Poeta w wierszu 'maluje świat' słowem, ukazuje go tak, jak widzi, przetwarza fragmenty rzeczywistości, wprowadza elementy realistyczne lub fantastyczne. Każdy z takich opisów nazywany jest obrazem poetyckim. Może być statyczny, nieruchomy lub dynamiczny, wypełniony działaniem. W tworzeniu obrazu poetyckiego pomagają środki stylistyczne: metafory, epitety, porównania i inne. Piękne obrazy poetyckie zawarła Anna Kamieńska w wierszu 'Widok z gór'.
Widok z górAnna Kamieńska
Anna KamieńskaWidok z gór
Góry nad wodą klęczą jak praczki, Pełzną owieczki – białe robaczki, Młoda kobieta gałązki ścina, Śpiewu jej pełna dolina.
Wśród łąk zielonych stoi staruszek, Bije o ziemię urodzaj gruszek, Chronią się dzieci w tarnin wirydarz, Krzyczą: 'Kominiarz, co mi dasz!'.
Wtem chmura cienia chleb ziemi kraje, Listek listkowi krople podaje I mały deszczyk poszedł ukośnie, Zapłakał chłopczyk żałośnie.
Migoce rosa na pajęczynie, Śpieszą się grabie na koniczynie, W godzinie smutku nic mi nie trzeba. Tę trochę ziemi i nieba.
unikatowy_nr_id_wpisu_02 Źródło: Anna Kamieńska, Widok z gór, [w:] tejże, Wiersze dla dzieci, Wrocław 2000, s. 44.
R5oZfP7Wto2eI
Poetka koncentruje się na krajobrazie górskim. W wierszu pojawiają się szerokie panoramy szczytów górskich, dolin, płynących obłoków, jak również zbliżenia kropel rosy i pajęczyny. Urodę tych krajobrazów oddają środki stylistyczne: porównania, metafory i liczne epitety. Dzięki nim można sobie wyobrazić góry klęczące nad wodą jak praczki oraz obłoki przypominające pełznące owieczki – białe robaczki. Na tym polega poetycki sposób widzenia świata.
Przeczytaj poniższy wiersz Marii Konopnickiej, a następnie wykonaj związane z nim ćwiczenia.
Co dzieci widziały w drodzeMaria Konopnicka
Maria KonopnickaCo dzieci widziały w drodze
Jadą, jadą dzieci drogą... Siostrzyczka i brat, I nadziwić się nie mogą, Jaki piękny świat! Tu się kryje biała chata Pod słomiany dach, Przy niej wierzba rosochataj0000008IEB5v22_000tp001rosochata, A w konopiachj0000008IEB5v22_000tp002konopiach... strach. Od łąk mokrych bocian leci, Żabkę w dziobie ma... – Bociuś, bociuś – krzyczą dzieci, A on – kla!... kla!... kla!... Tam zagania owce siwe Brysio, kundysj0000008IEB5v22_000tp003kundys zły... Konik wstrząsa bujną grzywę I do stajni rży... Idą żeńce01żeńce, niosą kosy, Fujareczka gra, A pastuszek mały, bosy, Chudą krówkę gna. Młyn na rzece huczy z dala, Białe ciągną mgły, A tam z kuźni, od kowala Lecą złote skry. W polu, w sadzie brzmi piosenka Wskrośj0000008IEB5v22_000tp004Wskroś porannych ros, Siwy dziad pod krzyżem klęka, Pacierz mówi w głos... Jadą wioską, jadą drogą... Siostrzyczka i brat, I nadziwić się nie mogą, Jaki piękny świat!
unikatowy_nr_id_wpisu_01 Źródło: Maria Konopnicka, Co dzieci widziały w drodze, [w:] tejże, Co słonko widziało. Wybór wierszy, Warszawa 1960, s. 73.
1
Ćwiczenie 1
Po przeczytaniu wiersza Marii Konopnickiej określ jego nastrój.
Zwróć uwagę na to, że nastrój wiersza związany jest z jego treścią.
Nastrój wiersza jest pogodny i radosny.
1
Ćwiczenie 2
Opowiedz o drodze dzieci.
Którędy jadą dzieci?
Co dzieci widzą w drodze?
Wskaż i opisz miejsca, które widziały dzieci.
Droga dzieci.
Dzieci jadą przez wieś, za wsią mijają łąki, pola, pastwiska, sady, młyn, kuźnię, przydrożny krzyż.
Dzieci widziały wieś z chatami krytymi strzechą, przy nich rosły wierzby, w ogródkach stały strachy na wróble. Za wsią na łące biegały dzieci, latał bocian. Na łące pasły się owce i koń, pilnował je pies. Pastuszek prowadził krowę z pastwiska, grając na fujarce. Na obrzeżach wsi widziały kuźnię i młyn na rzece. Przy przydrożnym krzyżu modlił się dziad.
