Profilaktyka chorób układu moczowego

Niektóre choroby nerek (takie jak: nowotwory, zaawansowane choroby zapalne, kamica) lub ich rozległe urazy wymagają pomocy chirurgicznej. Polega ona na częściowym lub całkowitym usunięciu nerki. Po usunięciu jednej nerki druga przejmuje aż 50% jej funkcji.

RcQkEVSEHgCYu

Ilustracja wykonana w odcieniach koloru niebieskiego. Po lewej stronie znajduje grafika przedstawiająca górną część tułowia lekarza z założonym na szyi stetoskopem. Po prawej stronie znajdują się dwie nerki.

1. Analiza składu moczu

Analiza składu moczu jest jednym z podstawowych nieinwazyjnych badań diagnostycznych. Dostarcza istotnych informacji na temat stanu zdrowia człowieka, umożliwia wykrycie wielu chorób. Główne parametry moczu poddawane analizie to:

• dobowa ilość wydalanego moczu – zmniejszone wydalanie może mieć wiele przyczyn, np. małą ilość spożywanych płynów, gorączkę, biegunkę; zwiększone wydalanie moczu może się pojawić przy pobieraniu dużych ilości płynów, przyjmowaniu substancji moczopędnych, diecie wysokobiałkowej albo niewydolności nerek;

• barwa – zmiana zabarwienia następuje np. pod wpływem barwników zawartych w pokarmach (np. w burakach) i w przebiegu chorób wątroby;

• odczyn – prawidłowy mieści się w granicach 4,5‑7,5 pH; niższy niż 4,5 występuje przy diecie zawierającej dużo białka, a wyższy niż 7,5 przy spożywaniu produktów pochodzenia roślinnego; nieprawidłowe wartości odczynu mogą świadczyć o zakażeniu bakteryjnym lub obecności kamieni nerkowych.

R139eiiBAvtdE

Grafika przedstawia wyniki badań moczu. Mocz — badanie ogólne. Kolor moczu — jasnożółty. Przejrzystość — przejrzysty. Ciężar właściwy 1,010 (norma 1,015—1,03). pH 6 (norma 4,8—7,4). Leukocyty — negatywny (norma negatywny poniżej 10 na mikrolitr). Azotyny — negatywny (norma negatywny). Białko negatywny (norma negatywny poniżej 25 miligramów na decylitr). Glukoza norma (norma poniżej 15 miligramów na decylitr). Ketony — negatywny (norma negatywny poniżej 5 miligramów na decylitr). Urobilinogen norma (norma poniżej 0,2 miligramów na decylitr). Bilirubina — negatywny (norma poniżej 0,2 miligramów na decylitr). Erytrocyty — negatywny (norma poniżej 5 na mikrolitr). Weryfikacja mikroskopowa osadu. Nabłonki płaskie — pojedyncze. Leukocyty — pojedyncze.

W moczu zdrowego człowieka nie powinny znajdować się:

• bakterie – dopuszczalna jest jedynie ich śladowa ilość; większa może być sygnałem infekcji bakteryjnej, niewłaściwego pobrania próbki moczu lub jej nieprawidłowego przechowywania;

• glukoza – jej obecność w moczu może świadczyć o niezdolności nerek do odzyskiwania cukru z moczu pierwotnego albo o podwyższonym poziomie cukru we krwi (cukrzycy);

• czerwone ciałka krwi – pojawiają się w moczu w przypadku uszkodzenia nerek, zapalenia cewki moczowej lub innych chorób układu moczowego;

• białka – ich obecność może być spowodowana dużym wysiłkiem fizycznym, gorączką lub uszkodzeniem kłębuszków nerkowych.

2. Choroby układu moczowego

Ze względu na to, że nerki odpowiadają za usuwanie z organizmu szkodliwych substancji, produktów przemiany materii, choroby układu moczowego są szczególnie niebezpieczne. Do najczęstszych chorób należą zakażenia układu moczowego wywołane obecnością bakterii w drogach moczowych: ostre zapalenie kłębuszkowe nerek, zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie cewki moczowej i kamica nerkowa.

