Obraz przedstawia mężczyznę i kobietę. Bohaterka malowidła znajduje się w saloniku, tuż przy otwartych drzwiach, w których stoi mężczyzna. Pochyla się w kierunku swego towarzysza, nadstawiając do pocałunku policzek. Jej prawa ręka spoczywa na klatce piersiowej mężczyzny. Niewiasta ma na sobie obszerną suknię, w lewej dłoni trzyma pasiasty szal, którego reszta spoczywa na małym stoliku. Mężczyzna stoi w przejściu do saloniku. Nachyla się ku kobiecie, całując ją w policzek. Prawą dłonią przytrzymuje jej nadgarstek. Ubrany jest w jasne spodnie, buty z kokardą, koszulę i okrycie wierzchnie. Na podłodze saloniku leży dywan. Po prawej stronie pomieszczenia widoczne są kolejne, lekko uchylone drzwi, za którymi znajdują się trzy kobiety. Nie widzą one sceny rozgrywającej się między mężczyzną i kobietą.
Obraz przedstawia mężczyznę i kobietę. Bohaterka malowidła znajduje się w saloniku, tuż przy otwartych drzwiach, w których stoi mężczyzna. Pochyla się w kierunku swego towarzysza, nadstawiając do pocałunku policzek. Jej prawa ręka spoczywa na klatce piersiowej mężczyzny. Niewiasta ma na sobie obszerną suknię, w lewej dłoni trzyma pasiasty szal, którego reszta spoczywa na małym stoliku. Mężczyzna stoi w przejściu do saloniku. Nachyla się ku kobiecie, całując ją w policzek. Prawą dłonią przytrzymuje jej nadgarstek. Ubrany jest w jasne spodnie, buty z kokardą, koszulę i okrycie wierzchnie. Na podłodze saloniku leży dywan. Po prawej stronie pomieszczenia widoczne są kolejne, lekko uchylone drzwi, za którymi znajdują się trzy kobiety. Nie widzą one sceny rozgrywającej się między mężczyzną i kobietą.
O pamięci miłości – Do M***
Pocałunek
Źródło: Jean-Honoré Fragonard, Skradziony pocałunek, olej na płótnie, Hermitage Museum, Sankt Petersburg, domena publiczna.
Romantyczna miłość jako uczucie wzniosłe, „kosmiczne” i przeciwstawione zimnemu rozumowi, odwołuje się do fatumj0000000DMB2v23_000tp001fatum. Romantyk powinien być nieszczęśliwy z miłości, a przynajmniej takie stwarzać pozory – dlatego jego uczuciowość często sprawia wrażenie teatralnej. W opisie romantycznych porywów serca istotną rolę odgrywają urywkowe wspomnienia. Są one tworzywem literackich portretów pamięciowych ukochanych osób – najczęściej utraconych, ale też na zawsze upamiętnionych.
Już wiesz
Sięgnij po dowolny zbiór aforyzmów na temat miłości i wynotuj kilka tych, które kojarzą ci się z romantyczną uczuciowością.
Przypomnij sobie podstawowe założenia sentymentalizmu.
Przygotuj skojarzenia związane z pojęciami: „pamięć”, „miłość”, „czas”.
R14hV9Jkalocm
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
j0000000DMB2v23_000tp001
fatum – nieodwracalny, nieuchronny los
j0000000DMB2v23_0000000N
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
Romantyczna miłość
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
RS896G3j7eOrm1
Obraz przedstawia troje ludzi w pozycji stojącej: dwóch mężczyzn i kobietę. Ich postaci widoczne są do wysokości ud. Kobieta ubrana jest w zwiewną suknię z przeźroczystym kołnierzykiem. Stoi pomiędzy dwoma mężczyznami, a bliżej niej stroi mężczyzna po prawej stronie obrazu. Obejmuje go ręką, która spoczywa na lewym ramieniu mężczyzny. Człowiek ten ubrany jest w surdut, na szyi ma fular, ręce trzyma splecione na brzuchu. Mężczyzna po drugiej stronie opiera się o pień drzewa. Ma na sobie czarny surdut i biały fular. Włosy ma krótkie, a grzywka zaczesana jest na lewą stronę twarzy. Jego prawa ręka schowana jest pod surdut, prawa dłoń splata się z prawą dłonią kobiety. W tle widoczne są drzewa. Wszystkie postaci wpatrują się w widza.
„Wir drei” [czyt. wir draj]
Źródło: Philipp Otto Runge, Nas troje, 1805, domena publiczna.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
Jednym z najważniejszych czynników kształtujących romantyczną uczuciowość był sentymentalizm. Romantycy – na wzór swoich literackich idoli, takich jak bohaterowie Cierpień młodego Wertera (1774) Johanna Wolfganga GoethegoJohanna Wolfganga GoethegoJohanna Wolfganga Goethego czy Nowej Heloizy (1761) Jeana Jacques’a RousseauJeana Jacques’a RousseauJeana Jacques’a Rousseau – postępowali w zgodzie z prawami serca. Czerpali z twórczości sentymentalnej wzory zachowań i cytaty na każdą życiową okazję. Uczynili z niej uniwersalny język, za pomocą którego się porozumiewali i nadawali głębszy sens otaczającej rzeczywistości. Literatura sentymentalna odgrywała rolę swatki: umożliwiała zarówno autorom, jak i opisywanym przez nich bohaterom zainicjowanie intymnego dialogu. Sentymentalne dzieła określały nową formę narracyjną dla związków miłosnych.
Johanna Wolfganga Goethego
Johanna Wolfganga Goethego – [czyt. johana wolfganga getego]
Jeana Jacques’a Rousseau
Jeana Jacques’a Rousseau – [czyt. żą żaka russo]
Ciekawostka
Specyfikę i konsekwencje romantycznej mody na sentymentalizm podsumował Stanisław Wasylewski:
Zapanowała masowa psychoza czułostkowości, epidemia łez, mania roztkliwiania się nad byle głupstwem. Dawne „spazmy modne” zastąpiono histerycznymi wybuchami płaczu. Szlochają nie tylko kobiety podczas lektury, aż książki butwieją z wilgoci; płaczą żołnierze w obozach, dyplomaci w gabinetach. [...] Jakaś polska wariatka, zresztą kuta na cztery nogi w interesach, odbędzie pielgrzymkę do grobu Petrarki we Włoszech, by zapłakać nad kościotrupkiem ukochanego kotka poety, albowiem zdechł przed 400 laty. Obowiązują czułostkowe minoderieminoderieminoderie w mowie potocznej, nieznośnie rozpieszczonej. [...] Sentymentalizm już od kolebki paczył, wynaturzał dusze, ucząc obłudnej ckliwości, zniekształcając przeżycia. Wychowywano przyszłych romantyków jak pod kloszem cieplarni na rośliny wątłe, egzotyczne, które powinny były zwiędnąć w twardym klimacie wieku. [...] Wiele złego wyrządził sentymentalizm. Odbierając młodym uczucie realnej rzeczywistości, nie zaprawiał do walki z trudnościami, lecz skazywał na śmieszące, bezpłodne marzycielstwo.
