Prezydent wszystkich Polaków
Wirtualne spacery po prezydenckich rezydencjach
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmeqpVt65
Pałac Prezydencki
Najbardziej okazały pałac przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie nosił już wiele nazw: Koniecpolskich, Radziwiłłowski, Namiestnikowski, w czasach PRL Rady Ministrów, a ostatnio Prezydencki. Jest to duży budynek: w środkowej części - czterokondygnacyjny, po bokach - dwukondygnacyjny. Elewacja jasna, liczne zdobienia, kolumny, taras. Przed budynkiem duży dziedziniec z pomnikiem księcia Józefa Poniatowskiego na koniu.
Jego budowę rozpoczął hetman wielki koronny Stanisław Koniecpolski około roku 1643, prawdopodobnie według projektu Constantino Tencallego, nadwornego architekta króla Władysława IV, autora kolumny króla Zygmunta. Pałac wraz z rozległymi włoskimi ogrodami ciągnącymi się aż do Wisły miał być warszawską rezydencją hetmana. Nagła śmierć przekreśliła te plany, budowę pałacu ukończył jego syn Aleksander. Świetność pałacu nie trwała długo, w czasie potopu szwedzkiego w latach 1656‑57 został ograbiony i zdewastowany.
Dwadzieścia lat później gmach znalazł się w rękach rodu Radziwiłłów. W tym czasie w pałacu odbywało się wiele uczt, redut (balów maskowych) i uroczystości.
W drugiej połowie XVII wieku Radziwiłłowie wydzierżawili część pałacu na teatr. Swoją lożę miał w nim nawet król Stanisław August Poniatowski. „Pałac Radziwiłłowski był jednym z największych i najwspanialszych gmachów w Warszawie; wjeżdżając w dziedziniec zdawał się płonąć cały od ogniów tak go bogato, symetrycznie i gustownie oświecono wszędzie” - relacjonował pamiętnikarz Jan Duklan Ochocki.
W czasie obrad Sejmu Czteroletniego w 1788‑92 obradowało w nim pierwsze stronnictwo polityczne Zgromadzenia Przyjaciół Ustawy Rządowej 3 Maja.
W 1818 roku pałac został zakupiony przez rząd Królestwa Kongresowego. Stał się siedzibą Namiestnika Królestwa Polskiego - gen. Józefa Zajączka.
W tym samym roku na koncercie Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności wystąpił ośmioletni Fryderyk Chopin. W pałacu bywali ludzie, którzy w swoich czasach mieli wpływ na losy Europy; na początku XVIII wieku gościli w nim car Piotr Wielki i Stanisław Leszczyński, wiek później, w styczniu 1807 roku, w teatrze był Napoleon Bonaparte, a w 1815 zatrzymał się car Aleksander I.
W czasie Królestwa Kongresowego pałac został gruntownie przebudowany, z barokowego stał się klasycystyczny, W 1821 roku na dziedzińcu ustawiono istniejące do dziś cztery rzeźby leżących lwów. Koszt remontu pałacu okazał się tak wielki, że komisarz carski Nikołaj Nowosilcow nakazał przedstawić sobie szczegółowe rachunki. W 1852 roku w pałacu wybuchł potężny pożar, który zniszczył korpus główny.
Rekonstrukcja zakończyła się w roku 1856. Prace we wnętrzach przeprowadzono pod kierunkiem Alfonsa Kropiwnickiego, który wcześniej, wraz z Antonio Corazzim, budował Teatr Wielki w Warszawie i odbudowywał kościół Św. Karola Boromeusza na Powązkach.
Po odzyskaniu niepodległości, w okresie międzywojennym, w pałacu znajdowała się m.in. siedziba rady Ministrów. Prywatny apartament premiera na drugim piętrze nie był jednak zamieszkiwany na stałe, szefowie rządu zmieniali się tak często, że po objęciu urzędu zatrzymywali na ogół swoje dotychczasowe mieszkania w Warszawie.
W latach 1941‑1942 w pałacu prowadzono prace budowlane w związku z przekształceniem siedziby polskiego rządu w Deutsches Haus - niemiecką placówkę społeczno‑kulturalną, z hotelem i kasynem.
Pałac przy Krakowskim Przedmieściu, podobnie jak Belweder i gmach Ministerstwa Wyzwań Religijnych i Oświecenia Publicznego, należy do zaledwie kilku budynków rządowych, które nie ucierpiały w czasie II wojny światowej. Zaginęła jednak większość cennego wyposażenia. Po wojnie w ocalałym budynku zainstalowały się biura prezydium Rady Ministrów, a po przeprowadzce w Aleje Ujazdowskie, gmach został poddany remontowi i kolejnej przebudowie, która w dużej części przywróciła mu klasycystyczny charakter.
W 1965 roku przed pałacem ustawiono pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, kopię monumentu Bertela Thorvaldsena z 1832 roku, zniszczonego w czasie wojny przez Niemców. Kopię ufundowali Duńczycy na podstawie oryginału. który zachował się w muzeum artysty w Kopenhadze.
Pałac był świadkiem wielu istotnych wydarzeń, w 1955 roku podpisano w nim Układ Warszawski, w 1970 układ o normalizacji stosunków PRL z RFN, a w 1989 trwały w nim obrady Okrągłego Stołu.
Gmach poddano generalnemu remontowi, w 1994 roku stał się siedzibą Prezydenta RP i od tego czasu jest oficjalnie zwany Pałacem Prezydenckim.
To w Pałacu Prezydenckim podpisano Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej w 1997 roku, ratyfikowano akt o przystąpieniu Polski do NATO w 1999 roku, a cztery lata później do Unii Europejskiej.
W kwietniu 2010 roku do Pałacu Prezydenckiego ustawiła się wielokilometrowa kolejka ludzi, którzy chcieli oddać hołd prezydentowi Lechowi Kaczyńskiemu i jego żonie Marii.
Po katastrofie smoleńskiej trumny z ich ciałami zostały wystawione w Sali Kolumnowej Pałacu. 9 sierpnia 2010 roku na fasadzie Pałacu Prezydenckiego umieszczono tablicę upamiętniającą ofiary tej tragedii.
Klatka schodowa
Schody są szerokie, w środkowej części pokryte bordowym dywanem. Poręcz jest masywna i szeroka. Ściany jasne.
W czasie gruntownej przebudowy pałacu na Deutsches Haus prowadzonej przez Niemców w latach 1941‑42 odkryto na klatce schodowej malowidła en grisaille (technika malarska dająca złudzenie trójwymiarowości) z motywami orłów i broni umieszczonymi w prostokątnych płycinach. „Orły te Niemcy chcieli usunąć, wytłumaczono im jednak , że jest to ulubiony motyw okresu empiru i ostatecznie malowidła te zostały poddane renowacji” – czytamy w opracowaniu Zbigniewa Bani i Tadeusza S. Jaroszewskiego. Dzięki temu malowidła przetrwały. Prócz nich ściany zdobią wielkoformatowe obrazy przedstawiające sceny z życia Tadeusza Kościuszki autorstwa Michała Stachowicza, malarza żyjącego na przełomie XVIII i XIX wieku. U podnóża schodów znajduje się rzeźba Justitia Tomasza Oskara Sosnowskiego, powstała w połowie XIX wieku. Na podeście schodów ustawiono popiersie Fryderyka Chopina, który w 1818 roku, jako ośmioletni chłopiec, koncertował w pałacu.
Sień główna
W Sieni Głównej witani są goście Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Głowy państw wita sam prezydent. Sień ma wielkość salonu, więc choć stoi w niej wielka barokowa szafa, sprawia wrażenie pustej. Usytuowany w rogu marmurowy kominek wtapia się w ścianę. Pozostaje wrażenie dużej przestrzeni. W jednej ze ścian znajdują się trzy okna oraz dwie pary drzwi wyjściowych na taras. Marmurowa podłoga w odcieniach brązu. Na ścianie naprzeciw wejścia wisi Chorągiew Rzeczypospolitej, kopia oryginalnej chorągwi z 1927 roku, przekazana Prezydentowi Lechowi Wałęsie przez ostatniego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego. W pomieszczeniu znajdują się cztery wieńce dożynkowe postawione na podłodze.
Sala Rokoko
Sala średniej wielkości. Pod ścianami oraz na środku stoją tapicerowane krzesła, fotele i sofa ze złotymi elementami. Wszystkie mają takie samo obicie w odcieniach koloru brązowego. Na podłodze kolorowy dywan. Dwa duże okna z długimi ciemnooliwkowymi zasłonami. Oliwkowe ściany z białymi pasami i złotymi cienkimi paskami.
