Namalować uczucia
Portrety dzieci oraz matki z dzieckiem należą dziś do najbardziej znanych i lubianych przez Polaków scen obrazujących silne, czułe i intymne relacje uczuciowe. Ich reprodukcje można znaleźć nie tylko w wielu domach, lecz także w instytucjach publicznych, takich jak przedszkola czy szpitale. Za co je lubimy? Dlaczego są tak chętnie wieszane na ścianach naszych mieszkań i w miejscach, gdzie bywają rodzice z dziećmi?
1) Znajdź w bibliotece album poświęcony polskiej sztuce przełomu XIX i XX wieku. Może to być na przykład książka Stefanii Krzysztofowicz‑Kozakowskiej Sztuka Młodej Polski. Obejrzyj album, a następnie zredaguj krótkie notatki, w których znajdą się odpowiedzi na pytania:
Czy podoba ci się sztuka, która powstawała na przełomie XIX i XX wieku? Uzasadnij swoją opinię.
Czy wielu polskich malarzy tworzyło w tym czasie?
Co artyści najchętniej uwieczniali na swoich obrazach?
Twórczość którego z malarzy uważasz za najciekawszą? Dlaczego?
2) Wynotuj nazwiska trzech polskich malarzy tworzących na przełomie
XIX i XX wieku oraz po dwa tytuły obrazów każdego z nich.
Poszukaj w dostępnych źródłach informacji na temat polskiej sztuki przełomu XIX i XX wieku. Określ, co artyści najchętniej uwieczniali na swoich obrazach.
Wynotuj nazwiska trzech polskich malarzy tworzących w tym czasie oraz po dwa tytuły obrazów każdego z nich.
Porozmawiaj w klasie na temat polskiej sztuki przełomu XIX i XX wieku. Podczas dyskusji zbierz informacje potrzebne do odpowiedzi na pytania.
Określ, czym zaciekawiły cię oglądane dzieła. Wyjaśnij dlaczego.
Określ, jakie tematy podejmowane w sztuce przełomu XIX i XX wieku wydają ci się najciekawsze. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Określ, jakich tematów dotyczyły oglądane przez ciebie obrazy. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Korzystając z dostępnych źródeł, wypisz trzy nazwiska malarzy tworzących, na przykład we Francji, Niemczech, Holandii, na przełomie XIX i XX wieku. Przy każdym nazwisku artysty zanotuj dwa jego najważniejsze dzieła.
Ustal, jakie tematy były podejmowane przez artystów tworzących na przełomie
XIX i XX wieku. Zapisz swoją odpowiedź.
O autorze
Stanisław Wyspiański
był wybitnym malarzem, poetą i dramaturgiem, ale także projektantem form użytkowych (zaprojektował m.in. własny zestaw mebli!). Tworzył głównie w środowisku artystycznym Krakowa w okresie nazywanym Młodą PolskąMłodą Polską. Był wszechstronnie utalentowany, dzięki czemu jednocześnie studiował w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim, uczestnicząc w wykładach z zakresu historii sztuki, historii i literatury. Już w czasie studiów zaczął podróżować po europejskich ośrodkach kulturalnych. Kilka lat spędził w Paryżu. Po powrocie do kraju w 1894 roku stworzył piękne wielobarwne polichromiepolichromie na ścianach kościoła Franciszkanów w Krakowie oraz wyjątkowy witraż z przedstawieniem Boga Ojca Stań się!, umieszczony w zachodniej ścianie kościoła.
W 1900 roku artysta poślubił chłopkę Teodorę Pytko. W następnych latach powstały wszystkie jego największe dzieła, zarówno literackie, jak i plastyczne. W tym czasie Wyspiański współpracował także z krakowskim teatrem, w którym wystawiał swoje dramaty, np. Wesele (1901). Z tego okresu pochodzą również m.in. portrety przyjaciół i najbliższej rodziny, autoportrety, cykl pejzaży z widokiem na kopiec Kościuszki. Szczególne miejsce wśród prac plastycznych Stanisława Wyspiańskiego zajmują portrety jego żony z dziećmi, będące zarówno odzwierciedleniem miłości matki do dzieci, jak i samego artysty – męża i ojca – do swojej żony i dzieci. Portrety te powstały w technice pastelu, ponieważ malarz był uczulony na farby olejne.
PastelPastel to farba uformowana w cienkie wałeczki z pigmentu z dodatkiem kredy, gipsu i niewielkiej ilości spoiwa organicznegospoiwa organicznego. Dlatego też wielu artystów woli posługiwać się określeniem 'kredka', a nie 'farba'. Prace wykonywane w tej technice bywają nazywane 'rysunkami', a nie 'obrazami' (choć oczywiście nie zawsze i nie przez wszystkich).