Stanisław Wasylewski, Życie polskie w XIX wieku, oprac. Zbigniew Jabłoński, Kraków 1962, s. 74–75.
Wraz z rozwojem romantyzmu sentymentalny model miłości podlegał pewnym zmianom. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć pogłębienie tragicznego wymiaru uczucia. Konfrontacja romantycznych marzeń o miłości idealnej z codziennością – komplikującą bądź uniemożliwiającą ich realizację w życiu – pozwoliła romantykom odkryć twórczy potencjał miłosnego cierpienia. Stało się ono synonimem piękna, wartością pożądaną i uszlachetniającą człowieka. Miłość nieszczęśliwa mogła być więc jednocześnie miłością spełnioną – w pięknie ułożonym spektaklu – dramacie życia:
„Bo słuchajcie i zważcie u siebie, Że według bożego rozkazu: kto nie doznał goryczy ni razu, Ten nie dozna słodyczy w niebie”.
minoderie
minoderie – wdzięczenie się, często w celu przypodobania się komuś
REU7YtaHK49591
Obraz przedstawia dwoje ludzi, mężczyznę i kobietę. Młoda kobieta znajduje się w pozycji półleżącej, siedzi na podłodze, jej plecy oparte są o łoże, ma zamknięte oczy. Jej głowa opada na łóżko, ma długie rude włosy. Jest w długiej sukni z bufiastymi rękawami. Na jej ciele spoczywa martwy mężczyzna. Góra jego stroju jest ciemna, spodnie jasne. Z pleców wystaje wbity w nie sztylet. Głowa mężczyzny opada na prawe ramę kobiety. W tle widoczne jest łóżko z biało‑złotą narzutą oraz ciemny mebel stojący obok, z lewej strony obrazu.
Paolo i Francesca
Źródło: Gaetano Previati, Paolo i Francesca, 1887, olej na płótnie, Accademia Carrara, Włochy, domena publiczna.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
Ciekawostka
Powyższy obraz przedstawia średniowieczną parę kochanków: Paola Malatestę i Franceskę da Rimini, którzy w czasach romantyzmu stali się niezwykle popularni. Tragiczną historię tych dwojga opisał Dante AlighieriDante AlighieriDante Alighieri w piątej pieśni Boskiej komedii. Zamężna FrancescaFrancescaFrancesca i PaoloPaoloPaolo, brat jej męża, oddali się raz „dla zabawy” wspólnej lekturze legend arturiańskich i, uległszy ich nastrojowi, zakochali się w sobie. Gdy mąż FranceskiFrancescaFranceski odkrył jej romans z PaolemPaoloPaolem, zamordował oboje.
Dante Alighieri
Dante Alighieri – [czyt.: dante aligieri]
Francesca
Francesca – [czyt.: franczieska]
Paolo
Paolo – [czyt.: paulo]
Słownik literatury polskiej XIX wiekuMarta Piwińska
Marta PiwińskaSłownik literatury polskiej XIX wieku
Romantyzm uważa za wartość samo doświadczenie miłości niezależnie od tego, czy przynosi ono szczęście, czy nieszczęście, a sztuka przedstawia zwłaszcza miłość prowadzącą do zguby. Romantyzm bowiem programowo oddziela miłość od tradycyjnie wiązanych z nią pojęć szczęścia, powodzenia życiowego, realizacji planów „ułożenia sobie życia” i satysfakcji erotycznej. […] Skierowana jest przeciw moralności tradycyjnej, wiążącej uczucie między kobietą a mężczyzną z małżeństwem, i przeciw opartej na naturze, XVIII‑wiecznej libertyńskiej filozofii miłościlibertyńska filozofia miłościlibertyńskiej filozofii miłości. Jest „szalona” nie dlatego, że nie liczy się z przeszkodami i rozsądkiem, lecz że stanowi jeden z głównych argumentów w romantycznej polemice z racjonalistyczną filozofią życia. Jest „nieszczęśliwa”, choć wzajemna, prowadzi do katastrofy […]. Jest zwykle platonicznaplatonicznaplatoniczna, choć zmysłowa, „niewinna” i „jedyna” przeciw teorii i praktyce swobody erotycznej XVIII w. Uznana za najwyższe i graniczące z ekstazą religijną doświadczenie, niezwykła i „święta” – przeciwstawia się w ten sposób myśli, która miłość, rozumianą jako erotyczne spełnienie, zrównuje z innymi naturalnymi potrzebami człowieka. Przez filozofię miłości styl romantyczny dowodzi swego indywidualizmuindywidualizmindywidualizmu, spirytualizmuspirytualizmspirytualizmu, irracjonalizmuirracjonalizmirracjonalizmu.
[…] Temat miłości w romantyzmie nie zawsze musi się łączyć z wątkiem romansowym – co jest jedną z najbardziej oryginalnych i charakterystycznych cech stylu. Podejmowany bywa jako tęsknota do miłości idealnej i doskonałej, której przedmiotem jest postać wymarzona lub utracona. […] Aby nadać doświadczeniu miłości szczególną intensywność i odmienność od powszechnie znanych uczuć, bohaterowie romantyczni, podobnie jak Werter, programowo podsycają miłosne cierpienia, wybierając kobiety zaręczone z innym lub zamężne. Świadomie zamieniają swe uczucia w „pasję” — w namiętne, wszechogarniające, absolutne przeżycie, które staje się rodzajem ekstatycznego męczeństwa, czymś podobnym do stanów ekstazy religijnej. Programowa platoniczność romansu stanowi subtelnie wyspekulowaną torturę.
j0000000DMB2v23_00000_BIB_002 Źródło: Marta Piwińska, Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa: Miłość romantyczna., Warszawa 1991, s. 546–550.
indywidualizm - poczucie niezależności i odrębności osobistej oraz dążenie do zachowania własnych poglądów; pogląd typowy dla kultury intelektualnej romantyzmu, przywiązujący najwyższą wagę moralną do wewnętrznego życia uczuciowego jednostki
spirytualizm
spirytualizm – stanowisko w ontologii, według którego rzeczywiste są jedynie podmioty duchowe lub psychiczne
irracjonalizm
irracjonalizm – pogląd filozoficzny głoszący, że rzeczywistość jest niedostępna poznaniu racjonalnemu; również kierowanie się wiarą, instynktem, intuicją
libertyńska filozofia miłości
libertyńska filozofia miłości – dla libertynów miłość jest grą, którą prowadzi się według ustalonych reguł; uczucia kryją się za wymówkami, intrygami, wrażliwość serca jest pojęciem obcym
Po przeczytaniu tekstów Stanisława Wasylewskiego i Marty Piwińskiej wykonaj polecenia i odpowiedz na pytania:
Polecenie 1
Wyjaśnij, czy zgadzasz się z cytowaną wypowiedzią Stanisława Wasylewskiego na temat sentymentalizmu. Uzasadnij swoje stanowisko.
R1SB2oWDRQEH7
(Uzupełnij).
