Zielona piana na wodach stojących, zielonkawy nalot na płocie, złotawa powłoka na ścianach akwarium czy poddające się falom brunatne wodorosty to właśnie protisty.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
jakie organizmy zalicza się do protistów.
Twoje cele
Wykażesz różnorodność budowy protistów na wybranych przykładach.
Wykażesz znaczenie protistów w przyrodzie i dla człowieka.
ina6gi9iGq_d5e177
1. Jakie organizmy należą do protistów?
Protisty to grupa niespokrewnionych ze sobą organizmów, które pozostały po wyłączeniu organizmów zaliczanych do roślin, zwierząt i grzybów.
Nie ma żadnej zaawansowanej ewolucyjnie cechy, która byłaby wspólna dla wszystkich protistów.
Protisty w większości to organizmy jednokomórkowe, rzadziej wielokomórkowe.
Protisty nie mają wyspecjalizowanych tkanek ani organów.
Organizmy te występują zarówno w środowisku wodnym (wody słodkie i słone), jak i lądowym (mokre gleby i piaski).
Znane są gatunki pasożytnicze, żyjące we wnętrzu innych organizmów.
Niektóre gatunki protistów przypominają grzyby, rośliny lub zwierzęta.
ina6gi9iGq_d5e473
2. Czynności życiowe protistów
Większość protistów oddycha tlenowo. Prowadzą one wymianę gazową całą powierzchnią ciała. Gatunki pasożytnicze zdolne są do przeprowadzania fermentacjifermentacjafermentacji.
Wśród protistów występują zarówno organizmy samożywne, jak i cudzożywne.
Sposób rozmnażania protistów zależy od budowy ciała. U jednokomórkowców dominuje podział komórki, zaś formy wielokomórkowe często rozmnażają się płciowo lub bezpłciowo za pomocą zarodników.
ina6gi9iGq_d5e431
3. Protisty jednokomórkowe
Mają mikroskopijną budowę.
Zazwyczaj oddychają tlenowo. Wyjątkiem jest np. świdrowiec, organizm pasożytniczy przeprowadzający fermentację.
W tej obserwacji biorą udział żywe protisty. Pamiętaj, że niezależnie od tego, z jak małymi organizmami masz do czynienia, należy im się szacunek. Po zakończeniu obserwacji zapewnij im dobre warunki poprzez umieszczenie ich w zbiorniku wolnostojącym (w stawie, jeziorze lub kałuży).
Problem badawczy: Jaki kształt ma ciało pantofelków?
R1Hst8xDJu4cQ
Co będzie potrzebne
słoik;
siano;
woda ze zbiornika wolnostojącego (ze stawu, jeziora lub kałuży);
pipeta;
szkiełko podstawowe;
szkiełko nakrywkowe;
mikroskop świetlny.
Instrukcja
Do słoika włóż garść siana, a następnie nalej do niego wody ze zbiornika wolnostojącego.
Pozostaw hodowlę na 2 tygodnie w ciepłym miejscu.
Przenieś za pomocą pipety trochę cieczy z hodowli na szkiełko podstawowe.
Przykryj preparat szkiełkiem nakrywkowym.
Preparat umieść na stoliku mikroskopu i ustaw powiększenie 50-, 100- i 200‑krotne. Zlokalizuj pantofelki.
Wykonaj w zeszycie rysunek komórki pantofelka i opisz go.
Zanotuj wyniki i wnioski. Zweryfikuj hipotezę.
R1BT9sCG5C5tU
R1MNn73njT5y1
Wyniki
Szczegóły budowy komórek pantofelka można dostrzec pod dużym powiększeniem mikroskopu.
Wnioski
Czy na podstawie otrzymanych wyników możesz potwierdzić którąś hipotezę?
Wyniki
Pantofelki mają wydłużone ciało. Z zewnątrz pokryte jest rzęskami.
Wnioski
Ciało pantofelka jest wydłużone. Hipoteza 2 jest prawdziwa, a hipoteza 1 – fałszywa.
ina6gi9iGq_d5e265
4. Protisty wielokomórkowe
Protisty wielokomórkowe mogą osiągać duże rozmiary i tworzyć plechyplechaplechy.
Oddychają tlenowo.
Rozmnażają się płciowo i bezpłciowo.