Częstą przyczyną chorób układu moczowego są stosowane leki: przeciwbólowe, przeciwgrzybicze, przeciwnowotworowe oraz niektóre antybiotyki. Nadużywanie lub nieuzasadnione stosowanie antybiotyków niszczy mikroflorę fizjologiczną, stanowiącą naturalny mechanizm obronny organizmu, a także przyczynia się do powstawania szczepów opornych na kolejne dawki antybiotyku. Dodatkowo leki te mogą powodować odchylenia od normy parametrów moczu poddawanych analizie laboratoryjnej lub też prowadzić do uszkodzenia i niewydolności nerek – upośledzają m.in. przepływ krwi przez nerki, co prowadzi do zmniejszenia filtracji, a także uszkadzają strukturę nerek (np. kłębuszki nerkowe).

W przypadku trwałego uszkodzenia nerek dochodzi do nagromadzenia we krwi mocznika, nadmiaru wody i soli mineralnych oraz szkodliwych produktów przemiany materii, co prowadzi do zatrucia organizmu. Konieczne jest wówczas oczyszczenie krwi za pomocą zabiegu zwanego dializą. Polega on na przepuszczaniu krwi pacjenta z niewydolnością nerek przez dializatordializatordializator (sztuczną nerkę), który zastępuje nefron. W ten sposób krew jest oczyszczana ze wszystkich zbędnych oraz szkodliwych produktów przemiany materii. Zabieg trwa od 4 do 8 godzin i musi być powtarzany 2‑3 razy w tygodniu.

RGXC5fIVWY2Rt

Animacja przedstawia przebieg dializy.

Animacja przedstawia przebieg dializy.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RGXC5fIVWY2Rt

Animacja przedstawia przebieg dializy.

3. Zapobieganie chorobom układu moczowego

Aby zapobiec zakażeniom bakteryjnym układu moczowego, należy:

• dbać o codzienną higienę i często zmieniać bieliznę; ogranicza to ryzyko wniknięcia bakterii do dróg moczowych;

• nosić luźną, oddychającą bieliznę, co zapobiega otarciom naskórka i zmniejsza ryzyko infekcji;

• chronić organizm, szczególnie nerki, przed wychłodzeniem, by zapobiec obniżeniu odporności;

• w razie infekcji gardła, zatok lub migdałków doprowadzić do wyleczenia choroby, a tym samym zlikwidować źródło bakterii;

• dbać o regularne opróżnianie pęcherza; zapobiega to gromadzeniu się i rozwojowi bakterii w pęcherzu moczowym.

R10xMCpUJ4rZU

Ilustracja interaktywna przedstawia chłopca, siedzącego przy biurku. Z lewej butelka z czerwoną zawartością, wyżej znak minus. Po kliknięciu w nią pojawia się układ moczowy z widocznymi kamieniami w nerkach i drogach moczowych. Z prawej butelka z wodą i znak plus. Po kliknięciu w nią w chmurce nad głową chłopca pojawia się symbol osoby, która czuje potrzebę skorzystania z toalety. Na wysokości bioder chłopca widoczny jest jego pęcherz. Po lewej znak zegara wskazujący upływ 50 minut, wyżej czerwony symbol minusa. Po jego kliknięciu wyświetla się zbliżenie na pęcherz z obecnymi w nim karykaturami bakterii. Pod spodem podpis: mnożenie się bakterii. Po prawej znak zegara wskazujący upływ 10 minut, wyżej zielony symbol plus. Po jego kliknięciu wyświetla się chłopiec po wyjściu z toalety. W kolejnej scenie po lewej stronie wyświetla się ilustracja solenia kotleta, nad nią czerwony znak minus. Po jej kliknięciu wyświetla się zbliżenie na pęcherz moczowy z zaznaczonymi kamieniami nerkowymi i podpis: kamienie w nerkach i drogach moczowych, zatrzymywanie wody w organizmie. Po prawej ilustracja przekreślonej solniczki, nad nią zielony symbol plus.