RawEDzgoe15fq
Ćwiczenie 1
Zaproponuj własną hierarchię wymienionych poniżej cech romantycznej miłości Elementy do uszeregowania: 1. b, 2. b, 3. b
Zaproponuj własną hierarchię wymienionych poniżej cech romantycznej miłości Elementy do uszeregowania: 1. b, 2. b, 3. b
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
Wyjaśnij, jaki jest związek miłości romantycznej ze szczęściem, powodzeniem życiowym i realizacją planów „ułożenia sobie życia”.
RlnT9882hGb1l
(Uzupełnij).
Zastanów się, czy bohaterowie literaccy, którzy jej doświadczali, byli ludźmi szczęśliwymi i ustatkowanymi.
Miłość romantyczna niewiele miała wspólnego z powodzeniem życiowym, realizacją planów i „ułożeniem sobie życia”. Była to bowiem miłość raczej nieszczęśliwa, z jakiś powodów niespełniona, choć często odwzajemniona, prowadząca do zguby, występowała w opozycji do moralności tradycyjnej.
Polecenie 2
Stwórz definicję pojęcia „nieszczęśliwa miłość”.
R1bN3UqxOy9Io
(Uzupełnij).
Polecenie 3
W IV części Dziadów Gustaw wypowiada słowa: „Gdy na dziewczynę zawołają: żono!/ Już ją żywcem pogrzebiono!”. Zinterpretuj je, odnosząc się do przeczytanego tekstu o miłości romantycznej.
RqWvZFFtiPCTv
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 3
RpJ7m7XFnIxoa1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Odwołując się do swojej wiedzy na temat literatury i kultury różnych epok, połącz w pary imiona słynnych kochanków. Określ, które z poniższych związków są, twoim zdaniem, najbliższe romantycznej idei miłości. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000000DMB2v23_000tp002
Adam Mickiewicz, Dziady, cz. II, [w:] tegoż, Utwory dramatyczne, Warszawa 1982, s. 18.
j0000000DMB2v23_00000029
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
Adam i Maryla
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
RJ0a5AYpj2gvb1
Obraz przedstawia dwór i oficynę. Na pierwszym planie znajduje się staw, za nim po prawej stronie widać parterowy budynek dworu, z gankiem z czterema kolumnami, nakrytym dachem. Po lewej stronie stoi oficyna. Bardziej okazała niż dwór, na wysokim podmurowaniu, z gankiem z czterema kolumnami, na których umieszczony jest balkon, a nad nim facjatka. Pomiędzy budynkami w oddali widać niewyraźnie kolejne zabudowania. Wokół pagórkowaty teren jest porośnięty trawą i licznymi drzewami.
Rysunek przedstawia młodego mężczyznę. Jego lekko wywijające się na końcach włosy są zaczesane na lewą stronę. Mężczyzna ma duże migdałowe oczy, regularne brwi. Ubrany jest we frak i białą koszulę, a jej wysoki i sztywny kołnierz owinięty został apaszką.
Portret Adama Mickiewicza
Źródło: a. nn., Adami Mickiewicz, 1823, akwarela, domena publiczna.
Wiersz Do M*** Adam Mickiewicz napisał prawdopodobnie w 1823 roku. Przyjmuje się, że utwór adresowany był do Maryli Puttkamerowej (właśc. Marianny Ewy Wereszczakówny), którą poeta poznał podczas swojej pierwszej wizyty w Tuhanowiczachj0000000DMB2v23_000tp003Tuhanowiczach, w 1820 roku. Wereszczakówna była wówczas zaręczona z hrabią Wawrzyńcem Puttkamerem, z którym wzięła ślub w 1821 roku.
Opowieść o Gustawie i Maryli, czyli Teatr, życie i literaturaMarta Zielińska
Marta ZielińskaOpowieść o Gustawie i Maryli, czyli Teatr, życie i literatura
R11EIHVdb0zW11
Obraz przedstawia portret młodej kobiety. Dziewczyna ma na sobie jasną sukienkę odciętą pod biustem, z bufiastymi, krótkimi rękawami. Przez jej lewe ramię przewieszony jest niebieski szal. Twarz niewiasty jest pociągła, mała, najbardziej wyrazistą jej częścią są duże, niebieskie oczy. Wyraziste, ciemne, choć dość cienkie brwi uwydatniają ich kolor. Włosy kobieta ma związane w koka na czubku głowy, po bokach twarz okalają loki.
Maryla z Wereszczaków Puttkamerowa
Źródło: Louis von Schorn, domena publiczna.
Kiedy w sierpniu zjawił się tam [w Tuhanowiczach – przyp. red.] z Zanemj0000000DMB2v23_000tp004Zanem, ukazały mu się na kształt raju, cudu, w który przestał już wierzyć. Że się spełni. [...] To była miłość od pierwszego wejrzenia. [...]. Obojgu chodziło [...] o dramatyczną, by nie powiedzieć wprost – nieszczęśliwą miłość. Niemożliwą miłość. Pod tym względem dobrali się rzeczywiście doskonale. Każdy ideał ma to do siebie, że jest nieosiągalny, nie da się go sprowadzić na ziemię i wpleść w ziemski porządek rzeczy. [...] Nie groził im ślub, swaty, intercyzy, a potem nudna małżeńska powszedniość. [...] W tych warunkach mogła się właśnie narodzić miłość czysta, romantyczna, bezinteresowna, oderwana od wszelkiej prozy życia. Absolutne, nieskażone niczym porozumienie dwóch bratnich dusz. Jak w teatrze. [...] Gdyby nie było Puttkamera, czy gdyby się wycofał, panna Wereszczakówna mogłaby łatwo stać się „panną W.”. Bo wypadłaby z roli napisanej przez „zbójeckie romansej0000000DMB2v23_000tp005zbójeckie romanse”, a wpadłaby w inną, całkiem prozaiczną rolę panny na wydaniu.
j0000000DMB2v23_00000_BIB_004 Źródło: Marta Zielińska, Opowieść o Gustawie i Maryli, czyli Teatr, życie i literatura, Warszawa 1989, s. 34–39.
Kulminacja romansu przypada na jesień 1822 roku. Wówczas Mickiewicz napisał do – zamężnej już – Maryli list, w którym padły słowa: „Moja najdroższa, jedyna! nie widzisz przepaści, nad którą stoimy!”. Ponieważ Puttkamerowa nie mogła znieść rozstania z poetą, próbowała popełnić samobójstwo, natomiast Mickiewicz nosił się z zamiarem zabicia męża ukochanej. Z czasem drogi tych dwojga rozeszły się na zawsze, ale czy można powiedzieć, że uczucie ich łączące nie przetrwało próby czasu?
Po przeczytaniu tekstu Marty Zielińskiej wykonaj polecenia i odpowiedz na pytania:
Ćwiczenie 4
Ustal, jaką rolę w relacji Adama Mickiewicza i Maryli Wereszczakówny odegrała literatura. Zapisz swoją odpowiedź poniżej.
RkfNAeLhJPFGn
(Uzupełnij).
Zastanów się, skąd młodzi ludzie, tacy jak Maryla czy Mickiewicz, czerpali wzorzec miłości romantycznej.
