1. Czym jest szkło?

SzkłoszkłoSzkło jest materiałem o strukturze bezpostaciowejciało bezpostaciowe (amorficzne)strukturze bezpostaciowej, którego głównym składnikiem jest tlenek krzemu($\text{IV}$). Najprostsze szkło otrzymuje się je w wyniku topienia piasku kwarcowego, węglanu wapnia i węglanu sodu, w temperaturze około $1500°\text{C}$. Szklistą masę ochładza się, ale proces krystalizacji nie zachodzi. Rozmieszczenie podstawowych elementów strukturalnych szkła różni się od struktury kwarcu i przypomina raczej rozmieszczenie drobin w cieczy. W odróżnieniu jednak od niej, drobiny te nie mają możliwości swobodnego przemieszczania się.

R1ZyKEHBSRjET

Grafika przedstawia tlenek krzemu w postaci krystalicznej. Postać krystaliczna jest przedstawiona jako siatka złożona z sześciokątów foremnych połączonych ze sobą tworząc strukturę plastra miodu. Każdy sześciokąt ma dodatkowo naprzemiennie ułożone na pierścieniu atomy tlenu i krzemu w formie kulek: szarych — krzemu i mniejszych czerwonych — tlenu. W lewym górnym rogu jest legenda pokazująca wielkość i kolorystykę kulek.

R1abx1dqi8Ods

Grafika przedstawia schemat bezpostaciowej struktury szkła. Schemat ma rozbudowaną i nieregularną strukturę łańcucha tworząc swoistą siatkę. Siatka ta zbudowana jest z małych, czerwonych kulek, które oznaczają atomy tlenu, oraz większych, szarych kulek symbolizujących atomy krzemu. Szare kulki łączą się z czterema czerwonymi kulkami za pomocą pojedynczych wiązań. Niektóre czerwone kulki połączone są z dwoma szarymi kulkami. W lewym górnym rogu jest legenda pokazująca wielkość i kolorystykę kulek.

Polecenie 1

Obejrzyj poniższy film i wykonaj polecenie.

RjLCS2lY2VZYF

W filmie przedstawiono historię odkrycia technologii produkcji szkła na terenie dzisiejszej Syrii.

W filmie przedstawiono historię odkrycia technologii produkcji szkła na terenie dzisiejszej Syrii.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RjLCS2lY2VZYF

W filmie przedstawiono historię odkrycia technologii produkcji szkła na terenie dzisiejszej Syrii.

R1HTPOxDM2PDR

Uzupełnij luki w poniższych zdaniach wykorzystując podane wyrażenia. Według legendy, szkło zostało odkryte przez 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan, którzy przewozili na statkach natron, czyli 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan. Wykorzystali przewożone kamienie podczas przygotowywania posiłków, kładąc na nich naczynia w 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan, rozpalonym na 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan plaży. Kolejnego dnia zauważyli w miejscu ogniska 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan paciorki. Te prawdopodobnie powstały w wyniku reakcji 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan, którego źródłem był piasek z minerałami zawartymi w 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan.

Uzupełnij luki w poniższych zdaniach wykorzystując podane wyrażenia. Według legendy, szkło zostało odkryte przez 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan, którzy przewozili na statkach natron, czyli 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan. Wykorzystali przewożone kamienie podczas przygotowywania posiłków, kładąc na nich naczynia w 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan, rozpalonym na 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan plaży. Kolejnego dnia zauważyli w miejscu ogniska 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan paciorki. Te prawdopodobnie powstały w wyniku reakcji 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan, którego źródłem był piasek z minerałami zawartymi w 1. błyszczące, 2. błotnistej, 3. natronie, 4. węglanu sodu, 5. piecu, 6. piaszczystej, 7. matowe, 8. węglan magnezu, 9. tlenku krzemu($\text{IV}$), 10. ognisku, 11. Egipcjan, 12. tlenku żelaza($\text{II}$), 13. węglan sodu, 14. węglan potasu, 15. Fenicjan.

2. Proces produkcji szkła

Szkło jest historycznie pierwszym, ale nadal najpopularniejszym tworzywem, sztucznie wytworzonym przez człowieka. Odmiany krzemianowej używa się do wyrobu szyb, szklanych naczyń i urządzeń optycznych. Podstawowymi surowcami do jej produkcji są: piasek kwarcowy (tlenek krzemu($\text{IV}$) ${\text{SiO}}_2$), wapień (węglan wapnia ${\text{CaCO}}_3$) i soda (węglan sodu ${\text{Na}}_2{\text{CO}}_3$). Cennym dodatkiem jest również stłuczka szklana.

R1Rn3elXO0X3U

Film prezentuje zalety stosowania stłuczki w procesie produkcji szkła.

Film prezentuje zalety stosowania stłuczki w procesie produkcji szkła.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1Rn3elXO0X3U

Film prezentuje zalety stosowania stłuczki w procesie produkcji szkła.

Do podstawowej masy szklanej dodaje się często takie tlenki, jak tlenek glinu (zwiększa wytrzymałość mechaniczną, odporność chemiczną i termiczną szkła), tlenek cynku (powoduje wzrost odporności szkła na nagłe zmiany temperatury przez obniżenie współczynnika rozszerzalności cieplnej), tlenek boru (zwiększa szybkość topienia, ułatwia klarowanieklarowanie szkłaklarowanie oraz zmniejsza skłonność masy szklanej do krystalizacji).
Dokładnie odważone, zmielone i wymieszane surowce ogrzewa się w piecu szklarskim, wyłożonym ogniotrwałą gliną, do temperatury $1200—1500°\text{C}$. W tak wysokiej temperaturze węglany ulegają rozkładowi:

Powstałe tlenki metali reagują z tlenkiem krzemu($\text{IV}$), tworząc mieszaninę krzemianów:

Gorącą masę szklaną ochładza się do temperatury około $1000°\text{C}$ – wówczas uzyskuje ona lepkość odpowiednią dla wybranej metody formowania.

Gotowe wyroby ogrzewa się do temperatury około $500°\text{C}$ i wolno ochładza. Etap ten, nazywany odprężaniem, ma na celu usunięcie – no właśnie – naprężeń wewnętrznych. Po tym zabiegu niektóre wyroby ze szkła są zdobione. Dotyczy to np. szkła kryształowego. Zdobnicy, za pomocą specjalnych urządzeń i tarczy diamentowych, wykonują oryginalne żłobienia (szlify), a grawerzy ręcznie tworzą niepowtarzalne obrazy (grawery). Wychłodzone wyroby szklane poddaje się procesowi uszlachetniania na zimno, dzięki któremu stają się jeszcze bardziej błyszczące. Zanim wyrób szklany trafi na sklepową półkę, jest poddawany kontroli jakości, pakowany, foliowany, magazynowany lub od razu wysyłany do odbiorcy.

RqTnjQNxHpgtJ

W filmie przedstawiono historię produkcji szkła, od czasów odkrycia drobnych szklanych paciorków na terenie Egiptu około <math aria‑label="dwa tysiące pięćset">2500 lat p. n. e., po szklane nośniki o pojemności biliona bajtów.

W filmie przedstawiono historię produkcji szkła, od czasów odkrycia drobnych szklanych paciorków na terenie Egiptu około <math aria‑label="dwa tysiące pięćset">2500 lat p. n. e., po szklane nośniki o pojemności biliona bajtów.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RqTnjQNxHpgtJ

W filmie przedstawiono historię produkcji szkła, od czasów odkrycia drobnych szklanych paciorków na terenie Egiptu około <math aria‑label="dwa tysiące pięćset">2500 lat p. n. e., po szklane nośniki o pojemności biliona bajtów.

