1. Jaka przemiana wiąże się ze zmianą właściwości fizycznych substancji?

W swoim otoczeniu możemy zauważyć wiele przemian, w efekcie których zmieniają się właściwości fizyczne materii, ale nie ona sama. Przykładem może być zamarzanie wody. Lód, który powstaje w wyniku tego procesu, nie jest nową substancją chemiczną, lecz w dalszym ciągu wodą. W następstwie obniżenia temperatury, zmianie ulega jedynie stan skupienia (właściwość fizyczna) tej substancji. Taki proces, w wyniku którego materia zmienia jedynie swoje właściwości fizyczne, nazywamy przemianą fizycznązjawisko fizyczne (przemiana fizyczna)przemianą fizyczną lub zjawiskiem fizycznymzjawisko fizyczne (przemiana fizyczna)zjawiskiem fizycznym.

W poniższej galerii zamieszczono przykłady przemian fizycznych, które można zaobserwować w codziennym życiu.

Przykłady fizycznych przemian materii

R18HOtbvNElo6

Ilustracja prezentuje trzy zdjęcia umieszczone obok siebie. Na pierwszym od lewej złożony papier leży na stole, na zdjęciu środkowym jest on cięty przez kogoś nożyczkami, a na prawym leży na stole w strzępach.

RY21VW2MfQaQk

Ilustracja prezentuje trzy zdjęcia umieszczone obok siebie. Pierwsze od lewej prezentuje cukiernicę z zawartością oraz szklankę wody, środkowe przedstawia rękę z łyżeczką, która wsypuje cukier do szklanki, a trzecie zdjęcie przedstawia czynność mieszania wody w szklance.

R1RX5pZBYOZAM

Ilustracja prezentuje trzy zdjęcia umieszczone obok siebie. Na pierwszym od lewej znajduje się biały talerzyk z kostkami lodu na jasnym tle. Drugie przedstawia te same kostki częściowo roztopione, a trzecie talerzyk wypełniony wodą powstałą z całkowitego roztopienia lodu.

RNVyBd93j5LNe

Ilustracja prezentuje trzy zdjęcia umieszczone obok siebie. Na pierwszym od lewej znajduje się szklanka stojąca na białym blacie wypełniona do połowy cukrem. Środkowe ilustruje przesypywanie tego cukru ze szklanki do młynka do kawy. Trzecie zdjęcie przedstawia ujęcie cukru pudru powstałego po zmieleniu kryształków.

R1SHUotH87Qey

Ilustracja prezentuje trzy zdjęcia umieszczone obok siebie. Na pierwszym od lewej widać metalową miseczkę stojącą na drewnianym blacie stołu oraz ręce rozdzielające żółtko i białko jaja i wlewające do miseczki białko z jajka. Środkowe zdjęcie prezentuje czynność ubijania białek na pianę za pomocą ręcznej trzepaczki. Na trzecim zdjęciu znajduje się ta sama metalowa miska wypełniona gotową pianą.

RlMT9MaFdkcj4

Ilustracja prezentuje trzy zdjęcia umieszczone obok siebie. Na pierwszym od lewej znajduje się leżąca na pustym tle deska, a na niej młotek z gwoździem. Tematem drugiego zdjęcia jest wbijanie gwoździa w deskę. Gwóźdź jest wbijany pod niewłaściwym kątem i już teraz można zaobserwować, że zaczyna się on skrzywiać. Trzecie zdjęcie prezentuje ten sam skrzywiony gwóźdź wbity płytko w deskę.

R1ZSqfZDEv6Xg

Ilustracja prezentuje trzy zdjęcia umieszczone obok siebie. Na pierwszym od lewej prezentowany jest proces cięcia świecy na drobne kawałki. Na środkowym kawałki te podgrzewane są w rondelku na płycie kuchennej. Trzecie zdjęcie ilustruje przelanie całkowicie roztopionego wosku do przezroczystego naczynia z wodą. W wodzie widać smugi ponownie zestalonej substancji.

R1cnQfdCJZhhZ

Ilustracja prezentuje trzy zdjęcia umieszczone obok siebie. Na pierwszym od lewej pokazana jest szalka Petriego z krystalicznym jodem. Na drugim zdjęciu prezentowany jest zestaw doświadczalny składający się z palnika gazowego nakrytego metalową płytką leżącą na trójnogu, wysokiej zlewki stojącej na tej rozgrzanej płytce i okrągłodennej kolby z wodą szczelnie zamykającej wylot zlewki. W zlewce widać zarówno krystaliczny jod na dnie, jak i jego fioletowe pary unoszące się w całej objętości naczynia. Trzecie zdjęcie to efekt eksperymentu, czyli opróżnioną wysoką zlewkę zdjętą z palnika, ale nadal z nałożoną kolbą. Dno kolby z wodą od zewnątrz pokrywają wyresublimowane kryształy jodu.

Otrzymywanie siarki plastycznej

Doświadczenie 1

Czy procesy ogrzewania, a następnie ochładzania siarki, to przemiany fizyczne czy chemiczne?

Obejrzyj zamieszczony poniżej film, który pozwoli Ci na udzielenie jednoznacznej odpowiedzi. Następnie, na podstawie przedstawionego materiału, uzupełnij dziennik laboratoryjny.

R1c8oKV21CoXl

Problem badawczy:. Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfikuj. Hipoteza 1: Hipoteza 2: Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1., Hipoteza 2.). Co będzie potrzebne: ;. Instrukcja: 1.

Przeprowadzono doświadczenie, które miało na celu sprawdzenie, czy procesy ogrzewania, a następnie ochładzania siarki, to przemiany fizyczne czy chemiczne.

Co było potrzebne:

• siarka (krystaliczna);

• zimna woda;

• żaroodporna probówka;

• statyw na probówki;

• palnik;

• drewniana łapa do probówek;

• łyżeczka;

• dwa szkiełka zegarkowe;

• zlewka;

• bagietka;

• młotek.

Przebieg doświadczenia:

Siarkę umieszczono w probówce (probówkę wypełniono siarką do ok. $\frac{1}{4}$ jej wysokości). Zawartość probówki delikatnie ogrzewano w płomieniu palnika do czasu, gdy siarka uzyskała płynną konsystencję i zmieniła barwę na brązową. Energicznym ruchem przelano ciekłą siarkę do zlewki wypełnionej do połowy zimną wodą. Gdy ostygła, wyjęto ją ze zlewki za pomocą bagietki i położono na szkiełku zegarkowym. Zbadano plastyczność otrzymanej siarki poprzez rozciąganie, zginanie. Pozostawiono ją na powietrzu przez kilka godzin, a następnie sprawdzono jej barwę, twardość oraz kruchość.

Obserwacje:

Siarka w trakcie ogrzewania topi się, zmieniając w ciecz o jasnożółtej barwie. Podczas dalszego ogrzewania, jej barwa zmienia się na ciemnobrunatną. Substancja uzyskana po przelaniu cieczy do zimnej wody ma także ciemnobrunatne zabarwienie i jest plastyczna (łatwo ją wyginać i rozciągać). Po pewnym czasie powraca do początkowej postaci – kruchej, stałej i o żółtej barwie.

Wnioski:

Procesy ogrzewania, a następnie ochłodzenia siarki, są zjawiskami fizycznymi.

