Co nam zagraża?
Najczęściej chorujemy wiosną i jesienią. Dzieje się tak, ponieważ w tym czasie dni ciepłe przeplatają się z zimnymi. Czasem wychodzimy z domu lekko ubrani, gdyż jest ciepło, po czym wieczorem wracamy zziębnięci, ponieważ zrobiło się chłodniej.
jak przeciwciała niszczą drobnoustroje chorobotwórcze;
w jaki sposób ruch i ćwiczenia fizyczne pomagają utrzymać zdrowie i sprawność;
jak na zdrowie wpływają odpoczynek i zdrowa żywność.
Objaśnisz, czym są bakterie i wirusy oraz jakie powodują choroby.
Wyjaśnisz, jak zapobiegać chorobom i jak je leczyć.
Opiszesz pozytywne i negatywne znaczenie mikroorganizmów.
1. Drobnoustroje
Co to jest choroba? Najprościej mówiąc, jest to taki stan, kiedy organizm nie jest zdrowy, czyli nie funkcjonuje prawidłowo. Przyczyn tego może być wiele, ale jedną z najczęstszych jest działanie szkodliwych drobnoustrojówdrobnoustrojów zwanych chorobotwórczymi. Nasz organizm może je zwalczyć. Jednak czasem, np. na skutek niezdrowego trybu życia, nie potrafi sobie z nimi poradzić. Wówczas chorujemy.
Czym są drobnoustroje? To bardzo różnorodne organizmy o małych rozmiarach, najczęściej zbudowane z jednej komórki. Można je zobaczyć tylko pod mikroskopem, dlatego nazywane są również mikroorganizmami. Zaliczamy do nich m.in. bakteriebakterie i wirusywirusy. Bakterie znajdują się wszędzie wokół nas: w ziemi, wodzie, a nawet w powietrzu. Często bywają pożyteczne – wiele z nich żyje w organizmach innych zwierząt (również w nas!), ułatwiając trawienie pokarmów i wytwarzając witaminy. Niektóre mogą natomiast powodować choroby, np. anginę, zwaną inaczej zapaleniem gardła. Inne, żyjące w ziemi, rozkładają martwe części roślin i zwierząt.
Innym czynnikiem chorobotwórczym są wirusy. Wiele z nich jest dla nas groźnych. Wirusy mają prostą budowę, dlatego ulegają częstym i szybkim zmianom. Ich zwalczanie jest więc bardzo trudne – czasami okazuje się, że lekarstwa skuteczne w jednym roku, w następnym już nie działają.
Do drobnoustrojów zaliczamy także niektóre grzyby. Wywołują one choroby zwane grzybicami. Najczęściej są to choroby skóry, ale część grzybów może też atakować płuca.
Koronawirus (SARS‑CoV‑2) i COVID‑19
Koronawirus (SARS‑CoV‑2) należy do grupy koronawirusów. Przenosi się drogą kropelkowądrogą kropelkową i wywołuje chorobę COVID‑19, która objawia się ostrą reakcją układu oddechowego. Najczęściej jest to m.in.: gorączka, suchy kaszel, duszności. W niektórych przypadkach prowadzi do zapalenia płuc. 11 marca 2020 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznała rozprzestrzenianie się tego wirusa jako pandemiępandemię.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R2VN1WJvhWM9f
Animacja przedstawia, w jaki sposób wirus SARS‑CoV‑2 wnika do komórki.
Wirusy nie są organizmami żywymi – znajdują się na pograniczu materii żywej i nieożywionej. Nie odżywiają się, nie oddychają – potrafią się jedynie namnażać, kiedy znajdą się wewnątrz ciała zwierzęcia lub rośliny. Wirusy wywołują m.in. grypę oraz groźne choroby występujące głównie w tropikach, takie jak gorączka krwotoczna Ebola.
Niektóre choroby mogą być wywołane przez różne drobnoustroje. Na przykład zapalenie płuc może być wynikiem zakażenia pewnym rodzajem bakterii lub wirusami. Prawidłowe rozpoznanie przyczyn choroby jest bardzo ważne, ponieważ leczenie zależy od tego, czy musimy zwalczyć bakterie czy też wirusy. Tylko choroby bakteryjne leczymy antybiotykamiantybiotykami! Wobec wirusów leki te są zupełnie nieskuteczne i prowadzą do niepotrzebnego osłabienia organizmu.
Przykłady chorób bakteryjnych i wirusowych
Choroby bakteryjne | Choroby wirusowe |
|---|---|
Angina | Grypa |
Błonica | COVID‑19 |
Cholera | Odra |
Gruźlica | Ospa wietrzna |
Kiła | Różyczka |
Krztusiec | Świnka |
Tężec | Wścieklizna |
Zapalenie płuc wywołane pneumokokami | Wirusowe zapalenie wątroby typu B |
2. Choroby wieku dziecięcego
Istnieją choroby, które większość z nas przechodzi w młodym wieku, nazywamy je chorobami wieku dziecięcego. Wywoływane są najczęściej przez wirusy i mają wspólną cechę: już po jednokrotnym zachorowaniu organizm jest odporny na nie aż do końca życia! Pomimo to szczepi się dzieci na niektóre z tych chorób, ponieważ po szczepieniuszczepieniu objawy są łagodniejsze. Choroby wieku dziecięcego są uciążliwe, ale mało groźne dla ludzi w młodym wieku, gorzej jeśli przytrafią się dorosłemu.
