Jak urządzony jest Wszechświat?
Wszechświat powstał niemal 14 miliardów lat temu w wyniku Wielkiego Wybuchu. Przez cały ten czas nieustannie się rozprzestrzeniał i zmieniał, aby osiągnąć aktualne rozmiary oraz wygląd. Trzeba też przyznać, że o Wszechświecie ciągle wiemy bardzo mało, a nasza wiedza jest niepewna.
jak odszukać Gwiazdę Polarną,
jak wygląda Wielki i Mały Wóz.
Zdefiniujesz pojęcie gwiazdy, gwiazdozbioru, galaktyki.
Wykażesz, że Słońce jest gwiazdą.
Wyjaśnisz, czym zajmuje się astronomia.
1. Czym są gwiazdy i gwiazdozbiory?
Nocą nad naszymi głowami świecą podobne do siebie błyszczące punkciki. Są to gwiazdygwiazdy, czyli ciała niebieskie o kulistym kształcie, będące skupiskiem plazmy i gazów, w której zachodzą liczne reakcje termojądrowe. Na Ziemi wydają nam się małe, w rzeczywistości są olbrzymie, wielokrotnie większe od Ziemi.
Nasze Słońce także jest jedną z wielu gwiazd. Jako że jest najbliżej Ziemi, jest najjaśniejszym obiektem na naszym niebie. Wiele gwiazd jest mniejszych od Słońca, ale liczne są znacznie większe (nawet tysiące razy!) i jaśniejsze od naszego Słońca. Znajdują się jednak tak daleko, że widzimy je w postaci maleńkich punkcików. Nawet najbliższa nam inna gwiazda, Proxima, znajduje się aż milion razy dalej niż nasze Słońce! Astronomowie odkryli, że wokół niektórych gwiazd krążą planety. Niestety, nie jesteśmy w stanie ani do nich dolecieć, ani stwierdzić, czy istnieje na nich życie.
Gwiazdy zbudowane są z plazmy oraz gazów helu i wodoru. Ściśnięte atomy wodoru zderzają się ze sobą i łączą w większe. Podczas łączenia się powstaje bardzo dużo energii, która jest widoczna w postaci światła na niebie. W przeciwieństwie do gwiazd, planety i Księżyc świecą światłem odbitym, pochodzącym ze Słońca.
Widziane z Ziemi gwiazdy układają się w gwiazdozbiorygwiazdozbiory. Terminem tym nazywa się widoczną na sferze niebieskiej grupę gwiazd położonych na określonym obszarze, które wydają się układać w pewne kształty, np.: postać ludzką, zwierzę, postać z mitologii lub inny obiekt. Obecnie sferę niebieską dzieli się na 88 gwiazdozbiorów. Gwiazdy zaliczane do jednego gwiazdozbioru leżą często w ogromnych odległościach od siebie i w rzeczywistości nie są ze sobą powiązane. Jednak taki podział od setek lat ułatwia ludziom poszukiwanie na niebie różnych ciał niebieskich.
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla marynarzy ma umiejętność zlokalizowania na niebie gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy?
Dawniej gwiazdozbiorom przypisywano duże znaczenie. Wierzono, że obserwując układy gwiazd, można przewidzieć przyszłość. Dzisiaj wiemy, że nie ma dowodów na związek między ułożeniem planet lub gwiazd a przyszłością.
2. Gwiazdy i galaktyki
Słońce jest jedną z milionów gwiazd wchodzących w skład ogromnego ich skupiska. Takie skupisko gwiazd nazywa się galaktykągalaktyką. Ta, w której znajduje się nasze Słońce, nazywana jest Drogą Mleczną. Jej część możemy obserwować z Ziemi w postaci jaśniejszej smugi przecinającej niebo. Rozmiary galaktyk są niewyobrażalnie wielkie – światło potrzebowałoby aż 100 000 lat, aby przebyć ją w najszerszym miejscu. Dla porównania – na pokonanie drogi ze Słońca do Ziemi (czyli 150 mln kilometrów) światło potrzebuje jedynie 8 minut.