Podsumowanie:

Siarka pod wpływem temperatury topi się, zmieniając się w ciecz o jasnożółtej barwie. Dalszemu ogrzewaniu jej płynnej postaci towarzyszy znaczny wzrost gęstości oraz zmiana barwy na ciemnobrunatną. Ogrzewając nadal zawartość probówki, obserwujemy ponowne zmniejszenie gęstości siarki (staje się płynna), co zachodzi już bez zmiany barwy. Produkt gwałtownego ochłodzenia ciekłej siarki o ciemnobrunatnej barwie ma cechy ciała plastycznego – łatwo go wyginać i rozciągać. Po pewnym czasie powraca on do początkowej postaci – kruchej, stałej i o żółtej barwie. Przemiany siarki podczas jej ogrzewania, a następnie ochłodzenia, są zjawiskami fizycznymi, które łączą się ze zmianami stanu skupienia oraz zmianami barwy tej substancji.

RkuqvoBqpJzhx

Film przedstawia doświadczenie, w którym z siarki krystalicznej otrzymywana jest inna odmiana alotropowa siarki – siarka plastyczna. Film zawiera dodatkowo porównanie właściwości siarki plastycznej oraz siarki krystalicznej.

Film przedstawia doświadczenie, w którym z siarki krystalicznej otrzymywana jest inna odmiana alotropowa siarki – siarka plastyczna. Film zawiera dodatkowo porównanie właściwości siarki plastycznej oraz siarki krystalicznej.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RkuqvoBqpJzhx

Film przedstawia doświadczenie, w którym z siarki krystalicznej otrzymywana jest inna odmiana alotropowa siarki – siarka plastyczna. Film zawiera dodatkowo porównanie właściwości siarki plastycznej oraz siarki krystalicznej.

1

Polecenie 2

Ry7ylKgAT6WB8

1. Napisz nazwy niezbędnych do przeprowadzenia doświadczenia odczynników oraz szkła i sprzętu laboratoryjnego. Co będzie potrzebne: (Uzupełnij). 2. Zapisz (w formie instrukcji) kolejność działań wykonywanych podczas przeprowadzania doświadczenia. Instrukcja: (Uzupełnij). 3. Zapisz obserwacje. Uwzględnij w nich barwę oraz stan skupienia siarki na poszczególnych etapach doświadczenia. Obserwacje: (Uzupełnij). 4. Zapisz wnioski. Pamiętaj aby zweryfikować w nich postawioną w doświadczeniu hipotezę. Wnioski: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Obejrzyj film ponownie, fragmentami, zwracając uwagę na informacje, które należy podać w poszczególnych polach.

Pokaż odpowiedź

Co będzie potrzebne:

• siarka (krystaliczna);

• zimna woda;

• żaroodporna probówka;

• statyw na probówki;

• palnik;

• drewniana łapa do probówek;

• łyżeczka;

• dwa szkiełka zegarkowe;

• zlewka;

• bagietka;

• młotek.

Przykładowa instrukcja:

$1.$ Siarkę umieść w probówce (probówkę wypełnij siarką do ok. $\frac{1}{4}$ jej wysokości).

$2.$ Zawartość probówki delikatnie ogrzewaj w płomieniu palnika do czasu, gdy siarka uzyska płynną konsystencję i zmieni barwę na brązową.

$3.$ Energicznym ruchem przelej ciekłą siarkę do zlewki wypełnionej do połowy zimną wodą.

$4.$ Gdy siarka ostygnie, wyjmij ją za pomocą bagietki i połóż na szkiełku zegarkowym.

$5.$ Zbadaj plastyczność otrzymanej siarki – spróbuj ją rozciągnąć, zgiąć itp.

$6.$ Odstaw tak otrzymaną siarkę na kilka godzin.

$7.$ Po tym czasie sprawdź jej barwę, twardość oraz kruchość.

Obserwacje:

Siarka w trakcie ogrzewania topi się, zmieniając się w ciecz o jasnożółtej barwie. Podczas dalszego ogrzewania, jej barwa zmienia się na ciemnobrunatną. Substancja uzyskana po przelaniu cieczy do zimnej wody ma także ciemnobrunatne zabarwienie i jest plastyczna (łatwo ją wyginać i rozciągać). Po pewnym czasie powraca do początkowej postaci – kruchej, stałej i o żółtej barwie.

Wnioski:

Postawiona hipoteza jest prawdziwa. Procesy ogrzewania, a następnie ochłodzenia siarki są zjawiskami fizycznymi.

Podsumowanie:

Siarka pod wpływem temperatury topi się, zmieniając się w ciecz o jasnożółtej barwie. Dalszemu ogrzewaniu jej płynnej postaci towarzyszy znaczny wzrost gęstości oraz zmiana barwy na ciemnobrunatną. Ogrzewając nadal zawartość probówki, obserwujemy ponowne zmniejszenie gęstości siarki (staje się płynna), co zachodzi już bez zmiany barwy. Produkt gwałtownego ochłodzenia ciekłej siarki o ciemnobrunatnej barwie ma cechy ciała plastycznego – łatwo go wyginać i rozciągać. Po pewnym czasie powraca on do początkowej postaci – kruchej, stałej i o żółtej barwie. Przemiany siarki podczas jej ogrzewania, a następnie ochłodzenia, są zjawiskami fizycznymi, które łączą się ze zmianami stanu skupienia oraz zmianami barwy tej substancji.

Polecenie 2

R19X5FeMf6Yuu

Zaznacz zdanie prawdziwe dotyczące przeprowadzonego doświadczenia. Możliwe odpowiedzi: 1. Ogrzewanie i ochłodzenie siarki jest przykładem zjawiska chemicznego., 2. Ogrzewanie i ochłodzenie siarki jest przykładem przemiany chemicznej., 3. Ogrzewanie i ochłodzenie siarki jest przykładem zjawiska fizycznego.

2. Jakie przemiany powodują, że jedne substancje przekształcają się w inne?

W naszym otoczeniu można zaobserwować wiele przemian podczas których substancje ulegają trwałym zmianom i przekształcają się w inne.

Wspomniane przemiany zachodzą zwykle pod wpływem różnych czynników: działania wysokiej temperatury, mikroorganizmów, wzajemnego oddziaływania różnych substancji. Mają wspólną cechę – w ich wyniku powstają nowe substancje o odmiennych właściwościach. O tego typu procesach mówi się, że są to przemiany chemicznereakcja chemiczna (przemiana chemiczna)przemiany chemiczne lub reakcje chemicznereakcja chemiczna (przemiana chemiczna)reakcje chemiczne.

W poniższej galerii zamieszczono przykłady przemian chemicznych, które można zaobserwować w codziennym życiu:

Przemiany chemiczne w naszym otoczeniu

R19EBMF8bche7

Ilustracja prezentuje dwa zdjęcia umieszczone obok siebie. Na zdjęciu z lewej strony dłoń zapala świecę zapalniczką. Na zdjęciu z prawej strony ogarek tej samej świecy dopala się na świeczniku.

R1RUOZdMpOa9t

Ilustracja prezentuje dwa zdjęcia umieszczone obok siebie. Na zdjęciu z lewej prezentowany jest talerz ze świeżymi owocami. Są tam banan, winogrona, śliwka, kiwi i pomarańcza. Na zdjęciu z prawej ten sam talerz i te same owoce, ale jakiś czas później. Wszystkie owoce są wyraźnie nadpsute.

RUeqEYDn0dL1o

Ilustracja prezentuje dwa zdjęcia umieszczone obok siebie. Na pierwszym prezentowane jest wnętrze piekarnika z dwoma podłużnymi foremkami zawierającymi ciasto chlebowe. Na drugim dwa upieczone bochenki stoją na desce, gotowe do pokrojenia i zjedzenia.

