Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. Ono było na początku u Boga. Wszystko przez Nie się stało, co się stało.
j0000007V4B1v50_00000_BIB_001 Źródło: Ewangelia według św. Jana, rodz. 1, w. 1‑3, [w:] Biblia Tysiąclecia - Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań 1999.
Powyższy fragment to początek Ewangelii św. Jana przedstawiający moc Boga, który stwarzał świat słowem. Czy słowa padające z ust zwykłych ludzi również mogą zmieniać rzeczywistość? Na to pytanie odpowiesz podczas tej lekcji.
Już wiesz
Znajdź w słowniku języka polskiego następujące terminy: 'zaklęcie', 'modlitwa', 'życzenie'.
R1Rh6e6dl9RdW
Magiczna funkcja języka
Kiedy celem naszych wypowiedzi jest wpływanie na rzeczywistość (na przedmioty, zdarzenia), prowokowanie sił nadprzyrodzonych do działania, to wówczas możemy powiedzieć, że posługujemy się językiem w funkcji magicznej. Wynika ona zatem z wiary człowieka w to, że może on zmieniać świat, oddziaływać na przedmioty za pomocą słów.
Funkcja magiczna języka przejawia się w różnych gatunkach wypowiedzi, głównie w zaklęciach ('Rośnij chlebie jak słoneczko na niebie'), czarach oraz przekleństwach ('Żeby cię pokręciło!'), ale także w baśniach oraz w modlitwach i innych tekstach religijnych ('Niech Was błogosławi Bóg wszechmogący: Ojciec i Syn, i Duch Święty'). Dużo przykładów magicznej funkcji wypowiedzi odnajdujemy w Biblii, np.: 'Duchu niemy i głuchy, rozkazuję ci, wyjdź z niego i nie wchodź więcej w niego!' (słowa Jezusa z Ewangelii św. Marka 9, 25).
Z magiczną funkcją wypowiedzi mamy do czynienia również w codziennej komunikacji. Mówiąc, na przykład, 'dzień dobry', wierzymy, że dzięki naszym słowom ich adresat będzie miał dobry dzień. Podobną wiarę przejawiamy, składając życzenia, np. 'Niechaj zdrowie Ci dopisuje, a troski omijają'. Funkcję życzącą spełniają ponadto niektóre imiona – rodzice nadający dawniej dziecku np. imię Bogumił byli przekonani, że dziecko będzie miłe Bogu.
Mówiąc o magii i magiczności, warto też wspomnieć o magicznych słowach w reklamie. Są to takie wyrazy, które dobrze się kojarzą. Ich celem jest wprawienie nas – klientów – w dobry nastrój, wywołanie w nas pozytywnych uczuć, głównie po to, byśmy kupili reklamowany produkt. Opisaną tu funkcję pełnią takie słowa, jak np.: 'miłość', 'siła', 'matka', 'przyjaciel', 'dom', 'czysty', 'świeży'.
Wypowiedzi o funkcji magicznej mogą mieć zarówno charakter religijny (np. utrwalone w tradycji katolickiej powiedzenie 'Niech Cię Matka Boska ma w swojej opiece'), jak i wiązać się z zabobonami, czyli odwoływać się do wierzeń pogańskich lub czarnej magii. Wiele tego typu tekstów to również efekt zabawy, gry językowej, którą szczególnie upodobały sobie dzieci.
Ciekawostka
Czy wiesz, że znane zaklęcie 'Abrakadabra' pochodzi najprawdopodobniej z języka aramejskiego, w którym brzmiało 'Avra kehdabra' i oznaczało 'Stworzę to z mych słów'? Natomiast 'Sim Sala Bimj0000007V4B1v50_000tp001Sim Sala Bim' to formułka, którą posługiwał się znany magik Harry August Jansenj0000007V4B1v50_000tp002Harry August Jansen. Zapożyczył ją z niemieckiej piosenki ludowej, której źródłem najprawdopodobniej był utwór pochodzący z czasów średniowiecza.
Funkcję magiczną w tekstach literackich mogą też pełnić konkretne przedmioty. Przykładem jest miecz Ekskalibur z opowieści o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu. Inne tego typu rekwizyty, używane głównie przez legendarne i baśniowe postaci, to np.: czarodziejski stolik, kije samobije, siedmiomilowe buty, latający dywan, pantofelek, wrzeciono, pierścień, krzesiwo, różdżki, czarodziejska kula, zaczarowany ołówek lub koralik.
j0000007V4B1v50_000tp001
Sim Sala Bim – czyt. sim sala bim
RMcKA32sAYbmL1
j0000007V4B1v50_000tp002
Harry August Jansen – czyt. hary august jansen
Rqdi6BveOmoxu1
j0000007V4B1v50_00000017
Zadaniowo
Ćwiczenie 1
Rn1yk2Kga7FbI1
Zadanie interaktywne polega na pogrupowaniu tekstów na te, które mogą pełnić funkcję magiczną i te, które takie funkcji nie spełniają.