Są samożywne. W ich komórkach znajdują się chloroplasty zawierające chlorofil oraz inne barwniki ułatwiające prowadzenie fotosyntezy, a także nadające im charakterystyczne zabarwienie. Nazwy grup protistów pochodzą od dominującej barwy komórek: brunatnice są żółtobrunatne. Produkty prowadzonej przez nie fotosyntezy są magazynowane w komórkach jako substancje zapasowe. Ich ściana komórkowa zbudowana jest między innymi z celulozy.
Unoszą się w toni wodnej albo żyją przytwierdzone do dna w miejscach, gdzie dociera światło.
Rk097sTI7UD1x
RNArhzrq0M0gW
RDGsv5fBsSVgU
Ważne!
Dla światła woda stanowi rodzaj filtra, który w zależności od głębokości zatrzymuje jego część. Im głębiej, tym mniej światła dociera do organizmów. Brunatnice wyposażone w żółtobrunatny barwnik wychwytują światło o barwie zielonej i niebieskiej.
1
Ćwiczenie 1
R17VXCN9I9Xz5
Zwróć uwagę na budowę plechy.
Morszczyn przyczepia się do podłoża za pomocą tarczowatej przylgi. Ma wydłużone, taśmowate plechy, które łatwo poddają się ruchom wody. Dodatkowo w plesze morszczynu występują pęcherzyki wypełnione gazem, dzięki którym wiotka plecha morszczynu utrzymuje w wodzie pozycję pionową.
1
Ćwiczenie 2
RjhvtQGqtlMDL
Jakie warunki panują w oceanach na dużych głębokościach?
W głębinach oceanów nie ma organizmów fotosyntetyzujących, ponieważ nie dociera tam światło, które jest niezbędne do przeprowadzania fotosyntezy.
ina6gi9iGq_d5e223
5. Znaczenie protistów
Protisty są jednymi z producentów tlenu na Ziemi.
Drobne, swobodnie unoszące się na powierzchni wody protisty tworzą plankton roślinny (fitoplankton), podstawowy pokarm ryb i innych zwierząt wodnych.
Protisty osiadłe na dnie zbiorników formują rozległe, podwodne łąki będące schronieniem i miejscem żerowania oraz rozrodu zwierząt.
Obumarłe, opadające na dno protisty są rozkładane, a zawarte w nich związki mineralne użyźniają wodę, umożliwiając rozwój kolejnych pokoleń samożywnych organizmów.
W medycynie stanowią składniki leków zalecanych w chorobach układu pokarmowego.
Protisty, które zawierają dużo związków jodu, znajdują zastosowanie przy leczeniu chorób tarczycy.
W przemyśle kosmetycznym używa się protistów do produkcji kremów i maseczek nawilżających skórę oraz poprawiających jej elastyczność.
W Japonii i Chinach niektóre gatunki protistów są wykorzystywane jako składnik potraw (np. sushi), a inne używane do nawożenia gleby.
Protisty wywołują groźne choroby, np. malarię, toksoplazmozę czy śpiączkę afrykańską.
ina6gi9iGq_d5e626
Podsumowanie
Protisty to organizmy jedno- lub wielokomórkowe.
Protisty zasiedlają różne środowiska, jednak najczęściej spotykane są w środowiskach wodnych.
Wyróżnia się protisty samożywne i cudzożywne. Niektóre gatunki mogą zmieniać sposób odżywiania w zależności od dostępności światła.
Większość protistów oddycha tlenowo. Gatunki pasożytnicze mogą przeprowadzać fermentację.
Protisty rozmnażają się bezpłciowo (poprzez podział lub fragmentację) i płciowo (za pomocą komórek rozrodczych).
ina6gi9iGq_d5e690
Słownik
fermentacja
fermentacja
proces przemian związków organicznych, zachodzący w warunkach beztlenowych, którego efektem jest uzyskanie energii; dzięki fermentacji przeprowadzanej przez bakterie kwasu mlekowego otrzymujemy m.in. ogórki kiszone
plecha
plecha
wielokomórkowe ciało protista lub grzyba, w którym nie występują tkanki ani organy
zarodniki
zarodniki
komórki służące do bezpłciowego rozmnażania się roślin, protistów i grzybów