RcwToFp43WrqW

Ilustracja prezentuje trzy zdjęcia umieszczone obok siebie. Na pierwszym od lewej prezentowana jest czynność napełniania szklanego dzbanka mlekiem z butelki. Środkowe zdjęcie przedstawia ten sam dzbanek mleka po pewnym czasie. Mleko jest skwaśniałe, co widać po barwie i widocznych warstwach. Na trzecim zdjęciu dzbanek ze skwaśniałym mlekiem prezentowany jest od góry w zbliżeniu.

RZCkUcdBPNneA

Ilustracja prezentuje trzy zdjęcia umieszczone obok siebie, prezentujące robienie karmelu z cukru. Pierwsze zdjęcie, licząc od lewej strony, przedstawia nasypywanie cukru do płaskiego rondla stojącego na płycie grzewczej. Na zdjęciu środkowym częściowo roztopiony i ciemniejący cukier mieszany jest drewnianą łyżką do konfitur. Zdjęcie po prawej stronie przedstawia bardzo podobny widok co wcześniej, lecz z już stopionym i znacznie ciemniejszym gotowym karmelem.

R3z5OBqJJf0Rc

Ilustracja prezentuje dwa zdjęcia umieszczone obok siebie. Lewe przedstawia dłonie osoby palącej list nad porcelanowym talerzykiem. Na prawym pokazywane są w zbliżeniu spalone, kompletnie poczerniałe i nierozpoznawalne skrawki papieru.

RRinM2hoPLFXY

Ilustracja prezentuje trzy zdjęcia umieszczone obok siebie, prezentujące robienie jajecznicy. Na pierwszym od lewej ręce wbijają jajko na patelnię stojącą na płycie kuchennej. Na środkowym kadrze ta sama ręka miesza ścinającą się jajecznicę drewnianą łopatką. Trzecia fotografia przedstawia w zbliżeniu gotową, solidnie wymieszaną jajecznicę, ciągle jeszcze leżącą na patelni.

Ra9hEwxx2jVUM

Ilustracja prezentuje dwa zdjęcia umieszczone obok siebie. Na lewym widać metalowy gruby gwóźdź, nowy i błyszczący. Prawe zawiera ten sam gwóźdź, w tym samym ujęciu, lecz tym razem gwóźdź jest całkowicie zardzewiały.

R1QVgiHnxgzoh

Ilustracja prezentuje trzy zdjęcia umieszczone obok siebie prezentujące eksperyment polegający na spalaniu wstążki magnezowej. Pierwsza fotografia od lewej przedstawia końcówkę szczypiec trzymających krótki kawałek szarej metalicznej wstążki. Na drugim zdjęciu dłoń w ochronnej rękawicy trzyma w szczypcach płonący jasnym światłem metal nad palnikiem gazowym. Tuż obok palnika na blacie stołu leży szalka Petriego. Trzecie zdjęcie przedstawia wspomnianą szalkę z bliska. Leży na niej produkt spalania, biały proszek tlenek magnezu.

Spalanie siarki1

Doświadczenie 2

Zastanów się, jakiej przemianie ulega siarka podczas palenia. Obejrzyj zamieszczony poniżej film, który pozwoli Ci na udzielenie jednoznacznej odpowiedzi. Następnie, na podstawie materiału, uzupełnij dziennik laboratoryjny.

RbZZHUHx7Zmo3

Problem badawczy:. Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfikuj. Hipoteza 1: Hipoteza 2: Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1., Hipoteza 2.).

Polecenie 4

R1RE4gUkOzUOX

1. Napisz nazwy niezbędnych do przeprowadzenia doświadczenia odczynników oraz szkła i sprzętu laboratoryjnego. Co będzie potrzebne: (Uzupełnij). 2. Zapisz (w formie instrukcji) kolejność działań wykonywanych podczas przeprowadzania doświadczenia. Instrukcja: (Uzupełnij). 3. Zapisz obserwacje. Uwzględnij w nich barwę oraz stan skupienia siarki na poszczególnych etapach doświadczenia. Obserwacje: (Uzupełnij). 4. Zapisz wnioski. Pamiętaj aby zweryfikować w nich postawioną w doświadczeniu hipotezę. Wnioski: (Uzupełnij).

Pokaż odpowiedź

Co będzie potrzebne:

• siarka;

• łyżka do spalań;

• wysoki cylinder miarowy;

• palnik;

• zapałki.

Przykładowa instrukcja:

$1.$ Nałóż niewielką ilość siarki na łyżkę do spalań.

$2.$ Umieść ją w płomieniu palnika i poczekaj, aż znajdująca się na niej siarka ulegnie zapaleniu.

$3.$ Umieść łyżkę do spalań z płonącą siarką w wysokim cylindrze miarowym.

$4.$ Obserwuj zachodzące zmiany.

Przykładowe obserwacje:

Siarka umieszczona w płomieniu palnika najpierw topi się, a następnie zapala. Spala się niebieskim płomieniem. W wyniku spalania siarki, powstają białe dymy – wydziela się gaz o charakterystycznym zapachu.

Wnioski:

Postawiona hipoteza jest prawdziwa. Siarka w procesie spalania ulega przemianie chemicznej, w wyniku której powstaje nowa substancja – tlenek siarki($\text{IV}$).

Podsumowanie:

Siarka umieszczona w płomieniu palnika najpierw się topi, a następnie ulega zapaleniu. Spala się niebieskim płomieniem. W wyniku spalania siarki powstaje bezbarwna substancja o gazowym stanie skupienia – tlenek siarki($\text{IV}$). Przemiana ta jest przykładem reakcji (przemiany) chemicznej.

Przeprowadzono doświadczenie, które miało na celu zbadanie, jakiej przemianie ulega siarka podczas palenia.

Co było potrzebne:

• siarka;

• łyżka do spalań;

• wysoki cylinder miarowy;

• palnik;

• zapałki.

Przebieg doświadczenia:

Nałożono niewielką ilość siarki na łyżkę do spalań. Umieszczono ją w płomieniu palnika i poczekano, aż znajdująca się na niej siarka ulegnie zapaleniu. Umieszczono łyżkę do spalań z płonącą siarką w wysokim cylindrze miarowym. Zanotowano zachodzące zachodzące zmiany.

Obserwacje:

Siarka umieszczona w płomieniu palnika najpierw stopiła się, a następnie zapaliła niebieskim płomieniem. W wyniku spalania siarki powstały białe dymy – wydzielił się gaz o charakterystycznym zapachu.

Wnioski:

Siarka w procesie spalania ulega przemianie chemicznej, w wyniku której powstaje nowa substancja – tlenek siarki($\text{IV}$).

Podsumowanie:

Siarka umieszczona w płomieniu palnika najpierw się topi, a następnie ulega zapaleniu. Spala się niebieskim płomieniem. W wyniku spalania siarki powstaje bezbarwna substancja o gazowym stanie skupienia – tlenek siarki($\text{IV}$). Przemiana ta jest przykładem reakcji (przemiany) chemicznej.

R1dOZq9nhnqnI

Film przedstawia doświadczenie, w którym przeprowadzane jest spalanie siarki. Film prezentuje potrzebny sprzęt laboratoryjny oraz sam proces spalania.

Film przedstawia doświadczenie, w którym przeprowadzane jest spalanie siarki. Film prezentuje potrzebny sprzęt laboratoryjny oraz sam proces spalania.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1dOZq9nhnqnI

Film przedstawia doświadczenie, w którym przeprowadzane jest spalanie siarki. Film prezentuje potrzebny sprzęt laboratoryjny oraz sam proces spalania.

3. Czym różni się zjawisko fizyczne od reakcji chemicznej?

Zjawiska fizyczne i przemiany chemiczne towarzyszą nam każdego dnia. Nie zawsze bez trudu możemy ocenić ich rodzaj. W wielu przypadkach sama obserwacja procesu nie wystarczy, aby można było określić, czy w jego wyniku powstała nowa substancja, czy tylko zmieniły się właściwości fizyczne (np. stan skupienia) substancji ulegającej tej przemianie. Zastosowane czynniki również nie determinują rodzaju przemiany. W wyniku ogrzewania substancja może albo ulec przemianie fizycznej, albo wziąć udział w reakcji chemicznej.

W efekcie zmieszania dwóch różnych substancji może powstać ich mieszanina (zjawisko fizyczne) bądź też zajść reakcja chemiczna, w wyniku której utworzy się nowa substancja (lub substancje). Jest to uzależnione od właściwości samych substancji oraz od warunków, w jakich się znajdują (np. temperatury otoczenia). Dlatego wiedza na temat ich właściwości jest przydatna podczas przewidywania rodzaju przemian, które zachodzą pod wpływem działania różnych czynników.

Mieszanie siarki z żelazem i ogrzewanie powstałej mieszaniny1

Doświadczenie 3

Zastanów się i odpowiedz na pytanie, jakie przemiany zachodzą podczas zmieszania, a następnie ogrzania siarki i żelaza. Obejrzyj zamieszczony poniżej film, który pozwoli Ci na udzielenie jednoznacznej odpowiedzi. Następnie, na podstawie materiału, uzupełnij dziennik laboratoryjny.

RVXpNGiT0E0Ly

Problem badawczy:. Hipoteza:.

Polecenie 6

R1Ha4bNzuliEU

1. Napisz nazwy niezbędnych do przeprowadzenia doświadczenia odczynników oraz szkła i sprzętu laboratoryjnego. Co będzie potrzebne: (Uzupełnij). 2. Zapisz (w formie instrukcji) kolejność działań wykonywanych podczas przeprowadzania doświadczenia. W instrukcji uwzględnij, że do doświadczenia należy użyć 2 g siarki oraz 3,5 g żelaza. Instrukcja: (Uzupełnij). 3. Zapisz obserwacje. Obserwacje: (Uzupełnij). 4. Zapisz wnioski. Pamiętaj aby zweryfikować w nich postawioną w doświadczeniu hipotezę. Wnioski: (Uzupełnij).

Pokaż odpowiedź

Co będzie potrzebne:

• siarka krystaliczna ($2 \text{g}$);

• żelazo w postaci pyłu (tzw. pył żelazny, $\mathrm{3,5} \text{g}$);

• moździerz z tłuczkiem;

• magnes;

• tygiel porcelanowy;

• metalowe szczypce;

• zapałki;

• palnik gazowy.

Przykładowa instrukcja:

$1.$ W moździerzu umieść $2 \text{g}$ siarki i $\mathrm{3,5} \text{g}$ żelaza i starannie wymieszaj.

$2.$ Sprawdź, czy w mieszaninie nadal znajduje się żelazo – zbliż do niej magnes.

$3.$ Przenieś mieszaninę siarki i żelaza do porcelanowego tygla.

$4.$ Tygiel złap za pomocą szczypiec i ogrzewaj od spodu płomieniem palnika.

$5.$ Ogrzewanie prowadź do momentu, aż mieszanina ulegnie rozżarzeniu.

$6.$ Po ustaniu wszelkich zmian, sprawdź za pomocą magnesu obecność żelaza w powstałej masie.

Przykładowe obserwacje:

Siarka, po zmieszaniu z żelazem, tworzy mieszaninę barwy szarej. Zbliżony do jej powierzchni magnes przyciąga pył żelaza. Po ogrzaniu, mieszanina zapala się. Żar obejmuje ją całą. Po zakończeniu tego procesu powstaje masa o czarnej barwie. Magnes nie oddziałuje z powstałą masą.

Wnioski:

Postawiona hipoteza jest prawdziwa. Mieszanie siarki z żelazem jest przemianą fizyczną, a w wyniku ogrzania mieszaniny tych substancji zachodzi reakcja chemiczna, w wyniku której powstaje nowa substancja – siarczek żelaza($\text{II}$), o odmiennych właściwościach od substancji wyjściowych (użytych w doświadczeniu).

Podsumowanie:

Wymieszanie siarki z żelazem nie prowadzi do powstania nowej substancji, ale do utworzenia mieszaniny, którą możemy rozdzielić na składniki, wykorzystując np. magnes (żelazo, w przeciwieństwie do siarki, wykazuje właściwości magnetyczne). Po ogrzaniu do wysokiej temperatury, mieszanina zapala się, dzięki czemu powstaje czarna masa. Magnes z nią nie oddziałuje. Podczas ogrzewania, w mieszaninie zachodzi zatem reakcja chemiczna – siarka reaguje z żelazem. Powstaje nowa substancja, która – w przeciwieństwie do żelaza – nie wykazuje właściwości magnetycznych.

Przeprowadzono doświadczenie w celu zbadania, jakie przemiany (fizyczne czy chemiczne) zachodzą podczas zmieszania ze sobą, a następnie ogrzania siarki i żelaza.

Co było potrzebne:

• siarka krystaliczna ($2 \text{g}$);

• żelazo w postaci pyłu (tak zwany pył żelazny, $\mathrm{3,5} \text{g}$);

• moździerz z tłuczkiem;

• magnes;

• tygiel porcelanowy;

• metalowe szczypce;

• zapałki;

• palnik gazowy.

Przebieg doświadczenia:

W moździerzu umieszczono $2 \text{g}$ siarki i $\mathrm{3,5} \text{g}$ żelaza i starannie wymieszano. Sprawdzono, czy w mieszaninie nadal znajduje się żelazo – zbliżono do niej magnes. Przeniesiono mieszaninę siarki i żelaza do porcelanowego tygla. Złapano go za pomocą szczypiec i ogrzewano od spodu płomieniem palnika. Proces prowadzono do momentu, aż mieszanina uległa rozżarzeniu. Po ustaniu wszelkich zmian, za pomocą magnesu sprawdzono obecność żelaza w powstałej masie.

Obserwacje:

Siarka, po zmieszaniu z żelazem, tworzy mieszaninę barwy szarej. Zbliżony do jej powierzchni magnes przyciąga pył żelaza. Po ogrzaniu, mieszanina się zapala. Żar obejmuje ją całą. Po zakończeniu tego procesu powstaje masa o czarnej barwie. Magnes z nią nie oddziałuje.

Wnioski:

Postawiona hipoteza jest prawdziwa. Mieszanie siarki z żelazem jest przemianą fizyczną, a w wyniku ogrzania mieszaniny tych substancji zachodzi reakcja chemiczna, dzięki której powstaje nowa substancja – siarczek żelaza($\text{II}$) – o odmiennych właściwościach od substancji wyjściowych (użytych w doświadczeniu).

Podsumowanie:

Wymieszanie siarki z żelazem nie prowadzi do powstania nowej substancji, ale do utworzenia mieszaniny, którą możemy rozdzielić na składniki, wykorzystując np. magnes (żelazo, w przeciwieństwie do siarki, wykazuje właściwości magnetyczne). Po ogrzaniu do wysokiej temperatury, mieszanina zapala się, dzięki czemu powstaje czarna masa. Magnes z nią nie oddziałuje. Podczas ogrzewania, w mieszaninie zachodzi zatem reakcja chemiczna – siarka reaguje z żelazem. Powstaje nowa substancja, która – w przeciwieństwie do żelaza – nie wykazuje właściwości magnetycznych.