Zadanie interaktywne polega na pogrupowaniu tekstów na te, które mogą pełnić funkcję magiczną i te, które takie funkcji nie spełniają.
Poniższe teksty przyporządkuj do odpowiedniej kolumny tabeli.
Wczoraj bolał mnie ząb., Na psa urok!, Bocian kiszka, przynieś mi braciszka., „Pan zesłał wielką rybę, aby połknęła Jonasza. I był Jonasz we wnętrznościach ryby trzy dni i trzy noce.” (Księga Jonasza 2, 1), Sezamie, otwórz się., Ja Ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego., Powodzenia!, Jestem uczennicą pierwszej klasy gimnazjum.
Teksty, w których przejawia się funkcja magiczna
Teksty, w których nie przejawia się funkcja magiczna
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1AGPhXKxA1bg1
Zadanie interaktywne polega na dopasowaniu rodzajów wypowiedzi do tekstów.
Zadanie interaktywne polega na dopasowaniu rodzajów wypowiedzi do tekstów.
Jakie gatunki wypowiedzi reprezentują poniższe teksty?
Klara, bara, senna mara. Świetnie znamy się na czarach.
Aniele Boże, stróżu mój, Ty zawsze przy mnie stój.
Żeby cię ogień pochłonął!
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
Przyjrzyj się obrazowi Jana Matejki Wskrzeszenie Łazarza (1867), który ilustruje fragment Ewangelii św. Jana. Odszukaj w IX rozdziale tej Ewangelii wypowiedź Jezusa, w której realizuje się funkcja magiczna.
Rr4Q5BK9uXM0R
R5FeataQO2vAM
Ewangelię znajdziesz w Nowym Testamencie.
Wypowiedź Jezusa, w której realizuje się funkcja magiczna to: 'To powiedziawszy splunął na ziemię, uczynił błoto ze śliny i nałożył je na oczy niewidomego, i rzekł do niego : « Idź, obmyj się w sadzawce Siloam » - co się tłumaczy: Posłany'.
Ćwiczenie 3
Odszukaj w IX rozdziale tej Ewangelii wypowiedź Jezusa, w której realizuje się funkcja magiczna.
R1Mv6INIxEyeC
Ewangelię znajdziesz w Nowym Testamencie.
Wypowiedź Jezusa, w której realizuje się funkcja magiczna to: 'To powiedziawszy splunął na ziemię, uczynił błoto ze śliny i nałożył je na oczy niewidomego, i rzekł do niego : « Idź, obmyj się w sadzawce Siloam » - co się tłumaczy: Posłany'.
RyyQVT8Uon1xt
Ćwiczenie 4
Podaj przysłowie, które wyraża wiarę człowieka w to, że słowami możemy zmieniać rzeczywistość.
Rh4Cjct7LoSnV
R1Z143yri27Zn
RsOuqO6QN9eQW
W odpowiedzi na to pytanie mogą ci pomóc skojarzenia związane z podanymi ilustracjami.
Przysłowie, które wyraża wiarę człowieka w to, że słowami możemy zmieniać rzeczywistość, kojarzące się z wilkiem i lasem, to: 'Nie wywołuj wilka z lasu'. Oznacza ono, że nie należy przewidywać pesymistycznie, gdyż może się to sprawdzić.
Ćwiczenie 5
Niechętnie słuchamy wypowiedzi wieszczących niepomyślne zdarzenia. Reagujemy na nie następującymi zdaniami: 'Cofnij to słowo!', 'Wypluj to słowo!'. Wskaż przykład czasownika, którego często używamy, by zapobiec przepowiadanemu przez kogoś nieszczęściu.
RYKi6k4bJsAha
R1KOuefUpccN7
Rk2VPX9JVFQGm
R8LPO6ppHSHUp
R3qeEGILlFjKs
R1SxF2TyyE652
RnDDqBpHxMqBD
R1ANsM3ZYDOgt
Czasownik ten może się kojarzyć z odgłosami wydawanymi przez ptaki przedstawione na powyższych ilustracjach.
