Ilustracja Florencji w XV w. Miejskie zabudowania są ciasno usytuowane. Dom jeden, obok drugiego. Wśród zabudowań, w centralnym punkcie miasta, znajduje się kościół. Miasto znajduje się w obrębie murów. Mury posiadają liczne, rozmieszczone co kilka metrów baszty. Za murami po lewej stronie widoczne są pola i zabudowania. Przez miasto przepływa rzeka. Zbudowane są na niej cztery mosty, łączone dwie części miasta.
Zainteresowanie starożytnością
W 1453roku Konstantynopol, stolica wschodniej części cesarstwa rzymskiego (zwanego Bizancjum), został zdobyty przez Turków. Oznaczało to koniec istnienia tego państwa. Wielu uczonych bizantyjskich opuściło ojczyznę i przeniosło się do bezpieczniejszych Włoch. Uczeni przywozili ze sobą starożytne rzymskie i greckie rękopisy oraz traktaty naukowe. Wywołało to we Włoszech fascynację starożytnością. Modne stało się studiowanie greckiej filozofii i czytanie rzymskich dzieł w języku łacińskim. Zachwycano się antyczną architekturą. Efektem tego był niezwykły rozwój sztuki wzorowanej na dziełach antycznych. Z tego powodu nową epokę w dziejach kultury nazwano renesansem lub odrodzeniem.
Głównym prądem intelektualnym epoki renesansu, był humanizm. Rozwinął się w XV i XVI w. we Włoszech, skąd jego wpływy rozprzestrzeniły się na całą Europę. Nurt ten miał dwie charakterystyczne cechy: fascynację kulturą starożytnej Grecji i Rzymu, oraz antropocentryzmantropocentryzm antropocentryzm. Hasłem humanizmu stała się maksyma Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce. Więcej informacji na temat humanizmu znajdziesz w materiale: Renesans i humanizmPKod5BCwIRenesans i humanizm
antropocentryzm
antropocentryzm - pogląd według którego człowiek stanowi centrum i cel Wszechświata
RucA1LFBKhfz41
Mapa Italia i Bizancjum około 1400 roku. Na mapie zaznaczone są:
- granice Cesarstwa Rzymskiego około 1400 r.,
- granice krajów pod panowaniem Luksemburgów do 1437 r.,
- kraje we władaniu Habsburgów,
W skład granic Cesarstwa Rzymskiego około 1400 roku wchodziły państwa:
- Hrabstwo Sabaudii,
- Związek Szwajcarski,
- Księstwo Mediolanu,
- Hrabstwo Tyrolu,
- Arcyksięstwo Austriackie
- Księstwo Bawarii,
- Republika Genuii,
- cześć Burgundii,
- Rzesza Niemiecka.
Luksemburgowie władali Królestwem Węgierskim.
Habsburgowie władali:
- Hrabstwem Tyrolu,
- Arcyksięstwem Austriackim.
Pozostałe państwa zaznaczone na mapie:
- Królestwo Francji,
- Państwo Kościelne,
- Królestwo Neapolu,
- Królestwo Sycylii,
- Republika Wenecka,
- Królestwo Bośni,
- Królestwo Serbii,
- Albania,
- Wielkie Księstwo Litewskie,
- Imperium Osmańskie.
Polecenie 1
Na podstawie mapy wyjaśnij, dlaczego uczeni z Bizancjum wyjeżdżali właśnie do włoskich miast.
R14hV9Jkalocm
Powody wyboru włoskich miast: mała odległość między obiema krainami, wspólna historia i poczucie przynależności do świata antycznego Rzymu w przeszłości, ożywione kontakty między miastami Italii i Konstantynopolem. We Włoszech również było wiele uniwersytetów.
Polecenie 1
Na podstawie opisu mapy wyjaśnij, dlaczego uczeni z Bizancjum wyjeżdżali właśnie do miast włoskich.
Rt99gM6JIWdb7
Mała odległość między obiema krainami, wspólna historia i poczucie przynależności do świata antycznego Rzymu w przeszłości, ożywione kontakty między miastami Italii i Konstantynopolem, we Włoszech było wiele uniwersytetów.
j0000008FJB5v32_0000000Y
Architektura renesansu
We Florencji powstało wiele budynków wzorowanych właśnie na starożytnych budowlach rzymskich. Do najwspanialszych zaliczamy katedrę Santa Maria del Fiore i pałac wybudowany dla rodu Medyceuszy.
R1SHkcGJohCRw
R1PbWPvFLbHEF
Ćwiczenie 1
R1bW8xV3a5xqm1
R12sd4CG4Wh28
Ćwiczenie 1
Ciekawostka
Katedra florencka
W XV wieku wzniesiono we Florencji nową katedrę, którą wykończono w sposób nietypowy, jak na ówczesne czasy. Jej budowę rozpoczęto wprawdzie w obowiązującym w średniowiecznej Europie stylu gotyckim, jednak później zupełnie zmieniono projekt. Cechą charakterystyczną nowej świątyni była ogromna kopuła, górująca nad całym miastem. Rozwiązanie to stało się wkrótce niezwykle modne i w wielu miastach włoskich zaczęto budować podobne kościoły. Kopułę ma również wybudowana w XVI wieku Bazylika św. Piotra w Rzymie, najbardziej znana świątynia katolicka na świecie. Bazylika to czołowe dzieło z okresu renesansu i baroku.