RyHmq4ygCiqKQ

Aplikacja przedstawia proces produkcji szkła płaskiego w technologii float. Poszczególne etapy produkcji przedstawione są w postaci schematycznego rysunku linii produkcyjnej wiodącej od lewej do prawej strony. Poszczególne elementy procesu oznaczone są literami od a do g, których najechanie wskaźnikiem myszki powoduje wyświetlenie komentarza tekstowego. I tak literą a oznaczono podajnik mieszanki szklarskiej, a komentarz do niej głosi Załadowanie zestawu szklarskiego. Litera b oznacza piec, w którym mieszanka topiona jest w temperaturze około <math aria‑label="tysiąca pięciuset pięćdziesięciu">1550 stopni Celsjusza. Następna komora procesu, do której mieszanka dociera wstępnie spłaszczona zawiera warstwę stopionego szkła zastygającego na powierzchni stopionej cyny o temperaturze <math aria‑label="tysiąca stu">1100 stopni Celsjusza oznaczonej literą c. Literą d oznaczono tam natomiast dysze przeprowadzające chłodzenie szkła do powietrzem o temperaturze <math aria‑label="sześciuset">600 stopni Celsjusza. Następnie tafla szkła trafia do komory oznaczonej literą e, w której dalsze chłodzenie w temperaturze <math aria‑label="trzydziestu">30 stopni Celsjusza przebiega na wałkach. Za tą komorą znajduje się przecinak oznaczony literą f, tnący szkło na tafle. Ostatni etap produkcji, oznaczony literą g to ustawianie i magazynowanie płyt.

Aplikacja przedstawia proces produkcji szkła płaskiego w technologii float. Poszczególne etapy produkcji przedstawione są w postaci schematycznego rysunku linii produkcyjnej wiodącej od lewej do prawej strony. Poszczególne elementy procesu oznaczone są literami od a do g, których najechanie wskaźnikiem myszki powoduje wyświetlenie komentarza tekstowego. I tak literą a oznaczono podajnik mieszanki szklarskiej, a komentarz do niej głosi Załadowanie zestawu szklarskiego. Litera b oznacza piec, w którym mieszanka topiona jest w temperaturze około <math aria‑label="tysiąca pięciuset pięćdziesięciu">1550 stopni Celsjusza. Następna komora procesu, do której mieszanka dociera wstępnie spłaszczona zawiera warstwę stopionego szkła zastygającego na powierzchni stopionej cyny o temperaturze <math aria‑label="tysiąca stu">1100 stopni Celsjusza oznaczonej literą c. Literą d oznaczono tam natomiast dysze przeprowadzające chłodzenie szkła do powietrzem o temperaturze <math aria‑label="sześciuset">600 stopni Celsjusza. Następnie tafla szkła trafia do komory oznaczonej literą e, w której dalsze chłodzenie w temperaturze <math aria‑label="trzydziestu">30 stopni Celsjusza przebiega na wałkach. Za tą komorą znajduje się przecinak oznaczony literą f, tnący szkło na tafle. Ostatni etap produkcji, oznaczony literą g to ustawianie i magazynowanie płyt.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/Pbo9W1xTi

3. Właściwości szkła

Szyby okienne, szklanki, talerzyki i inne naczynia, szyby samochodowe czy różne ozdoby – to zaledwie kilka przykładów szkła używanego na co dzień. Specjalnych odmian używa się do produkcji wielkich luster teleskopowych i mikroskopów lub np. kabin prysznicowych. W ścianach budynków montuje się szkło budowlane i szklane cegły, a w kominkach – szkło żaroodporne. Szkło kuloodporne jest wytrzymałe na uderzenia pocisków, np. z karabinów maszynowych. O właściwościach tego materiału decydują różne czynniki, które można zmieniać, tworząc nowe produkty. Do tych, od których zależą cechy nowych produktów, zaliczamy skład, struktura, powierzchnia oraz rodzaje cienkich warstw nanoszonych na tę powierzchnię. W życiu codziennym najczęściej korzystamy ze szkła bezbarwnego. Barwne można otrzymać przez dodanie do masy szklanej (w czasie jej topienia) związków metali ciężkich, tj. żelaza, chromu, manganu, niklu, miedzi i innych.

Poniżej przedstawiono różne rodzaje barwionego szkła. Jednak nie są to wszystkie możliwe kolory.

RBuQgg26rF6OS

Grafika przedstawia naczynie szklane zabarwione związkami kobaltu(<math aria‑label="dwa">II) lub miedzi(<math aria‑label="dwa">II) z wąską szyjką w kształcie wazonu. Naczynie jest intensywnie niebieskie. Kolor niebieski ma miejscami czarne plamy.

R79HXfJlPrOY2

Grafika przedstawia zielone naczynie szklane w formie bocznie spłaszczonej butelki zakręcanej.

RmoWpTvigZliu

Grafika przedstawia wysokie, wąskie naczynie szklane, z krótką zwężoną szyjką. Naczynie jest zabarwione na kolor fioletowy. Poniżej połowy naczynia kolor fioletowy ciemnieje i zmienia się na kolor czarny.

RBDev0gH1vrcw

Grafika przedstawia naczynie szklane, przezroczyste zabarwione na kolor czarny. Naczynie to ma kształt butelki. za nim postawiona została szklanka sięgająca miej więcej połowy butelki. Szklanka ta ma w swojej strukturze pionowe, wzdłużne wżłobienia. Zabarwiona jest na ten sam kolor co butelka.

R1XrX6vpjSw68

Grafika przedstawia czerwone, szklane serca, przezroczyste i błyszczące. Jest ich sześć, z czego pięć nie jest widoczne w całości.

R15EZchflZ6SZ

Grafika przedstawia szklane, podłużne, rozszerzające się naczynie na nóżce w formie pucharka. Jest ono zabarwione na kolor różowy.

R1TX7dJFGnFdZ

Grafika przedstawia szklane naczynie zabarwione na kolor żółty, stojące na rozszerzającej się ku dole nóżce. Posiada ono na swojej powierzchni podłużne żłobienia, a kształtem przypomina kielich.

Doświadczenie 1

REVj8ioNgwtxS

Problem badawczy Jakie właściwości fizyczne wykazuje szkło?. Hipoteza Szkło charakteryzuje się małą odpornością na różne czynniki mechaniczne i zmiany temperatury. Nie przewodzi prądu elektrycznego i ciepła. Co będzie potrzebne - rurki szklane wykonane ze zwykłego szkła; - cegła; - kawałek grubej tkaniny; - młotek; - metalowe szczypce, - palnik; - zlewka z zimną wodą; - płaska bateria; - żarówka w oprawie; - przewody z zaciskami typu krokodylki. Instrukcja wykonania 1. Rurkę szklaną owiń szczelnie tkaniną, a następnie sprawdź jej wytrzymałość na ściskanie, rozciąganie i zginanie. Połóż ją na cegle i uderz młotkiem. Przyjrzyj się otrzymanym kawałkom szkła, porównaj ich wielkość i zwróć uwagę na krawędzie. 2. Jeden z końców szklanej rurki ogrzej w płomieniu palnika, po czym zanurz go w zlewce z zimną wodą. 3. Szklaną rurkę umieść w płomieniu palnika i po chwili sprawdź, czy da się ją zgiąć i rozciągnąć. Koniec rurki trzymaj za pomocą metalowych szczypiec. Zwróć uwagę na zmianę barwy płomienia podczas ogrzewania. Ostrożnie! Rurka może być gorąca! Pamiętaj o rękawicach ochronnych odpornych na wysoką temperaturę. 4. Zbuduj obwód elektryczny, składający się z płaskiej baterii, żarówki w oprawie oraz przewodów elektrycznych zakończonych krokodylkami. Umieść w nim szklaną rurkę. Obserwuj, czy po zamknięciu obwodu płynie prąd elektryczny --- czy żarówka się zaświeciła, czy nie.