Przykładem wyrazu, którego często używamy, by zapobiec przepowiadanemu przez kogoś nieszczęściu, jest czasownik 'krakać'. Używamy go w zwrocie: 'Nie kracz'.
Ćwiczenie 6
R1PwecCFq84ZT1
Zadanie interaktywne polega na dopasowaniu imion do ich znaczenia.
Zadanie interaktywne polega na dopasowaniu imion do ich znaczenia.
Jakie życzenia wiążą się z imionami: Sławomir, Zofia, Bogusław, Justyna, Tadeusz i Eugeniusz? Połącz imię z odpowiednim życzeniem.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1
Czy z imieniem, które nosisz, wiąże się jakaś funkcja życząca? W odpowiedzi na to pytanie może ci pomóc m.in. Słownik imion Jana Grzeni. Jeżeli możesz, zapytaj rodziców, jaka intencja towarzyszyła im, kiedy wybierali dla ciebie imię.
R14QlQNzLI63Q
Ćwiczenie 7
Nadzieja, Miłosz, Wiktoria... Uzupełnij tę listę imion życzących, pochodzących od wyrazów pospolitych.
R1JS86LcCI3nM
W razie wątpliwości możesz skorzystać np. ze Słownika imion Jana Grzeni. Pamiętak, że hasła w słowniku zamieszczone są w kolejności alfabetycznej.
Imiona pochodzące od wyrazów pospolitych to: Jagoda - pochodzi od nazwy owocu, Malina - pochodzi od nazwy owocu, Laura - pochodzi od nazwy rośliny.
RFgFm1umHOMsI
Ćwiczenie 8
Ćwiczenie 9
Wyjaśnij znaczenie związku frazeologicznego 'nazywać rzeczy po imieniu'.
R1Ss4YgvjoQPb
W razie wątpliwości możesz skorzystać ze słownika frazeologicznego. Pamiętaj, że hasła w słowniku zamieszczone są w kolejności alfabetycznej.
Związek frazeologiczny 'nazywać rzeczy po imieniu' oznacza mówić szczerze, bez ogródek.
1
Polecenie 2
Dokończ poniższe zaklęcia w taki sposób, by powstał tekst rymowany.
Hokus‑pokus, trzy jabłuszka... Czary‑mary, promyk słońca... Sim Sala Bim, niech... Hokus‑pokus, czarowanie, teraz stanie się... Czary‑mary, czary‑mary, niechaj będą tu...
Ćwiczenie 10
Zastanów się i odpowiedz, z jakimi rymowankami o funkcji magicznej kojarzą ci się poniższe ilustracje.
RSoJFNHiS7yRG
RLPgrV3J11Mip
Rymowanka to potoczne określenie krótkiego wiersza o prostych rymach.
Rymowanki o funkcji magicznej, z którymi kojarzy się biedronka i ślimak to np.: 'Biedronka, biedronka! Gdzie twoja żonka? Czy deszcz, czy pogoda, czy będzie uroda?', 'Biedronka, biedronka! Ona nie ma ogonka, ona skacze i biega. Czy kiedyś pofrunie do nieba? Błyszczą jej kropki w promieniach słonka, gdy się po łąkach błąka biedronka. Lubi pić nektar w wiosennych sadach, zielone mszyce z liści wyjada', 'Ślimak, ślimak, pokaż rogi. Dam ci sera na pierogi. Jak nie sera, to kapusty. Od kapusty będziesz tłusty'.
Ćwiczenie 11
Wskaż przykładowe teksty literackie, w których pojawiają się czarodziejskie przedmioty, a następnie omów magiczną funkcję każdego z nich.
R1JS9GI1t6MP0
Magiczne przedmioty najczęściej pojawiają się w baśniach i legendach.
Przykłady tekstów literackich, w których pojawiają się czarodziejskie przedmioty to np.: Stoliczku nakryj się - w baśni występuje stoliczek, który po wymówieniu zaklęcia zapełniał się potrawami, Legenda o Bazyliszku - w legendzie lustro w magiczny sposób zamieniło Bazyliszka w kamień, Kopciuszek - różdżka, za pomocą której wróżka wyczarowała dla bohaterki piękną suknię i powóz, Siedmiomilowe buty - buty, dzięki którym bohater mógł pokonywać duże odległości.
Polecenie 3
Wyszukaj pięć reklam zawierających tzw. magiczne słowa, które wywołują w tobie miłe skojarzenia.
RLcI5q2NanSSL
R1NTGO27kF7U31
Zaproponuj własną kolejność słów kluczy do tego tematu. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji.