Z pamiętnika polskiego szlachcica, czyli… Fraszki Jana Kochanowskiego

Przeczytaj uważnie pierwszy wers utworu.

Adresatem fraszki jest Bóg. Świadczy o tym fragment:
Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje.

Modlitwa to zwracanie się do Boga, bóstwa lub świętych z wyznaniem wiary, dziękczynieniem, prośbą lub skruchą.

O modlitewnym charakterze utworu świadczy kierowanie słów do Boga i prośba
o błogosławieństwo.

Przypomnij sobie informacje na temat biografii Jana Kochanowskiego.

W przypadku tej fraszki można utożsamić podmiot liryczny z Janem Kochanowskim, ponieważ poeta, nadając jej tytuł Na dom w Czarnolesie, wprost nawiązuje do swojego życia.

Zastanów się, jak wygląda opisywany przez podmiot liryczny dom.

Ze słów podmiotu lirycznego wynika, że dom w Czarnolesie nie jest pełnym przepychu marmurowym pałacem, którego ściany obito drogimi materiałami (złotogłowiem) – to miejsce urządzone skromnie, charakteryzujące się brakiem ozdób i symboli bogactwa, nieokazałe.

Przeczytaj uważnie cztery ostatnie wersy utworu. Zwróć uwagę na to, o co podmiot liryczny prosi Boga.

Czarnolas to miejsce, które sprzyja szczęśliwemu życiu, ponieważ jest dla Kochanowskiego gniazdem ojczystym. To miejsce, gdzie liczą się wartości – uczciwość, czyste sumienie, ojczyzna itp., a nie pieniądze, przepych.

Przeczytaj uważnie fragment od trzeciego do ósmego wersu.

Aby żyć szczęśliwie, trzeba mieć czyste sumienie, cieszyć się dobrym zdrowiem
i otaczać życzliwymi ludźmi. Do szczęścia, według Kochanowskiego, nie jest potrzebne bogactwo, nadmiar dóbr materialnych.

Zwróć uwagę na użycie w odniesieniu do fraszek słów „niepoważne” oraz „statkiem” (poważne, stateczne).

Z sugestii wynika, że zbiór zawiera różnorodne utwory, zarówno o tematyce poważnej, jak i błahe, żartobliwe.

Jedno ze znaczeń czasownika „smakować” to „doświadczać czegoś z przyjemnością”.

Czasownik „smakowały” odnosi się do gustu czytelnika. Dziś użylibyśmy słów: podobały się, odpowiadały.

Przeczytaj objaśnienie, aby zapoznać się ze znaczeniem słowa kupiec.

Kochanowski porównuje swoje fraszki do rozmaitych towarów. Uważa, że każdy czytelnik (niczym klient w sklepie) znajdzie w jego twórczości coś, co go zainteresuje.

Wyliczenie to środek stylistyczny, polega na wymienianiu w tekście kolejnych elementów pewnej całości, służy zwróceniu uwagi na prezentowane treści, wzmocnieniu znaczenia wypowiedzi.

Wyliczenie służy zwróceniu uwagi na duży wybór oferowanych towarów, podkreśla różnorodność tematyczną utworów Kochanowskiego.

Przeczytaj uważnie trzeci wers utworu.

Podmiot liryczny zwraca się do kobiety. Być może jest to jego dawna ukochana albo żona.

Przeczytaj uważnie pierwszy wers utworu oraz objaśnienie słowa „zgrywać”.

Adresatka liryczna namawia swojego towarzysza do swawoli (beztroskiej zabawy).

Przeczytaj uważnie trzeci wers utworu. Pamiętaj, że „aprobować” oznacza „pochwalać, uznawać za słuszne”.

Podmiot liryczny nie aprobuje zachowania adresatki, o czym świadczą słowa: Daj pokój, prze Bóg!

Skorzystaj ze słownika symboli.

Podmiot liryczny zwraca uwagę kobiecie, że w pewnym wieku nie wypada swawolić. Porównuje ją do przekwitłej róży, która straciła już swoją młodość i piękno, przestała zachwycać i intrygować. 
Róża ma wiele znaczeń (m.in. zależnie od jej koloru). Może być ona zarówno symbolem życia, jak i śmierci; życia cnotliwego, jak i rozpustnego; niezniszczalności, ale także przemijalności, próżności. Kwiat ten to również symbol miłości.

Odpowiedz na pytania: Czego dotyczy tekst? Jaki jest jego główny problem? Co na temat tego problemu zostało powiedziane w tekście?
Pamiętaj, że streszczenie to przedstawienie treści w zwięzłej, krótkiej formie.

Fraszka Jana Kochanowskiego poświęcona jest kobietom. W wersji czytanej tradycyjnie podmiot liryczny wychwala zalety płci pięknej. Uważa, że kobiety nie mają wad, są cnotliwe i wierne. Fraszka czytana od prawej strony ukazuje kobiece wady. Są one rozrzutne i skłonne do zdrady.

Osoba mówiąca (podmiot liryczny) to fikcyjna postać w utworze lirycznym wypowiadająca swe przeżycia, doznania, przemyślenia.

Podmiotem lirycznym jest mężczyzna, który stawia siebie w roli nauczyciela – objaśnia innym panom, jakie są kobiety. Jest obdarzony dużym poczuciem humoru.

Przeczytaj uważnie obie wersje fraszki. Zwróć uwagę, że zmiana kolejności wyrazów w wersach powoduje zmianę ich znaczenia na przeciwne.

W wersji czytanej tradycyjnie kobiety jawią się jako istoty o łagodnym usposobieniu, które nigdy nie kłamią i wiernie kochają wybranków serca.

Fraszka czytana od prawej strony ukazuje kobiety jako chciwe, cyniczne i skłonne do zdrad.

Osoba mówiąca (podmiot liryczny) to fikcyjna postać w utworze lirycznym wypowiadająca swe przeżycia, doznania, przemyślenia.

Podmiotem lirycznym są polscy szlachcice, którzy polegli w bitwie pod Sokalem.

Adresat tekstu poetyckiego to osoba, do której podmiot liryczny kieruje swoje słowa.

Adresatem lirycznym jest człowiek, który stoi nad grobem bohaterów poległych
w obronie ojczyzny. Cytat: Nie masz przecz, gościu, złez nad nami tracić.

Przeczytaj uważnie ostatni wers utworu.

Bohaterowie wiersza „położyli gardło”, czyli oddali życie za ojczyznę.

Nastrój to określone zabarwienie uczuciowe nadawane utworowi; może być tragiczny, smutny, poważny, wesoły, tęskny itp.

Poeta utrzymuje utwór w poważnym nastroju, co związane jest z tematyką fraszki opowiadającej o bohaterach poległych na polu bitwy.

Przeczytaj uważnie dwa pierwsze wersy utworu.

Uczestnikami dialogu są biesiadnicy i doktor Hiszpan. Akcja utworu rozgrywa się w miejscu, gdzie bohaterowie ucztują i nocują (np. na dworze, w domu zajezdnym).

Moralizatorski oznacza „pouczający”. Zastanów się, jaka nauka wypływa z utworu.

Kochanowski w żartobliwy sposób ukazuje i krytykuje skłonność dworzan do ucztowania i nieumiarkowanego picia. Doktor pragnie pozostać trzeźwy, jednakże brak mu silnej woli.

Ton (nastrój) utworu, to jego określone zabarwienie uczuciowe.

Fraszka ma charakter żartobliwy, ponieważ opisuje komiczną scenę, kiedy współbiesiadnicy budzą doktora w nocy i skutecznie namawiają do kontynuowania zabawy.