Zbadano jakie właściwości fizyczne wykazuje szkło. W tym celu wykonano doświadczenie.

Problem badawczy: Jakie właściwości fizyczne wykazuje szkło?

Hipoteza: Szkło charakteryzuje się małą odpornością na różne czynniki mechaniczne i zmiany temperatury. Nie przewodzi prądu elektrycznego i ciepła.

Co było potrzebne:

• rurki szklane wykonane ze zwykłego szkła;

• cegła;

• kawałek grubej tkaniny;

• młotek;

• metalowe szczypce,

• palnik;

• zlewka z zimną wodą;

• płaska bateria;

• żarówka w oprawie;

• przewody z zaciskami typu krokodylki.

Przebieg doświadczenia:

Rurkę szklaną owinięto szczelnie tkaniną, a następnie sprawdzono jej wytrzymałości na ściskanie, rozciąganie i zginanie. Położono ją na cegle i uderzono młotkiem. Przyjrzano się otrzymanym kawałkom szkła, porównano ich wielkość i zwrócono uwagę na krawędzie. Jeden z końców szklanej rurki ogrzano w płomieniu palnika, po czym zanurzono go w zlewce z zimną wodą. Szklaną rurkę umieszczono w płomieniu palnika i po chwili sprawdzono, czy da się ją zgiąć i rozciągnąć. Koniec rurki trzymano za pomocą szczypiec. Zwrócono uwagę na zmianę barwy płomienia podczas ogrzewania. Należało zachować ostrożność, ponieważ rurka mogła być gorąca. W takim przypadku należy pamiętać o rękawicach ochronnych odpornych na wysoką temperaturę. Zbudowano obwód elektryczny, składający się z płaskiej baterii, żarówki w oprawie oraz przewodów elektrycznych zakończonych krokodylkami. Umieszczono w nim szklaną rurkę. Obserwowano, czy po zamknięciu obwodu płynie prąd elektryczny – czy żarówka się zaświeciła, czy nie.

Obserwacje:

Szkło wykazuje dużą odporność na ściskanie, lecz niewielką wytrzymałość na rozciąganie, zginanie i uderzenie. Wskutek uderzenia, rozpada się na nieregularne kawałki o ostrych krawędziach. Szkło można stosunkowo łatwo zarysować. Podczas jego ogrzewania, płomień palnika barwi się na żółto. Rurka szklana nie przewodzi ciepła – nie nagrzewa się w całej objętości. Po zanurzeniu gorącej rurki w zimnej wodzie, szkło pęka na drobne kawałki. Żarówka nie świeci się po zamknięciu obwodu elektrycznego.

Wyniki:

Szkło nie wykazuje ściśle określonej temperatury topnienia, ale mięknie w pewnym przedziale temperatur i wówczas z łatwością może zmienić kształt. Barwa płomienia palnika zmienia się, gdy ogrzewamy rurkę szklaną. Dzięki temu można ją zgiąć i lekko rozciągnąć. Świadczy to o obecności atomów sodu w strukturze wewnętrznej szkła. Po zanurzeniu gorącej rurki w zimnej wodzie, szkło pęka na drobne kawałki, co oznacza, że w jego wewnętrznej strukturze powstały duże naprężenia. Zimne szkło jest izolatorem elektrycznym, rozgrzane może przewodzić prąd. Szkło jest stosunkowo złym przewodnikiem ciepła, jeśli jego warstwa jest gruba (rurka szklana nie przewodzi ciepła, ale cienka ścianka szklanki już tak).

RhViqOQhEx8Gy

W filmie przedstawiono badanie przewodności prądu elektrycznego przez szkło.

W filmie przedstawiono badanie przewodności prądu elektrycznego przez szkło.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RhViqOQhEx8Gy

W filmie przedstawiono badanie przewodności prądu elektrycznego przez szkło.

1

Polecenie 9

RAPeENs3tg5Sj

Obserwacje: (Uzupełnij) Wnioski: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Obserwacje: Zanotuj jakim zmianom uległo szkło w wyniku każdej z prób.

Wniosek: Tutaj odnieś się do postawionej przez Ciebie hipotezy – określ, czy jest prawidłowa, czy błędna.

Pokaż odpowiedź

Obserwacje: Szkło wykazuje dużą odporność na ściskanie, lecz niewielką wytrzymałość na rozciąganie, zginanie i uderzenie. Wskutek uderzenia, rozpada się na nieregularne kawałki o ostrych krawędziach. Szkło można stosunkowo łatwo zarysować. Podczas jego ogrzewania, płomień palnika barwi się na żółto. Rurka szklana nie przewodzi ciepła – nie nagrzewa się w całej objętości. Po zanurzeniu gorącej rurki w zimnej wodzie, szkło pęka na drobne kawałki. Żarówka nie świeci się po zamknięciu obwodu elektrycznego, gdy szkło jest zimne, jednak po ogrzaniu szkła i zamknięciu obwodu żarówka świeci się.

Wniosek: Szkło nie wykazuje ściśle określonej temperatury topnienia, ale mięknie w pewnym przedziale temperatur i wówczas z łatwością może zmienić kształt. Barwa płomienia palnika zmienia się, gdy ogrzewamy rurkę szklaną. Dzięki temu można ją zgiąć i lekko rozciągnąć. Świadczy to o obecności atomów sodu w strukturze wewnętrznej szkła. Po zanurzeniu gorącej rurki w zimnej wodzie, szkło pęka na drobne kawałki, co oznacza, że w jego wewnętrznej strukturze powstały duże naprężenia. Zimne szkło jest izolatorem elektrycznymizolator elektrycznyizolatorem elektrycznym, rozgrzane może przewodzić prąd. Szkło jest stosunkowo złym przewodnikiem ciepła, jeśli jego warstwa jest gruba (rurka szklana nie przewodzi ciepła, ale cienka ścianka szklanki już tak).

RxwuOhYoL2OXT

Wskaż poprawne zakończenie zdania.

Szkło jest dobrym izolatorem, ponieważ: Możliwe odpowiedzi: 1. nie przewodzi prądu elektrycznego., 2. przewodzi prąd elektryczny.

1

Polecenie 11

Jakie warunki musi spełniać szkło użyte do budowy takiego obiektu, jaki powstał nad Kanionem Kolorado? Jest to szklana platforma w kształcie podkowy, wystająca $20 \text{m}$ poza krawędź urwiska. Dlaczego przed wejściem na tę platformę należy założyć specjalne ochraniacze na buty?

RN9jMJLFTexvK

Ilustracja składa się z pary zdjęć przedstawiających szklaną platformę nad kanionem Kolorado. Na pierwszym zdjęciu wykonanym z odległości kilkudziesięciu metrów platforma widokowa pokazana jest z boku jako taras wystający kilkanaście metrów za linię skał przy lewej krawędzi kadru. Na tarasie znajduje się w kadrze około dwudziestu osób. Dolne zdjęcie prezentuje taras z bliska. Okazuje się, że ma on formę ścieżki w kształcie łuku, a dokładnie litery U i szerokość około trzech metrów, a jego podłoże wykonane jest ze szklanych płyt umożliwiających spojrzenie pod nogi wprost w przepaść. Fragment tarasu, który uwieczniono na tym zdjęciu jest pusty, a przez szklaną taflę widać skały rozciągające się setki metrów poniżej.

Jakie warunki musi spełniać szkło użyte do budowy takiego obiektu, jaki powstał nad Kanionem Kolorado? Jest to szklana platforma w kształcie podkowy, wystająca $20 \text{m}$ poza krawędź urwiska. Dlaczego przed wejściem na tę platformę należy założyć specjalne ochraniacze na buty?

