kg} \text{PVC} — \mathrm{0,29} \text{kg} \text{acetylenu}$$

Pokaż odpowiedź

Z $290 \text{g}$ acetylenu powinno powstać $\mathrm{0,5} \text{kg}$ PVC.

2

Ćwiczenie 5

Uczeń przeprowadził doświadczenie, w którym badał zachowanie się różnych tkanin w roztworze $\text{NaOH}$. Do badania wykorzystał próbki tkaniny wełnianej, bawełnianej, z jedwabiu sztucznego, z jedwabiu naturalnego oraz wiskozy. Zaobserwował, że po pewnym czasie dwie tkaniny uległy rozpuszczeniu.

RtowKVqojG3us

Wybierz poprawne dokończenie poniższego zdania.

Były to próbki: Możliwe odpowiedzi: 1. wełny i bawełny., 2. jedwabiu naturalnego i sztucznego., 3. jedwabiu naturalnego i wełny., 4. bawełny i wiskozy.

2

Ćwiczenie 6

Przeanalizuj poniższą tabelę. Zaznacz, w którym wierszu tabeli włókna zostały zakwalifikowane poprawnie.

Klasyfikacja włókien

Numer wiersza	Włókna naturalne	Włókna sztuczne	Włókna syntetyczne
$1$	bawełna	azbest	nylon, modal, poliester
$2$	bawełna, azbest	wiskoza, modal	nylon, poliester
$3$	bawełna	nylon, modal, poliester	azbest
$4$	wiskoza, bawełna, azbest	poliester	nylon, modal

RBRhsyd8zfTfF

Możliwe odpowiedzi: 1. $1$, 2. $2$, 3. $3$, 4. $4$

R19LM1itN2xKM2

Ćwiczenie 7

Spośród wymienionych poniżej materiałów opakowaniowych, wskaż te, które są opakowaniami celulozowymi. Możliwe odpowiedzi: 1. butelka PET, 2. metalowa puszka, 3. drewniana szkatułka, 4. bawełniana torba, 5. szklany słoik, 6. kartka papieru

3

Ćwiczenie 8

R1Iai50SnhvYd

Przyporządkuj anglojęzyczne wyrażenia do odpowiadających mu polskich tłumaczeń. ropa naftowa Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk benzyna Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk bawełna Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk jedwab Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk liczba oktanowa Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk wełna Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk włókno syntetyczne Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk olej napędowy Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk

Przyporządkuj anglojęzyczne wyrażenia do odpowiadających mu polskich tłumaczeń. ropa naftowa Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk benzyna Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk bawełna Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk jedwab Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk liczba oktanowa Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk wełna Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk włókno syntetyczne Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk olej napędowy Możliwe odpowiedzi: 1. cotton, 2. synthetic fibre, 3. petroleum (oil), 4. octane number, 5. gas oil, 6. petrol, 7. wool, 8. silk

Glossary

Glossary

gas oil

gas oil

ReV56ny33onPF

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PZ4n7Nuo4

Nagranie dźwiękowe

olej napędowy

petrol

petrol

R1SpnClj1pQLx

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PZ4n7Nuo4

Nagranie dźwiękowe

benzyna

cotton

cotton

RzdINLscTvdlO

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PZ4n7Nuo4

Nagranie dźwiękowe

bawełna

Projekt badawczy

Twoim zadaniem będzie realizacja projektu badawczego, który możesz przeprowadzić samodzielnie lub w grupie. W tym celu ustal dokładny harmonogram eksperymentu, który pozwoli Ci na zweryfikowanie postawionej hipotezy. Zgromadź potrzebne materiały i sprzęt. Wyniki przedstaw w postaci dowolnej metody prezentacji – może być to krótki film, infografika, artykuł, plakat czy prezentacja multimedialna. Na samym końcu opisz, czego nowego dowiedziałaś/łeś się podczas doświadczenia.

Karta dla ucznia do pobrania –  wyniki i wnioski z projektu badawczego

Bibliografia

Bielański A., Podstawy chemii nieorganicznej, t. 1‑2, Warszawa 2002.

Encyklopedia PWN

Mackenzie A., Ball A. S., Virdee S. R., Ekologia. Krótkie wykłady, Warszawa 2015.

McMurry J., Chemia organiczna, t. 1, Warszawa 2000.

Mocek A., Gleboznawstwo, Warszawa 2015.

Pielichowski J., Puszyński A., Chemia polimerów, Kraków 2004.

Ochrona środowiska 2020, Główny Urząd Statystyczny, online: śhttps://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2020,1,21.htmp, dostęp: 13.09.2021.