Ilustracja interaktywna przedstawia chłopca, siedzącego przy biurku. Z lewej butelka z czerwoną zawartością, wyżej znak minus. Po kliknięciu w nią pojawia się układ moczowy z widocznymi kamieniami w nerkach i drogach moczowych. Z prawej butelka z wodą i znak plus. Po kliknięciu w nią w chmurce nad głową chłopca pojawia się symbol osoby, która czuje potrzebę skorzystania z toalety. Na wysokości bioder chłopca widoczny jest jego pęcherz. Po lewej znak zegara wskazujący upływ 50 minut, wyżej czerwony symbol minusa. Po jego kliknięciu wyświetla się zbliżenie na pęcherz z obecnymi w nim karykaturami bakterii. Pod spodem podpis: mnożenie się bakterii. Po prawej znak zegara wskazujący upływ 10 minut, wyżej zielony symbol plus. Po jego kliknięciu wyświetla się chłopiec po wyjściu z toalety. W kolejnej scenie po lewej stronie wyświetla się ilustracja solenia kotleta, nad nią czerwony znak minus. Po jej kliknięciu wyświetla się zbliżenie na pęcherz moczowy z zaznaczonymi kamieniami nerkowymi i podpis: kamienie w nerkach i drogach moczowych, zatrzymywanie wody w organizmie. Po prawej ilustracja przekreślonej solniczki, nad nią zielony symbol plus.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PbhscBRgL

Na prawidłowe funkcjonowanie układu moczowego wpływa również dieta. Należy ograniczyć spożycie soli, produktów zawierających dużo szczawianów (szczawiu, rabarbaru) oraz wapnia, który jest bardzo niebezpieczny dla osób cierpiących na przewlekłą niewydolność nerek. Wspomniane związki utrudniają zwrotne wchłanianie wody oraz sprzyjają powstawaniu osadów i kamieni. Ważne jest, aby pić 2‑2,5 l płynów dziennie. Dzięki temu wypłukane zostaną osady soli mineralnych i bakterii. Niedobór wody prowadzi do wytwarzania zagęszczonego moczu i może być przyczyną uszkodzenia nerek.

R13ARKBReU30y

Ilustracja przedstawia przestrzennie odcinek lędźwiowy kręgosłupa. U dołu część miednicy, u góry 3 żebra. Z lewej wrysowana różowa nerka z liliową miedniczką nerkową, przechodząca w moczowód. W miedniczce znajduje się biały, owalny kamień moczowy. Można go wykryć podczas prześwietlenia.

Podsumowanie

• Przykładami chorób układu moczowego są: ostre zapalenie kłębuszkowe nerek, zapalenie dróg moczowych oraz kamica nerkowa.

• Analiza składu moczu należy do podstawowych badań diagnostycznych.

• Odpowiednia dieta oraz zdrowe nawyki żywieniowe, a także dbanie o higienę osobistą i o ogólną odporność organizmu są podstawą profilaktyki chorób układu moczowego.

• Picie odpowiedniej ilości wody wpływa dobroczynnie na pracę nerek; zbyt mała ilość wody w organizmie prowadzi do zagęszczenia moczu, natomiast jej nadmiar może skutkować niewydolnością nerek, zagrożeniem zdrowia, a nawet życia.

• Częstymi przyczynami chorób układu moczowego są nadużywanie leków i nieuzasadniona antybiotykoterapia.

• Pacjent z trwałym uszkodzeniem nerek jest poddawany dializie, podczas której jego krew jest oczyszczana.

Praca domowa

Słownik

Zadania

31

Ćwiczenie 6

RG9qDq6ZVfzEo

Grafika przedstawia wyniki badań moczu. Analiza ogólna. Kolor moczu - żółty. Klarowność - przejrzysty. Odczyn pH 5 (norma 4,8 - 7,4). Ciężar właściwy 1,017 (norma 1,015‑1,03). Leukocyty - nieobecne (norma neg. <10/ul). Azotyny - nieobecne (norma negatywny). Białko 23mg/dl (norma <15mg/dl). Glukoza 18,5mg/dl (norma <15mg/dl). Ketony - nieobecne (norma neg.<5mg/dl). Urobilinogen norma (norma <0,2/dl). Bilirubina - nieobecne (norma <0,2/dl). Erytrocyty - nieobecne (norma <5ul). Weryfikacja mikroskopowa osadu. Nabłonki płaskie - nieliczne. Leukocyty - od 1 do 3 (norma od 0 do 5). Bakterie - nieliczne.

R10PvrxkJ9LPS

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Przypomnij sobie, jaki jest prawidłowy skład moczu. O czym może świadczyć obecność w nim poszczególnych elementów? Zwróć uwagę, jakie normy obowiązują przy poszczególnych składnikach moczu.

Pokaż odpowiedź

Przedstawione wyniki badań pokazują, że w moczu pacjenta, od którego pobrano próbkę, znajduje się białko oraz glukoza. Świadczy to prawdopodobnie o występującej u tego pacjenta cukrzycy.