Na ilustracji znajduje się otwarty plecak z pomarańczową i zieloną kieszenią. Z plecaka wystaje fragment linijki i część napisu „czasownik", w którym litera „o" jest niewidoczna. Po prawej stronie widoczne są: piórnik, pióro wieczne, szklanka z wylewającym się mlekiem i zeszyt. Tło jest jasnoniebieskie.
Na ilustracji znajduje się otwarty plecak z pomarańczową i zieloną kieszenią. Z plecaka wystaje fragment linijki i część napisu „czasownik", w którym litera „o" jest niewidoczna. Po prawej stronie widoczne są: piórnik, pióro wieczne, szklanka z wylewającym się mlekiem i zeszyt. Tło jest jasnoniebieskie.
Bez czasownika ani rusz
Czasownik
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1
R1dMXRrMlkERh
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu wyrazów do podanych części mowy.
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu wyrazów do podanych części mowy.
Dopasuj podane wyrazy do odpowiednich części mowy.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R10aljfFdboxe1
Grafika przedstawia głowę dziecka z profilu umieszczoną po lewej stronie. Dziecko mówi. Obok niego po prawej stronie znajduje się "dymek" z tekstem: Pamiętaj! Czasownik nazywa czynności lub stany. Odpowiada na pytania: co robi? - ryczy; co się (z kimś lub czymś) dzieje? - prószy; w jakim jest stanie? - choruje.
Czasownik
Źródło: a. nn., domena publiczna.
Ćwiczenie 2
REubJHXWo3hYo
Zadanie interaktywne polega na połączeniu w pary czasowników i wyrażeń przyimkowych tak, aby powstały wyrażenia.
Zadanie interaktywne polega na połączeniu w pary czasowników i wyrażeń przyimkowych tak, aby powstały wyrażenia.
Dopasuj wyrażenia przyimkowe do czasowników.
za dwóch, na kwaśne jabłko, w żywe oczy, do rozpuku, do syta, w drobny mak, na włosku, w sedno, między wierszami, na jednej nodze
śmiać się
rozbić coś
zbić
czytać
biec
jeść
najeść się
wisieć
kłamać
trafić
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R5UsjnqaWT2zB1
Ćwiczenie 3
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu bezokolicznikami utworzonymi od form osobowych czasowników oraz na uzupełnieniu wniosku dotyczącego bezokolicznika.
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu bezokolicznikami utworzonymi od form osobowych czasowników oraz na uzupełnieniu wniosku dotyczącego bezokolicznika.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
Ciekawostka
We współczesnej polszczyźnie nie ma bezokoliczników kończących się na -dz. Pisownia taka (np. mogę – módz, biegnę – biedz, strzegę - strzedz) występowała do roku 1918. Polska Akademia Umiejętności wprowadziła końcówkę -c (np. móc, biec, strzec).
1
Ćwiczenie 4
W podanych rzeczownikach ukryły się czasowniki w 3. os. lp. Znajdź je i zapisz poniżej lub w zeszycie.
Aby utworzyć czasowniki w 3. os. lp., możesz wykorzystać tylko część liter z podanych wyrazów.
Czasowniki w 3. os. lp. to: ma, wie, łata, gna, je, mija, zna, poi, lata, koi.
Ćwiczenie 5
Zaznacz zielonym kolorem czasowniki we fragmencie tekstu Anne Finej0000008RFB6v21_000tp001Anne Fine 'Dziennik kota mordercy'.
Przyniosłem zdechłą myszAnne Fine
Anne FinePrzyniosłem zdechłą mysz
ŚRODA
RkMsHoYOWYrGt
Zadanie interaktywne polega na wskazaniu i zaznaczeniu kolorem zielonym czasowników występujących w tekście.
Zadanie interaktywne polega na wskazaniu i zaznaczeniu kolorem zielonym czasowników występujących w tekście.
zielony
No dalej, wlejcie mi! Przyniosłem zdechłą mysz do tego ich „drogiego” domu. Nawet jej nie zabiłem. Kiedy się na nią nadziałem, już dawno było po niej. Nikt w okolicy nie jest bezpieczny. Na tej drodze brnie się po kostki w trutce na szczury. Dniem i nocą pędzą tu, tam i z powrotem szybkie samochody, a poza tym nie jestem jedynym kotem w okolicy. Nie wiem nawet, co jej się stało. Wiem tylko, że kiedy ją znalazłem, już nie żyła. (Dopiero co zdechła, ale zdechła). Przyniesienie jej do domu wydawało mi się w tamtym momencie doskonałym pomysłem. Nie pytajcie, dlaczego. Musiałem postradać zmysły. Skąd mogłem wiedzieć, że Ellie mnie złapie i uraczy jednym ze swoich kazanek?
– Och, Tuffy! To już drugi raz w tym tygodniu. To jest nie do zniesienia. Wiem, że jesteś kotem, i że to normalne, i tak dalej. Ale proszę cię, zrób to dla mnie, przestań.