W czasie, gdy prezydent prowadzi rozmowy z głowami państw w Sali Białej, Pierwsza Dama spotyka się z ich żonami w Sali Rokoko. Styl nadają wnętrzu rokokowe, złocone sztukaterie i francuskie meble z epoki. Na ścianach wiszą portrety polskich dam z XVII, XVIII i XIX wieku, wśród nich namalowany przez Roberta Lefèvre’a, francuskiego malarza doby napoleońskiej, znakomity portret Marii Urszuli z Radziwiłłów Krasińskiej, matki poety Zygmunta Krasińskiego Z racji funkcji, jaką pełni ta sala, oraz ze względu na portrety kobiet nazywana jest też Salą Damską.
Sala biała
Duża sala z pozłacanymi tapicerowanymi krzesłami, sofą, stolikami ustawionymi pod ścianami. Na podłodze duży różowo‑beżowo‑zielony dywan. Gdyby Sala Biała potrafiła mówić, na pewno dowiedzielibyśmy się wielu dyplomatycznie skrywanych szczegółów. W tej bowiem sali prezydent spotyka się w cztery oczy z głowami innych państw. Do tej sali prezydent zaprasza też dziennikarzy na duże wywiady dla opiniotwórczych tytułów. Na ścianach wiszą obrazy Januarego Suchodolskiego „Przeprawa w krajobrazie z zamkiem”, „Grupa szlachciców na koniach na tle rozległego pejzażu letniego”, „Portret konny małżonków Schossland”, „Wjazd generała Jana Henryka Dąbrowskiego do Rzymu”. Na postumentach ustawiono dziewiętnastowieczne wazy z porcelany miśnieńskiej.
Jadalnia
Przytulna sala, ze ścianami w kolorze mlecznej kawy, w której urządzane są mniejsze przyjęcia. Zdarza się też, że szef gabinetu lub szef kancelarii przyjmuje tu osobistości, z którymi prezydent tego dnia nie może się spotkać. Na środku znajduje się owalny stół przykryty dwoma obrusami. Przy nim stoją dwa krzesła. Pozostałe krzesła stoją przy ścianach. Na podłodze duży dywan w odcieniach brązu. W bogato zdobionej serwantce wyeksponowano porcelanę miśnieńską z XVIII wieku. Wśród zawieszonych na ścianach obrazów zwraca uwagę: Pokój i Sprawiedliwość pochodzący z pracowni Bonifazio de’Piatati, zwanego Veronese z XVI wieku, oraz Król opojów ze szkoły Jacoba Jordaensa z XVII wieku.
Sala niebieska
To sala usytuowana od strony ogrodu, w której odbywają się ważne konferencje oraz przyjmowane są zagraniczne delegacje. Pośrodku ustawionego w tej sali stołu jest stałe miejsce dla Prezydenta RP. Na ścianach wiszą portrety znanych Polaków, między innymi księcia Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki. Ściany w kolorze niebieskim. Na podłodze dywan w odcieniach koloru niebieskiego.
Sala Nowosielskiego
W 2012 roku dawna Sala Rycerska zmieniła się w galerię sztuki nowoczesnej. Prezentowane są w niej dzieła Jerzego Nowosielskiego (1923‑2011), jednego z najwybitniejszych polskich malarzy. W głównym nurcie swojej twórczości skupiał się on na malarstwie religijnym, prawosławnym, dlatego ściany galerii pomalowano na granatowo, aby nawiązać do kolorystyki cerkwi. Ale Nowosielski malował także w kościołach katolickich i grekokatolickich. W Pałacu Prezydenckim zawisły m.in. „Abstrakcje”, „Pejzaże zielone”, „Monastyr” i „Cerkiew”. Dzieła te wypożyczył Andrzej Starmach, przyjaciel artysty, prezes Fundacji Nowosielskich. Podłoga z ciemnego marmuru. W pomieszczeniu nie ma mebli ani zasłon przy oknach.
Kaplica
Z Sali Nowosielskiego można przejść do Kaplicy pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Marii Panny zbudowanej w miejscu pomieszczeń biurowych w czasach prezydentury Lecha Wałęsy. Kaplica jest miejscem modlitwy prezydenta, jego małżonki, ministrów kancelarii oraz zaproszonych gości. Przy ścianie z trzema oknami, w których znajdują się witraże, stoi kamienny ołtarz, ambona i figura Matki Bożej Fatimskiej na podwyższeniu. Z przodu dwa krzesła z klęcznikami. Dalej, za dwoma filarami, w rzędach ustawione są krzesła. Na ścianie, oprócz wykonanych z kamienia strzegomskiego stacji drogi krzyżowej, wiszą podarunki od papieża Jana Pawła II i Benedykta XVI oraz krzyż wycięty z pozostałości po zniszczonych w 2001 roku wieżach World Trade Centre. W posadzce, w miejscach, gdzie modlili się papieże: Jan Paweł II i Benedykt XVI, zostały umieszczone pamiątkowe tablice. Z lewej strony kaplicy wmurowano tablicę upamiętniającą prezydenta Lecha Kaczyńskiego, jego żony, Marii, ostatniego prezydenta II RP na uchodźctwie, Ryszarda Kaczorowskiego, prezydenckich urzędników i kapelana ks. Romana Indrzejczyka, którzy zginęli w katastrofie smoleńskiej. W kaplicy przechowywane jest też betlejemskie światełko pokoju przekazywane co roku prezydentowi przez harcerzy.
Antyszambra
Antyszambra – wyraz ten, już dzisiaj zapomniany (zapożyczony z języka francuskiego), oznaczał pokój powitań znajdujący się przed salą balową.
Dawniej Sala Kolumnowa była Salą Balową, w niej więc ogłaszano przybycie kolejnych gości. Dziś jest to rodzaj przedpokoju, przez który można przejść do sekretariatu głowy państwa, a także do biura szefa Gabinetu Prezydenta RP. „Nadal to właśnie tu odbywają się powitania z gośćmi przed uroczystymi obiadami wydawanymi przez Prezydenta na cześć głów państw składających oficjalne wizyty w Polsce. Jest to specjalna ceremonia, podczas której goście ustawiają się w kolejce, trzymając karteczki z imieniem i nazwiskiem. Przed powitaniem z głowami państw karteczki wręczane są szefowi protokołu, który głośno odczytuje imię i nazwisko. Stamtąd goście przechodzą do Sali Kolumnowej, gdzie zajmują miejsca za stołami” – czytamy na stronie internetowej Kancelarii Prezydenta. Sala jest dość duża. Na podłodze duży dywan w odcieniach żółci i brązu. Pod ścianami znajduje się kilka krzeseł, a także stolik i mała sofa. Jest tu ustawiony autentyczny fortepian Ignacego Paderewskiego, nad fortepianem wisi portret tego zasłużonego polskiego polityka i pianisty, a także portret Thomasa Woodrowa Wilsona, Prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki. Prezydent Wilson w planie pokojowym ogłoszonym w 1918 roku postulował odzyskanie przez Polskę niepodległego bytu państwowego. W tej sali podziwiać możemy też obrazy znanych polskich malarzy, w tym krajobrazy pędzla Józefa Chełmońskiego i Adama Chmielowskiego.
Sala kolumnowa
To największa (286 m2) i najbardziej znana z relacji telewizyjnych sala w Pałacu Prezydenckim. W tej sali prezydent powołuje i odwołuje premiera i ministrów, mianuje sędziów, nadaje stopnie generalskie, wręcza najwyższe odznaczenia i ordery. Tutaj wydawane są uroczyste obiady na cześć głów państw. W dyplomacji obiadem nazywany jest wieczorny posiłek, w trakcie którego gospodarz wygłasza toast na cześć zaproszonych gości. Sala Kolumnowa była świadkiem najważniejszych wydarzeń w historii Polski. To tutaj w 1955 roku władze ZSRR, PRL i innych państw bloku komunistycznego podpisały Układ Warszawski. W tej sali odbywały się również obrady Okrągłego Stołu, dzięki którym układ przestał obowiązywać i dziesięć lat później, 12 marca 1999 roku, mógł zostać podpisany akces Polski do NATO, a w 2003 roku – do Unii Europejskiej. Ta dwukondygnacyjna sala nazwę swą zawdzięcza dwóm rzędom zielonych, marmurowych kolumn w zielonym kolorze wspierających galerie dla orkiestry (poprzednio była to sala balowa). Przy dwóch ścianach prostopadłych do siany z oknami stoją małe sofy, krzesła, taborety i stoliki. Przy ścianie naprzeciw okien znajdują się duże flagi: dwie flagi Polski i dwie flagi Unii Europejskiej oraz dwa stoliki. Ozdobą sali są obrazy Jacka Malczewskiego. Uwagę przyciąga także XIX‑wieczny żyrandol składający się z pięciu obręczy, do których przytwierdzono 80 świec. Jego dolną część ożywia 3600 kryształów. Dawniej żyrandol był oświetlany gazem.