R1Td5emqJ2Bef

Odpowiedź: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Dlaczego na platformie może przebywać docelowo maksymalnie $20$ osób? Porównajmy twardość szkła okiennego i kwarcu. W $10$–stopniowej skali twardości Mohsa szkło (okienne) wykazuje twardość równą $6$, a kwarc $7$. Który materiał jest w stanie zarysować ten drugi?

Pokaż odpowiedź

Szkło użyte do wykonania takiej konstrukcji musi być grube i wytrzymałe. Wymagane jest używanie ochraniaczy na buty, ponieważ piasek wniesiony na platformę, może ją zarysować i uszkodzić, w wyniku czego zmniejszyłaby się jego wytrzymałość.

4. Rodzaje szkła i jego zastosowanie

Szkło jest materiałem znanym i stosowanym od dawna, a jednocześnie nowoczesnym – z coraz większą przyszłością. Ze względu na skład chemiczny, wyróżnia się szkło: sodowe, potasowe, borowo‑krzemowe, ołowiowe (kryształowe), kwarcowe. Każdy rodzaj ma określone właściwości i wynikające z tego zastosowanie.

R1dPIEpiqkMnI

Animacja przedstawia rodzaje szkła ze względu na zawartość mieszanek wchodzących w ich skład. Dla każdego rodzaju szkła podano najważniejsze dla niego cechy i przykłady zastosowania.

Animacja przedstawia rodzaje szkła ze względu na zawartość mieszanek wchodzących w ich skład. Dla każdego rodzaju szkła podano najważniejsze dla niego cechy i przykłady zastosowania.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1dPIEpiqkMnI

Animacja przedstawia rodzaje szkła ze względu na zawartość mieszanek wchodzących w ich skład. Dla każdego rodzaju szkła podano najważniejsze dla niego cechy i przykłady zastosowania.

Ze względu na przeznaczenie, wyróżnia się szkło budowlane (szkło płaskie – szyby, zbrojone, hartowane, watę szklaną, szkło wodne), techniczne (szkło optyczne, laboratoryjne, elektrotechniczne, sanitarne, oświetleniowe), gospodarcze (kryształowe, naczynia żaroodporne, szkło stołowe) i opakowania szklane.
Szkło określane jako bezpieczne to szkło hartowane, laminowane folią lub klejone, zbrojone i inne (wzmacniane chemicznie, foliowane, szyby ognioodporne).

Dynamiczny rozwój techniki w pierwszej połowie $\text{XIX w.}$ wywołał konieczność dostarczenia dla przemysłu szkieł charakteryzujących się wysoką wytrzymałością mechaniczną, odpornością chemiczną i odpornością na zmiany temperatury, odpowiednią twardością powierzchniową, współczynnikiem rozszerzalności cieplnej itp. Obecne wymagania stawiane wyrobom szklanym są znacznie większe. Produkuje się między innymi szkło refleksyjne, elektroprzewodzące, ceramiczne, nieprzezroczyste, samoczyszczące. Ze szkła produkowane są wyroby, takie jak np. pustaki szklane czy wełna szklanawełna szklanawełna szklana. Włóknami ze szkła wzmacnia się tworzywa sztuczne. Powstaje wówczas materiał zwany kompozytem, stosowany do budowy karoserii samochodowych.

Innym interesującym rodzajem szkła jest szkło ceramiczne, zwane inaczej tworzywem szklano‑ceramicznym. Pierwsze etapy jego produkcji przeprowadza się tak, jak zwykłe szkło, jednak różnica polega na tym, że pozostawia się masę szklaną, aby skrystalizowała. Pomiędzy kryształami nie ma porów, w przeciwieństwie do zwykłej ceramiki. Szkło ceramiczne ma dużą wytrzymałość mechaniczną i termiczną, przez co znajduje zastosowanie między innymi jako materiał do produkcji płyt indukcyjnych.

Od wieków szkło gości w naszych domach nie tylko za sprawą szklarzy, którzy montowali i nadal wprawiają szyby w oknach, ale także dzięki różnym naczyniom i przedmiotom wykonanym z tego materiału. Im bardziej nowoczesne wnętrze, tym więcej szklanych elementów. Wzrasta też skala jego zastosowania w budownictwie.

R1eMOk8EqHtke

Na grafice przedstawione zostały możliwe zastosowania szkła budowlanego. Na ciemnoniebieskim, poziomym pasku na górze grafiki jest biały napis "budowlane". Poniżej na jasnoniebieskim tle jest pięć białych prostokątów, znajdujących się obok siebie. Trzy u góry i dwa pod nimi. Pierwszy prostokąt zawiera czarny napis "szkło płaskie". Pod napisem jest zdjęcie szklanej półki. Drugi prostokąt z napisem "szkło zbrojone". Pod napisem zdjęcie ciemnego szkła z widocznymi przechodzącymi w środku metalowymi drutami, tworzącymi siatkę. Trzeci prostokąt ma napis "szkło hartowane". Pod napisem jest umieszczone zdjęcie kominka z palącym się ogniem w środku i przesłoniętym frontem szkłem. Czwarty prostokąt ma napis "szkło wodne". Pod napisem jest zdjęcie przedstawiające nieregularne białe struktury pionowe oraz czerwone mniejsze. Na ostatnim, piątym prostokącie jest napis "wata szklana". Pod napisem jest zdjęcie przedstawiające ową watę, mającą postać żółtej, grubej gąbki zbudowanej z włókien.

R1E4wCZRLTXYf

Grafika przedstawia możliwe zastosowania szkła gospodarczego. Na górze grafiki jest poziomy, ciemnozielony pasek z białym napisem "gospodarcze". Pod nim, na jasnozielonym tle, są trzy białe prostokąty ułożone obok siebie. Pierwszy z napisem "szkło kryształowe" posiada zdjęcie kryształowego naczynia, półprzezroczystego. Misa na powierzchni ma wyraźne zdobienia cięte. Drugi prostokąt ma napis "naczynia żaroodporne". Pod napisem jest zdjęcie owalnego naczynia przypominającego misę, w środku którego jest czerwona potrawa z żółtym, roztopionym serem na wierzchu. Naczynie to ustawione jest na metalowej kratce z piekarnika. Trzeci prostokąt ma napis "szkło stołowe". Pod napisem jest umieszczone zdjęcie kieliszków szklanych na wysokiej nóżce. Kieliszki te ustawione są w rzędzie koło siebie na żółtym tle.

R1Dp8bhCmURmY

Na grafice przedstawione zostały możliwe zastosowania szkła technicznego. Na ciemnopomarańczowym, poziomym pasku na górze grafiki jest biały napis "techniczne". Poniżej na jasnopomarańczowym tle jest pięć białych prostokątów, znajdujących się obok siebie. Trzy są w górnym rzędzie, dwa w dolnym rzędzie. Pierwszy biały prostokąt z napisem "szkło optyczne" ma wstawione zdjęcie obiektywu aparatu cyfrowego. Obiektyw czarny, ułożony frontalnie, ustawiony na brązowym stole. W prawym, dolnym rogu widać fragment zamknięcia obiektywu. Drugi biały prostokąt ma napis "laboratoryjne". Pod napisem ukazane jest zdjęcie wielu kolb płaskodennych, laboratoryjnych. Kolby są wypełnione w trzech czwartych objętości białą substancją. Trzeci prostokąt ma napis "elektroniczne". Pod napisem jest ukazane zdjęcie żarówki na czarnym tle. Czwarty prostokąt ma napis "sanitarne". Pod napisem jest przedstawione zdjęcie fragmentu łazienki. W łazience znajduje się kabina prysznicowa z szklanymi drzwiami. Na ścianach łazienki widać jasne kafelki oraz poziomy pasek ciemnych kafli. Ostatni, piaty prostokąt ma napis "oświetleniowe". Pod napisem jest zdjęcie włączonej lampy zawieszonej na suficie. Lampa ta ma sześć płaskich odgałęzień we wszystkie strony. Na końcu każdego odgałęzienia jest biała, szklana kulka.