RGwEgp8F2jiWp
RhWlMm7aT1pm3
R1bwvTiJXby6Z
Ćwiczenie 2
R74XEU1e0vJKO1
j0000008FJB5v32_00000028
Nowe spojrzenie na świat
Badaczy, znawców kultury i języków starożytnych zaczęto nazywać humanistami (od łacińskiego słowa humanus – ludzki). W centrum zainteresowania stawiali oni człowieka i jego życie we wszystkich jego przejawach w odróżnieniu od średniowiecznego koncentrowania się na Bogu i wierze. Humaniści jako swoje hasło przyjęli cytat z dzieła rzymskiego pisarza 'Człowiekiem jestem, nic, co ludzkie nie jest mi obce'. Uważali, że Bóg stworzył człowieka na swoje podobieństwo, więc jest on istotą, którą trzeba akceptować i się nią zachwycać. Humaniści włoscy podróżowali po całej Europie, dlatego nowe idee stawały się popularne również w innych krajach, także w Polsce.
R1cLwHTGzxOS3
RxM7jE3ZcHpun
Ćwiczenie 3
R1GCIoEG8jDZG1
RwYJBcV6LMCs2
Ćwiczenie 3
j0000008FJB5v32_0000002T
Człowiek renesansu
W epoce renesansu podziwiano ludzi dobrze wykształconych, aktywnych i przedsiębiorczych. Ideałem człowieka renesansu byli uczeni i artyści, którzy nie skupiali się tylko na jednej dziedzinie, ale byli wszechstronni. Posiadali różne umiejętności, mieli rozległą wiedzę, którą wykorzystywali w różnych dziedzinach. Przedstawicielami swojej epoki byli:
Michał Anioł – włoski rzeźbiarz, malarz, architekt, poeta.
Rafael Santi - malarz i architekt.
Erazm z Rotterdamu - filozof, pedagog, propagator kultury antycznej, pisarz, myśliciel chrześcijański, katolicki duchowny.
Mikołaj Kopernik - prawnik, urzędnik, dyplomata, lekarz i niższy duchowny katolicki, doktor prawa kanonicznego, zajmujący się również astronomią i astrologią, matematyką, ekonomią, strategią wojskową, kartografią i filologią.
Galileusz - astronom, astrolog, matematyk, fizyk doświadczalny, inżynier‑wynalazca.
Leonardo da Vinci
Był jednym z najwszechstronniej uzdolnionych ludzi w dziejach świata, jednak największą sławę przyniosło mu malarstwo. Od lat jego obrazy należą do najbardziej znanych dzieł światowej kultury. Leonardo był perfekcjonistą, dlatego nad obrazami pracował bardzo wolno i długo, a wielu z nich nigdy nie ukończył. Do dziś zachowało się zaledwie kilkanaście skończonych dzieł genialnego Włocha.
RgjNq4bWXc97G
Szkic autorstwa Leonarda da Vinci. Powstał około 1490 roku. Przedstawia idealnie symetryczne ciało ludzkie wpisane w okrąg i kwadrat. Wzorowany był na starożytnym traktacie rzymskim.
R1REJ4YfzY7qY
R1b3DdWNz8WQi1
Ćwiczenie 4
RIs6QBsjE43ij
Ćwiczenie 4
Dama z gronostajem to jedyny obraz Leonarda da Vinci, który znajduje się w Polsce. Przechowywany jest w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Jak większość obrazów Leonarda namalowany został na desce.
RZ8c1ZyxC2uQK
RAQ9K0qu11OV41
Ćwiczenie 5
RB7N7UjqnR6lO
Ćwiczenie 5
Malowidło ścienne Leonarda 'Ostatnia Wieczerza' znajduje się w Mediolanie. Przedstawia Jezusa i jego uczniów podczas ostatniej wieczerzy. Obraz jest w bardzo złym stanie, mimo podejmowanych prób konserwacji.
R14myGtGavZH8
RT2EQqceloiRa1
Ćwiczenie 6
RCfsr6OswfkqM
Ćwiczenie 6
Ciekawostka
Mona Lisa to najsłynniejszy i najdroższy obraz na świecie. Znajduje się w muzeum Luwr w Paryżu. Obraz został zamówiony przez włoskiego mieszczanina Franciszka Giocondo [czyt.: dżiokondo] i przedstawia jego żonę. Ponieważ Leonardo nie dotrzymał terminu wykonania obrazu, mieszczanin odmówił zapłaty i Leonardo nie dał mu dzieła. Artysta wiele lat woził obraz ze sobą i ciągle nad nim pracował. Po śmierci malarza obraz został we Francji. Malarstwo Leonarda charakteryzowało się nie tylko wiernym oddaniem cech osoby portretowanej, ale również pokazaniem jej nastroju. Widzów do dziś fascynuje zagadkowy uśmiech modelki, na którego temat powstało mnóstwo fantastycznych teorii. A co ty sądzisz o wyrazie twarzy Mony Lisy?