Maryla i Adam żyli w czasach, gdy bogactwo uczuć wewnętrznych stanowiło przedmiot zainteresowań człowieka. Ona – jako młoda i wrażliwa kobieta – miała serce przesiąknięte tkliwymi, sentymentalnymi wierszami, utworami, w których miłość romantyczna była uczuciem wszechogarniającym i zniewalającym. Dlatego, mimo iż była zaręczona, oddała się sentymentalnemu porywowi i obdarzyła uczuciem poetycznym pięknego i młodego studenta. On również dał się porwać, na wzór romantycznych kochanków literackich, uczuciu z gruntu zdanemu na nieszczęście i prowadzącemu do zguby.
Ćwiczenie 5
Wyjaśnij, dlaczego Marta Zielińska porównała związek Adama Mickiewicza i Maryli Wereszczakówny do teatru.
RHWkDfz4noAr3
(Uzupełnij).
Teatr jest miejscem, w którym aktorzy odgrywają role, biorą udział w przedstawieniu.
Maryla i Adam niejako odgrywali swą romantyczną miłość. Oboje wcielili się w role nieszczęśliwych kochanków, realizując model miłości romantycznej, zdanej na niepowodzenie, ale potężnej i zniewalającej.
Polecenie 4
Puść wodze wyobraźni i scharakteryzuj postać Adama Mickiewicza z czasów, gdy poznał on Marylę.
R18C9lOokU2H8
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 6
Przygotuj krzyżówkę, której hasła i pytania będą związane z historią Adama i Maryli. Zapoznaj się z samouczkiem, by dowiedzieć się, jak stworzyć krzyżówkę.
RgQjng7YhgPbB
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6
Napisz list od jednego z kochanków do drugiego. Postaraj się zachować odpowiedni styl. Swoją pracę zapisz poniżej.
R1E2B2Ty4dgZW
(Uzupełnij).
j0000000DMB2v23_000tp005
określenie to pochodzi z IV części Dziadów i zostaje użyte przez Gustawa w odniesieniu do zgubnego wpływu książek czytanych przez bohatera w młodości (m.in. Cierpień młodego Wertera i Nowej Heloizy)
j0000000DMB2v23_000tp004
Tomasz Zan (1796–1855) – przyjaciel Adama Mickiewicza, filomata
j0000000DMB2v23_000tp003
Tuhanowicze – wieś na Białorusi, obecnie Korczowa
j0000000DMB2v23_00000048
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
„Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił”
Miłość romantyczna nierozerwalnie wiązała się ze stratą, tęsknotą i pamięcią. Wspomnienie utraconej osoby, rozpamiętywanie i upamiętnianie przeżytych z nią chwil umożliwiało romantykom symboliczny powrót do minionych zdarzeń. W ten sposób nieobecne postaci uobecniały się na nowo i ze zdwojoną siłą (serca i pamięci) – w słowach.
RorBxYoPjIBzv
Obraz przedstawia portret młodej kobiety. Dziewczyna ma na sobie jasną sukienkę odciętą pod biustem, z bufiastymi krótkimi rękawami. Za paskiem pod biustem wciśnięta jest gałązka. Twarz niewiasty jest drobna, najbardziej wyrazistą jej częścią są duże oczy, które patrzą w bok. Włosy kobieta ma związane w kok na czubku głowy, po bokach twarz okalają loki. Obraz jest elementem metalowej zawieszki.
Miniatura należąca do Adama Mickiewicza. Portret Marii z Wereszczaków hr. Puttkamerowej
Źródło: Karl Ditz lub Jan Damel, Maria Wereszczakówna, domena publiczna.
RVTU65XFMUb8C
Agnieszka Podsiadlik czyta tekst Adama Mickiewicza, Do M***
Agnieszka Podsiadlik czyta tekst Adama Mickiewicza, Do M***
Adam Mickiewicz, Do M***, czyta Agnieszka Podsiadlik
Adam Mickiewicz, Do M***, czyta Agnieszka Podsiadlik
licencja: CC BY-SA 3.0
Agnieszka Podsiadlik czyta tekst Adama Mickiewicza, Do M***
RapSmLU3i7nfu
Fotografia przedstawia kartę zapisaną odręcznym pismem. Litery są pochylone na prawą stronę, pismo jest ładne, czytelne. Na poszarzałej kartce odbijają się litery z drugiej strony.
Adam Mickiewicz, Do M*** (rękopis)
Źródło: a. nn., domena publiczna.
Do M***Adam Mickiewicz
Adam MickiewiczDo M***
Precz z moich oczu!... posłucham od razu, Precz z mego serca!... i serce posłucha, Precz z mej pamięci!... nie tego rozkazu Moja i twoja pamięć nie posłucha.
Jak cień tym dłuższy, gdy padnie z daleka, Tym szerzej koło żałobne roztoczy... Tak moja postać, im dalej ucieka, Tym grubszym kirem twą pamięć pomroczy.
Na każdym miejscu i o każdej dobie, Gdziem z tobą płakał, gdziem się z tobą bawił, Wszędzie i zawsze będę ja przy tobie Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił.
Czy zadumana w samotnej komorze Do arfy zbliżysz nieumyślną rękę, Przypomnisz sobie: właśnie o tej porze Śpiewałam jemu tę samę piosenkę.
Czy grając w szachy, gdy pierwszymi ściegi Śmiertelna złowi króla twego matnia, Pomyślisz sobie: tak stały szeregi, Gdy się skończyła nasza gra ostatnia.
Czy to na balu w chwilach odpoczynku Siędziesz, nim muzyk tańce zapowiedział, Obaczysz próżne miejsce przy kominku, Pomyślisz sobie: on tam ze mną siedział.
Czy książkę weźmiesz, gdzie smutnym wyrokiem Stargane ujrzysz kochanków nadzieje, Złożywszy książkę z westchnieniem głębokiem Pomyślisz sobie: ach! to nasze dzieje...
A jeśli autor po zawiłej probie Parę miłośną na ostatek złączył, Zagasisz świecę i pomyślisz sobie: Czemu nasz romans tak się nie zakończył?...
Wtem błyskawica nocna zamigoce: Sucha w ogrodzie zaszeleszczy grusza I puszczyk z jękiem w okno zatrzepioce... Pomyślisz sobie, że to moja dusza.
Tak w każdym miejscu i o każdej dobie, Gdziem z tobą płakał, gdziem się z tobą bawił, Wszędzie i zawsze będę ja przy tobie, Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił.
j0000000DMB2v23_00000_BIB_005 Źródło: Adam Mickiewicz, Do M***, [w:] Adam Mickiewicz, Wybór poezyj, t. 1, oprac. Czesław Zgorzelski, Wrocław 1997, s. 211–213.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
Ćwiczenie 7
RaizSCRlH60xH1
zadanie interaktywne
Wskaż, które z poniższych pojęć odnoszą się do utworu Do M***.
liryka bezpośrednia
erotyk
ballada
tren
oda
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Rfq3J37jWgvhQ
Ćwiczenie 8
Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Podmiot liryczny w wierszu Do M*** porównuje swoją postać do 1. błyskawicy, 2. burzy, 3. cienia, 4. promienia, 5. mroku.
Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Podmiot liryczny w wierszu Do M*** porównuje swoją postać do 1. błyskawicy, 2. burzy, 3. cienia, 4. promienia, 5. mroku.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 9
Udowodnij, że rozmowę, którą prowadzi podmiot liryczny w wierszu, można nazwać wyimaginowanym dialogiem z ukochaną.
R1Kwoh4nwDLNj
(Uzupełnij).
Dialog to rozmowa co najmniej dwóch osób.
Początek utworu sugeruje wymianę zdań między kochankami: Precz z moich oczu!... posłucham od razu Precz z mego serca!... i serce posłucha, Precz z mej pamięci!... nie tego rozkazu Moja i twoja pamięć nie posłucha. Jedna wypowiedź naśladuje żądania ukochanej, druga jest formą odpowiedzi kochanka. W ostatnim wersie tej strofy podmiot liryczny wskazuje na rozmówców: moja i twoja pamięć...
Ćwiczenie 10
Wytłumacz, jakie znaczenie dla ekspresji utworu ma zastosowanie powtórzenia (w formie trybu rozkazującego):
„Precz z moich oczu!”, „Precz z mego serca!”, „Precz z mej pamięci!”.
Określ, jakie uczucia podmiotu lirycznego wyraża.
Rrn6I0xspRVzI
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na tryb rozkazujący i zastanów się, jaką pełni funkcję. Powtórzenie to zabieg stylistyczny polegający na wielokrotnym użyciu tego samego elementu językowego. Jego celem jest m.in. podkreślenie znaczenia, zwiększenie ekspresji.
Podmiot liryczny używa powtórzenia dla podkreślenia ekspresji targających jego duszą uczuć. W wyimaginowanym dialogu próbuje pogodzić się z odrzuceniem ukochanej. W utworze występuje wyliczenie, podmiot liryczny wyraża przekonanie, że może wyrzucić ukochaną z serca, nie widzieć jej, ale nie może i nie chce o niej zapomnieć. Podmiot liryczny odczuwa wzburzenie, ale i miłość, jest zdeterminowany, by nie wyrzucać tkliwych wspomnień o ukochanej z pamięci, gdyż to jest ponad miarę jego możliwości.
Polecenie 5
Ustal, jakie znaczenie dla uczuć podmiotu lirycznego ma pamięć o ukochanej. W tym celu:
opisz sceny wspomnień i ich funkcję w tekście;
omów obraz utraconej kobiety.
RnPDWgUoe0C1n
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 11
Wymień zastosowane w utworze powtórzenia i paralelizmy, a następnie określ ich funkcję w tekście.
R1H82IK3WGV0W
(Uzupełnij).
Powtórzenie to zabieg stylistyczny polegający na wielokrotnym użyciu tego samego elementu językowego. Jego celem jest, m.in. podkreślenie znaczenia, zwiększenie ekspresji. Paralelizm to tożsamość lub podobieństwo treściowe (znaczeniowe) bądź kompozycyjne kilku analogicznych segmentów utworu literackiego (zdań, wersów, strof, itp.). Jego celem jest podkreślenie podobieństw lub wyeksponowanie przeciwstawień pewnych elementów treści.
Zastosowane w utworze powtórzenia i paralelizmy to np.: anafora Precz..., która pełni funkcję wyimaginowanego żądania ukochanej, by usunąć ją z serca, oczu i pamięci. Przysłówek precz ma charakter ekspresywny, wyraża silne uczucia podmiotu lirycznego, jest jednocześnie żądaniem, które nie może być spełnione. Powtórzenie podkreśla ból spowodowany rozstaniem i uwypukla tragiczne położenie kochanka. Nie może on bowiem usunąć ukochanej z pamięci. Powtórzenie w obrębie zdania: Na każdym miejscu i o każdej dobie podkreśla wszechobecność wspomnień o ukochanej, które wypełniają całą duszę i jestestwo podmiotu lirycznego. Każda chwila spędzona z ukochaną wyryła trwały ślad w jego sercu i duszy. Wszystkie sceny, które przywołuje w pamięci podmiot liryczny, skonstruowane są w podobny sposób, zaczynają się powtórzeniem: czy to. Podkreśla to dramatyzację monologu lirycznego, nadaje niezwykłą ekspresję jego słowom, potęguje ładunek emocjonalny.
Ćwiczenie 12
Wyjaśnij, na czym polega zastosowanie w utworze zabiegu dramatyzacji monologu lirycznego.
R1I3tXUWSL6GN
(Uzupełnij).
Dramatyzacja w tym to nadanie tekstowi literackiemu formy utworu dramatycznego (który w płaszczyźnie językowej odznacza się dominacją dialogu).
Dramatyzacja w utworze polega na zastosowaniu dialogizacji. Wyimaginowany dialog z ukochaną podkreśla emocjonalność treści.
Ćwiczenie 13
Zinterpretuj, odnosząc się do wiersza Adama Mickiewicza, słowa Michała Pawła Markowskiegoj0000000DMB2v23_000tp006Michała Pawła Markowskiego: Przejście z nieobecności do obecności dokonuje się po kładce języka.
R1Z2vIMpq2nu2
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na środki językowe, dzięki którym autor przechodzi od „nieobecności” do „obecności” ukochanej w życiu i pamięci podmiotu lirycznego.
W utworze Do M*** Adam Mickiewicz przestawia dwa światy podmiotu lirycznego – ten w którym był on z ukochaną i ten, w którym jej nie ma. Dzięki zastosowanym środkom językowym „nieobecność” i „obecność” przechodzą płynnie jedna w drugą, np. w pierwszej strofie podmiot liryczny tak formułuje wypowiedź, że każdy kolejny wers jest przejściem z „obecności” w „nieobecność”: „Precz z moich oczu!... posłucham od razu Precz z mego serca!... i serce posłucha, Precz z mej pamięci!... nie tego rozkazu Moja i twoja pamięć nie posłucha”. W pierwszym wersie podmiot liryczny zostaje odrzucony przez ukochaną fizycznie, ma odejść, by kobieta nie musiała na niego patrzeć; w kolejnym wyrzuca obraz ukochanej z serca, w paralelnych zdaniach przeszedł więc autor od obecności do nieobecności, by w kolejnym wersie znów przejść w obecność, gdyż podmiot liryczny zachowa ukochaną w pamięci. Podobne zabiegi językowe zostały zastosowane w całym utworze, np. we fragmencie: „Tak w każdym miejscu i o każdej dobie, Gdziem z tobą płakał, gdziem się z tobą bawił, Wszędzie i zawsze będę ja przy tobie, Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił”. W ostatniej strofie występują wyliczenia i powtórzenia. Podmiot liryczny przywołuje miejsca i czas, gdy był z ukochaną, choć teraz już nie jest, by chwilę później podkreślić, że cząstka jego duszy dalej będzie trwała przy kobiecie, którą kochał.