RJrO3Qx9ndvI9

Na grafice przedstawione zostały możliwe zastosowania szkła w opakowaniach szklanych. Na ciemnobrązowym, poziomym pasku na górze grafiki jest biały napis "opakowania szklane". Poniżej na jasnobrązowym tle są dwa białe prostokąty, znajdujące się obok siebie. Pierwszy prostokąt ma napis "szkło sodowe". Pod napisem jest zdjęcie dwóch szklanek ustawionych na stole na której jest biała serweta. Szklanki te są prawie w całości mleczne. Na górze szklanki jest szkło przezroczyste, podobnie jak na samym dnie, gdzie szkło jest grubsze od reszty części szklanki. Drugi prostokąt na napis "specjalne". Pod napisem jest zdjęcie przedstawiające ustawione na białym stole różnokształtne flakony na perfumy. Flakonów jest siedem i są w różnych kolorach.

R1QfUa9tqEgLl

Zdjęcie przedstawia warszawską galerię handlową Złote Tarasy oglądaną od strony Dworca Centralnego z widokiem na szklaną falę, czyli kryjącą galerię pofałdowaną szklaną kopułę.

R2zTf2FjPVY6M

Zdjęcie przedstawia Szklaną Manufakturę w Dreźnie, jedną z fabryk koncernu Volkswagen. Budynek ma nowoczesny kształt pełen efektownych linii krzywych, a cała jego główna część wraz z wieżą po prawej stronie pokryta jest wyłącznie szkłem.

RJwlbYGRgIAzY

Zdjęcie przedstawia Kopułę Światła na stacji metra Bulwaru Formosa. Jest to największa szklana konstrukcja na świecie zajmująca obszar <math aria‑label="dwóch tysięcy stu osiemdziesięciu">2180 metrów kwadratowych i zbudowana z <math aria‑label="czterech i pół">4,5 tysiąca szklanych płyt. Na zdjęciu pokazana jest część centralna w postaci dwóch kolumn, czerwonej i niebieskiej, podtrzymujących sklepienie, na którym w szkle zaprezentowano różnobarwne obrazy.

R1VA7yOyIgS34

Zdjęcie przedstawia dwunastopiętrowy oszklony budynek londyńskiego Ratusza, którego każde piętro jest nieznacznie przesunięte w lewo względem poprzedniego, przez co budowla sprawia wrażenie mocno przekrzywionego jajka, albo podobnej do wielkiego żagla.

RwwNh3nqVKeGJ

Zdjęcie przedstawia nocną panoramę Hong Kongu z widocznymi na pierwszym planie rozświetlonymi licznymi drapaczami chmur. Prawie wszystkie budynki mają bardzo efektowną iluminację, w niektórych przypadkach ciągnącą się przez całe piętra. Światła miasta odbijają się od szklanych fasad sąsiednich budynków robiąc niezapomniane wrażenie.

R36bT17QmZmya

Zdjęcie przedstawia Światowe Centrum Finansowe w Szanghaju, niemal <math aria‑label="pięciuset">500 metrową szklaną wieżę zwieńczoną otworem w kształcie trapezu o szerokości <math aria‑label="pięćdziesięciu">50 metrów. Tuż przed nim silnie kontrastujący nieco niższy wieżowiec Jin Mao Tower z elewacją łączącą szkło i stal, przez co na tle niebieskiego szklanego wieżowca wydaje się brązowy.

R1NXlutN24mYO

Zdjęcie przedstawia główną siedzibę Centralnej Telewizji Chińskiej. Gmach o wysokości <math aria‑label="dwustu trzydziestu czterech">234 metrów pokryty jest szkłem i składa się z dwóch wież połączonych ze sobą łącznikiem rozciągniętym nad ulicą. Z tego powodu oraz z powodu szerokiej podstawy i jednolitej szklanej okładziny na całej powierzchni sprawia on wrażenie niedokończonego szkieletu wielkiego prostopadłościanu.

Ro2TyV480U2RQ

Zdjęcie przedstawia budynek Petronas Towers w Kuala Lumpur, bliźniaczych wież o wysokości <math aria‑label="czterystu pięćdziesięciu dwóch">452 metrów. Oszklone drapacze chmur połączone są mostem o długości prawie sześćdziesięciu metrów na poziomie <math aria‑label="czterdziestego pierwszego">41 i <math aria‑label="czterdziestego drugiego">42 piętra.

REmyvnvep6w3y

Zdjęcie przedstawia Burdż al—Arab, superluksusowy hotel w Dubaju o wysokości <math aria‑label="trzystu dwudziestu jeden">321 metrów, przypominający kształtem wielki żagiel. Budynek jest biały, za wyjątkiem w pełni oszklonych narożników i stoi na sztucznej wyspie połączonej ze stałym lądem mostem, obecnym na zdjęciu po prawej stronie.

R1CsggZr8Ra1Z

Zdjęcie przedstawia przypominający kształtem wielki pocisk wieżowiec <math aria‑label="thirty">30 Saint May Axe. Budowla ma <math aria‑label="sto osiemdziesiąt">180 metrów wysokości i jest pokryta podwójną szklaną elewacją. Na zdjęciu przedstawiony jest nocą z efektownym oświetleniem i klasycznymi londyńskimi budynkami na pierwszym planie.

Rpxh1oO4Qxopq

Zdjęcie przedstawia piec solarny w Odeillo, oszklony z jednej strony budynek o specjalnym wygiętym kształcie, którego zadaniem jest skupianie promieni słonecznych w jednym miejscu, stanowiącym jego foyer, a zarazem ognisko tego wielkiego lustra parabolicznego. Foyer pieca na zdjęciu znajduje się po prawej stronie i ma postać konstrukcji umieszczonej przed budynkiem ze zwierciadłem.

Podsumowanie

• Szkło to materiał bezpostaciowy, otrzymywany przez stopienie mieszaniny piasku, węglanu sodu i węglanu wapnia oraz stłuczki. Do masy szklanej wprowadza się również dodatkowe substancje, które mają wpływ na inne właściwości szkła.

• O szerokim zastosowaniu szkła w technice i w różnych dziedzinach życia decydują jego właściwości, takie jak duża twardość, przezroczystość, niska przewodność cieplna i elektryczna, duża odporność chemiczna, brak ograniczeń co do kształtu.

• Ze względu na skład chemiczny, wyróżnia się szkło sodowe, potasowe, borowo–krzemowe, ołowiowe, kwarcowe i wodne.

• Rodzaje szkła wyróżniane ze względu na jego przeznaczenie: budowlane, techniczne, gospodarcze, opakowaniowe.

• Rodzajami tzw. szkła bezpiecznego są: zbrojone, hartowane, klejone, laminowane i inne.

