Zastanawiasz się czasem, dlaczego latem o poranku trawa jest mokra, chociaż w nocy nie padał deszcz? A czy wiesz, że każdy z tysięcy płatków śniegu wygląda nieco inaczej?

R1YWvMmlaO4xz
Zjawisko rosy możemy zaobserwować w bezwietrzne i bezchmurne wieczory i ranki. Jest ona rodzajem osadu atmosferycznego
Źródło: www.pixabay.com, domena publiczna.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • jak temperatura wpływa na stan skupienia wody;

  • jakie znasz rodzaje opadów atmosferycznych;

  • jakie zjawiska pogodowe występują latem i zimą.

Twoje cele
  • Rozróżnisz podstawowe rodzaje opadów i osadów atmosferycznych.

  • Wykażesz związek między opadami i osadami atmosferycznymi a warunkami panującymi w  określonych porach roku.

  • Wyjaśnisz, jak powstaje mgła.

i5XPYFqily_d5e237

1. Jak powstaje mgła?

Wiemy już, że w atmosferze znajduje się para wodna oraz że w sprzyjających warunkach w powietrzu powstają chmury - gdy na dużej wysokości powietrze się ochłodzi, para wodna ulega skropleniu. W bardzo niskiej temperaturze często zamienia się bezpośrednio w lód. Z pary wodnej powstają chmury, z których woda opada na powierzchnię Ziemi w postaci deszczu, śniegu lub gradu.
MgłamgłaMgła pojawia się, kiedy wilgotne powietrze ochładza się, w wyniku czego zawarta w nim para wodna ulega skropleniu. Dzieje się tak na przykład podczas napływu ciepłego powietrza na zimne podłoże lub na skutek ochładzania się gruntu nocą.

R1eC0GQsNa4CK
Mgła ogranicza widoczność czasami nawet do kilku metrów. Dlatego zjawisko to może być przyczyną utrudnień w ruchu drogowym, lotniczym czy morskim
Źródło: epodreczniki.pl, licencja: CC BY 3.0.
i5XPYFqily_d5e270

2. Opady atmosferyczne

1
Ćwiczenie 1
RTE9cWTkN4tDT
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Krople wody i kryształki lodu w chmurach stają się z czasem zbyt duże i ciężkie, aby utrzymać się w powietrzu, więc opadają na ziemię. Obserwujemy wówczas opady atmosferyczneopady atmosferyczneopady atmosferyczne. Jednak rodzaj opadu zależy nie tylko od tego, czy w chmurze powstały krople wody, czy kryształki lodu. Decyduje o tym także temperatura powietrza w dolnej warstwie atmosfery. Gdy jest ona dodatnia – pada deszcz, lecz gdy temperatura spadnie poniżej zera, wówczas obserwujemy opady śniegu. Czasami krople wody są tak drobne, że wiatr z łatwością je unosi. Wtedy mamy do czynienia z mżawką.
Innym rodzajem opadów atmosferycznych jest grad. Tworzą go bryłki lodowe, tzw. gradziny, których średnica wynosi zwykle od 5 mm do 30 mm. Powstają one w chmurach burzowych na skutek silnych prądów powietrza wewnątrz chmury oraz zderzania się kryształków lodu z kropelkami wody. Opady gradu najczęściej występują wiosną i latem.

R14yaCYnrbPqW
W naszym kraju wiosenne i jesienne deszcze trwają zwykle długo, za to są stosunkowo mało intensywne. Latem częściej występują krótkotrwałe, ale bardzo gwałtowne ulewy. Mówimy wówczas, że nastąpiło „oberwanie chmury”
Źródło: www.wikiwand.com, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1AFbL72FqpUk
Nagranie przedstawia kilkanaście zdjęć śnieżynek.
bg‑yellow
Ciekawostka

Mimo że płatki śniegu występują w ogromnych ilościach, trudno jest znaleźć identyczne. Wpływ na kształt śnieżynki mają najdrobniejsze nawet zmiany ciśnienia, temperatury i wilgotności w atmosferze. Płatki śniegu wcale jednak nie muszą przypominać gwiazdek. Na przykład w temperaturze od −15 °C do −2 °C tworzą się kryształy w kształcie sześciokątnych, cienkich płytek. W temperaturze poniżej −15°C płatki śniegu mają postać igiełek lub kolumn o sześciokątnym przekroju.

i5XPYFqily_d5e317

3. Osady atmosferyczne

1
Ćwiczenie 2
R11k59g7Zia7u
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zdarza się, że para wodna zawarta w powietrzu, która styka się z zimnym podłożem, skrapla się i osiada w postaci rosy. Zjawisko to obserwujemy w bezwietrzne i bezchmurne wieczory i ranki. Zimą, kiedy temperatura gruntu jest ujemna, powstaje szron. Z powodu niskiej temperatury zamiast kropelek wody tworzą się wówczas kryształki lodu.

Podobnym nieco do szronu osadem atmosferycznym jest szadź (często nazywana także sadzią). Tworzy się ona podczas mroźnej pogody, gdy nad silnie wychłodzone podłoże napływa ciepłe i wilgotne powietrze. Na gałęziach drzew, przewodach telekomunikacyjnych czy ogrodzeniach możemy zaobserwować wówczas duże kryształki lodu tworzące coraz grubszą warstwę. Niebezpiecznym osadem atmosferycznym jest gołoledź. Gdy temperatura gruntu jest ujemna, wówczas kropelki deszczu zamarzają na podłożu i tworzą cienką warstwę cienkiego lodu.

