Grecka lira. Safona, Tyrtajos, Symonides i Anakreont

Zwróć uwagę na słowa podmiotu lirycznego, w których wypowiada się na temat walki za ojczyznę.

Za główną ideę utworu można uznać pochwałę bohaterskiej śmierci w obronie ojczyzny, co ilustruje cytat: Rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu, Ginie człowiek odważny, walcząc w obronie ojczyzny.

Przeanalizuj strukturę wypowiedzi podmiotu lirycznego, czy jest uporządkowana, zawiera tezę i argumenty lub inne elementy spajające całość. Zwróć uwagę na początek i koniec utworu.

Wiersz skomponowany jest w sposób uporządkowany, to klarowne przedstawienie tezy, że powinno się bronić ojczyzny, nawet za cenę życia. Podmiot podkreśla piękno takiego poświęcenia, zestawia ze sobą bohaterów i tchórzy. Następnie używając formy pierwszej osoby liczby mnogiej, utożsamia się z młodymi mężczyznami, swoimi rodakami. Formułuje apel o odwagę i udział w walce, przestrzeganie zasad na polu bitwy. Na zakończenie podkreśla jeszcze raz piękno bohaterskiej śmierci podczas obrony ojczyzny.

Zwróć uwagę na fragment, w którym pojawia się wypowiedź w pierwszej osobie liczby mnogiej.

Utwór można podzielić na dwie części. Pierwsza z nich ma charakter opisowy, zawiera pochwałę gotowości poświęcenia życia w obronie ojczyzny i porównanie postawy patrioty i tchórza (uciekiniera). Druga część to apel, wezwanie do walki. Zastosowany podział ma na celu utwierdzenie odbiorcy lub odbiorców co do słuszności postawionej tezy, a w rezultacie przekonanie do udziału w walce.

Zwróć uwagę na powód, dla którego trzeba walczyć.

Wojna, o której jest mowa utworze ma charakter obronny, to odpieranie ataku najeźdźcy.

Zwróć uwagę na fragment, w którym pojawia się wypowiedź w drugiej osobie liczby mnogiej i następnie zmienia formę.

Podmiot liryczny zwraca się do młodych mężczyzn, zdolnych do walki (walczcie). Jednak używając także formy pierwszej osobie liczby mnogiej (walczmy), utożsamia się z tymi, którzy powinni walczyć w obronie ojczyzny.

Odszukaj w utworze fragment o konsekwencjach opuszczenia swojego miasta.

Wygnaniec, czyli osoba, która opuszcza miasto (np. w celu uniknięcia wcielenia do armii), będzie nazywana tchórzem, spotykać się będzie z wrogością. Ponadto utraci majątek, okryje hańbą rodzinę i zniweczy przyszłość swoich dzieci.

Odszukaj w utworze fragment o konsekwencjach opuszczenia swojego miasta i porównaj je z korzyściami, na jakie może liczyć bohater oddający życie za ojczyznę.

Argumenty, których używa podmiot liryczny, by zawstydzić tchórzy: gdy ginie odważny żołnierz w obronie ojczyzny, jest podziwiany. Z kolei tchórz nie zasługuje na szacunek, uciekając ze swojego miasta może liczyć tylko na wrogość i społeczne odrzucenie, czeka go bieda, bezdomność, ponadto okrywa hańbą swoją rodzinę.

Zapoznaj się z zamieszczonym powyżej opisem bitwy pod Termopilami.

Epigramat nie zawiera bezpośredniego zwrotu do odbiorcy. Można uznać, że odbiorcą są potomni, przyszłe pokolenia.

Zastanów się nad znaczeniem określenia przechodzień.

Prośba o pamięć o poległych skierowana jest do przechodnia, czyli przyszłych pokoleń.

Zastanów się nad rolą przyszłych pokoleń w pielęgnowaniu pamięci o tym, co minęło.

Przyszłe pokolenia są odpowiedzialne za pielęgnowanie pamięci o bohaterach i ich szlachetnych czynach.

Przypomnij sobie, co symbolizuje ołtarz.

Ołtarz to miejsce składania ofiary. Grób to symbol śmierci – w tym wypadku śmierci za ojczyznę. Taka śmierć jest ofiarą.

Zwróć uwagę na kwestię żałoby i straty.

Podmiot liryczny wspomina o rozpaczy bliskich po śmierci żołnierzy, co ilustruje np. cytat:
Lament rozbrzmiał pochwałą. Jęk żałobny przemienił się w pamięć.

Zwróć uwagę na słowa dotyczące losu.

Utwór podejmuje temat nieprzewidywalności losu.

Przypomnij sobie definicję epigramatu zamieszczoną wyżej.

Utwór przypomina epigramat, ponieważ jest krótki i ma cechy sentencji.

Zwróć uwagę na słowa dotyczące losu.

Utwór wskazuje na nieprzewidywalność losu, na możliwość niespodziewanej zmiany, straty.

Zastanów się, czy zmienność, nieprzewidywalność losu może przynieść nadzieję.

Utwór może wydać się optymistyczny, gdyż sugeruje, że los co prawda jest nieprzewidywalny, może przynieść gwałtowne zmiany, ale z drugiej strony oznacza to, że smutek i niepowodzenie nie będą trwać wiecznie. Los przyniesie kolejne zmiany, być może na lepsze.

Sentencja to zwięzła krótka myśl, którą można powtarzać ze względu na jej uniwersalną wymowę.

Sentencja mogłaby brzmieć następująco: Nic nie trwa wiecznie – ani dobre czasy, ani złe.

Zwróć uwagę na tematykę obu utworów.

Podobieństwa między utworami: refleksja nad życiem, porównywanie losów ludzi do losów bogów.