Sala obrazowa
Duża sala z tapicerowanymi krzesłami bez podłokietników ustawionymi pod ścianami. Innych mebli nie ma. Siedmioro ciemnych dwuskrzydłowych drzwi prowadzi do innych pomieszczeń. Trzy duże okna z bordowymi zasłonami są umiejscowione w zewnętrznej ścianie, jedno okno jest w ścianie graniczącej z ogrodem zimowym. Na ścianach między otworami okiennymi i drzwiowymi znajdują się różnej wielkości obrazy oraz kinkiety. Na podłodze leży ogromny bordowo‑beżowy dywan.
Ogród zimowy
Na środku pomieszczenia stoi duży brązowy sześciokątny stół z dwunastoma krzesłami. W ścianie zewnętrznej znajdują się trzy duże okna sięgające do podłogi, zakończone łukiem. Pomieszczenie jest dodatkowo oświetlone przez duży szklany okrągły otwór w suficie. Przy ścianach stoją rośliny doniczkowe oraz dwie białe rzeźby na postumentach przedstawiające kobiety. Na ścianach wiszą obrazy. Uwagę zwraca kamienny zabytkowy przyścienny zlew z kranem. Podłoga marmurowa w odcieniach szarości.
Okrągly Stół
Na środku sali znajdują się cztery marmurowe kolumny z kolorze jasnego brązu. Wokół nich ustawiony jest stół tworzący okrąg. Przy nim, od zewnętrznej strony, stoją krzesła. W czasie obrad w 1989 roku, gdy okrągły stół ustawiony był w Sali Kolumnowej, uczestnicy obrad zasiedli przy nim tylko dwa razy – 6 lutego w dniu rozpoczęcia i 5 kwietnia na zakończenie obrad. Od 2004 roku okrągły stół stoi w specjalnie zaaranżowanej sali na końcu północnego skrzydła pałacu. Umieszczono na nim plakietki z nazwiskami uczestników rozmów i ustawiono oryginalną aparaturę konferencyjną z lat 80. Stół dwukrotnie wrócił do Sali Kolumnowej: w 2001 roku na czas trwania międzynarodowej konferencji potępiającej terroryzm oraz 6 lutego 2009 roku podczas uroczystych obchodów 20‑lecia obrad. Od lutego 2009 roku przy tym stole odbywają się lekcje historii dla uczniów warszawskich szkół.
Krakowskie Przedmieście
Pałac Namiestnikowski – zabytkowy klasycystyczny pałac zlokalizowany przy Trakcie Królewskim, na Krakowskim Przedmieściu 46/48, który jest jedną z rezydencji prezydenta Rzeczypospolitej Polski.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PmeqpVt65
Belweder
Budynek składa się z piętrowego korpusu głównego oraz dwóch parterowych skrzydeł bocznych. W elewacji frontowej korpusu głównego, przy drzwiach wejściowych, umieszczono czterokolumnowy portyk. Elewacja biała, dach zielony.
Pałac, który możemy dzisiaj podziwiać, powstał w czasach Królestwa Kongresowego, jednak historia posiadłości jest znacznie dłuższa. Prawdopodobnie w pierwszej połowie XVI wieku znajdowała się w tym miejscu rezydencja królowej Bony, a już na pewno w 1663 roku wystawił tutaj swoją willę Krzysztof Zygmunt Pac, kanclerz wielki litewski. Miejsce było pięknie położone na skarpie, dlatego pałac nazwano Belwederem - od włoskich słów bel vedere, co znaczy „piękny widok”. Pałac wielokrotnie zmieniał właścicieli, jednak w pierwszej połowie XVIII wieku znów stał się własnością rodziny Paców. Przeszedł gruntowną przebudowę i rozbudowę (m.in. wzniesiono parterowe oficyny) według projektu architekta Józefa Fontany.
W 1767 roku Belweder stał się własnością króla Stanisława Augusta. W czasach Stanisława Augusta Poniatowskiego pałac był skromnie urządzony, główną ozdobę wnętrz stanowiły obrazy, wisiało ich wówczas aż 767. Belweder słynął z manufaktury fajansu, która uruchomiona została w jednej z oficyn.
W 1818 roku Belweder został odkupiony od spadkobierców króla przez rząd Królestwa Kongresowego dla wielkiego księcia Konstantego, faktycznego wielkorządcy Polski, brata cara Aleksandra I. Przed przeprowadzką księcia przeprowadzono gruntowną przebudowę według projektu Jakuba Kubickiego (dziś najbardziej znanego z zaprojektowania arkad na Zamku Królewskim). Na tyłach pałacu urządzono modny, krajobrazowy ogród.
Belweder był świadkiem dramatycznych wydarzeń w trakcie powstania listopadowego w 1830 roku. Pierwszym działaniem powstańców miało być aresztowanie księcia Konstantego. Spiskowcy wdarli się do pałacu, ale Konstantemu udało się uciec. Po śmierci Konstantego i jego polskiej żony Belweder pozostał własnością rosyjskich carów.
W czasie pierwszej wojny światowej stał się siedzibą niemieckiego gubernatora - generała Hansa von Beslera. W 1918 roku, jako mienie carskie, Belweder stał się własnością państwową. W listopadzie 1918 roku zamieszkał w nim Naczelnik Państwa, Pierwszy Marszałek Polski, Józef Piłsudski, a następnie prezydenci Polski: Gabriel Narutowicz i Stanisław Wojciechowski. Po przewrocie majowym w 1926 roku do Belwederu wrócił Marszałek Piłsudski. Mieszkał w nim aż do śmierci. Do 1939 roku w Belwederze działało muzeum jego pamięci.
W okresie okupacji hitlerowskiej w Belwederze rezydował gubernator Hans von Beseler. Od 1940 do 1943 roku trwał gruntowny remont, między innymi wymieniono posadzkę w hallu głównym na czarny marmur, a ściany pomalowano na czerwono. Niemcy nie zdążyli wysadzić Belwederu, choć wywiercili już otwory na dynamit.
Po wojnie pałac stał się siedzibą Krajowej Rady Narodowej. Urzędował tam Bolesław Bierut jako przewodniczący KRN, a następnie także jako prezydent. Od 1952 roku pałac pełnił funkcję siedziby Rady Państwa i jej Przewodniczącego.
W 1989 roku Belweder znów stał się siedzibą Prezydenta: najpierw generała Wojciecha Jaruzelskiego, a od 1990 roku - wybranego w powszechnych demokratycznych wyborach Lecha Wałęsy. W 1994 roku Prezydent Lech Wałęsa przeprowadził się do pałacu przy Krakowskim Przedmieściu.
W latach 1998‑2001 przeprowadzony został gruntowny remont i konserwacja Belwederu. Od 2010 roku Belweder pełni funkcję siedziby Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Odbywają się tu również uroczystości z udziałem głowy państwa bądź przedstawicieli Kancelarii Prezydenta RP.
Pomnik Józefa Piłsudskiego
Rzeźba znajduje się na szerokim niskim granitowym cokole umieszczonym na podwyższeniu, do którego prowadzą 4 schody. Przedstawia stojącego Józefa Piłsudskiego z nakryciem głowy w ręku, opierającego się oburącz o szablę. Obok na postumencie ozdobionym orłem w koronie, leży buława marszałkowska.
Belweder kojarzy się przede wszystkim z Józefem Piłsudskim. Marszałek mieszkał w nim dwukrotnie, po raz pierwszy po odzyskaniu przez Polskę niepodległości do 1922 roku i ponownie po przewrocie majowym od 1926 do śmierci w dniu 12 maja 1935 roku. Pomnik Józefa Piłsudskiego u zbiegu ulic Belwederskiej, Bagatela i Alej Ujazdowskich (obok Belwederu i blisko wejścia
do Łazienek) odsłonięto w 1998 roku z inicjatywy Jerzego Waldorffa, w 80. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Rzeźbę z marmuru wykonał znany artysta, Stanisław Kazimierz Ostrowski, jeszcze przed II wojną światową. Przechowana w Starej Pomarańczarni w Łazienkach Królewskich stała się podstawą do wykonania odlewu ze spiżu. Było to możliwe dzięki pomocy Ministerstwa Obrony Narodowej, które przekazało na ten cel wiele łusek od amunicji. Napis umieszczony od strony ul. Belwederskiej głosi: „Swojemu Obrońcy w 1920 r. – Warszawa”.
Kaplica pw. NMP Królowej Polski
Kaplica powstała w 1990 roku z inicjatywy prezydenta Lecha Wałęsy w miejscu, gdzie modliła się księżna łowicka Joanna Grudzińska, żona wielkiego księcia Konstantego. „Pod Pokojem Bawialnym, w przyziemiu, znajdowała się kaplica. (…) Księżna przesiadywała ciągle w ponurej kaplicy Belwederu, z której murów sączyła się woda” – opisuje w książce poświęconej Belwederowi Marek Kwiatkowski. Współczesną kaplicę zaprojektował Jerzy Kalina, a witraże wykonała pracownia Jerzego Owsiaka. Na ścianie z czarnego granitu (naprzeciwko wejścia) wisi jedynie niewielki obraz Matki Boskiej Częstochowskiej oraz znajduje się tabernakulum. Ołtarz jest z białego kamienia, podobnie ambona. Podłoga marmurowa, inna przy ołtarzu, inna w drugiej części kaplicy, w której stoi konfesjonał oraz są ustawione krzesła. Ściany, poza jedną przy ołtarzu, są pomalowane na biało. W 1991 roku w belwederskiej kaplicy modlił się papież Jan Paweł II, o czym informuje tablica znajdująca się przy wejściu.