R19ucAO2jrqTv

Film przedstawia doświadczenie chemiczne, w którym badana jest reaktywność siarki i żelaza. Porównano wpływ temperatury na zajście reakcji chemicznej.

Film przedstawia doświadczenie chemiczne, w którym badana jest reaktywność siarki i żelaza. Porównano wpływ temperatury na zajście reakcji chemicznej.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R19ucAO2jrqTv

Film przedstawia doświadczenie chemiczne, w którym badana jest reaktywność siarki i żelaza. Porównano wpływ temperatury na zajście reakcji chemicznej.

4. Jak możemy opisać reakcje chemiczne?

Chemicy znaleźli uniwersalny sposób opisywania przemian chemicznych podczas których jedne substancje przemieniają się w inne. Każdą reakcję chemiczną można opisać słownie lub za pomocą tak zwanych równań reakcji chemicznychrównanie reakcji chemicznejrównań reakcji chemicznych.

Substancje, które ulegają przemianie chemicznej, nazywamy substratamisubstratysubstratami, a te, które powstają w jej wyniku, określa się mianem produktówproduktyproduktów. W zapisie równania rozpatrywanej reakcji chemicznej za pomocą strzałki (→)  pokazujemy kierunek przemiany – od substancji, które wzięły udział w reakcji chemicznej (od substratów), do substancji, które powstały w jej wyniku (do produktów). Poniżej znajduje się ogólny (uproszczony) schemat zapisu równania reakcji chemicznej.

W równaniu reakcji chemicznej substraty znajdują się zawsze po lewej stronie strzałki, produkty zaś po prawej. Strzałka skierowana jest od substratów do produktów.

W doświadczeniu $2$ z siarki i zawartego w powietrzu tlenu otrzymaliśmy tlenek
siarki($\text{IV}$). Przebieg tej reakcji możemy opisać schematycznie w poniższy sposób.

Zapis ten odczytujemy następująco: siarka reaguje (łączy się) z tlenem zawartym w powietrzu i powstaje tlenek siarki($\text{IV}$). Siarka i tlen są zatem substratami zachodzącej reakcji chemicznej, a tlenek siarki($\text{IV}$) jej produktem.

W zapisie równań reakcji, nad strzałką można zapisać warunki niezbędne do ich przebiegu. W rozpatrywanym przykładzie, aby z siarki i tlenu mógł powstać tlenek siarki($\text{IV}$), siarkę ogrzewano w płomieniu palnika. Proces ogrzewania można uwzględnić w schematycznym zapisie:

Doświadczenie $3$, które polega na ogrzewaniu siarki z żelazem, doprowadziło do powstania siarczku żelaza($\text{II}$). Tę przemianę chemiczną możemy przedstawić za pomocą następującego schematu równania reakcji:

co można odczytać w następujący sposób: siarka reaguje (łączy się) z żelazem, w wyniku czego powstaje siarczek żelaza($\text{II}$). Siarka i żelazo to substraty analizowanej reakcji chemicznej, a siarczek żelaza($\text{II}$) jest jej produktem.

Nie zawsze w wyniku zachodzącej reakcji chemicznej z dwóch substratów otrzymuje się jeden produkt (jak to miało miejsce w opisanych przykładach). W zależności od przemiany, w reakcji chemicznej może wziąć udział jeden lub kilka substratów. Podobnie w przypadku produktów – może ich powstać kilka.

Przykładowo, podczas przygotowywania chleba na zakwasie lub ciasta drożdżowego, na skutek działania wytwarzanych przez drożdże enzymów, zachodzi tak zwana fermentacja alkoholowa. Jest to reakcja chemiczna, w wyniku której cukier prosty (glukoza) ulega przemianie w etanol i tlenek węgla($\text{IV}$) (dwutlenek węgla). Reakcję tę można opisać schematem:

W doświadczeniu opisanym w sekcji „dla zainteresowanych”, substancja o nazwie wodorowęglan sodu (główny składnik sody oczyszczonej), reagując z kwasem octowym (składnikiem octu), tworzy tlenek węgla($\text{IV}$) oraz substancję o nazwie octan sodu.

Wszystkie substancje uczestniczące w reakcji chemicznej (a więc zarówno substraty, jak i produkty reakcji) nazywamy reagentamireagentyreagentami.

Podsumowanie

• Zjawiska fizyczne polegają na zmianie właściwości fizycznych substancji. Podczas tych procesów nie powstają nowe pierwiastki ani nowe związki chemiczne.

• Przemiana chemiczna to proces, podczas którego jedne substancje przekształcają się w inne. Powstające w wyniku przemian chemicznych substancje mają inne właściwości niż te, z których powstały.

• Substancje, które ulegają przemianom w reakcji chemicznej, to substraty, natomiast te, które z nich powstają, to produkty.

• Równanie reakcji chemicznej to symboliczny zapis przebiegu reakcji chemicznej. Po lewej stronie równania zapisuje się substraty, a po prawej produkty. Za pomocą strzałki zaznacza się kierunek reakcji od substratów do produktów.

Słownik

Ćwiczenia

Pokaż ćwiczenia:

1

Ćwiczenie 1

RIV2kIudUdjy61

Połącz w pary substraty i produkty reakcji chemicznych. siarka $+$ magnez Możliwe odpowiedzi: 1. woda, 2. chlorek sodu, 3. siarczek magnezu wodór $+$ tlen Możliwe odpowiedzi: 1. woda, 2. chlorek sodu, 3. siarczek magnezu sód $+$ chlor Możliwe odpowiedzi: 1. woda, 2. chlorek sodu, 3. siarczek magnezu

Połącz w pary substraty i produkty reakcji chemicznych. siarka $+$ magnez Możliwe odpowiedzi: 1. woda, 2. chlorek sodu, 3. siarczek magnezu wodór $+$ tlen Możliwe odpowiedzi: 1. woda, 2. chlorek sodu, 3. siarczek magnezu sód $+$ chlor Możliwe odpowiedzi: 1. woda, 2. chlorek sodu, 3. siarczek magnezu

Połącz w pary substraty i produkty reakcji chemicznych.

chlorek sodu, siarczek magnezu, woda

siarka + magnez
wodór + tlen
sód + chlor

1

Ćwiczenie 2

R14v30TIQaeJZ1

Spośród poniższych zapisów, wybierz i zaznacz ten, który poprawnie ukazuje schemat równania reakcji chemicznej tlenu z chromem. Możliwe odpowiedzi: 1. $\text{chrom}+\text{tlen}\leftarrow \text{tlenek} \text{chromu}\left(\text{III}\right)$, 2. $\text{tlenek} \text{chromu}\left(\text{III}\right)\leftarrow \text{chrom}+\text{tlen}$, 3. $\text{chrom}+\text{tlen}\to \text{tlenek} \text{chromu}\left(\text{III}\right)$, 4. $\text{chrom} \text{z} \text{tlenem} \text{daje} \text{tlenek} \text{chromu}\left(\text{III}\right)$

Równanie reakcji chemicznej tlenu z chromem, w której powstaje tlenek chromu(III) przedstawia zapis

• $\text{chrom z tlenem daje tlenek chromu(III)}$

1

Ćwiczenie 3

RrpFvZDUr6fLg1

Schemat równania pewnej reakcji chemicznej można zapisać jako:

$\text{węglan} \text{wapnia}\to \text{tlenek} \text{wapnia}+\text{tlenek} \text{węgla}\left(\text{IV}\right)$
Wskaż substrat/substraty opisanej w ten sposób reakcji chemicznej. Możliwe odpowiedzi: 1. węglan wapnia, 2. tlenek wapnia, 3. tlenek węgla($\text{IV}$), 4. tlenek węgla($\text{IV}$), tlenek wapnia, 5. węglan wapnia, tlenek węgla($\text{IV}$), tlenek wapnia