Ćwiczenie 3
Opisz uczucia i emocje dzieci jadących drogą.
R1YF7DC8MBQop
Zwróć uwagę na to, jakie emocje wzbudzają w dzieciach przyroda i ludzie.
Dzieci jadące drogą przez wieś są zadziwione i zachwycone pięknem otaczającego je świata. Odczuwają radość i przyjemność z przyglądania się przyrodzie i ludziom. Rodzeństwo jest ciekawe świata i nastawione do niego przyjaźnie.
R1RXaDjVk4i3D11
Ćwiczenie 4
Ćwiczenie 4
Przywołaj i zapisz obrazy poetyckie ukazane w wierszu Marii Konopnickiej.
RtFf2PNtmDybk
Rozwiązanie:
Obrazy poetyckie występujące w wierszu Marii Konopnickiej:
bocian lecący nad łąką,
huczący na rzece młyn,
koń potrząsający bujną grzywą,
biała chatka pod słomianym dachem,
żarzące się iskry w kuźni kowala,
żeńcy pracujący w polu.
RX86G1qABp1S5
Ćwiczenie 5
1
Ćwiczenie 6
Określ, z czyjego punktu widzenia został opisany świat w wierszu Marii Konopnickiej. Podaj odpowiednie cytaty, uzasadniające twoją opinię.
Zwróć uwagę na to, że w wierszu podmiot liryczny dokładnie relacjonuje drogę dzieci.
Świat w wierszu został opisany z punktu widzenia osoby, która przygląda się dzieciom jadącym przez wieś. Świadczą o tym słowa: 'Jadą, jadą dzieci drogą... Siostrzyczka i brat, I nadziwić się nie mogą, Jaki piękny świat!'.
Ćwiczenie 7
Wypisz z wiersza po jednym przykładzie środków stylistycznych, takich jak: zdrobnienie, epitet, przenośnia, wyraz dźwiękonaśladowczy, uosobienie, ożywienie, powtórzenie. Określ ich funkcje.
RQJhpungeU9KB
Zdrobnienia – wyraz oznaczający przedmiot mniejszy od tego, od którego nazwy pochodzi (np. dom - domek), a także wyrażający pozytywny stosunek do kogoś lub czegoś.
Epitet – nazywa cechy osób, zwierząt, przedmiotów itp.
Przenośnia – połączenie wyrazów, które wspólnie tworzą nowy sens, niezgodny z ich podstawowymi znaczeniami.
Wyrazy dźwiękonaśladowcze – wyrazy, które naśladują swoim brzmieniem dźwięki.
Ożywienie – nadanie zjawiskom i przedmiotom cech istot żywych.
Uosobienie – nadanie przyrodzie, przedmiotom lub zjawiskom cech ludzkich.
Powtórzenie – celowe powtórzenie wyrazu lub wyrażenia.
Przykłady środków stylistycznych w utworze Marii Konopnickiej Co dzieci widziały w drodze:
Zdrobnienia i ich funkcja: 'siostrzyczka', 'żabka', 'bociuś', 'konik', 'fujareczka' –wyrażają pozytywny stosunek osoby mówiącej do opisywanych elementów przedstawionego świata.
Epitet i jego funkcja: 'piękny świat' – wyraża zachwyt nad światem.
Przenośnia i jej funkcja: 'białe ciągną mgły' – ukazują zbliżające się gęste mgły.
Wyrazy dźwiękonaśladowcze i ich funkcja: 'kla, kla, kla', 'rży' – wyrażają dźwięki zwierząt.
Ożywienie i jego funkcja: 'lecą złote skry' – skry, podobnie jak ptaki, mogą latać.
Uosobienie i jego funkcja: 'Tu się kryje biała chata Pod słomiany dach' – biała chata pod słomianym dachem zachowuje się jak człowiek, który się ukrywa.
Powtórzenie i jego funkcja: 'Jadą dzieci, jadą', 'Jadą wioską, jadą drogą' – podkreślenie wyrazu 'jadą'.
Ćwiczenie 8
Określ, co tworzy rytm wiersza. Podaj liczbę sylab w wersach.
R1BueMjAghIwc
O rytmicznej budowie wiersza świadczy m.in. regularne występowanie rymów.
Rytm wiersza tworzą rymy, które występują na przemian, a także regularnie powtarzająca się liczba sylab w wersach: 8 i 5.
RppTDBTqnsOEj1
1
Ćwiczenie 9
Wypisz z wiersza Marii Konopnickiej rymujące się pary wyrazów. Podziel je na rymy męskie i żeńskie.
Zwróć uwagę na rymy występujące w wyrazach wielosylabowych i jednosylabowych.
Przykłady rymów występujących w utworze Marii Konopnickiej Co dzieci widziały w drodze: