Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RW96e9TRs7Dl8
Ilustracja przedstawia figurę pelikana z okularami na dziobie, którym wskazuje na wyraz. Siedzi przed rozłożonym słownikiem. Pelikana otacza seledynowe tło.

Imiesłowy i ich rodzaje

Imiesłowy
Źródło: Pixabay, fotografia barwna, domena publiczna.

Imiesłowy

Wśród nieosobowych form czasownika obok bezokoliczników (np. pisać, wołać) i form zakończonych na -no i -to (np. zamknięto, zbudowano) wyróżniamy także imiesłowy:

  • imiesłowy przymiotnikowe (np. malujący, malowany, namalowany);

  • imiesłowy przysłówkowe (np. malując, namalowawszy).

Imiesłowy przymiotnikowe

Imiesłowy przymiotnikowe to nieosobowe formy czasownika, które odpowiadają na pytania: jaki?, jaka?, jakie? oraz odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje. W odróżnieniu od przymiotników nie oznaczają one stałej cechy (np. malowniczy), ale cechę wynikającą z aktywnej czynności (np. malujący - ktoś, kto maluje). Wyróżniamy dwa typy imiesłowów przymiotnikowych:

  • imiesłowy przymiotnikowe czynne – formy zakończone na -ący, -ąca, -ące,
    np. piszący, pisząca, piszące – 'ktoś, kto pisze';

  • imiesłowy przymiotnikowe bierne – formy zakończone na -ny lub -ty,
    np. napisany – ‘taki, który ktoś napisał’; zdarty – 'taki, który ktoś zdarł’.

Odmiana imiesłowu przymiotnikowego czynnego malujący i imiesłowu przymiotnikowego biernego namalowany

Liczba pojedyncza

Liczba mnoga

Przypadek

Rodzaj męski

Rodzaj męskoosobowy

M.

malujący

namalowany

malujący

namalowani

D.

malującego

namalowanego

malujących

namalowanych

C.

malującemu

namalowanemu

malującym

namalowanym

B.

malującego

namalowanego

malujących

namalowanych

N.

malującym

namalowanym

malującymi

namalowanymi

Msc.

malującym

namalowanym

malujących

namalowanych

W.

malujący

namalowany

malujący

namalowani

Ćwiczenie 1
R1707wpWS9JkP1
Łączenie par. Wybierz typ imiesłowu przymiotnikowego. . podarty. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny. rzucony. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny. wołający. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny. wspomniany. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny. szczekający. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny. uszyty. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny. mówiący. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny. zmazany. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R3euAZK6xSCr31
Uzupełnij tabelę brakującymi formami bezokoliczników lub imiesłowów.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1Gqr9jmqWTZa1
Przyporządkuj wyrazy do przymiotników lub imiesłowów przymiotnikowych. Imiesłów przymiotnikowy Możliwe odpowiedzi: 1. rozgorączkowany, 2. pisemny, 3. idealny, 4. zaczerwieniony, 5. idealizujący, 6. robiący, 7. robotny, 8. pisany, 9. gorący, 10. czerwony, 11. wyidealizowany Przymiotnik Możliwe odpowiedzi: 1. rozgorączkowany, 2. pisemny, 3. idealny, 4. zaczerwieniony, 5. idealizujący, 6. robiący, 7. robotny, 8. pisany, 9. gorący, 10. czerwony, 11. wyidealizowany
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000007WFB3v28_0000004J
Ważne!

Imiesłowy przymiotnikowe czynne można utworzyć wyłącznie od czasowników, które mówią o czynności powtarzającej się i niezakończonej (są to czasowniki, które mają aspekt niedokonany), np. piszący (pisałem wczoraj – piszę teraz – będę pisał jutro).

Imiesłowy przymiotnikowe bierne można utworzyć jedynie od wybranych czasowników – niedokonanych i dokonanych, ale tylko takich, które mają stronę czynną i  bierną, np. robiony (robić – czasownik niedokonany), zrobiony (zrobić - czasownik dokonany).

Imiesłowy przysłówkowe

W tekstach pisanych – rzadziej w języku mówionym – pojawiają się imiesłowy przysłówkowe. Imiesłowy przysłówkowe to nieosobowe formy czasownika, które w zdaniu nazywają dodatkową czynność towarzyszącą czynności wyrażonej przez osobową formę czasownika, np. Idąc drogą, podziwiał wiosenną przyrodę. Przeczytawszy książkę, odłożył ją na półkę. Imiesłowy przysłówkowe tak jak przysłówek nie podlegają odmianie. Wyróżniamy dwa rodzaje tych imiesłowów:

  • współczesny – zakończony na -ąc, np. wołając, pisząc, mówiąc;

  • uprzedni – zakończony na -wszy (po samogłoskach np. wróciwszy, napisawszy) lub na -łszy (po spółgłoskach np. zmókłszy, przyszedłszy).

Imiesłowy przysłówkowe współczesne tworzymy od czasowników niedokonanych
(np. malować - malując), natomiast imiesłowy przysłówkowe uprzednie tworzymy od czasowników dokonanych (np. namalować - namalowawszy).