Polecenie 6
Zastanów się i odpowiedz, jak inaczej nazwać ból rozstania i w jaki sposób go łagodzić. Zdecyduj, czy ucieczka w świat myśli i wspomnień jest dobrym rozwiązaniem w takiej sytuacji. Nadaj swojej wypowiedzi kształt poetycki.
R1cBERmpf5qDj
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 14
Zacytuj fragment wiersza, do którego odnosi się poniższa ilustracja, a następnie wyjaśnij symbolikę gry w zastosowanym przez autora porównaniu.
R1awdzTmX5q4G
(Uzupełnij).
Symbol to środek stylistyczny, który poza znaczeniem dosłownym, posiada różną liczbę znaczeń ukrytych.
Fragment wiersza, który odnosi się do poniższej ilustracji to: „Czy grając w szachy, gdy pierwszymi ściegi Śmiertelna złowi króla twego matnia, Pomyślisz sobie: tak stały szeregi, Gdy się skończyła nasza gra ostatnia”.
Gra ma tutaj symboliczne znaczenie, jest bowiem nie tylko wspomnieniem rozgrywki szachów, wskazuje również na grę toczącą się między kochankami, a dotyczącą ich związku. Odrzucenie ukochanej jest niczym innym jak grą, udawaniem żądania odejścia, wyrzucenia z pamięci wspólnych chwil, gdy w rzeczywistości jej serce wcale tego nie chce.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
RuGHDJ4nMMkDu11
Zdjęcie przedstawia planszę do gry w szachy. Po przeciwnych stronach na białych i czarnych polach rozstawione są pionki. W centralnej części planszy, naprzeciw siebie stoją dwa pionki, w grze symbolizujące króla.
Dopasuj do fragmentów znanych utworów romantycznych te fragmenty wiersza Do M***, które korespondują z ich treścią. Wynotuj słowa klucze, które ułatwiły ci dokonanie wyboru.
Czy książkę weźmiesz, gdzie smutnym wyrokiem<br>Stargane ujrzysz kochanków nadzieje,<br>Złożywszy książkę z westchnieniem głębokiem,<br>Pomyślisz sobie: ach! to nasze dzieje..., Tak w każdym miejscu i o każdej dobie,<br>Gdziem z tobą płakał, gdziem się z tobą bawił,<br>Wszędzie i zawsze będę ja przy tobie,<br>Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił., Wtem błyskawica nocna zamigoce:<br>Sucha w ogrodzie zaszeleszczy grusza<br>I puszczyk z jękiem w okno załopoce...<br>Pomyślisz sobie, że to moja dusza., Precz z moich oczu!... posłucham od razu,<br>Precz z mego serca!... i serce posłucha,<br>Precz z mej pamięci!... nie tego rozkazu<br>Moja i twoja pamięć nie posłucha., Jak cień tym dłuższy, gdy padnie z daleka,<br>Tym szerzej koło żałobne roztoczy, — <br>Tak moja postać, im dalej ucieka,<br>Tym grubszym kirem twą pamięć pomroczy.
Świeco niedobra! właśnie pora była zgasnąć! I nie mogłam doczytać - czyż podobna zasnąć? Waleryjo! Gustawie! anielski Gustawie! Ach, tak mi często o was śniło się na jawie, A przez sen — będę z wami, Pan Bóg wie dopóki! Smutne dzieje! Jak smutnej są źródłem nauki! Adam Mickiewicz, Dziady. Widowisko
Gdy oczy przeszły od stóp do warkoczy, To zakochały się w niej moje oczy; A za tym zmysłem, co kochać przymusza, Poszło i serce, a za sercem dusza. Juliusz Słowacki, W Szwajcarii
O! przypłynę ja kiedyś we wspomnień łańcuchu, Zatrzymam się… wspomnienia krokiem się nie ruszą… Aż powiesz: «Natrętny duchu! Ciężysz na duszy mojej twoją cichą duszą Jak księżyc, mórz oczyma podnoszący ciemnie. Jesteś wszędzie, koło mnie, nade mną i we mnie…» Juliusz Słowacki, Kordian
Luba puszczyka siedzi naperzona. W szczelinie wieży dawno jęczy ona: Że miesiąc ściemniał, wiatry na nią wyły I na tak długo odleciał jej miły. Seweryn Goszczyński, Zamek kaniowski
Lecz czemuż ta mgła smutku, której ciężkim tchnieniem Ja oddychał — i ciebie okryła swym cieniem? Antoni Malczewski, Maria
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
ROEHXSgT1Qdog
Miejsce na notatki ucznia.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
j0000000DMB2v23_000tp006
Michał Paweł Markowski (ur. 1962) – krytyk literacki, tłumacz, eseista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego
j0000000DMB2v23_0000006U
JPOL_E3_E4_Konteksty
„Pamiętam nagłe zachwycenie”
JPOL_E3_E4_Konteksty
RjngTwYlIUTRi1
Ilustracja przedstawia dwie głowy z profilu – po lewej mężczyzny z kręconymi włosami nachodzącymi na szyję, małym spiczastym nosem i bujnymi bokobrodami; po prawej – rysunek kobiecej twarzy, włosy układają się w zarys koka, w uchu kobiety wisi długi kolczyk, twarz ma małą, usta zaciśnięte, oczy nie patrzą przed siebie, są spuszczone. Powyżej, nad głową kobiety widać mało czytelne pismo odręczne.
Po lewej – autoportret; po prawej – portret Anny Pietrowny Kern
Źródło: Aleksander Puszkin, Po lewej – autoportret; po prawej – portret Anny Pietrowny Kern, 1829, domena publiczna.
JPOL_E3_E4_Konteksty
Aleksander Puszkin18371799
RiJUft6mYXeB1
Obraz przedstawia portret młodego mężczyzny. Jego sylwetkę widać od pasa w górę. Człowiek ma na sobie ciemne ubranie, przez prawe ramię przewieszony jest pasiasty szal. Ręce mężczyzny są założone jedna na drugą. Twarz ma skierowaną w lewą stronę. Włosy są kręcone, delikatnie opadają na górną część czoła. Na policzkach rosną bujne bokobrody. Rysy twarzy mężczyzny są regularne. W tle po prawej stronie widać zarys figurki w długiej szacie odwróconej tyłem z harfą w ręku.
– przedstawiciel romantyzmu rosyjskiego, jeden z największych pisarzy rosyjskich. Długo mieszkał w Petersburgu, gdzie zaangażował się w sprawy polityczne. Krytykował system carski. Pisał utwory skierowane przeciwko carskiej tyranii i absolutyzmowi. W 1820 roku wydał swój pierwszy poemat Rusłan i Ludmiła i zwrócił uwagę krytyków. Za działalność konspiracyjną Puszkin został skazany na zesłanie: przebywał m.in. w Odessie, na Kaukazie i na Krymie. Po klęsce powstania dekabrystówpowstanie dekabrystówpowstania dekabrystów poeta wyjechał do Moskwy. Jego utwory zaczęto poddawać specjalnej cenzurze. Cenzurował je nawet sam car
R12QvufhngcBz1
Obraz przedstawia portret kobiety. Niewiasta ustawiona bokiem widoczna jest od piersi w górę. Ma delikatne rysy, twarz skierowaną w bok, ciemne włosy zaczesane gładko i upięte z tyłu głowy. W uchu widoczny jest zwisający kolczyk, składający się z dwóch kulek. Głowa i ramiona kobiety otulone są tiulowym, przeźroczystym szalem.