Ekspozycja poświęcona J. Piłsudskiemu
W grotach z kolebkowymi sklepieniami usytuowano wystawę kilku tysięcy pamiątek związanych z Józefem Piłsudskim. Są to portrety, rzeźby, medale, zdjęcia, znaczki. Oprócz dzieł artystycznych jest też wiele wyrobów rzemieślniczych. W jednej z gablot znajduje się gipsowa pośmiertna maska marszałka. Większość pamiątek przekazał warszawski kolekcjoner Janusz Ciborowski.
Gabinet Orderu Wojennego Virtuti Militari
W tej sali można zapoznać się z historią jednego z najstarszych orderów wojskowych na świecie i najwyższego polskiego wyróżnienia przyznawanego za męstwo na polu bitwy. W niewielkiej drewnianej gablocie, za szybą, znajduje się order na szerokiej niebieskiej wstążce. Obok leży gwiazda orderowa oraz inne wersje orderu na krótszych tasiemkach. Order Virtuti Militari został ustanowiony przez króla Stanisława Augusta w 1792 roku dla uczczenia zwycięstwa w bitwie pod Zieleńcami po rozpoczęciu wojny polsko‑rosyjskiej w obronie Konstytucji 3 Maja. Pierwszymi kawalerami orderu byli książę Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko.
Sala Pompejańska
To najbardziej reprezentacyjna sala w Belwederze. Dawniej salę nazywano Niebieską. „To wydłużone wnętrze posiadało trzy okna, z których środkowe, zwane weneckim, stanowiło wyjście na ogród. Ściany między oknami wypełniały lustra. W ścianie naprzeciwko okien wykrojona była półkolista wnęka, wybita niebieską materią liońską w arabeski takiego koloru. Z obydwu jej stron umieszczone były marmurowe kominki” – opisywał wygląd Sali Marek Kwiatkowski, autor książki o Belwederze. Dzisiaj nie ma kominków, a we wnęce ustawione są krzesła przy ścianie. Na podłodze leży duży wzorzysty dywan, przy oknach znajdują się firany i niewielkie beżowe zasłony. Dzisiejsza nazwa nawiązuje do malowideł wzorowanych na freskach odkrywanych na przełomie XVIII i XIX wieku w Pompejach, które na ścianach wykonał w końcu XIX wieku malarz i konserwator Antoni Strzałecki. Dekorację sali uzupełniają trzy gobeliny z Aubusson ze scenami rodzajowymi, utrzymane w klasycystycznym stylu umieszczone we wnęce. W 1979 roku w tej sali spotkał się papież Jan Paweł II z Edwardem Gierkiem, ówczesnym pierwszym sekretarzem PZPR. W Sali Pompejańskiej w 1935 roku wystawiono trumnę z ciałem Józefa Piłsudskiego, a 2010 roku, także w tej sali, warszawiacy składali hołd tragicznie zmarłemu w katastrofie smoleńskiej prezydentowi Ryszardowi Kaczorowskiemu, ostatniemu polskiemu prezydentowi na uchodźstwie.
Sala Lustrzana
Sala usytuowana w południowo‑wschodnim narożniku pałacu, na planie ośmiokąta, z bezpośrednim wyjściem do ogrodu. Jest najbardziej nasłoneczniona w całym pałacu. Można w niej podziwiać arabeskowe malowidła z wkomponowanymi znakami zodiaku. Salę tę bardzo lubił Marszałek Piłsudski, bawił się tu z córkami, układał pasjanse, spotykał się z prywatnymi gośćmi. Niektórzy żartują, że tutaj spotykał się z czterema doradcami, ponieważ układ luster w sali sprawia, że gdy stanie się pośrodku, widać własne odbicie w każdym z nich.
W sali dominują kolory: czerwony, brązowy oraz złoty. Przy jednym z dużych okien znajduje się niewielki okrągły brązowy stół z trzema krzesłami. Przy ścianach stoi kilka innych krzeseł.
Sala Kominkowa
Dawniej zwana Pokojem Żółtym. Dzisiejszą nazwę zawdzięcza klasycyzującemu, marmurowemu kominkowi. Intarsjowane, niebanalne meble były niegdyś prezentem, który księżnej łowickiej Joannie Grudzińskiej i księciu Konstantemu podarowali warszawscy rzemieślnicy. Na kominku ustawiono miniaturowe wazy i świeczniki z pozłacanego brązu i z malachitu oraz powieszono lustro. Po obu stronach kominka stoją niewielkie ciemnozielone sofy. Na ścianach osiemnastowieczne malarstwo – krajobrazy z antycznymi ruinami.
Sala Malinowa
Dawniej zwana była Jadalną. Zachował się w niej komplet mebli, które książę Konstanty otrzymał od swojego brata, cara Aleksandra I, z okazji ślubu. Na ścianach wiszą obrazy przypominające ważne wydarzenia z dziejów historii Polski, między innymi Olszynka Grochowska, obraz Wojciecha Kossaka z 1886 roku, przedstawiający słynną bitwę, jaką stoczyli Polacy z Moskalami w styczniu 1831 roku.
W pomieszczeniu są trzy okna, a pomiędzy nimi powieszono lustra. W dwóch rogach sali stoją małe okrągłe stoliki, a przy nich ustawiono sofy oraz krzesła z obiciami w malinowym kolorze i ze złotymi stelażami.
Sala Marmurowa
Dawniej Sala Marmurowa pełniła funkcję westybulu, czyli obszernego, reprezentacyjnego przedpokoju. Obecnie główną jej ozdobą jest przedwojenna statua Józefa Piłsudskiego, wyrzeźbiona w marmurze przez Stanisława K. Ostrowskiego. To według tej rzeźby wykonano pomnik Marszałka, który stoi przed Belwederem od 1998 roku. Z jasną, marmurową podłogą kontrastują złocone meble obite malinową tkaniną – dar cara Aleksandra dla księcia Konstantego i jego żony Joanny Grudzińskiej. Sala jest bardzo jasna, zarówno dzięki białym ścianom, jak i dużym oknom oraz przeszklonym dużym drzwiom wyjściowym na taras.
Taras widokowy
Przed pałacem ogromny taras z kilkoma altankami i wydzielonymi okrągłymi terenami zielonymi. Na podłodze jasne kamienne kafle. Na końcu tarasu metalowa balustrada z kamiennymi słupami. Za tarasem duży ogród. Tylko nieliczni mogą podziwiać Belweder od strony Łazienek. A właśnie widok ze znajdującego się tam tarasu pokazuje, jak trafnie została wybrana nazwa pałacu. Z tarasu rozpościera się piękny widok na staw, park i ukrytą wśród drzew świątynię Sybilli.
Salonik
Gabinet połączony był z salonikiem. Tu Marszałek przyjmował gości, współpracowników, tu udzielał wywiadów. Obecnie w pomieszczeniu znajdują się meble z epoki: skórzana kanapa i dwa klubowe fotele, okrągły stolik z popielniczką, stolik przyścienny i dwa krzesła. Stoi tu również popiersie Marszałka dłuta Konstantego Laszczki na tle tapety lub gobelinu z wieloma orłami z koroną. Zwraca także uwagę słynny portret Marszałek Józef Piłsudski na Kasztance, namalowany przez Wojciecha Kossaka w 1928 roku.
Gabinet Piłsudskiego
W dwudziestoleciu międzywojennym, gdy w Belwederze mieszkał dwukrotnie Józef Piłsudski, pokoje pełniły różne funkcje. Obecnie gabinet Marszałka urządzony jest w pomieszczeniu, gdzie w latach 1918‑22 znajdowało się biuro Adiutantury Generalnej Naczelnego Wodza. Od 1926 r. był to pokój jadalny prywatnej części używanej przez rodzinę Marszałka. W gabinecie znajdują się oryginalne meble Piłsudskiego: mahoniowe biurko, fotele, łóżko, nocny stolik służący do pracy. Przy łóżku na podłodze leży ciemny wzorzysty dywan. Prezentowane są też dawne ozdoby: ryngraf z Matką Boską Ostrobramską, szable polskie, fotografie rodziców oraz portret żony Marszałka, Aleksandry, z córkami Wandą i Jadwigą, namalowany przez Blankę Mercére w 1928 r.