Zwróć uwagę na nastrój obu utworów.

Różnice między utworami:

• pierwszy utwór ma charakter pesymistyczny, w życie każdego (nawet bogów) wpisane są trudy i cierpienie;

• drugi utwór ma charakter optymistyczny, zawiera pochwałę radości życia, potrzeby przyjemności.

Nazwij emocje podmiotu lirycznego.

Na podstawie poruszanej w utworze tematyki, można uznać go za przykład liryki miłosnej. Emocje, które przeżywa i opisuje podmiot liryczny – cierpiąca z miłości kobieta – związane są z tym uczuciem. Ponadto szuka ona pomocy i wsparcia u Afrodyty – bogini miłości.

Zwróć uwagę na stosowane formy czasownika. Jaki jest powód wzywania Afrodyty?

Podmiot liryczny to kobieta, która cierpi z powodu nieodwzajemnionej miłości i zwraca się do Afrodyty – bogini miłości z prośbą o interwencję.

Zwróć uwagę na słowa o dotychczasowych kontaktach obu postaci. Jakie relacje je łączą?

Adresatka została przedstawiona jako ktoś zaufany, niezawodny. Wysłuchuje, spełnia prośby, jest pomocna i skuteczna w działaniu.

Przeczytaj uważnie fragment rozpoczynający się od słów: „Twój złoty wóz...”.

Poetycki obraz ukazuje ukazuje Afrodytę jako postać wrażliwą na cierpienie (z powodu miłości), gotową do udzielenia wsparcia. Przywołane jest także zdarzenie, kiedy to bogini już raz pomogła bohaterce wiersza, zjawiając się nagle na wozie zaprzężonym w chyże ptaki. Poetycko sformułowana wypowiedź ma na celu przekonanie bogini do wysłuchania modlitwy i spełnienia prośby.

Sprawdź w Słowniku terminów literackich hasło mowa niezależna.

Jest to mowa niezależna. Wprowadza dynamizm do wypowiedzi podmiotu lirycznego oraz ukazuje relacje, (stopień zażyłości, zaangażowanie bogini), w jakich pozostaje z Afrodytą.

Sprawdź, czy liczba sylab jest taka sama we wszystkich zwrotkach.

Każda zwrotka składa się z 4 wersów, przy czym 3 pierwsze liczą po 11 sylab, a ostatnie – 5.

Zwróć uwagę na osoby, które w pierwszej zwrotce opisuje podmiot liryczny.

Tematem wiersza jest cierpienie z powodu zazdrości.

Zwróć uwagę, na symbolikę zwiędłej rośliny i na rodzaj emocji, jakie targają podmiotem lirycznym.

Podmiot liryczny czuje się osłabiony emocjami, które wywołuje bliskość obserwowanej pary: kobiety i mężczyzny.

Zwróć uwagę na opisany temperament Scytów i ich zachowanie podczas biesiad.

Scytowie ukazani zostali jako naród lubujący się w hucznych biesiadach, nieznający umiaru (np. w spożywaniu alkoholu).

Zwróć uwagę na potrzebę zachowania umiaru wyrażoną przez podmiot liryczny.

Podmiot liryczny chce zachować umiar i oddać się spokojnej kontemplacji życia, a zamiłowanie do hucznych biesiad oraz żywe i gwałtowne usposobienie, jak w przypadku Scytów, mogłoby przeszkodzić w osiągnięciu tego stanu.

Zwróć uwagę na słowa móc zachować jakąś miarę.

Podmiot liryczny zaleca ograniczenie, zachowanie umiaru.

Zwróć uwagę na zakończenie utworu.

Podmiot liryczny przeciwstawia okrzykom i wrzawie Scytów spokój oraz uroczystą i podniosłą melodię pieśni – hymnu.

Zwróć uwagę na obecność takich atrybutów, jak lira i wino.

Podmiot liryczny jest poetą.

Przypomnij sobie, kim był Eros.

Pierwsza strofa nawiązuje do postaci Erosa – greckiego boga miłości. W sztuce i literaturze przedstawiany jest jako skrzydlaty chłopiec trafiający strzałami prosto w serca ludzi i bogów. W utworze jednak podmiot liryczny mówi o uderzeniu piłką Erosa.

Zwróć uwagę, czy stan zakochania jest ukazany w utworze jako przyjemny, czy wręcz przeciwnie.

Uderzenie piką może być gwałtowne, niespodziewane i bolesne – podobnie jak miłość, zwłaszcza ta nieodwzajemniona.

Weź pod uwagę pochodzenie kobiety oraz wiek zakochanego mężczyzny.

Podmiot liryczny jest nieszczęśliwy, ponieważ jego uczucie nie ma szans na odwzajemnienie. Wybranka serca jest dużo młodsza od niego.

Zwróć uwagę na przedstawione etapy życia człowieka.

Wiersz wskazuje na etapy cyklu życia człowieka: młodość, starość, śmierć i podkreśla nieuchronność i nieodwracalność ostatniego etapu.

Weź pod uwagę, że nie jest ukazana w sposób pozytywny.

Starość według Anakreonta wiąże się utratą sprawności fizycznej, niedołęstwem i lękiem przed pozostawieniem ziemskiego życia.

Przypomnij sobie informacje na temat Tartaru, Hadesa (boga) i Hadesu (miejsca) oraz mitologicznej wizji życia po śmierci.

Zaświaty przedstawione w wierszu to przerażająca otchłań Hadesu – krainy zmarłych, która posiadała jeszcze głębszy poziom – Tartar, przeznaczony dla największych grzeszników. Nie było możliwości, aby po śmierci wydostać się stamtąd, co oznacza brak w wierzeniach Greków wizji zmartwychwstania.