Natalia Gonczarowa
Źródło: Ivan Makarov, Natalia Nikolaevna Pushkina-Lanskaya, 1849, domena publiczna.
R8aoFPBgBWF8j1
Obraz przedstawia dwoje młodych ludzi. Kobieta i mężczyzna stoją obok siebie, odwróceni do siebie bokiem. Mężczyzna ubrany jest w kremowe spodnie, białą koszulę i pomarańczową marynarkę przewieszoną przez jego lewe ramię. Ma on dłuższe, czarne, kręcone na końcach, włosy. Kobieta ubrana jest w pomarańczową suknię z białymi elementami u góry. Ma czarne włosy zaczesane w wysoki koczek. Obie postaci mają pochylone w dół głowy. Lewa dłoń mężczyzny i prawa kobiety są skierowane ku sobie, mimo że on trzyma w tej dłoni kapelusz. Prawą rękę chłopak wyciąga w kierunku leżącego u jego stóp psa. Lewa dłoń kobiety dotyka naczynia, z którego wylewa się woda. Naczynie stoi na kamiennym podwyższeniu z prawej strony obrazu. Ponad głowami młodych z okna budynku znajdującego się po prawej stronie wygląda starsza kobieta. W tle po lewej stronie obrazu widać wielkie drzewo oplecione winnymi latoroślami.
Przerwane spotkanie
Źródło: Karl Bryullov, domena publiczna.
powstanie dekabrystów
powstanie dekabrystów – powstanie antycarskie wywołane w grudniu 1825 roku przez dekabrystów – rosyjskich rewolucjonistów ze sfer szlacheckich
W 1831 roku Puszkin ukończył swoje największe dzieło, zatytułowane Eugeniusz Oniegin (wyd. fragmentarycznie w latach 1824–1831, całość 1833). Oniegin – tytułowy bohater, pełen wewnętrznych dylematów – reprezentuje typ romantycznego indywidualisty, który przeżywa ból istnienia. Inne utwory, które przyniosły poecie sławę, to: powieści Dama pikowa i Córka kapitana oraz poemat historyczny Jeździec miedziany, powstały pod wpływem Ustępu z III części Dziadów Adama Mickiewicza.
W 1831 roku Puszkin ożenił się z Natalią Gonczarową. Zmarł w wyniku ran otrzymanych w pojedynku z francuskim emigrantem Georges’em d’AnthèsemGeorges d’AnthèsGeorges’em d’Anthèsem (1837): walczył w obronie honoru żony.
Wiersz Aleksandra Puszkina Do *** powstał w 1825 roku i został poświęcony Annie Pietrownie Kern – arystokratce i autorce pamiętników. Kern i Puszkin spotkali się przed 1825 rokiem. W czerwcu 1825 roku spotkali się ponownie, gdy poeta przebywał na wygnaniu. Wkrótce wywiązał się między nimi krótki romans.
Georges d’Anthès
Georges d’Anthès [czyt. żorż dąt]
Do***Aleksander Puszkin
Aleksander PuszkinDo***
Pamiętam nagłe zachwycenie: Niespodziewanie cię ujrzałem Jak nieuchwytne przewidzenie, Jak piękne bóstwo doskonałe. W udręce żalu rozpaczliwej, Pod niespokojnych trosk nawałem Długo słyszałem głos twój tkliwy I miłe rysy w snach widziałem. Mijały lata. Burz porywy Marzenia dawne potargały, Uszedł z pamięci głos twój tkliwy I wdzięk twych rysów doskonały. W więzieniu, w mroku opuszczenia Dni moje z wolna upływały, Wyzbyte wiary, łez natchnienia, Próżne miłości, próżne chwały. Lecz przyszło duszy przebudzenie: I oto znowu cię ujrzałem Jak nieuchwytne przywidzenie, Jak piękne bóstwo doskonałe. I serce bije upojeniem, I znów dla serca zmartwychwstały Wiara i miłość, i natchnienie, I łzy, i życie pełne chwały.
j0000000DMB2v23_00000_BIB_006 Źródło: Aleksander Puszkin, Do***, [w:] Aleksander Puszkin, Wybór wierszy, oprac. Bohdan Galster, tłum. Seweryn Pollak, Wrocław 1982, s. 188–190, tylko do użytku edukacyjnego.
Po przeczytaniu wiersza Do *** wykonaj polecenia i odpowiedz na pytania:
Ćwiczenie 16
Wyjaśnij, jakie znaczenie w tekście mają wspomnienia i pamięć o ukochanej.
R49OOHD0US4YU
(Uzupełnij).
Zastanów się, co dzieje się w pamięci podmiotu lirycznego. Zwróć uwagę na dynamikę wspomnień.
Podmiot liryczny wspomina ukochaną i pierwsze porywy uczucia do niej. Z początku w jego pamięci obraz kobiety był wyrazisty, a uczucia silne, jednak z czasem wspomnienia zaczęły się zacierać: Marzenia dawne potargały, Uszedł z pamięci głos twój tkliwy I wdzięk twych rysów doskonały Pamięć jest więc ulotna, a miłość z czasem wygasa, odchodzi w zapomnienie. Dopiero, gdy mężczyzna widzi kobietę po raz kolejny po długiej rozłące, rozpala w sobie na nowo wygasłe uczucia do niej.
Ćwiczenie 17
Wyjaśnij, jaką rolę odgrywa w wierszu Aleksandra Puszkina czas?
RMtTpuQabMcJP
(Uzupełnij).
Zastanów się, co dzieje się w pamięci podmiotu lirycznego wraz z upływem czasu.
Czas zaciera obraz kobiety w pamięci mężczyzny i usypia uczucie do niej.
Ćwiczenie 18
Udowodnij, że utwór skonstruowany jest na zasadzie kontrastu.
R1QTw1Q6tL5u4
(Uzupełnij).
Kontrast to ostra sprzeczność między zestawionymi przedmiotami, zjawiskami.
Fragmenty, które wskazują na kontrast to np. stałość dnia codziennego – ulotność piękna; smutek, przygnębienie i apatia – natchnienie; czas teraźniejszy – czas przeszły.
Polecenie 7
REAiVXwznhYfZ
Podziel wiersz „Do***” na etapy życia lirycznego postaci mówiącej. Nazwij je. Jakie uczucia i emocje pojawiły się wtedy w związku ze wspomnieniami o ukochanej? Przeciągnij i upuść elementy w dowolne miejsca. Propozycje Pamiętam nagłe zachwycenie:, Niespodziewanie cię ujrzałem, Jak nieuchwytne przewidzenie,, Jak piękne bóstwo doskonałe., W udręce żalu rozpaczliwej,, Pod niespokojnych trosk nawałem, Długo słyszałem głos twój tkliwy, I miłe rysy w snach widziałem., Mijały lata. Burz porywy, Marzenia dawne potargały,, Uszedł z pamięci głos twój tkliwy, I wdzięk twych rysów doskonały., W więzieniu, w mroku opuszczenia, Dni moje z wolna upływały,, Wyzbyte wiary, łez natchnienia,, Próżne miłości, próżne chwały., Lecz przyszło duszy przebudzenie:, I oto znowu cię ujrzałem, Jak nieuchwytne przywidzenie,, Jak piękne bóstwo doskonałe., I serce bije upojeniem,, I znów dla serca zmartwychwstały, Wiara i miłość, i natchnienie,, I łzy, i życie pełne chwały.