Rozróżniamy dwa podstawowe typy pasteli: suche oraz mokre (tzw. tłuste). Określenie zależy od rodzaju spoiwa w kredce. Efekt zastosowania różnych typów pasteli jest widoczny gołym okiem: rysunek stworzony tłustym pastelem wygląda tak jak praca wykonana popularną kredką świecową (woskową), a suchym – tak jak rysunek wykonany kolorowąkolorową kredą.
Wypisz najważniejsze cechy postaci Boga Ojca przedstawionego na witrażu Stanisława Wyspiańskiego.
Przeczytaj opis witrażu wykonanego przez Stanisława Wyspiańskiego. Wypisz najważniejsze cechy postaci Boga Ojca.
Na podstawie opisu witrażu Stanisława Wyspiańskiego 'Stań się' nazwij kolory, jakich użył artysta do stworzenia postaci Boga Ojca.
Kompozycja witrażu jest 1. diagonalna, 2. symetryczna, 3. wertykalna, 4. zamknięta, 5. realistyczna, 6. asymetryczna, 7. dynamiczna, nie tylko dlatego, że Bóg unosi dłoń w dramatycznym geście, lecz również, dzięki ekspresji rozfalowanych barwnych pasm.
Ponieważ większość dekoracyjnych form składających się na witraż można odnieść do spotykanych w rzeczywistości, jest to kompozycja 1. diagonalna, 2. symetryczna, 3. wertykalna, 4. zamknięta, 5. realistyczna, 6. asymetryczna, 7. dynamiczna.
Pomimo tego, że w części witrażu kompozycja zmienia kierunek jak litera S i jest lokalnie 1. diagonalna, 2. symetryczna, 3. wertykalna, 4. zamknięta, 5. realistyczna, 6. asymetryczna, 7. dynamiczna, w całości kompozycja pozostaje 1. diagonalna, 2. symetryczna, 3. wertykalna, 4. zamknięta, 5. realistyczna, 6. asymetryczna, 7. dynamiczna.
W górnej części kompozycja witrażu jest 1. diagonalna, 2. symetryczna, 3. wertykalna, 4. zamknięta, 5. realistyczna, 6. asymetryczna, 7. dynamiczna, jednak dołem staje się 1. diagonalna, 2. symetryczna, 3. wertykalna, 4. zamknięta, 5. realistyczna, 6. asymetryczna, 7. dynamiczna.
Stanisław Wyspiański, Żona artysty z synkiem Stasiem
Określ, od kiedy Stanisław Wyspiański zaczyna tworzyć swoje największe dzieła.
Karta katalogowa zawiera niezbędne podstawowe informacje o dziele sztuki. Jej elementy to:
imię i nazwisko autora,
tytuł pracy
data powstania dzieła,
technika malarska,
miejsce przechowywania danej pracy.
Przygotuj muzealną kartę obrazu Żona artysty z synkiem Stasiem. Powinny się w niej znaleźć:
imię i nazwisko artysty,
tytuł dzieła,
data powstania dzieła,
technika malarska,
miejsce przechowywania dzieła.
Identyfikację osób przedstawionych w dziele przeprowadza się, korzystając z dostępnych informacji, 1. pseudonimu artysty, 2. książce, 3. rysunku, 4. np. innych prac, fotografii, 5. sygnatury.
Pracując w parach, dopasujcie do podanych poniżej pytań zestawy haseł, które pomogą wam później stworzyć opis obrazu Żona artysty z synkiem Stasiem. Zwróćcie uwagę na nowe sformułowania określające przedstawienie postaci.
1., 2., 3., 4., 5., 6., 7., 8., 9., 10., Kto został przedstawiony na portrecie?, Jak rozmieszczono postaci?, Jak została przedstawiona postać kobieca?, Jak została ukazana postać dziecka?, Jak zostało oddane tło?, Czy artysta umieścił na portrecie wiele szczegółów?, Czy praca jest bardzo kolorowa?, Które fragmenty obrazu zostały oddane najdokładniej?, Jak określiłbyś uczucia łączące sportretowane postaci?, Poprzez co najwyraźniej ujawniają się te uczucia?
| Lp. | Pytania | Hasła |
|---|---|---|
| 1. | Kto został przedstawiony na portrecie? | |
| 2. | Jak rozmieszczono postaci? | |
| 3. | Jak została przedstawiona postać kobieca? | |
| 4. | Jak została ukazana postać dziecka? | |
| 5. | Jak zostało oddane tło? | |
| 6. | Czy artysta umieścił na portrecie wiele szczegółów? | |
| 7. | Czy praca jest bardzo kolorowa? | |
| 8. | Które fragmenty obrazu zostały oddane najdokładniej? | |
| 9. | Jak określiłbyś uczucia łączące sportretowane postaci? | |
| 10. | Poprzez co najwyraźniej ujawniają się te uczucia? |
Opisz obraz Stanisława Wyspiańskiego, udzielając odpowiedzi na przykładowe pytania z ćwiczenia 7.