Patrzyła mi prosto w oczy.
– Przestaniesz? Proszę!
Mrugnąłem do niej porozumiewawczo. No, przynajmniej próbowałem, ale nie zrobiło to na niej wrażenia.
– Mówię serio, Tuffy – powiedziała. – Kocham cię i wiem, jak się czujesz. Ale musisz przestać robić takie rzeczy, zgoda?
Trzymała mnie za łapy. Co jej mogłem powiedzieć? Próbowałem wyglądać na skruszonego.
A wtedy ona znowu zaczęła płakać i mieliśmy kolejny pogrzeb. To miejsce zaczyna przypominać wesołe miasteczko. Słowo daję.
j0000008RFB6v21_00000_BIB_001 Źródło: Anne Fine, Przyniosłem zdechłą mysz, [w:] tejże, Dziennik kota mordercy, tłum. Anna Pączka, Warszawa 2006, s. 15.
Ćwiczenie 5
Wypisz z podanego tekstu czasowniki.
Anne Fine
'Przyniosłem zdechłą mysz'
ŚRODA
No dalej, wlejcie mi! Przyniosłem zdechłą mysz do tego ich 'drogiego' domu. [...] Kiedy się na nią nadziałem, już dawno było po niej. Nikt w okolicy nie jest bezpieczny. Na tej drodze brnie się po kostki w trutce na szczury. Dniem i nocą pędzą tu, tam i z powrotem szybkie samochody, a poza tym nie jestem jedynym kotem w okolicy. Nie wiem nawet, co jej się stało. Wiem tylko, że kiedy ją znalazłem, już nie żyła. [...]. Przyniesienie jej do domu wydawało mi się w tamtym momencie doskonałym pomysłem. Nie pytajcie, dlaczego. Musiałem postradać zmysły. Skąd mogłem wiedzieć, że Ellie mnie złapie i uraczy jednym ze swoich kazanek? – Och, Tuffy! To już drugi raz w tym tygodniu. To jest nie do zniesienia. Wiem, że jesteś kotem, i że to normalne, i tak dalej. Ale proszę cię, zrób to dla mnie, przestań. Patrzyła mi prosto w oczy. – Przestaniesz? Proszę! Mrugnąłem do niej porozumiewawczo. No, przynajmniej próbowałem, ale nie zrobiło to na niej wrażenia. – Mówię serio, Tuffy – powiedziała. – Kocham cię i wiem, jak się czujesz. Ale musisz przestać robić takie rzeczy, zgoda? Trzymała mnie za łapy. Co jej mogłem powiedzieć? Próbowałem wyglądać na skruszonego. A wtedy ona znowu zaczęła płakać i mieliśmy kolejny pogrzeb. To miejsce zaczyna przypominać wesołe miasteczko. Słowo daję.
RqLCvVrKRkNSL
Miejsce na notatkę
Pamiętaj, że czasownik wyraża czynność lub stan; odpowiada na pytania: co robi?, co się z nim dzieje?, w jakim jest stanie?
Przykładowe czasowniki: wlejcie, przyniosłem, nadziałem, było, nie jest, brnie, pędzą, nie jestem.
Ćwiczenie 6
R11qn43YdMsuw
Miejsce do uzupełnienia
Przypomnij sobie, jak odmieniasz czasowniki przez osoby. Zwróć uwagę na takie jego formy, w których nie można wskazać osoby.
Przykładowe formy czasowników to:
bezokolicznik, nieosobowa forma zakończona na -ć lub -c, np. postradać,
1 os. (ja), lp., cz. przeszły, r. m., np. przyniosłem,
1 os. (ja), lp., cz. teraźniejszy, np. wiem,
1 os. (my), lm., cz. przeszły - mieliśmy,
2 os. (ty), lp., cz. teraźniejszy, np. jesteś,
2 os. (ty), lp., tryb rozkazujący, np. zrób,
2 os. (wy), lm., tryb rozkazujący, np. pytajcie,
3 os. (on/ona/ono), lp., cz. przeszły, r. n., np. wydawało,
3 os. (one/oni), lm., cz. teraźniejszy, np. pędzą.
Ćwiczenie 7
RStMUx56M3i7O1
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu definicji czasownika odpowiednimi wyrazami.
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu definicji czasownika odpowiednimi wyrazami.
Uzupełnij podsumowane wiadomości.
Czasowniki ................................ przez osoby i liczby, .............. (męski, żeński i nijaki w lp. oraz męskoosobowy i niemęskoosobowy w lm.), ............ (przeszły, teraźniejszy, ..................) oraz tryby (orzekający, ........................ i przypuszczający).
Uwaga! Tylko w trybie orzekającym można wskazać formę czasu!
Ponadto .................... występują w dwóch aspektach: dokonanym i .........................
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8
RoTQzoUXhZFqi
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu przysłów czasownikami we wskazanej formie.
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu przysłów czasownikami we wskazanej formie.