Wskaż substrat/y w następującym równaniu reakcji:

• węglan wapnia
• tlenek wapnia
• tlenek węgla(IV)
• tlenek węgla(IV), tlenek wapnia
• węglan wapnia, tlenek węgla(IV), tlenek wapnia

2

Ćwiczenie 4

RnyhEqO4viEwn1

Uzupełnij luki w tekście. Wybierz właściwe określenia spośród podanych. Przemiana, podczas której substancja zmienia swoje właściwości fizyczne, nazywana jest 1. reakcją analizy, 2. substratów, 3. produkty, 4. reakcją rozkładu, 5. produkty, 6. przemianą fizyczną, 7. reakcją syntezy, 8. substraty, 9. substraty, 10. powstają, 11. substratów, 12. nie powstają, 13. produktów, 14. tlenki, 15. produktów. Reakcje chemiczne to takie przemiany, w wyniku których 1. reakcją analizy, 2. substratów, 3. produkty, 4. reakcją rozkładu, 5. produkty, 6. przemianą fizyczną, 7. reakcją syntezy, 8. substraty, 9. substraty, 10. powstają, 11. substratów, 12. nie powstają, 13. produktów, 14. tlenki, 15. produktów nowe substancje. Te, które powstają w wyniku reakcji chemicznej, to 1. reakcją analizy, 2. substratów, 3. produkty, 4. reakcją rozkładu, 5. produkty, 6. przemianą fizyczną, 7. reakcją syntezy, 8. substraty, 9. substraty, 10. powstają, 11. substratów, 12. nie powstają, 13. produktów, 14. tlenki, 15. produktów. W równaniu reakcji chemicznej, po prawej stronie strzałki, zapisuje się zawsze 1. reakcją analizy, 2. substratów, 3. produkty, 4. reakcją rozkładu, 5. produkty, 6. przemianą fizyczną, 7. reakcją syntezy, 8. substraty, 9. substraty, 10. powstają, 11. substratów, 12. nie powstają, 13. produktów, 14. tlenki, 15. produktów. Strzałka w równaniu reakcji chemicznej jest zwrócona od 1. reakcją analizy, 2. substratów, 3. produkty, 4. reakcją rozkładu, 5. produkty, 6. przemianą fizyczną, 7. reakcją syntezy, 8. substraty, 9. substraty, 10. powstają, 11. substratów, 12. nie powstają, 13. produktów, 14. tlenki, 15. produktów do 1. reakcją analizy, 2. substratów, 3. produkty, 4. reakcją rozkładu, 5. produkty, 6. przemianą fizyczną, 7. reakcją syntezy, 8. substraty, 9. substraty, 10. powstają, 11. substratów, 12. nie powstają, 13. produktów, 14. tlenki, 15. produktów.

Uzupełnij luki w tekście. Wybierz właściwe określenia spośród podanych. Przemiana, podczas której substancja zmienia swoje właściwości fizyczne, nazywana jest 1. reakcją analizy, 2. substratów, 3. produkty, 4. reakcją rozkładu, 5. produkty, 6. przemianą fizyczną, 7. reakcją syntezy, 8. substraty, 9. substraty, 10. powstają, 11. substratów, 12. nie powstają, 13. produktów, 14. tlenki, 15. produktów. Reakcje chemiczne to takie przemiany, w wyniku których 1. reakcją analizy, 2. substratów, 3. produkty, 4. reakcją rozkładu, 5. produkty, 6. przemianą fizyczną, 7. reakcją syntezy, 8. substraty, 9. substraty, 10. powstają, 11. substratów, 12. nie powstają, 13. produktów, 14. tlenki, 15. produktów nowe substancje. Te, które powstają w wyniku reakcji chemicznej, to 1. reakcją analizy, 2. substratów, 3. produkty, 4. reakcją rozkładu, 5. produkty, 6. przemianą fizyczną, 7. reakcją syntezy, 8. substraty, 9. substraty, 10. powstają, 11. substratów, 12. nie powstają, 13. produktów, 14. tlenki, 15. produktów. W równaniu reakcji chemicznej, po prawej stronie strzałki, zapisuje się zawsze 1. reakcją analizy, 2. substratów, 3. produkty, 4. reakcją rozkładu, 5. produkty, 6. przemianą fizyczną, 7. reakcją syntezy, 8. substraty, 9. substraty, 10. powstają, 11. substratów, 12. nie powstają, 13. produktów, 14. tlenki, 15. produktów. Strzałka w równaniu reakcji chemicznej jest zwrócona od 1. reakcją analizy, 2. substratów, 3. produkty, 4. reakcją rozkładu, 5. produkty, 6. przemianą fizyczną, 7. reakcją syntezy, 8. substraty, 9. substraty, 10. powstają, 11. substratów, 12. nie powstają, 13. produktów, 14. tlenki, 15. produktów do 1. reakcją analizy, 2. substratów, 3. produkty, 4. reakcją rozkładu, 5. produkty, 6. przemianą fizyczną, 7. reakcją syntezy, 8. substraty, 9. substraty, 10. powstają, 11. substratów, 12. nie powstają, 13. produktów, 14. tlenki, 15. produktów.

Uzupełnij luki w tekście. Wybierz właściwe określenia spośród podanych.

produkty, produkty, substraty, substraty, substratów, reakcją syntezy, przemianą fizyczną, powstają, produktów, tlenki, reakcją rozkładu, nie powstają, reakcją analizy, produktów, substratów

Przemiana, podczas której substancja zmienia swoje właściwości fizyczne, nazywana jest ......................................... Reakcje chemiczne to takie przemiany, w wyniku których ........................................ nowe substancje. Substancje, które powstają w wyniku reakcji chemicznej, to ......................................... W równaniu reakcji chemicznej po prawej stronie strzałki zapisuje się zawsze ......................................... Strzałka w równaniu reakcji chemicznej jest zwrócona od ........................................ do .........................................

2

Ćwiczenie 5

R1KOW0ZDWK1Us1

Dane są schematy równań czterech reakcji chemicznych:

$\text{wodór}+\text{siarka}\to \text{siarkowodór}$;
$\text{tlen}+\text{węgiel}\to \text{tlenek} \text{węgla}\left(\text{IV}\right)$;
$\text{wodór}+\text{chlor}\to \text{chlorowodór}$;
$\text{tlen}+\text{siarka}\to \text{tlenek} \text{siarki}\left(\text{IV}\right)$
Spośród podanych poniżej zestawów substancji, wybierz i zaznacz ten, który zawiera wyłącznie produkty każdej z zapisanych schematycznie reakcji chemicznych. Możliwe odpowiedzi: 1. chlorowodór, siarkowodór, tlenek siarki($\text{IV}$), tlenek węgla($\text{IV}$), 2. chlor, siarka, tlen, wodór, węgiel, 3. siarkowodór, chlorowodór, 4. tlenek węgla($\text{IV}$), tlenek siarki($\text{IV}$), 5. chlor, chlorowodór, siarka, siarkowodór, tlen, tlenek siarki($\text{IV}$), tlenek węgla($\text{IV}$), wodór, węgiel

Wskaż zestaw substancji, który zawiera produkty w podanych poniżej schematach reakcji:

• chlorowodór, siarkowodór, tlenek siarki(IV), tlenek węgla(IV)
• chlor, siarka, tlen, wodór, węgiel
• siarkowodór, chlorowodór
• tlenek węgla(IV), tlenek siarki(IV)
• chlor, chlorowodór, siarka, siarkowodór, tlen, tlenek siarki(IV), tlenek węgla(IV), wodór, węgiel