Galaktyki to ogromne układy gwiazd, w których za pomocą teleskopów i innych przyrządów możemy rozróżnić setki milionów świecących obiektów! Są one, obok pojedynczych gwiazd, planet, skał i innych obiektów, częścią WszechświataWszechświata. Poznanie tych odległych zakątków to zadania nauki zwanej astronomiąastronomią. Astronomowie posługują się w swojej pracy przyrządami takimi jak teleskopy, za których pomocą mogą oglądać nawet bardzo odległe gwiazdy czy galaktyki.
Na fotografii po lewej stronie widoczny jest pawilon z teleskopem Schmidta-Cassegraina w obserwatorium w Piwnicach koło Torunia. Po prawej stronie fotografia przedstawia teren obserwatorium
Do opisu Wszechświata nie wystarczają popularne miary stosowane na Ziemi. Do pomiaru odległości między gwiazdami stosuje się jednostkę zwaną rokiem świetlnym. Jest to odległość, jaką światło pokonuje w ciągu ziemskiego roku. Najbliższa nam gwiazda oddalona jest o ok. 4,2 roku świetlnego. Najszybsza rakieta zbudowana przez ludzi pokonałaby ten dystans w 74 tysiące lat!
Wszechświat jest wszystkim, całą przestrzenią, materią i czasem. Naukowcy wciąż nie są pewni, ile jest Wszechświata, ale wierzą, że ma około 13,8 miliardów lat. Słowo pochodzi od łacińskiego uniwersum, oznaczającego „wszystkie rzeczy”.
Astronomowie myśleli, że Wszechświat był w całości złożony z materii utworzonej z atomów. Obecnie wzrasta liczba dowodów na to, że istnieje wiele kwestii, których nie rozumiemy również jako ciemna materia.
Podsumowanie
Słońce jest jedną z wielu gwiazd, czyli kul gazów o bardzo wysokiej temperaturze.
Gwiazdy grupują się w duże skupiska zwane galaktykami.
Gwiazdy widziane z Ziemi można pogrupować w gwiazdozbiory.
Praca domowa
Zastanów się i odpowiedz, dlaczego obserwatoria astronomiczne umieszczone są daleko od osiedli ludzkich.
Słownik
nauka zajmująca się badaniem ciał niebieskich
ogromne skupisko gwiazd, gazu i pyłu
grupa gwiazd na sferze niebieskiej, zajmująca określony obszar
ciała niebieskie o kulistym kształcie, będące skupiskiem plazmy i gazów, w której zachodzą liczne reakcje termojądrowe
cała przestrzeń wraz ze wszystkimi istniejącymi obiektami
Zadania
Gwiazdozbiór to:
- skupisko gwiazd, które obserwowane z Ziemi wydają się układać w określony kształt.
- skupisko gwiazd, w skład których wchodzi nasze Słońce.
- dowolna gwiazda i krążące wokół niej planety.
- zbiór gwiazd należący do Zodiaku.
Wybierz nazwy całej przestrzeni, materii i energii, jakie znamy.
- Wszechświat
- kosmos
- ziemia
- niebo
- próżnia
- świat
- zodiak
Uzupełnij z listy.
rok świetlny, czasu, kilometr, długości, kilometr świetlny, około 4,2 lat świetlnych, 100 lat świetlnych, światło, powierzchni, słońce, dźwięk, 150 mln km, rakieta kosmiczna, kaloria, rok świetlny, prędkości
Jedną z jednostek służących w astronomii do określania odległości jest ..................................................... Jest to jednostka ...................................................., która oznacza odległość, jaką pokonuje .................................................... w ciągu ziemskiego roku. Odległość z Ziemi do najbliższej (nie licząc Słońca) gwiazdy wynosi .....................................................