Ćwiczenie 4
Rm4eUBqonSr2A1
Uzupełnij tabelkę. Od czasowników dokonanych utwórz imiesłowy przysłówkowe uprzednie, a następnie czasowniki niedokonane i od nich – imiesłowy przysłówkowe współczesne.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R3wnE0YZPx9Yv1
Uzupełnij tabelę. Od podanych bezokoliczników utwórz możliwe formy imiesłowów. Tam, gdzie nie da się utworzyć imiesłowu, wpisz – brak.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zadaniowo

Ćwiczenie 6
R1IEO7YNTEF3V1
Wskaż czasowniki, od których nie można utworzyć imiesłowu przymiotnikowego biernego (z końcówką -ny, -ty). czekać, myśleć, oddawać, przepisać, spać, zapłacić, marzyć, liczyć, skakać, wymawiać, mówić, dziękować, podziękować, śnić, patrzeć
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
R1OQ4xTE3hdpp
Podany niżej tekst przeredaguj tak, aby nie było w nim powtórzeń. Zastąp podkreślone fragmenty zdań imiesłowami przymiotnikowymi i wpisz je w puste miejsca. W sobotę poszedłem na film, który polecił mi kolega. Był on ekranizacją książki, którą przeczytałem niedawno. Film, który obejrzałem, bardzo mi się spodobał. Zarówno książka, jak i jej filmowa adaptacja poruszają problemy, które dotyczą młodych ludzi. W sobotę poszedłem na film Tu uzupełnij przez kolegę. Był on ekranizacją książki Tu uzupełnij niedawno. Tu uzupełnij film bardzo mi się spodobał. Zarówno książka, jak i jej filmowa adaptacja poruszają problemy Tu uzupełnij młodych ludzi.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 8
RCtikpld1WhBE
Uzupełnij zdania podanymi poniżej imiesłowami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RbUdt1AiH4RVS
Błazen
Źródło: Pixabay, fotografia barwna, domena publiczna.
Ćwiczenie 9

Ułóż cztery zdania z imiesłowami do ilustracji przedstawiającej błazna.

R1OEjMxr6yctK
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 9

Opisz błazna 4 zdaniami z imiesłowami.

R10Q318nvAgdu
(Uzupełnij).
1
Ćwiczenie 10
R1CbZf6jBOTPK1
Łączenie par. Określ rodzaje i typy wyróżnionych imiesłowów przymiotnikowych i przysłówkowych w zdaniach.. Wczoraj, siedząc na ławce w parku, marzyliśmy o wakacjach.. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny, Imiesłów przysłówkowy współczesny, Imiesłów przysłówkowy uprzedni. Zatrzymawszy się na chwilę, wyczyściłam lusterko w samochodzie.. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny, Imiesłów przysłówkowy współczesny, Imiesłów przysłówkowy uprzedni. Znalazłem właśnie list napisany przez ciebie.. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny, Imiesłów przysłówkowy współczesny, Imiesłów przysłówkowy uprzedni. Głos wołającego na pustyni.. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny, Imiesłów przysłówkowy współczesny, Imiesłów przysłówkowy uprzedni. Wszystkie prace zostały nagrodzone przez jury.. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny, Imiesłów przysłówkowy współczesny, Imiesłów przysłówkowy uprzedni. Czekając na autobus, przez chwilę rozmawiałam z kolegą.. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny, Imiesłów przysłówkowy współczesny, Imiesłów przysłówkowy uprzedni. Widzieliśmy artystę fotografującego stare uliczki miasta.. Możliwe odpowiedzi: Imiesłów przymiotnikowy czynny, Imiesłów przymiotnikowy bierny, Imiesłów przysłówkowy współczesny, Imiesłów przysłówkowy uprzedni
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Pisownia „nie” z imiesłowami

Zapamiętaj!

Imiesłowy przysłówkowe z przeczeniem „nie” piszemy zawsze rozdzielnie, np. nie pisząc, nie napisawszy.
Imiesłowy przymiotnikowe z przeczeniem „nie” piszemy łącznie, np. niemający, niewykonany, niewykryty.

Ćwiczenie 11

Ustal, czy przeczenie „nie” należy zapisać łącznie czy oddzielnie z poniższymi wyrazami, a następnie ułóż z nimi zdania, stosując poprawną pisownię partykuły „nie” z imiesłowami: pracująca, przeczytany, namalowany, posprzątany, zjadłszy, spojrzawszy.

R1X8qwzbb27Gk
(Uzupełnij).
R1cP4WRjQVA8e1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji. Słowa klucze: imiesłów przymiotnikowy, imiesłów przysłówkowy, imiesłowy przymiotnikowe czynne,  imiesłowy przymiotnikowe  bierne, imiesłowy przysłówkowe współczesne, imiesłowy przysłówkowe uprzednie,  nieosobowe formy czasownika.

R1ckHLunsx3aZ
(Uzupełnij).