.......................... ślepej kurze ziarno. (trafić się - 3 os., lp., cz. przeszły, r. n.)
Nic ...................... w niewoli. (nie smakować - 3 os., lp., cz. ter.)
.................... bokiem do fali, bo cię ................. (nie płynąć - 2 os., lp., tr. rozk.; wywrócić 3 os., lp., cz. przysz.)
Kto prawdę ............, .................... oset przez uszy słuchacza. (mówić - 3 os., lp., cz. ter.; przeciągać 3 os., lp., cz. ter.)
Kto nic .................................., ten mało ............. (nie doświadczyć - 3 os., lp., cz. przeszły, r. m.; wiedzieć 3 os., lp., cz. ter.)
Gdyby wszyscy .................... w jedną stronę, świat ............................ się do góry nogami. (ciągnąć - 3 os., lm., cz. przeszły, r. m-os.; przewrócić się 3 os., lp., tr. przyp., r. m.)
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1aaGSHGe5BdZ
Ćwiczenie 9
Zadanie interaktywne polega na wskazaniu w zdaniach czasowników wyrażających prośbę lub rozkaz.
Zadanie interaktywne polega na wskazaniu w zdaniach czasowników wyrażających prośbę lub rozkaz.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 9
Wypisz z podanych zdań czasowniki wyrażające prośbę lub rozkaz.
Przestań zwracać mi ciągle uwagę, że coś źle robię. Jeśli tylko potrafi, niech zrobi to samodzielnie. Aby pieśń zabrzmiała donośnie, zaśpiewajmy ją wszyscy razem. Starajcie się przyjść na czas. Niech podniosą rękę wszyscy chętni, którzy chcą zostać wolontariuszami.
R12mZ8wjlcep4
Miejsce na notatkę
Pamiętaj, że prośba to uprzejmy zwrot skierowany do kogoś w celu uzyskania czegoś; rozkaz to polecenie wykonania czegoś.
Czasowniki wyrażające prośbę lub rozkaz to: przestań, niech zrobi, zaśpiewajmy, starajcie się, niech podniosą.
Rt11BHxAqOjEK
Grafika przedstawia tabelę. W nagłówki znajduje się tekst: Odmiana czasownika w trybie rozkazującym. Poniżej znajduje się odmiana czasownika "mówić" w trzech osobach w liczbie pojedynczej i mnogiej: liczba pojedyncza 1. (ja) brak czasownika, 2. (ty) mów, 3. (on, ona, ono) niech mówi - słowo "niech" jest oznaczone kolorem niebieskim; liczba mnoga 1. (my) mówmy, 2. (wy) mówcie, 3. (oni, one) niech mówią - słowo "niech" oznaczone jest kolorem niebieskim
Tryb rozkazujący - odmiana czasownika
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ważne!
Czasowniki w trybie rozkazującym nie odmieniają się przez czasy ani rodzaje.
RYbQcMbFppMP6
Ćwiczenie 10
Zadanie interaktywne polega na wstawieniu do komórek tabeli czasowników w odpowiedniej formie.
Zadanie interaktywne polega na wstawieniu do komórek tabeli czasowników w odpowiedniej formie.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RlhLQM38g5gJ01
Grafika przedstawia po lewej stronie głowę dziecka ukazaną z profilu. Dziecko mówi. Po prawej stronie znajduje się "dymek" z tekstem: Pamiętaj! Tryb przypuszczający rozpoznajemy po charakterystycznych cząstkach: - bym, -byś, -by, -byśmy, -byście. Np. zrobiłabym, wyszedłbyś, graliby, chodzilibyśmy, czytalibyście. Cząstki: - bym, -byś, -by, -byśmy, -byście są ruchome, to znaczy można je oderwać od formy czasownika. Np. Zrobiłabym to jutro. Jutro bym to zrobiła. Może dzisiaj poszlibyśmy do kina? Może dzisiaj byśmy poszli do kina?
Czasownik - tryb przypuszczający
Źródło: a. nn., domena publiczna.
Ćwiczenie 11
RDy6FpKEC45Us
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu formami trybu przypuszczającego czasowników podanych w nawiasach.
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu tekstu formami trybu przypuszczającego czasowników podanych w nawiasach.
Od bezokoliczników utwórz formy trybu przypuszczającego.
Nel (pomóc) .................... Stasiowi, gdyby była starsza.
Tosia (nie przyznać się) .......................................... do zamiany, gdyby wuj Stefan nie chciał jej obciąć włosów.
Krzyś (odkryć) .................. biegun północny, gdyby uważniej szukał.
Eustachy (uniknąć) ...................... kary, gdyby był trochę milszy.
Piotr i Ela (zrobić) .................. karierę, gdyby ze sobą współpracowali.
Małgosia (nie zostać) ............................ zamknięta w komórce, gdyby była pokorna.
Trurl i Klapaucjusz (nie zniszczyć) ................................ pćmów i murkwi, gdyby nie byli tak przemądrzali.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