Pokój adiutanta
W pokoju adiutanta centralne miejsce zajmuje biurko z trzema zabytkowymi telefonami, tworzącymi kiedyś centralkę Belwederu. Dziś telefony mogą wzbudzać uśmiech, w latach dwudziestych umożliwiały szybkie przekazywanie decyzji, sprawną logistykę. Nad biurkiem wisi zdjęcie Marszałka, a na innych ścianach mniejsze zdjęcia przedstawiające inne osoby. W pomieszczeniu stoi także szafa i stół z maszyną do pisania.
Kampania wyborcza
Projekt
Prawdopodobnie w każdej klasie działa samorząd klasowy. Zorganizuj z rówieśnikami z klasy wybory na przewodniczącego samorządu klasowego tak, jakbyście wybierali prezydenta kraju.
Założenia projektu:
Podaj, jakie cechy charakteru powinien mieć kandydat na przewodniczącego samorządu klasowego.
Wybierz z rówieśnikami odpowiednich kandydatów.
Podziel z rówieśnikami klasę na tyle grup, ilu jest kandydatów. Każda z grup utworzy komitet wyborczy.
Przygotuj strategię kampanii wyborczej.
Strategia kampanii wyborczej:
Stwórz hasło wyborcze. Powinno ono w lapidarny sposób informować, jaka idea będzie przyświecać kandydatowi, gdy zostanie przewodniczącym.
Napisz w punktach program kandydata (czym chciałby się zajmować, jakie problemy ma rozwiązywać).
Przygotuj harmonogram kampanii wyborczej.
Zwycięzca w wyborach prezydenckich jest tylko jeden. Fakt, że przegrasz jako kandydat lub członek komitetu wyborczego nie musi oznaczać, że program i kampania były gorsze. Może po prostu nie trafiłeś w oczekiwania wyborców. Zawsze należy pogratulować zwycięzcy i pogodzić się z demokratycznym werdyktem. Następnie należy przeanalizować błędy, wyciągnąć wnioski i... wystartować za rok! Można też porozumieć się ze zwycięzcą, czy możliwe jest zrealizowanie części postulatów na jego warunkach. Dobrą praktyką jest współpraca po wyborach zamiast budowania opozycji (zwłaszcza w klasie czy szkole). Mandat samorządu jest silniejszy, gdy popierają go wszyscy liderzy.
A nowo wybrany przewodniczący musi pamiętać, że od chwili zaprzysiężenia nie jest przedstawicielem grupy, która go wybrała (w wielkiej polityce: partii czy koalicji), ale całej klasy czy szkoły (w wielkiej polityce: narodu).
Prezydenci III RP wybrani w wyborach bezpośrednich
Po co nam prezydent?
Ważnym obowiązkiem prezydenta jest dbałość o jakość prawa. Jeśli ustawa jest niezgodna z konstytucją, obowiązkiem prezydenta jest ją zawetować, czyli odesłać
do Sejmu RP do ponownego rozpatrzenia. Sejm RP może odrzucić prezydenckie weto, ale konstytucja wymaga, aby zagłosowało za tym trzy piąte posłów w obecności co najmniej połowy. W praktyce jest to bardzo trudne.
W sytuacjach nieoczywistych prezydent może skierować ustawę do Trybunału Konstytucyjnego, który rozstrzyga, czy jest ona zgodna z konstytucją. Jednocześnie Prezydent RP ma prawo do inicjatywy ustawodawczej, czyli może przygotowywać projekty ustaw.
Prezydent Bronisław Komorowski zawetował cztery ustawy, a dziewięć skierował do Trybunału Konstytucyjnego. Lech Kaczyński zawetował dziewiętnaście ustaw, a dwadzieścia wysłał do Trybunału. Aleksander Kwaśniewski w ciągu dwóch kadencji (10 lat) zawetował trzydzieści pięć ustaw, a dwadzieścia pięć przesłał do Trybunału. Lech Wałęsa zawetował dwadzieścia dwie ustawy, a dziewięć odesłał do Trybunału Konstytucyjnego.
Prezydenci II RP
Dramatyczne losy prezydentów II Rzeczypospolitej:
Zgodnie z konstytucją z 1921 roku prezydenta Rzeczpospolitej mieli wybierać wspólnie posłowie i senatorowie w Zgromadzeniu Narodowym na siedmioletnią kadencję. W pierwszych wyborach przeprowadzonych w 1922 roku nie startował Józef Piłsudski, który oświadczył, że uprawnienia prezydenta są zbyt ograniczone, by mógł on wywierać wpływ na losy państwa.
W dniu 9 grudnia 1922 roku zebrało się Zgromadzenie Narodowe i po kilku głosowaniach wybrało na pierwszego prezydenta II RP Gabriela Narutowicza. W ciągu kilku następnych dni wydarzył się dramat – doszło do zamachu na głowę państwa. Ówczesna prawica, tzw. endecja, była przeciwna kandydaturze Narutowicza. Gazety rozpętały nagonkę na prezydenta, zarzucając mu, że został wybrany głosami lewicy i mniejszości narodowych. Brutalne ataki prasy, demonstracje i awantury doprowadziły do zamachu na Prezydenta RP. Gabriel Narutowicz zginął od kul zamachowca kilka dni po zaprzysiężeniu. W myśl konstytucji funkcję głowy państwa przejął marszałek sejmu – Maciej Rataj.
Sprawa tego zabójstwa wstrząsnęła młodym państwem, politycy błyskawicznie podjęli działania. Powołano nowy rząd z Władysławem Sikorskim na czele. W dniu 20 grudnia
1922 roku zebrało się Zgromadzenie Narodowe w celu wyboru prezydenta, głosami centrum i lewicy na stanowisko powołany został Stanisław Wojciechowski. Nowy prezydent sprawował urząd do 14 maja 1926 roku, czyli do przewrotu majowego.
Drugi prezydent Polski przedwojennej stracił funkcję w wyniku zamachu stanu.
Dnia 12 maja 1926 roku Józef Piłsudski ze zwolennikami radykalnej zmiany sposobu rządzenia Polską, przy udziale wiernych sobie oddziałów wojska rozpoczął „zamach majowy”. Negocjacje z prezydentem Wojciechowskim nie zapobiegły atakom wojsk wiernych Marszałkowi na oddziały podległe prezydentowi. Aby zakończyć ten dramat - Stanisław Wojciechowski wraz z rządem podał się do dymisji. Funkcje głowy państwa przejął po raz drugi marszałek sejmu – Maciej Rataj.
W dniu 31 maja 1926 roku Zgromadzenie Narodowe wybrało Józefa Piłsudskiego
na Prezydenta RP, ale marszałek stanowiska nie przyjął. Trzecim prezydentem Rzeczpospolitej został Ignacy Mościcki. Rozpoczęły się rządy obozu sanacji.
W 1933 roku upłynęła siedmioletnia kadencja prezydenta, wówczas Zgromadzenie Narodowe dokonało reelekcji Mościckiego.
W 1935 roku weszła w życie nowa konstytucja, która dawała prezydentowi szerokie uprawnienia. Niestety historia tej prezydentury jest także dramatyczna. „Z przejściowego potopu ochronić musimy uosobienie Rzeczypospolitej i źródło konstytucyjnej władzy. Dlatego, choć z ciężkim sercem, postanowiłem przenieść siedzibę Prezydenta i Naczelnych Organów Państwa na terytorium jednego z naszych sojuszników” – napisał Ignacy Mościcki w ostatniej odezwie do narodu 17 września
1939 roku. Prezydent, rząd i ówczesny wódz naczelny, marszałek Edward Rydz‑Śmigły, w tym dniu opuścili terytorium Polski. III Rzesza Niemiecka i Związek Sowiecki, na mocy paktu Ribbentrop‑Mołotow z 23 sierpnia 1939 roku, dokonały rozbioru Polski.
Dnia 30 września 1939 roku Mościcki przekazał urząd prezydenta przebywającemu we Francji Władysławowi Raczkiewiczowi. Rozpoczęła się historia władz państwa polskiego na emigracji, najpierw we Francji, a po jej upadku - w Londynie. Ostatnim emigracyjnym prezydentem RP był Ryszard Kaczorowski, który przekazał insygnia władzy w 1990 roku wybranemu w wyborach powszechnych prezydentowi III Rzeczpospolitej – Lechowi Wałęsie.
Prezydenci na uchodźstwie
Prezydent Ignacy Mościcki zdecydował się 30 września 1939 roku na przekazanie funkcji głowy państwa Władysławowi Raczkiewiczowi. Było to możliwe dzięki zapisom konstytucji kwietniowej. Mimo klęski wrześniowej władze państwa polskiego były uznawane na forum międzynarodowym do 1945 roku. Po konferencji jałtańskiej wielkie mocarstwa koalicji cofnęły poparcie dla rządu na uchodźstwie na rzecz prokomunistycznych władz w Warszawie.