Słownik

Ćwiczenia

Pokaż ćwiczenia:

1

Ćwiczenie 1

R1Diu7HHdvYSd

Do każdej nazwy rodzaju szkła dopasuj opis jego właściwości. SZKŁO ZBROJONE Możliwe odpowiedzi: 1. szkło o bardzo dużej czystości i wysokim współczynniku załamania światła, 2. szkło charakteryzuje się niewielką rozszerzalnością cieplną, wysoką temperaturą mięknięcia, dużą przepuszczalnością dla promieniowania UV oraz odpornością na działanie wielu odczynników chemicznych, 3. to tworzywo zawierające tlenki ołowiu; cechuje je duża gęstość i bardzo wysoki współczynnik załamania światła; ma doskonały połysk, po uderzeniu wydaje charakterystyczny dźwięk, 4. wewnątrz szkła znajduje się wtopiona stalowa siatka; szkło nie rozpada się po uszkodzeniu i stanowi zabezpieczenie przed ogniem, 5. szkło o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej, rozpada się na drobne kawałki podczas uszkodzenia SZKŁO KRYSZTAŁOWE Możliwe odpowiedzi: 1. szkło o bardzo dużej czystości i wysokim współczynniku załamania światła, 2. szkło charakteryzuje się niewielką rozszerzalnością cieplną, wysoką temperaturą mięknięcia, dużą przepuszczalnością dla promieniowania UV oraz odpornością na działanie wielu odczynników chemicznych, 3. to tworzywo zawierające tlenki ołowiu; cechuje je duża gęstość i bardzo wysoki współczynnik załamania światła; ma doskonały połysk, po uderzeniu wydaje charakterystyczny dźwięk, 4. wewnątrz szkła znajduje się wtopiona stalowa siatka; szkło nie rozpada się po uszkodzeniu i stanowi zabezpieczenie przed ogniem, 5. szkło o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej, rozpada się na drobne kawałki podczas uszkodzenia SZKŁO OPTYCZNE Możliwe odpowiedzi: 1. szkło o bardzo dużej czystości i wysokim współczynniku załamania światła, 2. szkło charakteryzuje się niewielką rozszerzalnością cieplną, wysoką temperaturą mięknięcia, dużą przepuszczalnością dla promieniowania UV oraz odpornością na działanie wielu odczynników chemicznych, 3. to tworzywo zawierające tlenki ołowiu; cechuje je duża gęstość i bardzo wysoki współczynnik załamania światła; ma doskonały połysk, po uderzeniu wydaje charakterystyczny dźwięk, 4. wewnątrz szkła znajduje się wtopiona stalowa siatka; szkło nie rozpada się po uszkodzeniu i stanowi zabezpieczenie przed ogniem, 5. szkło o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej, rozpada się na drobne kawałki podczas uszkodzenia SZKŁO HARTOWANE Możliwe odpowiedzi: 1. szkło o bardzo dużej czystości i wysokim współczynniku załamania światła, 2. szkło charakteryzuje się niewielką rozszerzalnością cieplną, wysoką temperaturą mięknięcia, dużą przepuszczalnością dla promieniowania UV oraz odpornością na działanie wielu odczynników chemicznych, 3. to tworzywo zawierające tlenki ołowiu; cechuje je duża gęstość i bardzo wysoki współczynnik załamania światła; ma doskonały połysk, po uderzeniu wydaje charakterystyczny dźwięk, 4. wewnątrz szkła znajduje się wtopiona stalowa siatka; szkło nie rozpada się po uszkodzeniu i stanowi zabezpieczenie przed ogniem, 5. szkło o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej, rozpada się na drobne kawałki podczas uszkodzenia SZKŁO KWARCOWE Możliwe odpowiedzi: 1. szkło o bardzo dużej czystości i wysokim współczynniku załamania światła, 2. szkło charakteryzuje się niewielką rozszerzalnością cieplną, wysoką temperaturą mięknięcia, dużą przepuszczalnością dla promieniowania UV oraz odpornością na działanie wielu odczynników chemicznych, 3. to tworzywo zawierające tlenki ołowiu; cechuje je duża gęstość i bardzo wysoki współczynnik załamania światła; ma doskonały połysk, po uderzeniu wydaje charakterystyczny dźwięk, 4. wewnątrz szkła znajduje się wtopiona stalowa siatka; szkło nie rozpada się po uszkodzeniu i stanowi zabezpieczenie przed ogniem, 5. szkło o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej, rozpada się na drobne kawałki podczas uszkodzenia

Do każdej nazwy rodzaju szkła dopasuj opis jego właściwości. SZKŁO ZBROJONE Możliwe odpowiedzi: 1. szkło o bardzo dużej czystości i wysokim współczynniku załamania światła, 2. szkło charakteryzuje się niewielką rozszerzalnością cieplną, wysoką temperaturą mięknięcia, dużą przepuszczalnością dla promieniowania UV oraz odpornością na działanie wielu odczynników chemicznych, 3. to tworzywo zawierające tlenki ołowiu; cechuje je duża gęstość i bardzo wysoki współczynnik załamania światła; ma doskonały połysk, po uderzeniu wydaje charakterystyczny dźwięk, 4. wewnątrz szkła znajduje się wtopiona stalowa siatka; szkło nie rozpada się po uszkodzeniu i stanowi zabezpieczenie przed ogniem, 5. szkło o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej, rozpada się na drobne kawałki podczas uszkodzenia SZKŁO KRYSZTAŁOWE Możliwe odpowiedzi: 1. szkło o bardzo dużej czystości i wysokim współczynniku załamania światła, 2. szkło charakteryzuje się niewielką rozszerzalnością cieplną, wysoką temperaturą mięknięcia, dużą przepuszczalnością dla promieniowania UV oraz odpornością na działanie wielu odczynników chemicznych, 3. to tworzywo zawierające tlenki ołowiu; cechuje je duża gęstość i bardzo wysoki współczynnik załamania światła; ma doskonały połysk, po uderzeniu wydaje charakterystyczny dźwięk, 4. wewnątrz szkła znajduje się wtopiona stalowa siatka; szkło nie rozpada się po uszkodzeniu i stanowi zabezpieczenie przed ogniem, 5. szkło o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej, rozpada się na drobne kawałki podczas uszkodzenia SZKŁO OPTYCZNE Możliwe odpowiedzi: 1. szkło o bardzo dużej czystości i wysokim współczynniku załamania światła, 2. szkło charakteryzuje się niewielką rozszerzalnością cieplną, wysoką temperaturą mięknięcia, dużą przepuszczalnością dla promieniowania UV oraz odpornością na działanie wielu odczynników chemicznych, 3. to tworzywo zawierające tlenki ołowiu; cechuje je duża gęstość i bardzo wysoki współczynnik załamania światła; ma doskonały połysk, po uderzeniu wydaje charakterystyczny dźwięk, 4. wewnątrz szkła znajduje się wtopiona stalowa siatka; szkło nie rozpada się po uszkodzeniu i stanowi zabezpieczenie przed ogniem, 5. szkło o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej, rozpada się na drobne kawałki podczas uszkodzenia SZKŁO HARTOWANE Możliwe odpowiedzi: 1. szkło o bardzo dużej czystości i wysokim współczynniku załamania światła, 2. szkło charakteryzuje się niewielką rozszerzalnością cieplną, wysoką temperaturą mięknięcia, dużą przepuszczalnością dla promieniowania UV oraz odpornością na działanie wielu odczynników chemicznych, 3. to tworzywo zawierające tlenki ołowiu; cechuje je duża gęstość i bardzo wysoki współczynnik załamania światła; ma doskonały połysk, po uderzeniu wydaje charakterystyczny dźwięk, 4. wewnątrz szkła znajduje się wtopiona stalowa siatka; szkło nie rozpada się po uszkodzeniu i stanowi zabezpieczenie przed ogniem, 5. szkło o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej, rozpada się na drobne kawałki podczas uszkodzenia SZKŁO KWARCOWE Możliwe odpowiedzi: 1. szkło o bardzo dużej czystości i wysokim współczynniku załamania światła, 2. szkło charakteryzuje się niewielką rozszerzalnością cieplną, wysoką temperaturą mięknięcia, dużą przepuszczalnością dla promieniowania UV oraz odpornością na działanie wielu odczynników chemicznych, 3. to tworzywo zawierające tlenki ołowiu; cechuje je duża gęstość i bardzo wysoki współczynnik załamania światła; ma doskonały połysk, po uderzeniu wydaje charakterystyczny dźwięk, 4. wewnątrz szkła znajduje się wtopiona stalowa siatka; szkło nie rozpada się po uszkodzeniu i stanowi zabezpieczenie przed ogniem, 5. szkło o zwiększonej wytrzymałości mechanicznej, rozpada się na drobne kawałki podczas uszkodzenia