We wspomnianym powyżej katalogowym typie opisu dzieła najistotniejsze są wszystkie dane na temat każdej pracy. Poza nim można wyróżnić również opis formalny – analiza kompozycji dzieła, podczas której określamy miejsca na płaszczyźnie, plany i kierunki kompozycji oraz ikonograficzny – należy tu uwzględnić całą 'treść' przedstawienia, motywy, które można wskazać w pracach artystycznych.
Dla odbiorcy niezwykle istotne jest jego spotkanie z dziełem sztuki; wyrażenie własnych przemyśleń, odczuć, emocji, które towarzyszyły mu podczas kontaktu z nim. Jest to etap najbardziej osobistego zbliżenia się oglądającego do obrazu czy rysunku.
Macierzyństwo namalowane
Przeczytaj opis pierwszego z cyklu obrazów Stanisława Wyspiańskiego
z 1904 r. zatytułowanego 'Macierzyństwo'. Podaj, jakie barwy wykorzystał artysta do oddania tej sceny.
Macierzyństwo, piękny i nieznany pastel WyspiańskiegoObraz, ukazujący żonę artysty Teodorę gestem pełnym matczynej miłości tulącą w ramionach najmłodszego synka, Stasia, wpisuje się w rozbudowaną serię przedstawień ze scenami macierzyństwa. Motyw matki karmiącej niemowlę bądź przytulającej je do piersi pojawia się w twórczości Wyspiańskiego wraz z przyjściem na świat własnego potomstwa artysty. W dawnych katalogach obrazy o tej tematyce występują pod różnie brzmiącymi tytułami: Matka karmiąca dziecko, Dziecko przy piersi, Matka karmiąca, Matka i dziecko, Macierzyństwo. W tych intymnych scenach niemal zawsze występuje Teodora Wyspiańska karmiąca starszego synka Mietka (ur. 1899) lub najmłodszego Stasia (ur. 1901). Natomiast w rozwiązaniach kompozycyjnych Wyspiański pozwala sobie na śmiałe kadrowania, ograniczając niekiedy pole obrazowe do ujęcia samego niemowlęcia przy piersi, uniemożliwiając tym zabiegiem identyfikację matki. […]
Artystycznym wyrazem zachwytu Wyspiańskiego nad objawami bezinteresownej matczynej miłości było wiele przedstawień żony z najmłodszym synkiem, które namalował w 1902 i w 1904. Jednym z takich obrazów jest ta efektowna kompozycja, ukazująca utrudzoną kobietę usiłującą uśpić w ramionach rozkapryszone dziecko. Zmęczenie rysujące się na twarzy Teodory wydobył artysta delikatnym modelunkiemmodelunkiem i mistrzowskim rozkładem światła. Podkreślił je również zestawieniem z płomienną barwą korali i chusty, spod której opadają na czoło niesforne kosmyki włosów. Natomiast małego chłopca o wielkich błękitnych oczach i kapryśnie zaciśniętych ustach, spowitego w suto sfałdowaną koszulkę, przedstawił w desperackim zmaganiu z nadchodzącym snem. Rozwiązanie kolorystyczne całości oparł na kontraście gorącej gamy czerwieni i ugrówugrów z chłodnym błękitem i różem. W tej scenie urzeka także charakterystyka postaci oraz naturalność ich póz i gestów.
Źródło: Elżbieta Charazińska, Macierzyństwo, piękny i nieznany pastel Wyspiańskiego, dostępny w internecie: http://www.wyspianski.mnw.art.pl/macierzynstwo.html [dostęp 26.09.2021].
Na podstawie przeczytanego tekstu określ prawdziwość następujących stwierdzeń.
- Wyspiański zaczął malować portrety matki z dzieckiem, kiedy został ojcem.
- Malarz często portretował swoją żonę z córeczkami.
- Wiele przedstawień żony z najstarszym synkiem powstało w 1902 i 1904 roku.
- Artysta potrafił oddać na obrazie zmęczenie matki usypiającej dziecko.
- Kolorystyka obrazu została oparta na harmonijnym zestawieniu barw.
- Postaci na obrazie zostały ujęte w sztywnych pozach.
Podaj, w jakich sytuacjach Wyspiański uwieczniał na obrazach żonę z dziećmi.
Wyjaśnij, za pomocą jakich efektów malarskich artysta podkreślił na obrazie zmęczenie żony. Przyjrzyj się obrazowi i wskaż te efekty.
Na podstawie opisu powyższego obrazu z 1904 r. pt. 'Macierzyństwo' oraz dostępnych źródeł informacji napisz, za pomocą jakich efektów malarskich artysta podkreślił w dziele zmęczenie żony.