Nazwa choroby | Objawy chorobyObjawy choroby | Uwagi | Wygląd choroby |
|---|---|---|---|
odra | gorączka i męczący kaszel oraz wysypka w postaci zlewających się ze sobą krost | U osłabionych i niedożywionych dzieci może prowadzić do powstania zapalenia płuc i zapalenia serca. |  Dziecko z wysypką w trakcie odry Źródło: CDC/NIP/Barbara Rice, domena publiczna. |
ospa wietrzna | wysypka w postaci pojedynczych, swędzących krost oraz gorączka | Występują powikłania chorobypowikłania choroby, np. zaburzenia równowagi. |  Dziecko z charakterystycznymi krostkami podczas ospy wietrznej Źródło: Mad Max,, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0. |
świnka | bolesna opuchlizna ślinianek oraz gorączka | Może wystąpić zapalenie opon mózgowych. |  Dziecko z obrzękiem ślinianek przyusznych Źródło: Heinrich Weingaertner, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0. |
różyczka | lekka gorączka i niewielka wysypka | Nie jest groźna dla dzieci, ale gdy wirus przedostanie się do organizmu kobiety w ciąży, mogą wystąpić powikłania u płodu. |  Wysypka na skórze w tracie różyczki Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. |
Szczepienia stosuje się też przeciwko chorobom takim jak grypa. Jednak skuteczność szczepień jest w tym wypadku znacznie niższa. Dzieje się tak, gdyż wirusy grypy ciągle ulegają zmianom i szczepionka skuteczna w jednym roku, w kolejnym może nie mieć żadnej wartości.
Podsumowanie
Wiele chorób jest wywoływanych przez szkodliwe drobnoustroje (np. bakterie i wirusy).
Choroby wywołane przez bakterie leczymy za pomocą antybiotyków.
Niektóre bakterie są pożyteczne dla nas i środowiska.
Choroby przechodzone w młodym wieku nazywamy chorobami wieku dziecięcego.
Praca domowa
Zapytaj rodziców, na jakie choroby cię zaszczepiono. Wypisz ich nazwy i znajdź informacje, jakie drobnoustroje wywołują te choroby: bakterie czy wirusy.
Słownik
lek, którym leczy się infekcje wywołane przez bakterie; nieskuteczny w przypadku chorób wirusowych
najmniejszy żywy organizm jednokomórkowy; niektóre z bakterii mogą powodować choroby
mikroorganizm – organizm widoczny jedynie pod mikroskopem, najczęściej jednokomórkowy; niektóre z nich mogą być pożyteczne, a inne – chorobotwórcze
przeniesienie drobnoustrojów w wyniku kichania lub kaszlenia na inną osobę
oznaki, po których można rozpoznać rodzaj choroby, np. kaszel, katar gorączka, ból itp.
choroby lub dolegliwości, które powstają na skutek innych chorób lub na przykład operacji
rodzaj epidemii, czyli masowego występowania na określonym terenie zachorowań na daną chorobę. Obejmuje ona swym zasięgiem bardzo duże obszary np. kraje lub kontynenty
wprowadzenie do organizmu preparatu w celu sztucznego uodpornienia go na chorobę zakaźną
zbudowany z białek czynnik chorobotwórczy; wirusy nie są organizmami żywymi, ale mogą się namnażać w ciele roślin i zwierząt
Zadania
Objawem których z poniższych chorób jest wysypka?
- różyczka
- świnka
- ospa wietrzna
- angina
- odra
- zapalenie płuc
- przeziębienie
- grypa
Rozwiąż krzyżówkę.
- Choroba wieku dziecięcego, może powodować zapalenie serca.
- Zapalenie gardła.
- Jednokomórkowy drobnoustrój mogący powodować choroby.
- Choroba wieku dziecięcego o łagodnym przebiegu, objawiająca się m.in. wysypką.
- Groźny wirus wywołujący gorączkę krwotoczną.
- Choroba wieku dziecięcego objawiająca się opuchlizną ślinianek.
- Bakteria o okrągłym kształcie.
- Pożyteczne bakterie mogą ułatwiać … pokarmów.
- Widoczne lub odczuwalne skutki choroby.
- Inaczej drobnoustrój.
| 1 | ||||||||||||||||
| 2 | ||||||||||||||||
| 3 | ||||||||||||||||
| 4 | ||||||||||||||||
| 5 | ||||||||||||||||
| 6 | ||||||||||||||||
| 7 | ||||||||||||||||
| 8 | ||||||||||||||||
| 9 | ||||||||||||||||
| 10 |