11

Ćwiczenie 2

R1PIkb3QfqoED

Przyporządkuj przykłady do poszczególnych rodzajów szkła. szkło hartowane: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane
szkło kryształowe: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane
szkło refleksyjne: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane
szkło sodowe: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane
szkło hartowane: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane
szkło zbrojone: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane
szkło ceramiczne: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane

Przyporządkuj przykłady do poszczególnych rodzajów szkła. szkło hartowane: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane
szkło kryształowe: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane
szkło refleksyjne: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane
szkło sodowe: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane
szkło hartowane: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane
szkło zbrojone: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane
szkło ceramiczne: 1. szyba w piekarniku, 2. szyba samochodowa, 3. klosz lampy, 4. szyba zasłaniająca schody, 5. szyba okienna, 6. szyba w kominku, 7. opakowanie szklane

21

Ćwiczenie 3

Uporządkuj we właściwej kolejności etapy produkcji szklanych butelek.

RbX4tVbv3UKpE

RDmoaTqXdN4FD

Elementy do uszeregowania: 1. topienie, 2. wprowadzenie kropli do formy, 3. formowanie butelki za pomocą sprężonego powietrza, 4. przygotowanie surowców, 5. uzyskanie gotowego wyrobu, który podlega jeszcze sortowaniu, pakowaniu i trafia do magazynu lub do sprzedaży, 6. odprężanie, 7. wprowadzenie zestawu szklarskiego do pieca

Elementy do uszeregowania: 1. topienie, 2. wprowadzenie kropli do formy, 3. formowanie butelki za pomocą sprężonego powietrza, 4. przygotowanie surowców, 5. uzyskanie gotowego wyrobu, który podlega jeszcze sortowaniu, pakowaniu i trafia do magazynu lub do sprzedaży, 6. odprężanie, 7. wprowadzenie zestawu szklarskiego do pieca

RiEnbwKmT9VTO

Elementy do uszeregowania: 1. wprowadzenie kropli do formy, 2. uzyskanie gotowego wyrobu, który podlega jeszcze sortowaniu, pakowaniu i trafia do magazynu lub do sprzedaży, 3. wprowadzenie zestawu szklarskiego do pieca, 4. formowanie butelki za pomocą sprężonego powietrza, 5. odprężanie, 6. topienie, 7. przygotowanie surowców

Elementy do uszeregowania: 1. wprowadzenie kropli do formy, 2. uzyskanie gotowego wyrobu, który podlega jeszcze sortowaniu, pakowaniu i trafia do magazynu lub do sprzedaży, 3. wprowadzenie zestawu szklarskiego do pieca, 4. formowanie butelki za pomocą sprężonego powietrza, 5. odprężanie, 6. topienie, 7. przygotowanie surowców

2

Ćwiczenie 4

RoqqIlfFagTDu

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Oceń, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.

	Prawda	Fałsz
Szkło kryształowe to szkło o największej gęstości.	□	□
Szkło ceramiczne ma bardzo duży współczynnik rozszerzalności cieplnej.	□	□
Szkło potasowe charakteryzuje się niską temperaturą topnienia.	□	□
Szkło kwarcowe wykazuje niską przepuszczalność dla promieniowania UV.	□	□
Szkło optyczne to szkło o niskim współczynniku załamania światła.	□	□
Szkło hartowane rozpada się na drobne kawałki po uszkodzeniu.	□	□
Szkło wielowarstwowe jest przykładem szkła bezpiecznego.	□	□

2

Ćwiczenie 5

RdDXIv8zY1VqR

Szkło znajduje liczne zastosowania w codziennym życiu. Połącz rodzaj szkła z przykładem jego wykorzystania. sodowe Możliwe odpowiedzi: 1. przezroczyste osłony chroniące przed promieniowaniem rentgenowskim, 2. soczewki okularowe, 3. sprzęt optyczny, szkło laboratoryjne i lampy, 4. szkło okienne, butelki do napojów, 5. produkcja farb, żywic, klejów, 6. szkło laboratoryjne odporne na gwałtowne zmiany temperatury optyczne Możliwe odpowiedzi: 1. przezroczyste osłony chroniące przed promieniowaniem rentgenowskim, 2. soczewki okularowe, 3. sprzęt optyczny, szkło laboratoryjne i lampy, 4. szkło okienne, butelki do napojów, 5. produkcja farb, żywic, klejów, 6. szkło laboratoryjne odporne na gwałtowne zmiany temperatury jenajskie Możliwe odpowiedzi: 1. przezroczyste osłony chroniące przed promieniowaniem rentgenowskim, 2. soczewki okularowe, 3. sprzęt optyczny, szkło laboratoryjne i lampy, 4. szkło okienne, butelki do napojów, 5. produkcja farb, żywic, klejów, 6. szkło laboratoryjne odporne na gwałtowne zmiany temperatury wodne Możliwe odpowiedzi: 1. przezroczyste osłony chroniące przed promieniowaniem rentgenowskim, 2. soczewki okularowe, 3. sprzęt optyczny, szkło laboratoryjne i lampy, 4. szkło okienne, butelki do napojów, 5. produkcja farb, żywic, klejów, 6. szkło laboratoryjne odporne na gwałtowne zmiany temperatury kwarcowe Możliwe odpowiedzi: 1. przezroczyste osłony chroniące przed promieniowaniem rentgenowskim, 2. soczewki okularowe, 3. sprzęt optyczny, szkło laboratoryjne i lampy, 4. szkło okienne, butelki do napojów, 5. produkcja farb, żywic, klejów, 6. szkło laboratoryjne odporne na gwałtowne zmiany temperatury kryształowe Możliwe odpowiedzi: 1. przezroczyste osłony chroniące przed promieniowaniem rentgenowskim, 2. soczewki okularowe, 3. sprzęt optyczny, szkło laboratoryjne i lampy, 4. szkło okienne, butelki do napojów, 5. produkcja farb, żywic, klejów, 6. szkło laboratoryjne odporne na gwałtowne zmiany temperatury