Kolejnymi Prezydentami RP na emigracji byli:
August Zaleski 1947‑1972,
Stanisław Ostrowski 1972‑1979,
Edward Bernard Raczyński 1979‑1986,
Kazimierz Sabbat 1986‑1989,
Ryszard Kaczorowski 1989‑1990.
W dniu zaprzysiężenia Lecha Wałęsy na prezydenta III RP, 22 grudnia 1990 roku, Ryszard Kaczorowski przekazał insygnia władzy. Ostatni prezydent emigracyjnego rządu zmarł tragicznie 10 kwietnia 2010 roku w katastrofie pod Smoleńskiem, w drodze na uroczystości 70. rocznicy Zbrodni Katyńskiej. Został pochowany w Krypcie Wielkich Polaków na terenie Świątyni Opatrzności Bożej.
Komunistyczny prezydent
Prezydent Bolesław Bierut
Od grudnia 1944 roku najważniejsze funkcje w państwie sprawował Bolesław Bierut, przedwojenny działacz Komunistycznej Partii Polski, agent NKWD, wierny uczeń Józefa Stalina, polityk odpowiedzialny za sowietyzację kraju.
W czerwcu 1945 roku powstał Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (TRJN), w którym najważniejsze ministerstwa objęli członkowie Polskiej Partii Robotniczej lub ludzie całkowicie od niej zależni. Stanisław Mikołajczyk, były premier rządu londyńskiego i prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego, jedynej opozycyjnej partii legalnie działającej w Polsce, pełnił w tym rządzie funkcję wicepremiera. Nowe władze Polski zostały uznane przez aliantów mimo protestów prezydenta RP i rządu, przebywających na emigracji.
Sejm Ustawodawczy wybrany w 1947 roku (na podstawie sfałszowanych przez komunistów wyborów) przyjął ustawę o wyborze prezydenta, w której zapisano,
że najważniejszą osobę w państwie wybierają posłowie. Na tej podstawie Bolesław Bierut został prezydentem Polski. Sprawował tę funkcję od lutego 1947 do listopada 1952 roku.
Sfałszowane wyniki tzw. referendum ludowego i wyborów do sejmu doprowadziły
do przejęcia władzy w Polsce przez komunistów i do likwidacji wszelkiej opozycji. Mikołajczyk, zagrożony aresztowaniem, potajemnie opuścił kraj. W Polsce rozpoczął się okres terroru, władze komunistyczne zaciekle zwalczały oddziały „żołnierzy wyklętych”, aresztowano tysiące osób, wielu skazano na śmierć, m.in. rotmistrza Witolda Pileckiego, generała Augusta Emila Fieldorfa „Nila”, kapitana Kazimierza Kamieńskiego „Huzara”. Prymasa Stefana Wyszyńskiego internowano. Bierut był odpowiedzialny za stalinizację Polski. W wojsku i milicji umieścił sowieckich doradców, w 1949 roku mianował marszałka Związku Radzieckiego, Konstantego Rokossowskiego, na ministra obrony narodowej i marszałka Polski.
W dniu 22 lipca 1952 roku sejm uchwalił Konstytucję Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, opracowaną przez specjalną komisję pod przewodnictwem Bieruta. Stalin własnoręcznie poprawiał tekst konstytucji. W czasie prac nad ustawą zasadniczą Bierut zaproponował również zmianę hymnu narodowego oraz godła Polski, na co jednak Stalin nie wyraził zgody. W nowej konstytucji nie było już stanowiska prezydenta, wobec czego Bierut został premierem rządu, sprawował także funkcję przywódcy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
Bolesław Bierut zmarł w 1956 roku w Moskwie, gdzie przebywał na zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego.
Wasz prezydent, nasz premier
Wojciech Jaruzelski – prezydent Polski od 19 lipca 1989 do 22 grudnia 1990 roku.
Pochodził z ziemiańskiej rodziny o pięknych tradycjach niepodległościowych.
W 1939 roku ukończył katolickie gimnazjum na warszawskich Bielanach. W 1941 roku jako osiemnastoletni chłopak został wraz z rodziną deportowany na Syberię. Tam wstąpił do polskiego wojska formowanego przez komunistów na terenie ZSRS. Brał udział w walkach I Armii Wojska Polskiego. Po zakończeniu wojny uczestniczył w zwalczaniu polskiego podziemia niepodległościowego i nacjonalistów ukraińskich.
W okresie stalinowskim rozpoczął błyskawiczną karierę wojskową, awansując
w 1956 roku na stopień generała (był najmłodszym generałem Ludowego Wojska Polskiego). W 1968 roku nadzorował interwencję polskiej armii w Czechosłowacji. W grudniu 1970 roku, zdaniem historyków IPN, wydał rozkaz użycia broni przez wojsko pacyfikujące strajkujących robotników na Wybrzeżu.
W 1981 stanął na czele rządu, został także I sekretarzem KC PZPR. Dnia 13 grudnia
1981 roku wprowadził stan wojenny, który był de facto wojskowym zamachem stanu. „Solidarność” została zepchnięta do podziemia, a wojsko, milicja i służba bezpieczeństwa przejęły całkowitą władzę w kraju. Do tej pory nie wiadomo, ilu Polaków zginęło pod rządami Jaruzelskiego.
Katastrofalna sytuacja polityczna i gospodarcza Polski w latach 80. XX wieku zmusiła generała do kompromisu z działaczami „Solidarności” przy Okrągłym Stole. Wynik wyborów z 4 czerwca, czyli wielki sukces ludzi „Solidarności”, przeraził komunistów. Obawiano się fiaska umów między obozem dawnej władzy a opozycją demokratyczną. Adam Michnik w „Gazecie Wyborczej” zaproponował „wasz prezydent, nasz premier”, w wyniku nieformalnych uzgodnień, w lipcu 1989 roku dawny przywódca partii komunistycznej został wybrany (większością jednego głosu) na prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe (premierem został Tadeusz Mazowiecki).
Zobacz zaprzysiężenie Wojciecha Jaruzelskiego na Prezydenta RP:
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1bCDd1VKpgaA
Film przedstawia zaprzysiężenie Wojciecha Jaruzelskiego.
„Jaruzelski został głową państwa, ale było to iście pyrrusowe zwycięstwopyrrusowe zwycięstwo. Zwycięstwo zaledwie jednym głosem zakrawało bowiem na żart historii i – jak wynika z niektórych przekazów – upokorzyło i wewnętrznie złamało generała, który dość szybko zrozumiał, jak słabym mandatem dysponuje” – uważa historyk Antoni Dudek w książce „Pierwsze lata Rzeczypospolitej”. Jaruzelski jako prezydent był biernym obserwatorem. Urząd pełnił do grudnia 1990 roku, do czasu wyboru na stanowisko prezydenta RP Lecha Wałęsy.
W III RP Instytut Pamięci Narodowej oskarżył gen. Jaruzelskiego o kierowanie zbrojnym związkiem przestępczym, który bezprawnie przygotowywał i wprowadził w Polsce stan wojenny. W innym procesie został oskarżony o kierowanie masakrą robotników na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku (groziło za to dożywotnie pozbawienie wolności). W obu sprawach podsądny odpierał zarzuty, choć mówił o „moralnej odpowiedzialności”. W żadnej sprawie nie został skazany. Zmarł w 2014 roku.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R5kkWODxyVWMg
Film na temat generała Wojciecha Jaruzelskiego.
Prezydenci III RP
Czy wiesz, kim byli prezydenci RP, zanim zostali „najwyższymi przedstawicielami Rzeczypospolitej Polskiej”?
Lech Wałęsa
W 1990 roku, w momencie rozpoczęcia kampanii wyborczej, Lech Wałęsa, laureat Pokojowej Nagrody Nobla, należy obok papieża Jana Pawła II do najbardziej znanych na świecie Polaków.
Pochodził z ubogiej rodziny, w kilka lat po ukończeniu Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Lipnie rozpoczął pracę w Stoczni Gdańskiej im. Lenina jako elektryk okrętowy. Po dziewięciu latach, w 1976 roku, został zwolniony z pracy za krytykę władz i związków zawodowych. Z materiałów zachowanych w IPN wynika, że w latach 70. był wielokrotnie zatrzymywany, karany przez kolegia ds. wykroczeń grzywnami, m.in. za udział w obchodach 11 listopada i rocznicy Grudnia ̓70. Z kolei Sławomir Cenckiewicz i Piotr Gontarczyk w monografii wydanej przez IPN stwierdzają, że Lech Wałęsa był agentem SB o numerze ewidencyjnym 12535, zarejestrowanym w 1970 jako tajny współpracownik „Bolek”, a wyrejestrowanym w 1976 z powodu „niechęci do współpracy”. Sprawa kontaktów Lecha Wałęsy budzi do dziś wiele kontrowersji.