Rb7cElk3yAMW6
Michał Anioł
Choć był człowiekiem o wszechstronnych zainteresowaniach i talentach, uważał siebie przede wszystkim za rzeźbiarza, ale zatrudniano go również jako malarza czy architekta. Już w młodym wieku zyskał tak wielką sławę, że papież Juliusz II zaprosił go do Rzymu na swój dwór.
Michał Anioł ozdobił malowidłami sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie. Przedstawił na nich biblijną historię ludzkości. Najsłynniejszy z freskówfresk fresków przedstawia Stworzenie Adama.
fresk
fresk - obraz malowany na mokrym tynku
R1QdFaDy5ktv8
R1EdcEM2t54E21
Ćwiczenie 7
ReDgU0NijObat
Ćwiczenie 7
Jedną z cech charakterystycznych sztuki renesansu było przedstawianie nagich postaci podobnie, jak to czyniono w starożytności. Aby dobrze oddać kształt człowieka, należało znać jego budowę.
Rzeźbą, która przyniosła wielką sławę Michałowi Aniołowi, był Dawid. Posąg, mierzący prawie cztery i pół metra wysokości, powstał w latach 1501–1504. Jest uważany za wzór renesansowej rzeźby. Przez ponad 350 lat stał on na głównym placu Florencji. Obecnie przechowywany jest w muzeum we Florencji, a na placu postawiono kopię rzeźby.
R1c5pKuLOCmM0
R1DrtFE8AsvZD1
Ćwiczenie 8
RElL90P04q8Sk
Ćwiczenie 8
j0000008FJB5v32_000EX004
Wynalezienie druku
Od początku istnienia pisma przez wiele wieków wszystkie teksty pisano ręcznie. Nie inaczej było w średniowieczu, kiedy to książki przepisywali nieliczni wykształceni duchowni. Były one niezwykle drogie – za jedną można było kupić kilka wsi! W połowie XV wieku niemiecki złotnik Jan Gutenberg wpadł na pomysł, jak w łatwy sposób zastąpić pracochłonne ręczne pisanie książek. W tym celu stworzył metalowe czcionki, na których wyryta była osobno każda litera. Wynalazek pozwolił na drukowanie książek w wielu egzemplarzach. Dzięki książkom idee humanizmu rozprzestrzeniały się szybko po Europie.
Gutenberg założył również pierwszą w Europie drukarnię. Najstarszą wydrukowaną przez niego książką była Biblia. Jedyny w Polsce egzemplarz dwutomowej Biblii Gutenberga przechowuje Muzeum Diecezjalne w Pelplinie znajdujące się tuż obok pocysterskiego klasztoru.
ReZECgfLZ2yx2
Ćwiczenie 9
RhBA5LkCY4O1J1
R10vJfH6ehxjq
Ćwiczenie 10
R1P9sMQzS55m81
Ciekawostka
Słowo 'druk' pochodzi z języka niemieckiego. Umoczone w tuszu czcionki należało mocno docisnąć do papieru. W języku niemieckim słowo 'drücken' [czyt.: dryken] oznacza 'przycisnąć'. Czcionki przyciskano do papieru w specjalnej prasie.
R1I23SjUi0QoD
RTo1blzV4p8Om
Polecenie 2
Przyjrzyj się powyższej ilustracji i opisz, jak wyglądała praca w drukarni. Przedstaw, co robi każda z przedstawionych tam osób.
R14hV9Jkalocm
Praca polegała na składaniu tekstu z ruchomych czcionek. Ręcznie nakładano farbę na czcionki i odbijano tekst na papierze.
Polecenie 2
Na podstawie opisu ilustracji wyjaśnij, jak wyglądała praca w drukarni.
Rt99gM6JIWdb7
Praca polegała na składaniu tekstu z ruchomych czcionek. Ręczne nakładano farbę na czcionki i odbijano tekst na papierze.
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
Ciekawostka
Pierwsza książka wydrukowana w języku polskim została wydana we Wrocławiu w 1475 roku. Co ciekawe, stało się tak, mimo iż Wrocław był wówczas częścią królestwa czeskiego. Książka zawierała modlitwy 'Ojcze nasz', 'Zdrowaś Mario' i 'Wierzę w Boga'. Do dziś we Wrocławiu zachował się jeden z wydrukowanych wówczas egzemplarzy.
R11VgQ5N2qACY
j0000008FJB5v32_0000006Y
Podsumowanie
Ćwiczenie 11
RRMwwjmSvJG3w
Polecenia
Wytłumacz, dlaczego nowa epoka w dziejach kultury została nazwana renesansem lub odrodzeniem.
Wyjaśnij, jaki był ideał człowieka w renesansie.
Wyjaśnij, dlaczego wynalezienie druku miało tak duże znaczenie.