Szkło znajduje liczne zastosowania w codziennym życiu. Połącz rodzaj szkła z przykładem jego wykorzystania. sodowe Możliwe odpowiedzi: 1. przezroczyste osłony chroniące przed promieniowaniem rentgenowskim, 2. soczewki okularowe, 3. sprzęt optyczny, szkło laboratoryjne i lampy, 4. szkło okienne, butelki do napojów, 5. produkcja farb, żywic, klejów, 6. szkło laboratoryjne odporne na gwałtowne zmiany temperatury optyczne Możliwe odpowiedzi: 1. przezroczyste osłony chroniące przed promieniowaniem rentgenowskim, 2. soczewki okularowe, 3. sprzęt optyczny, szkło laboratoryjne i lampy, 4. szkło okienne, butelki do napojów, 5. produkcja farb, żywic, klejów, 6. szkło laboratoryjne odporne na gwałtowne zmiany temperatury jenajskie Możliwe odpowiedzi: 1. przezroczyste osłony chroniące przed promieniowaniem rentgenowskim, 2. soczewki okularowe, 3. sprzęt optyczny, szkło laboratoryjne i lampy, 4. szkło okienne, butelki do napojów, 5. produkcja farb, żywic, klejów, 6. szkło laboratoryjne odporne na gwałtowne zmiany temperatury wodne Możliwe odpowiedzi: 1. przezroczyste osłony chroniące przed promieniowaniem rentgenowskim, 2. soczewki okularowe, 3. sprzęt optyczny, szkło laboratoryjne i lampy, 4. szkło okienne, butelki do napojów, 5. produkcja farb, żywic, klejów, 6. szkło laboratoryjne odporne na gwałtowne zmiany temperatury kwarcowe Możliwe odpowiedzi: 1. przezroczyste osłony chroniące przed promieniowaniem rentgenowskim, 2. soczewki okularowe, 3. sprzęt optyczny, szkło laboratoryjne i lampy, 4. szkło okienne, butelki do napojów, 5. produkcja farb, żywic, klejów, 6. szkło laboratoryjne odporne na gwałtowne zmiany temperatury kryształowe Możliwe odpowiedzi: 1. przezroczyste osłony chroniące przed promieniowaniem rentgenowskim, 2. soczewki okularowe, 3. sprzęt optyczny, szkło laboratoryjne i lampy, 4. szkło okienne, butelki do napojów, 5. produkcja farb, żywic, klejów, 6. szkło laboratoryjne odporne na gwałtowne zmiany temperatury

RAaicM6t89TH32

Ćwiczenie 6

Zaznacz prawidłową odpowiedź. Jaki wpływ na właściwości szkła ma dodatek tlenku sodu? Możliwe odpowiedzi: 1. Dodatek tlenku sodu powoduje zerwanie ciągłości przestrzennej struktury co wpływa na zmianę właściwości fizycznych., 2. Dodatek tlenku sodu powoduje pojawienie się niebieskiego zabarwienia szkła., 3. Dodatek tlenku sodu powoduje uporządkowanie struktury wewnętrznej szkła., 4. Dodatek tlenku sodu powoduje zwiększenie kosztów produkcji szkła.

RSYNei7hpKvJV3

Ćwiczenie 7

Połącz metodę formowania szkła z produktem szklanym, jaki jest otrzymywany daną metodą dmuchanie za pomocą piszczeli szklarskiej Możliwe odpowiedzi: 1. butelki, 2. wata szklana, 3. szyby samochodowe, 4. ozdobny wazon, 5. szyby do budowy szklarni, 6. soczewki okularowe wydmuchiwanie za pomocą sprężonego powietrza Możliwe odpowiedzi: 1. butelki, 2. wata szklana, 3. szyby samochodowe, 4. ozdobny wazon, 5. szyby do budowy szklarni, 6. soczewki okularowe wytłaczanie w prasach Możliwe odpowiedzi: 1. butelki, 2. wata szklana, 3. szyby samochodowe, 4. ozdobny wazon, 5. szyby do budowy szklarni, 6. soczewki okularowe rozwłóknianie strugi masy szklanej Możliwe odpowiedzi: 1. butelki, 2. wata szklana, 3. szyby samochodowe, 4. ozdobny wazon, 5. szyby do budowy szklarni, 6. soczewki okularowe przeciąganie między wałkami Możliwe odpowiedzi: 1. butelki, 2. wata szklana, 3. szyby samochodowe, 4. ozdobny wazon, 5. szyby do budowy szklarni, 6. soczewki okularowe metoda float Możliwe odpowiedzi: 1. butelki, 2. wata szklana, 3. szyby samochodowe, 4. ozdobny wazon, 5. szyby do budowy szklarni, 6. soczewki okularowe

Połącz metodę formowania szkła z produktem szklanym, jaki jest otrzymywany daną metodą dmuchanie za pomocą piszczeli szklarskiej Możliwe odpowiedzi: 1. butelki, 2. wata szklana, 3. szyby samochodowe, 4. ozdobny wazon, 5. szyby do budowy szklarni, 6. soczewki okularowe wydmuchiwanie za pomocą sprężonego powietrza Możliwe odpowiedzi: 1. butelki, 2. wata szklana, 3. szyby samochodowe, 4. ozdobny wazon, 5. szyby do budowy szklarni, 6. soczewki okularowe wytłaczanie w prasach Możliwe odpowiedzi: 1. butelki, 2. wata szklana, 3. szyby samochodowe, 4. ozdobny wazon, 5. szyby do budowy szklarni, 6. soczewki okularowe rozwłóknianie strugi masy szklanej Możliwe odpowiedzi: 1. butelki, 2. wata szklana, 3. szyby samochodowe, 4. ozdobny wazon, 5. szyby do budowy szklarni, 6. soczewki okularowe przeciąganie między wałkami Możliwe odpowiedzi: 1. butelki, 2. wata szklana, 3. szyby samochodowe, 4. ozdobny wazon, 5. szyby do budowy szklarni, 6. soczewki okularowe metoda float Możliwe odpowiedzi: 1. butelki, 2. wata szklana, 3. szyby samochodowe, 4. ozdobny wazon, 5. szyby do budowy szklarni, 6. soczewki okularowe

3

Ćwiczenie 8

Zapoznaj się z poniższym tekstem dotyczącym szkła rubinowego (cranberry glass). Następnie wybierz zdania prawdziwe.

R14TZ9W6mtjyK

Zdjęcie przedstawia szklaną miseczkę postawioną pod kątem na białym materiale. Miseczka ta zabarwiona jest na kolor czerwony. Na swojej powierzchni ma okrągłe wklęśnięcia. Obrzeże miski jest czarne.

Zapoznaj się z poniższym tekstem dotyczącym szkła rubinowego (cranberry glass). Następnie wybierz zdania prawdziwe.

Cranberry glass or „Gold Ruby” glass is a pinkish‑red glass made by adding gold salts or colloidal gold to molten glass. By adding gold chloride to hot molten glass, glassmakers created different shades varying from pink to burgundy. Cranberry glass is made in craft production rather than in large quantities, due to the high cost of the gold. The gold chloride is made by dissolving gold in a solution of nitric acid and hydrochloric acid (aqua regia). The glass is typically hand blown or molded. The finished, hardened glass is a type of colloid, a solid phase (gold) dispersed inside another solid phase (glass).

R1U7K2u2khN1w

Możliwe odpowiedzi: 1. Aqua regia to mieszanka kwasu azotowego($\text{V}$) i kwasu chlorowodorowego, znana także pod nazwą woda królewska., 2. Szkło rubinowe jest nazywane po angielsku „cranberry glass” oraz „Gold Ruby”., 3. W szkle rubinowym szkło jest rozproszone w cząsteczkach złota., 4. Szkło rubinowe jest produkowane na dużą skalę., 5. Barwa szkła rubinowego może się wahać od różowego do ciemnoczerwonego (burgundu).

Glossary

Glossary

cranberry

cranberry

RiAvtFEwlsoDp

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/Pbo9W1xTi

żurawina

colloidal gold

colloidal gold

RgxEtQNdRSTXr

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/Pbo9W1xTi

złoto koloidalne

molten

molten

RlC7dYBDkdykJ

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/Pbo9W1xTi

stopiony

craft production

craft production

R8WYgBr22VVwx

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/Pbo9W1xTi

produkcja rzemieślnicza

molded

molded

R1duG160k5zse

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/Pbo9W1xTi

uformowany

Bibliografia

Bielański A., Podstawy chemii nieorganicznej, t. 1‑2, Warszawa 2012, wyd. 6.

Encyklopedia PWN

Pazdro K. M., Chemia. Pierwiastki i związki nieorganiczne, Warszawa 2012.