Bezsporny jest natomiast fakt, że w sierpniu 1980 roku Lech Wałęsa stanął na czele strajku w Stoczni Gdańskiej, prowadził negocjacje ze stroną rządową, doprowadził do podpisania Porozumień Sierpniowych. Został pierwszym przewodniczącym Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.
Po wprowadzeniu stanu wojennego Wałęsa przez rok był internowany, a „Solidarność” zdelegalizowana. W grudniu 1983 roku został uhonorowany Nagrodą Nobla. Odebrała ją Danuta Wałęsa, jego żona. Władze nie wydały wówczas paszportu przywódcy „Solidarności”, uniemożliwiając mu tym samym wyjazd z kraju. W 1988 roku uczestniczył w strajkach w Stoczni Gdańskiej; potem podjął rozmowy z rządem na temat warunków ponownej legalizacji „Solidarności”, co rozpoczęło przygotowania
do obrad Okrągłego Stołu.
W wolnej Polsce Lech Wałęsa postanowił kandydować na urząd prezydenta. Jego głównym kontrkandydatem był Tadeusz Mazowiecki. Lech Wałęsa zyskał w pierwszej turze blisko 40 procent głosów, ale największym zaskoczeniem, wręcz sensacją, było zajęcie drugiego miejsca przez nikomu nieznanego przybysza z Kanady, Stana Tymińskiego. Nie dysponował on żadnym zapleczem politycznym, przedstawiał się jako zamożny biznesmen. „Swój niezwykły sukces zawdzięczał pojawieniu się na scenie politycznej w momencie, w którym spora część wyborców oczekiwała na kandydata zasadniczo odmiennego od pozostałych. Kandydata nieuwikłanego w dotychczasowe spory polityczne (…), a zarazem symbolizującego sukces, o jakim marzyło wielu Polaków” – stwierdził Antoni Dudek w książce „Pierwsze lata
III Rzeczypospolitej”. Jednak w drugiej turze Lech Wałęsa wygrał bezapelacyjnie, otrzymał ponad 74% głosów.
22 grudnia 1990 roku Lech Wałęsa, jako pierwszy w III Rzeczypospolitej prezydent wybrany w wyborach bezpośrednich, złożył przed Zgromadzeniem Narodowym przysięgę.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RtIO2164Gs00D
Film przedstawiający zaprzysiężenie Lecha Wałęsy na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie z art. 130 Konstytucji RP Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu wobec Zgromadzenia Narodowego następującej przysięgi: „Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem”. Przysięgę można zakończyć słowami: „Tak mi dopomóż Bóg”.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1AbvCBmFkYsh
Fragment nagrania TVP. Przy mównicy stoi szpakowaty mężczyzna z wąsem w ciemnym garniturze i granatowym krawacie, a u dołu pojawia się podpis: „Lech Wałęsa, prezydent w latach 1990‑1995”. Mężczyzna stoi na tle drewnianej ściany. Przed nim znajdują się cztery srebrne mikrofony, po dwa z każdej strony. Na końcu filmu biała plansza z napisami: „Wykorzystano materiały archiwalne TVP. Reporterka: Magdalena Karpińska, 2015. Tylko do użytku w celach edukacyjnych e‑podręczniki.pl. Opracowanie: Contentplus.pl. Październik 2015”. U dołu znajdują się cztery loga: szary napis ORE z czerwonym wypełnieniem litery „O”, a obok szary napis: „Ośrodek Rozwoju Edukacji”. Obok znajduje się logo przedstawiające niebieskiego orła, a obok napis „Uniwersytet Wrocławski”. Następnie niebieski prostokąt, na którym znajdują się trzy gwiazdki w kolorach: biały, żółty, czerwony, a obok napis: „Kapitał Ludzki. Narodowa Strategia Spójności”. Ostatnie logo przedstawia granatowy prostokąt z żółtymi gwiazdami ułożonymi w kształcie koła, a obok napis: „Unia Europejska. Europejski Fundusz Społeczny”.
Aleksander Kwaśniewski
Aleksander Kwaśniewski już w czasie studiów na Wydziale Ekonomiki Transportu Uniwersytetu Gdańskiego aktywnie działał w prorządowej, komunistycznej organizacji młodzieżowej, Socjalistycznym Związku Studentów Polskich. W wieku 23 lat wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, której był wierny do końca, do jej rozwiązania w roku 1990. Studiów nie ukończył (co zataił w kampanii wyborczej),
ale nie przeszkodziło mu to w objęciu stanowiska redaktora naczelnego „ITD”, a potem dziennika „Sztandar Młodych”. Od 1985 roku pracował w dwóch ostatnich rządach PRL, między innymi jako minister ds. młodzieży. Przewodniczył także Polskiemu Komitetowi Olimpijskiemu. Brał udział w obradach Okrągłego Stołu.
Po rozwiązaniu PZPR w 1990 roku, wraz z Leszkiem Millerem i Józefem Oleksym założył Socjaldemokrację Rzeczypospolitej Polskiej i został wybranym jej przewodniczącym. Był posłem na Sejm I i II Kadencji. Uważany za „złote dziecko lewicy”, które pomoże postpeerelowskiej formacji odnaleźć się w nowej rzeczywistości.
I rzeczywiście – Kwaśniewski dwukrotnie wygrał wybory prezydenckie, postkomuniści wrócili do władzy. W 1995 roku pokonał w wyborach prezydenckich ubiegającego się o reelekcję Lecha Wałęsę. W pierwszej turze, dzięki niezwykle sprawnej i nowoczesnej kampanii, minimalnie wygrał Kwaśniewski (35,11 proc.
do 33,1 proc. uzyskanych przez Wałęsę). Strata może była jeszcze do odrobienia, ale jak podkreślają komentatorzy, zbyt gwałtownymi, napastliwymi wypowiedziami podczas debaty telewizyjnej Lech Wałęsa przekreślił swoje szanse. Kwaśniewski rozluźniony, świetnie ubrany, zyskał głosy młodszego elektoratu. Jakie emocje budziła wówczas kampania, świadczy rekordowa frekwencja, wyższa nawet niż w pierwszej turze, wyniosła 68,23 proc.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RqhAk5nffHpMw
Film przedstawiający zaprzysiężenie Aleksandra Kwaśniewskiego na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1Do5sv2853Yn
Film przedstawia przemowy Aleksandra Kwaśniewskiego po zaprzysiężeniu na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
W 2000 roku Aleksander Kwaśniewski również wygrał wybory i to już w pierwszej turze. Zyskał blisko 54 proc. głosów, zostawiając daleko w tyle konkurentów. Kandydat niezależny, Andrzej Olechowski, otrzymał 17,3 proc., a Marian Krzaklewski, przewodniczący Akcji Wyborczej Solidarność – niespełna 16 proc. 23 grudnia
2000 roku Kwaśniewski został zaprzysiężony na drugą kadencję.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RN4pD9pLjNjbX
Film przedstawia zaprzysiężenie Aleksandra Kwaśniewskiego na drugą kadencję urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Lech Kaczyński
W czasie gdy był ministrem sprawiedliwości i prokuratorem generalnym w rządzie Jerzego Buzka, popierało go ponad 70 proc. Polaków. Uważany był za szeryfa, który przeciwstawia się mafii, korupcji, niesprawiedliwości. To zaufanie, choć w następnych latach trochę spadło, umożliwiło utworzenie w 2001 roku nowej partii: Prawa i Sprawiedliwości, a potem start w wyborach prezydenckich.
Lech Kaczyński wraz z bratem bliźniakiem, Jarosławem, zajmowali się polityką niemal od zawsze, choć pierwszą w życiu popularność zdobyli jako aktorzy – w dzieciństwie zagrali w filmie „O dwóch takich, co ukradli księżyc”. Obaj ukończyli Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. W 1980 roku Lech uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie Gdańskim. Jeszcze wcześniej, w 1976 roku, działał w Komitecie Obrony Robotników, następnie w Wolnych Związkach Zawodowych, a w sierpniu został doradcą Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, był delegatem na I Zjazd NSZZ „Solidarność”.
W czasie stanu wojennego został internowany, po powrocie wrócił do działalności opozycyjnej, był członkiem podziemnych władz „Solidarności”. W 1989 roku uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. Ubiegał się o stanowisko przewodniczącego „Solidarności” po Lechu Wałęsie, który został prezydentem Polski, jednak przegrał rywalizację z Marianem Krzaklewskim. Uzyskał mandat senatora, a potem posła RP w pierwszych wolnych wyborach parlamentarnych. Od 1992 do
1995 roku był prezesem Najwyższej Izby Kontroli, po czym wycofał się z życia politycznego, poświęcając się pracy naukowej. Sądził, że tak już zostanie.
Jednak w 2000 roku premier Jerzy Buzek zaproponował mu stanowisko ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego. Rok później utworzył wraz z bratem partię Prawo i Sprawiedliwość. W listopadzie 2002 roku wygrał wybory na prezydenta Warszawy. Za czasów jego rządów powstało m.in. Muzeum Powstania Warszawskiego.