2

Ćwiczenie 6

R3I2yEZEW2TIi1

Poniżej wymieniono nazwy wybranych zjawisk i czynności, których następstwem są odpowiednie przemiany. Wymienione zjawiska i czynności przypisz do odpowiadających im przemianom (fizycznym lub chemicznym). przemiany fizyczne Możliwe odpowiedzi: 1. topnienie lodów, 2. dodanie octu do sody oczyszczonej, 3. smażenie mięsa, 4. krzepnięcie wody, 5. kiszenie ogórków, 6. rozcieńczanie soku, 7. krojenie warzyw na sałatkę, 8. rozpuszczenie mydła w wodzie, 9. fotosynteza, 10. korozja metali, 11. grillowanie warzyw, 12. parowanie wody ze zbiorników wodnych, 13. palenie drewna w ognisku, 14. złamanie ołówka, 15. pieczenie ciasta, 16. topnienie masła, 17. tworzenie szronu, 18. palenie się świecy przemiany chemiczne Możliwe odpowiedzi: 1. topnienie lodów, 2. dodanie octu do sody oczyszczonej, 3. smażenie mięsa, 4. krzepnięcie wody, 5. kiszenie ogórków, 6. rozcieńczanie soku, 7. krojenie warzyw na sałatkę, 8. rozpuszczenie mydła w wodzie, 9. fotosynteza, 10. korozja metali, 11. grillowanie warzyw, 12. parowanie wody ze zbiorników wodnych, 13. palenie drewna w ognisku, 14. złamanie ołówka, 15. pieczenie ciasta, 16. topnienie masła, 17. tworzenie szronu, 18. palenie się świecy

Poniżej wymieniono nazwy wybranych zjawisk i czynności, których następstwem są odpowiednie przemiany. Wymienione zjawiska i czynności przypisz do odpowiadających im przemianom (fizycznym lub chemicznym). przemiany fizyczne Możliwe odpowiedzi: 1. topnienie lodów, 2. dodanie octu do sody oczyszczonej, 3. smażenie mięsa, 4. krzepnięcie wody, 5. kiszenie ogórków, 6. rozcieńczanie soku, 7. krojenie warzyw na sałatkę, 8. rozpuszczenie mydła w wodzie, 9. fotosynteza, 10. korozja metali, 11. grillowanie warzyw, 12. parowanie wody ze zbiorników wodnych, 13. palenie drewna w ognisku, 14. złamanie ołówka, 15. pieczenie ciasta, 16. topnienie masła, 17. tworzenie szronu, 18. palenie się świecy przemiany chemiczne Możliwe odpowiedzi: 1. topnienie lodów, 2. dodanie octu do sody oczyszczonej, 3. smażenie mięsa, 4. krzepnięcie wody, 5. kiszenie ogórków, 6. rozcieńczanie soku, 7. krojenie warzyw na sałatkę, 8. rozpuszczenie mydła w wodzie, 9. fotosynteza, 10. korozja metali, 11. grillowanie warzyw, 12. parowanie wody ze zbiorników wodnych, 13. palenie drewna w ognisku, 14. złamanie ołówka, 15. pieczenie ciasta, 16. topnienie masła, 17. tworzenie szronu, 18. palenie się świecy

Zakwalifikuj czynności i zjawiska do odpowiednich kategorii.

krzepnięcie wody, pieczenie ciasta, palenie się świecy, topnienie masła, rozpuszczenie mydła w wodzie, parowanie wody ze zbiorników wodnych, smażenie mięsa, dodanie octu do sody oczyszczonej, palenie drewna w ognisku, fotosynteza, kiszenie ogórków, rozcieńczanie soku, krojenie warzyw na sałatkę, grillowanie warzyw, tworzenie szronu, topnienie lodów, korozja metali, złamanie ołówka

przemiany fizyczne
przemiany chemiczne

R11ClSPRf48ao2

Ćwiczenie 7

Tlenek węgla($\text{IV}$) oraz woda (w postaci pary wodnej) mogą powstawać w wyniku procesu tzw. całkowitego spalania metanu (głównego składnika gazu ziemnego) w tlenie. Spośród podanych poniżej schematów, wybierz i zaznacz ten, który poprawnie ilustruje równanie opisanej reakcji chemicznej. Możliwe odpowiedzi: 1. $\text{tlenek} \text{węgla}\left(\text{IV}\right)+\text{woda}\to \text{metan}$, 2. $\text{tlenek} \text{węgla}\left(\text{IV}\right)+\text{woda}\to \text{metan}+\text{tlen}$, 3. $\text{metan}\to \text{tlenek} \text{węgla}\left(\text{IV}\right)+\text{woda}$, 4. $\text{metan}+\text{tlen}\to \text{tlenek} \text{węgla}\left(\text{IV}\right)+\text{woda}$

21

Ćwiczenie 8

Przyjrzyj się poniższemu zdjęciu, a następnie wymień jak najwięcej czynności i przemian związanych z przebiegiem reakcji chemicznych, które można na nim zaobserwować (bezpośrednio lub pośrednio).

Rjq6RJViqJvdo

Ilustracja ukazuje grupę mężczyzn w regionalnych strojach, którzy zgromadzeni są wokół ogniska. W rękach trzymają patyki z nabitymi kiełbaskami. Mężczyźni pieką kiełbaski w ognisku.

ROq5T2ekqkOBd

Odpowiedź: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

W wyniku reakcji chemicznych powstają nowe substancje.

Pokaż odpowiedź

Ile z poniższych przykładów udało Ci się wymienić?
Przykładowe czynności i procesy, podczas których zachodzą określone reakcje chemiczne: spalanie drewna, smażenie kiełbasy, trawienie, oddychanie, fotosynteza.

1

Ćwiczenie 8

Wymień jak najwięcej czynności i przemian związanych z przebiegiem reakcji chemicznych, które można zaobserwować w trakcie przygotowywania i spożywania posiłku, jakim jest smażona kiełbasa z ogniska lub grilla.

R15P3Kzk0MXBa

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

W wyniku reakcji chemicznych powstają nowe substancje. Skup się na przygotowywaniu posiłku oraz procesach, jakie zachodzą w organizmach żywych.

Pokaż odpowiedź

Ile z poniższych przykładów udało Ci się wymienić?
Przykładowe czynności i procesy, podczas których zachodzą określone reakcje chemiczne: spalanie drewna, smażenie kiełbasy, trawienie, oddychanie.

3

Ćwiczenie 9

R1LLoNeN9VM7p1

Łączenie par. Ocen prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz "Prawda", jeśli zdanie jest prawdziwe albo "Fałsz", jeśli jest fałszywe.. W wyniku zjawisk fizycznych mogą, ale nie muszą powstać nowe substancje.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W reakcji chemicznej zawsze powstają nowe substancje.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Substancje, które otrzymujemy w wyniku reakcji chemicznej, to substraty.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Pod wpływem wysokiej temperatury zachodzi wyłącznie przemiana chemiczna.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W zapisie równania reakcji chemicznej, substraty umieszcza się po lewej stronie strzałki.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

Łączenie par. Ocen prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz "Prawda", jeśli zdanie jest prawdziwe albo "Fałsz", jeśli jest fałszywe.. W wyniku zjawisk fizycznych mogą, ale nie muszą powstać nowe substancje.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W reakcji chemicznej zawsze powstają nowe substancje.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Substancje, które otrzymujemy w wyniku reakcji chemicznej, to substraty.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Pod wpływem wysokiej temperatury zachodzi wyłącznie przemiana chemiczna.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W zapisie równania reakcji chemicznej, substraty umieszcza się po lewej stronie strzałki.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

Oceń, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe.