Ciekawostka

Jednym z najniebezpieczniejszych zjawisk pogodowych jest tzw. burza lodowa. Mamy z nią do czynienia, gdy padający deszcz zamarza natychmiast po zetknięciu z podłożem. Pod ciężarem lodu walą się dachy budynków i łamią drzewa.

RPJdVE9Ka8BkE
Podczas burzy lodowej w Kanadzie w 1998 roku deszcz padał nieustannie przez 7 dni i po zetknięciu się z powierzchnią ziemi, drzewami czy domami natychmiast zamarzał
Źródło: epodreczniki.pl, licencja: CC BY 4.0.
i5XPYFqily_d5e368

Podsumowanie

  • Mgła to zawieszone w powietrzu, bardzo małe krople wody; mgła dotyka swą podstawą powierzchni terenu i ogranicza widoczność do odległości poniżej 1 km.

  • Do opadów atmosferycznych zaliczamy deszcz, mżawkę, ulewę, śnieg i grad.

  • Do osadów atmosferycznych zaliczamy rosę, szron, szadź oraz gołoledź.

bg‑azure

Praca domowa

11
Ćwiczenie 1
RHWhgMzKxd5MN
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
i5XPYFqily_d5e442

Słownik

mgła
mgła

naturalny, widoczny aerozol składający się z drobnych kropelek wody lub kryształków lodu zawieszonych w powietrzu w pobliżu powierzchni Ziemi

opady atmosferyczne
opady atmosferyczne

ciekłe i stałe produkty kondensacji pary wodnej opadające na powierzchnię ziemi

osady atmosferyczne
osady atmosferyczne

ciekłe i stałe produkty kondensacji pary wodnej powstające na skutek kontaktu podłoża z cieplejszym powietrzem

i5XPYFqily_d5e500

Zadania

1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1
RhVUKJ1XnqzIU1
Rosa pojawia się zwykle Możliwe odpowiedzi: 1. w samo południe., 2. o świcie i o zmierzchu., 3. w dowolnej porze doby.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2
R1MbccSBZV1Sn1
Uzupełnij puste miejsca, wybierając brakujące elementy z listy. W ujemnej temperaturze 1. wielowarstwowych, 2. opadu śniegu, 3. para wodna, 4. grubej twardej pokrywy, 5. dwutlenek węgla, 6. woda, 7. tlen, 8. osadu lodowego, 9. obfitego deszczu, 10. płaskich gwiazdek, 11. okrągłych gwiazdek, 12. bezkształtnych igiełek w powietrzu przekształca się w kryształki lodu.
Płatki śniegu najczęściej mają kształt 1. wielowarstwowych, 2. opadu śniegu, 3. para wodna, 4. grubej twardej pokrywy, 5. dwutlenek węgla, 6. woda, 7. tlen, 8. osadu lodowego, 9. obfitego deszczu, 10. płaskich gwiazdek, 11. okrągłych gwiazdek, 12. bezkształtnych igiełek i spadają na ziemię w postaci 1. wielowarstwowych, 2. opadu śniegu, 3. para wodna, 4. grubej twardej pokrywy, 5. dwutlenek węgla, 6. woda, 7. tlen, 8. osadu lodowego, 9. obfitego deszczu, 10. płaskich gwiazdek, 11. okrągłych gwiazdek, 12. bezkształtnych igiełek.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 3
R1DTbCr3EK9jH1
Czym charakteryzuje się letni deszcz w Polsce? Możliwe odpowiedzi: 1. dużymi kroplami, 2. intensywnym, ale krótkotrwałym opadem, 3. małymi kroplami, 4. powolnym ale długotrwałym opadem
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
3
Ćwiczenie 4
R1HynsnlEG6UU1
Łączenie par. Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.. Szadź powstaje podczas niezbyt silnych przymrozków lub mrozów.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Gdy temperatura jest wyższa od 0 °C, po zetknięciu się powietrza z chłodnym podłożem powstaje rosa złożona z drobnych kropelek wody o różnej wielkości.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Jeżeli temperatura wynosi 0 °C lub nieco mniej, po zetknięciu się powietrza z chłodnym podłożem powstaje szron złożony z kryształków lodu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Szron i szadź to dwie różne nazwy tego samego zjawiska.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Mgła jest rodzajem osadu atmosferycznego.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 5
RtMrUhYVZFktb1
Szadź, w odróżnieniu od szronu, przyjmuje postać Możliwe odpowiedzi: 1. sypkiej, puszystej i jednorodnej pokrywy., 2. zbitej, zwartej warstwy osadu złożonego z igiełek lodowych., 3. skorupy szklistego lodu.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 6
R1OVuveF3MSFS1
Do czego może doprowadzić mgła? Możliwe odpowiedzi: 1. do wypadków drogowych, 2. do lawin, 3. do wypadków lotniczych, 4. do zamarznięć
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 7
R1J2nzAbXqMSQ1
zadanie interaktywne
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 8
R18GcyFAkMQJY1
zadanie interaktywne
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
i5XPYFqily_d5e368
bg‑azure

Notatnik

R1U8TW2RgAvIa
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.