W 2005 roku rozpoczął kampanię wyborczą na urząd prezydenta. Jego głównym konkurentem był Donald Tusk, przewodniczący Platformy Obywatelskiej. W pierwszej turze wygrał Donald Tusk, zyskując ponad trzy procent więcej głosów. W drugiej
– Lechowi Kaczyńskiemu udało się zmobilizować elektorat i zdobył ponad 54 proc. głosów.
Obejrzyj felieton filmowy przygotowany tuż po wyborach wygranych przez Lecha Kaczyńskiego.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RLNwWgOlQ1Waw
Na filmie przemawia prezydent Lech Kaczyński.
Zobacz zaprzysiężenie Lecha Kaczyńskiego 23 grudnia 2005 roku.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1XSIXLWjcjtu
Film przedstawia zaprzysiężenie Lecha Kaczyńskiego na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Prezydent Rzeczypospolitej Lech Kaczyński zginął w katastrofie samolotu
10 kwietnia 2010 roku pod Smoleńskiem. Zgodnie z prawem, pełniącym obowiązki prezydenta został Marszałek Sejmu RP – Bronisław Komorowski. Wybory prezydenckie zostały przyspieszone, nie odbyły się jak do tej pory jesienią,
ale na przełomie czerwca i lipca.
Bronisław Komorowski
Decyzję o kandydowaniu na prezydenta Polski Bronisław Komorowski podjął już na początku 2010 roku. W prawyborach przeprowadzonych w PO pokonał Radosława Sikorskiego. Wtedy jeszcze nie mógł wiedzieć, że będzie pełnił funkcję prezydenta jeszcze przed wyborami… Ale po kolei.
Bronisław Komorowski w działalność opozycyjną zaangażował się jeszcze w liceum. Jako 16‑latek brał udział w manifestacjach w czasie wydarzeń marcowych w 1968 roku, potem już w czasie studiów na Wydziale Historycznym UW działał w Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela i w Komitecie Obrony Robotników. W stanie wojennym został internowany. W latach 80. był wykładowcą historii w seminarium duchownym w Niepokalanowie.
W 1991 roku dostał się do Sejmu RP, był posłem przez 19 lat, do czasu wybrania – Stronnictwo Konserwatywno‑Ludowe, a od 2001 roku – Platformę Obywatelską. Ponadto w latach 1990‑1993, w rządach Tadeusza Mazowieckiego, Jana Krzysztofa Bieleckiego, Hanny Suchockiej był wiceministrem obrony narodowej, a w rządzie Jerzego Buzka – ministrem tego resortu.
Tragiczna śmierć prezydenta Lecha Kaczyńskiego przyspieszyła wybory prezydenckie. Najpoważniejszym kontrkandydatem Komorowskiego był Jarosław Kaczyński, brat tragicznie zmarłego prezydenta. Kandydat Platformy Obywatelskiej wygrał wybory, uzyskując 53 proc. poparcia.
Tak cieszył się sztab Bronisława Komorowskiego po wyborze swojego kandydata na urząd prezydenta państwa.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1WgtdP7BneKg
Na filmie przemawia prezydent Bronisław Komorowski.
Bronisław Komorowski został zaprzysiężony 6 sierpnia 2010 roku.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RNi1cZ7FOa6gt
Film przedstawia zaprzysiężenie Bronisława Komorowskiego na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
Andrzej Duda
Gdy pięć lat później Bronisław Komorowski rozpoczął ubieganie się o reelekcję, jego pozycja wydawała się niezagrożona, według badań CBOS w lutym 2015 cieszył się ponad 60‑procentowym poparciem. Wtedy niewiele osób słyszało o Andrzeju Dudzie, kandydacie Prawa i Sprawiedliwości.
Andrzej Duda z wykształcenia jest prawnikiem, absolwentem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 2005 roku uzyskał stopień doktora nauk prawnych. Otworzył własną kancelarię prawną, jednak praca na własny rachunek nie trwała długo. 1 sierpnia 2006 został wiceministrem w rządzie Jarosława Kaczyńskiego. Ponad rok później Sejm wybrał go do Trybunału Stanu. Od początku 2008 roku do katastrofy smoleńskiej Andrzej Duda był podsekretarzem w Kancelarii Prezydenta Lecha Kaczyńskiego. W 2011 roku został posłem z listy PiS‑u, a w maju 2014 roku – posłem Parlamentu Europejskiego.
W czasie gdy rozpoczynał kampanię, poparcie jego kandydatury deklarowało jedynie 15 proc. wyborców, w pierwszej turze otrzymał blisko 35 proc głosów, a w drugiej turze pokonał Bronisława Komorowskiego, zdobywając blisko 52 proc. głosów.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1FxPTWyHsyj5
Na filmie zwycięstwo Andrzeja Dudy w wyborach prezydenckich w 2015 roku.
Andrzej Duda złożył przysięgę przed Zgromadzeniem Narodowym 6 sierpnia 2015 roku.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RyYJdSGBsNhKo
Film przedstawia zaprzysiężenie Andrzeja Dudy na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
W wyborach prezydenckich w 2020 roku Andrzej Duda konkurował z wieloma kontrkandydatami, przede wszystkim z kandydatem Platformy Obywatelskiej. Była nim ówczesna wicemarszałek Sejmu RP, Małgorzata Kidawa‑Błońska. W czasie trwania kampanii wyborczej 2020 roku, w związku z pandemią COVID‑19 na świecie, decyzją parlamentu przesunięto termin wyborów prezydenckich z 10 maja na 28 czerwca 2020 r., a ewentualną drugą turę na 12 lipca 2020 r. Wówczas to Platforma Obywatelska dokonała zmiany kandydata w wyborach. Za Małgorzatę Kidawę‑Błońską, która w sondażach traciła poparcie wprowadzono ówczesnego prezydenta Warszawy, Rafała Trzaskowskiego. Ten przegrał ostatecznie zarówno w pierwszej, jak i w drugiej turze wyborów z urzędującym prezydentem. Andrzej Duda, obok Aleksandra Kwaśniewskiego, został drugim w historii prezydentem III RP wybranym na obie kadencje. Sprawuje ją do 2025 r.
Sprawdź wiedzę
Którzy z wymienionych polityków nie byli prezydentami Polski?
- Jarosław Kaczyński
- Lech Wałęsa
- Tadeusz Mazowiecki
- Aleksander Kwaśniewski
- Lech Kaczyński
- Bronisław Komorowski
Ile lat trwa kadencja prezydenta RP?
- 4 lata
- 5 lat
- 6 lat
Ile lat musi ukończyć kandydat na prezydenta?
- 21
- 18
- 35
Jaka była najwyższa frekwencja wyborcza w trakcie wyborów prezydenckich?
- 68,23 procent
- 52,22 procent
- 72,43 procent
Przyporządkuj imiona i nazwiska prezydentów II Rzeczpospolitej do zamieszczonych niżej opisów.
Maciej Rataj, Gabriel Narutowicz, Stanisław Wojciechowski, Ignacy Mościcki
A) ................................................
Był profesorem politechniki w Zurychu, projektantem linii kolejowych i elektrowni wodnych. Mieszkał w Szwajcarii ponad 30 lat, osiągnął sławę i zdobył duży majątek, ale brakowało mu polskiego nieba... Ten znakomity fachowiec, człowiek znany w Europie wrócił, kiedy Polska odzyskała niepodległość.
B) ................................................
W młodości wraz z żoną konstruował bomby, aby dokonać zamachu na rosyjskiego generał-gubernatora. W 1926 roku objął najwyższe stanowisko w państwie, siedem lat później został zaprzysiężony na drugą kadencję. W dniu agresji ZSRR na Polskę, 17 września 1939 roku, opuścił na zawsze ojczyznę.
C) ................................................
Był trzecim z kolei szefem państwa polskiego po odzyskaniu niepodległości. Został prezydentem w dramatycznych okolicznościach. Jego rządy przerwał przygotowany przez Józefa Piłsudskiego przewrót wojskowy. 14 maja 1926 roku zrezygnował ze stanowiska, po tych wydarzeniach wycofał się z życia politycznego.
Kogo dotyczy ten opis? Zajmował najważniejszą funkcję w odrodzonym kraju. W 1926 roku wkroczył do Warszawy na czele podległych mu wojsk i przejął władzę, Zgromadzenie Narodowe wybrało go na prezydenta RP. Kolejne lata jego życia to wzmacnianie pozycji politycznej Polski, a także zmagania z pogarszającym się stanem zdrowia. Ta ostatnia batalia została przegrana 12 maja 1935 roku. Niech tylko moje serce (...) schowają w Wilnie, gdzie leżą moi żołnierze – to jego ostatnie słowa.
- Roman Dmowski
- Generał Władysław Sikorski
- Marszałek Józef Piłsudski