	Prawda	Fałsz
W wyniku zjawisk fizycznych mogą, ale niekoniecznie muszą powstać nowe substancje.	□	□
W reakcji chemicznej zawsze powstają nowe substancje.	□	□
Substancje, które otrzymujemy w wyniku reakcji chemicznej, to substraty.	□	□
Pod wpływem wysokiej temperatury zachodzi wyłącznie przemiana chemiczna.	□	□
W zapisie równania reakcji chemicznej substraty umieszcza się po lewej stronie strzałki.	□	□

3

Ćwiczenie 10

Uczeń przeprowadził doświadczenie, które zilustrował za pomocą schematycznego rysunku:

R1bWQK1SLrklR

Ilustracja przedstawia talerzyk, na którym znajduje się wątróbka drobiowa zanurzona częściowo w wodzie utlenionej.

RW5rdUXMoV3xj

Uzupełnij luki w poniższej notatce zapisanej przez ucznia tak, aby poprawnie opisywała przebieg doświadczenia oraz wyciągnięte przez ucznia wnioski. Możesz samodzielnie wykonać opisane doświadczenie. Po naniesieniu kilku kropel wody utlenionej na wątróbkę drobiową uczeń 1. zaobserwował pienienie się wątróbki, świadczące o wydzielaniu się gazu, 2. fizyczna, 3. chemiczna, 4. nowe, 5. nie zaobserwował żadnych zmian, 6. nie powstały. Z obserwacji tej wynika, że zaszła przemiana
1. zaobserwował pienienie się wątróbki, świadczące o wydzielaniu się gazu, 2. fizyczna, 3. chemiczna, 4. nowe, 5. nie zaobserwował żadnych zmian, 6. nie powstały, w wyniku której powstały 1. zaobserwował pienienie się wątróbki, świadczące o wydzielaniu się gazu, 2. fizyczna, 3. chemiczna, 4. nowe, 5. nie zaobserwował żadnych zmian, 6. nie powstały substancje chemiczne.

Uzupełnij luki w poniższej notatce zapisanej przez ucznia tak, aby poprawnie opisywała przebieg doświadczenia oraz wyciągnięte przez ucznia wnioski. Możesz samodzielnie wykonać opisane doświadczenie. Po naniesieniu kilku kropel wody utlenionej na wątróbkę drobiową uczeń 1. zaobserwował pienienie się wątróbki, świadczące o wydzielaniu się gazu, 2. fizyczna, 3. chemiczna, 4. nowe, 5. nie zaobserwował żadnych zmian, 6. nie powstały. Z obserwacji tej wynika, że zaszła przemiana
1. zaobserwował pienienie się wątróbki, świadczące o wydzielaniu się gazu, 2. fizyczna, 3. chemiczna, 4. nowe, 5. nie zaobserwował żadnych zmian, 6. nie powstały, w wyniku której powstały 1. zaobserwował pienienie się wątróbki, świadczące o wydzielaniu się gazu, 2. fizyczna, 3. chemiczna, 4. nowe, 5. nie zaobserwował żadnych zmian, 6. nie powstały substancje chemiczne.

RqwHYSrNL5Zsf

Uczeń przeprowadził doświadczenie, które polegało na umieszczeniu niewielkich kawałków wątróbki drobiowej w roztworze nadtlenku wodoru. Uzupełnij luki w poniższej notatce ucznia tak, aby poprawnie opisywała przebieg doświadczenia oraz wyciągnięte przez ucznia wnioski. Po naniesieniu kilku kropel wody utlenionej na wątróbkę drobiową, uczeń 1. nie powstały, 2. nie zaobserwował żadnych zmian, 3. zaobserwował pienienie się wątróbki, świadczące o wydzielaniu się gazu, 4. fizyczna, 5. nowe, 6. chemiczna. Z obserwacji tej wynika, że zaszła przemiana
1. nie powstały, 2. nie zaobserwował żadnych zmian, 3. zaobserwował pienienie się wątróbki, świadczące o wydzielaniu się gazu, 4. fizyczna, 5. nowe, 6. chemiczna, w wyniku której powstały 1. nie powstały, 2. nie zaobserwował żadnych zmian, 3. zaobserwował pienienie się wątróbki, świadczące o wydzielaniu się gazu, 4. fizyczna, 5. nowe, 6. chemiczna substancje chemiczne.

Uczeń przeprowadził doświadczenie, które polegało na umieszczeniu niewielkich kawałków wątróbki drobiowej w roztworze nadtlenku wodoru. Uzupełnij luki w poniższej notatce ucznia tak, aby poprawnie opisywała przebieg doświadczenia oraz wyciągnięte przez ucznia wnioski. Po naniesieniu kilku kropel wody utlenionej na wątróbkę drobiową, uczeń 1. nie powstały, 2. nie zaobserwował żadnych zmian, 3. zaobserwował pienienie się wątróbki, świadczące o wydzielaniu się gazu, 4. fizyczna, 5. nowe, 6. chemiczna. Z obserwacji tej wynika, że zaszła przemiana
1. nie powstały, 2. nie zaobserwował żadnych zmian, 3. zaobserwował pienienie się wątróbki, świadczące o wydzielaniu się gazu, 4. fizyczna, 5. nowe, 6. chemiczna, w wyniku której powstały 1. nie powstały, 2. nie zaobserwował żadnych zmian, 3. zaobserwował pienienie się wątróbki, świadczące o wydzielaniu się gazu, 4. fizyczna, 5. nowe, 6. chemiczna substancje chemiczne.

3

Ćwiczenie 11

R1WNYvdaGWkIK3

Poniżej zapisano w języku angielskim dziesięć czynności i przemian, które można zaobserwować w codziennym życiu. Spośród zapisanych przykładów wybierz i zaznacz wszystkie te, które należą do przemian chemicznych. Możliwe odpowiedzi: 1. rotting banana, 2. exploding fireworks, 3. melting ice, 4. dissolving sugar (sucrose) in water, 5. burning wood, 6. rusting of iron, 7. mixing sand and water, 8. grilling sausage, 9. gelling of jelly, 10. frying scrambled eggs

Glossary

Glossary

rotting

rotting

R1MD4GTBQNfQh

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PtIAA24v2

Nagranie dźwiękowe

gnicie, butwienie

melting

melting

R13WYdklAQV81

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PtIAA24v2

Nagranie dźwiękowe

topnienie

dissolving

dissolving

RugAl5TQ38nhK

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PtIAA24v2

Nagranie dźwiękowe

rozpuszczanie się

sucrose

sucrose

RiNZihihCy6Pm

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PtIAA24v2

Nagranie dźwiękowe

sacharoza

rusting

rusting

R1JWUaZzrQXMe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PtIAA24v2

Nagranie dźwiękowe

rdzewienie

iron

iron

R1BykOlfNi9Aj

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PtIAA24v2

Nagranie dźwiękowe

żelazo

gelling

gelling

R1WxIYiWZ20AV

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dźwiękowe

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PtIAA24v2

Nagranie dźwiękowe

tężenie (żelowanie)

Bibliografia

Encyklopedia PWN.

Krzeczkowska M., Loch J., Mizera A., Repetytorium chemia. Liceum – poziom podstawowy i rozszerzony, Warszawa – Bielsko‑Biała 2010.

Szczypiński R., Projektowanie doświadczeń chemicznych, Warszawa 2019.