1. Za pieniądze, 2. Za naukę, 3. ceruszkę, 4. Eksperyment, 5. Powtarzanie, 6. Potrzeba, 7. Czytanie jest matką wynalazków.
1. Za pieniądze, 2. Za naukę, 3. ceruszkę, 4. Eksperyment, 5. Powtarzanie, 6. Potrzeba, 7. Czytanie jest matką wiedzy.
1. Za pieniądze, 2. Za naukę, 3. ceruszkę, 4. Eksperyment, 5. Powtarzanie, 6. Potrzeba, 7. Czytanie wszystkiego dostanie, prócz ojca i matki
Uczucie wyrażone gestem
Czy zwróciłeś uwagę, w jaki sposób matka trzyma swojego małego synka na obrazach Wyspiańskiego? Gest ramion obejmujących dziecko mówi o matczynej miłości i chęci zapewnienia mu bezpieczeństwa. Co, bez użycia słów, można przekazać innym ludziom za pomocą gestów naszych rąk?
Co mówią gesty rąk?– Mocny i energiczny uścisk dłoni sprawia wrażenie osoby silnej i statecznej – jest to człowiek ze zrównoważonym charakterem, szczery i bez kompleksów. – Lekki uścisk dłoni oznacza, że rozmówca nie jest pewny siebie i brakuje mu odwagi w podejmowaniu decyzji. Lekki uścisk cechuje też ludzi podejrzliwych, jednak gdy uda nam się zjednać ich zaufanie, to mamy w nich bardzo oddanych przyjaciół czy pracowników. […] – Skrzyżowanie rąk na piersiach to wyraz postawy negatywnej lub obronnej, osoba taka nie czuje się pewnie i bezpiecznie lub też nie zgadza się z tym, co mówi rozmówca. Im wyżej są trzymane ręce, tym gorszy jest humor tej osoby.
– Trzymanie rąk za plecami, podniesiona głowa i wypięta pierś – ten gest świadczy o dużej pewności siebie i poczuciu bezpieczeństwa. […] – Siedzenie z rękoma założonymi za głową i skrzyżowanymi nogami oznacza dużą pewność siebie, komfort psychiczny i przewagę nad rozmówcą, poczucie dominacji.
– Stukanie palcami w stół oznacza zniecierpliwienie; osoba ta może być sfrustrowana, zdenerwowana lub znudzona przeciągającym się tematem rozmowy i czeka na jej zakończenie. […]
– Ręce w kieszeniach, a kciuk na zewnątrz jest prezentowaniem siły psychicznej i pewności siebie. Osoba taka jest gotowa na niespodziewane wyzwania i nie obawia się trudności.
– Ręce wsunięte do tylnych kieszeni – taką pozycję przyjmuje osoba ambitna, ale przez swoją skromność pozbawiona siły przebicia.
– Zacieranie rąk to oczekiwanie na pomyślne wiadomości.
– Poprawianie, układanie włosów – brak pewności siebie, brak poczucia bezpieczeństwa.
– Stukanie się w brodę – próba podjęcia decyzji, szukanie wyjścia z trudnej sytuacji.
– Obgryzanie paznokci – brak poczucia bezpieczeństwa, zdenerwowanie, niepewność.Źródło: Co mówią gesty rąk?, dostępny w internecie: http://www.gesty.com.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=13&Itemid=20) [dostęp 9.10.2021].
Przywołaj inne sposoby komunikowania treści za pomocą gestów.
Wyjaśnij, dlaczego język niewerbalny jest tak ważny.
Zadaniowo
Stanisław Wyspiański stworzył wiele pasteli, na których uwiecznił swoją żonę wraz z dziećmi – Stasiem, Mietkiem, Helenką. Wybierz dwa z nich i zastanów się, co je łączy. Swoją odpowiedź uzasadnijuzasadnij.
Stanisław Wyspiański stworzył wiele pasteli, na których uwiecznił swoją żonę wraz z dziećmi – Stasiem, Mietkiem, Helenką. Skorzystaj z powyższych opisów obrazów, wybierz dwa z nich i zastanów się, co je łączy.
Uczucie macierzyńskiej miłości do dziecka może być wyrażane w sztuce i literaturze na różne sposoby. Michał Anioł uwiecznił je w rzeźbie Pieta, Konstanty Ildefons Gałczyński w wierszu Spotkanie z matką, Józef Ratajczak w utworze Mama czy Anna Świrszczyńska w liryku Jak kochać mamę. Określ, w jaki sposób przywołani twórcy wyrazili to uczucie.
Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji. Słowa klucze: Stanisław Wyspiański, pastel, uczucia w malarstwie, emocje, macierzyństwo.