Podziel wiersz „Do***” na etapy życia lirycznego postaci mówiącej. Nazwij je. Jakie uczucia i emocje pojawiły się wtedy w związku ze wspomnieniami o ukochanej? Przeciągnij i upuść elementy w dowolne miejsca. Propozycje Pamiętam nagłe zachwycenie:, Niespodziewanie cię ujrzałem, Jak nieuchwytne przewidzenie,, Jak piękne bóstwo doskonałe., W udręce żalu rozpaczliwej,, Pod niespokojnych trosk nawałem, Długo słyszałem głos twój tkliwy, I miłe rysy w snach widziałem., Mijały lata. Burz porywy, Marzenia dawne potargały,, Uszedł z pamięci głos twój tkliwy, I wdzięk twych rysów doskonały., W więzieniu, w mroku opuszczenia, Dni moje z wolna upływały,, Wyzbyte wiary, łez natchnienia,, Próżne miłości, próżne chwały., Lecz przyszło duszy przebudzenie:, I oto znowu cię ujrzałem, Jak nieuchwytne przywidzenie,, Jak piękne bóstwo doskonałe., I serce bije upojeniem,, I znów dla serca zmartwychwstały, Wiara i miłość, i natchnienie,, I łzy, i życie pełne chwały.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 7
Napisz pozytywne zakończenie miłości kochanków opisanych w wierszu Puszkina.
Rs0bR59v38l3u
Miejsce na notatki ucznia.
j0000000DMB2v23_0000008J
JPOL_E3_E4_Konteksty
Miłość od pierwszego wejrzenia
Miłość od pierwszego wejrzeniaWisława Szymborska
Wisława SzymborskaMiłość od pierwszego wejrzenia
Oboje są przekonani, że połączyło ich uczucie nagłe. Piękna jest taka pewność, ale niepewność piękniejsza.
Sądzą, że skoro nie znali się wcześniej, nic między nimi nigdy się nie działo. A co na to ulice schody, korytarze, na których mogli się od dawna mijać?
Chciałabym ich zapytać, czy nie pamiętają – może w drzwiach obrotowych kiedyś twarzą w twarz? jakieś „przepraszam” w ścisku? głos „pomyłka” w słuchawce? – ale znam ich odpowiedź. Nie, nie pamiętają.
Bardzo by ich zdziwiło, że od dłuższego już czasu bawił się nimi przypadek.
Jeszcze nie całkiem gotów zamienić się dla nich w los, zbliżał ich i oddalał, zabiegał im drogę i tłumiąc chichot odskakiwał w bok.
Były znaki, sygnały, cóż z tego, że nieczytelne. Może trzy lata temu albo w zeszły wtorek pewien listek przefrunął z ramienia na ramię? Było coś zgubionego i podniesionego. Kto wie, czy już nie piłka w zaroślach dzieciństwa?
Były klamki i dzwonki, na których zawczasu dotyk kładł się na dotyk. Walizki obok siebie w przechowalni. Był może pewnej nocy jednakowy sen, natychmiast po zbudzeniu zamazany.
Każdy przecież początek to tylko ciąg dalszy, a księga zdarzeń zawsze otwarta w połowie.
j0000000DMB2v23_00000_BIB_007 Źródło: Wisława Szymborska, Miłość od pierwszego wejrzenia, [w:] tegoż, Miłość szczęśliwa i inne wiersze, wybór Ryszard Krynicki, Kraków 2007, s. 75–76.
Po przeczytaniu wiersza Wisławy Szymborskiej wykonaj następujące polecenia:
Ćwiczenie 19
Wyjaśnij znaczenie związku frazeologicznego „miłość od pierwszego wejrzenia”, który posłużył poetce za tytuł utworu.
R1ahhnfoEV4H8
(Uzupełnij).
Związek frazeologiczny to utrwalone w danym języku połączenie wyrazów, którego znaczenie nie wynika ze znaczeń tych wyrazów, lecz ma sens umowny, przenośny.
Miłość od pierwszego wejrzenia to zakochanie się w kimś od momentu zobaczenia go po raz pierwszy. Bohaterowie utworu Wisławy Szymborskiej są przekonani, że uczcie, które się między nimi pojawiło przyszło nagle, jednocześnie i w chwili ich pierwszego spotkania.
Ćwiczenie 20
Zastanów się odpowiedz, jak rozumiesz poniższy cytat.
„Piękna jest taka pewność, ale niepewność piękniejsza”.
R8Xx7yNwdvDdl
(Uzupełnij).
Niepewność jest piękniejsza, zastanów się dlaczego.
Epitet piękniejsza – przymiotnik w stopniu wyższym – naprowadza na myśl, że niepewność jest cenniejsza od pewności, gdyż dodaje życiu uroku i magii. Autorka wyraża tym przekonanie, że to co pewne może być piękne, ponieważ jest znane, bezpieczne, sprawdzone; jednak niepewność jest w jej mniemaniu atrakcyjniejsza, ponieważ pobudza ciekawość, wprowadza nutkę tajemnicy, otwiera nowe możliwości.
Polecenie 8
Wyjaśnij, jakie znaczenie, twoim zdaniem, ma w życiu człowieka przypadek.
R1IobfNCalkzo
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 21
Wyjaśnij funkcję zabiegów artystycznych zastosowanych w utworze. W tym celu zastanów się, czy upersonifikowany przypadek może zakładać istnienie przeznaczenia. Określ, czy poetka używa tych zabiegów w sposób ironiczny, np. we fragmencie:
„Bardzo by ich zdziwiło, że od dłuższego już czasu bawił się nimi przypadek. Jeszcze nie całkiem gotów zamienić się dla nich w los, zbliżał ich i oddalał, zabiegał im drogę i tłumiąc chichot odskakiwał w bok”.
Rtese1OK5R0rG
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na antytezy zastosowane we fragmencie. Zastanów się, jaki cel ma przypadek i o czym to może świadczyć.
Upersonifikowany przypadek może zakładać istnienie przeznaczenia. Przypadek bawi się ludźmi, których losy i tak zamierza połączyć, odwleka w czasie to, co nieuniknione. Żartuje sobie z ludzi, zwodzi ich – świadczą o tym antytezy: zbliżał ich i oddalał; zabiegał im drogę i [...] odskakiwał w bok. Można mówić o zastosowaniu w utworze ironii, gdyż przypadek specjalnie wprowadza ludzi w błąd, nie odkrywa przez nimi swych zamierzeń.
Ćwiczenie 22
Wyjaśnij, jak autorka rozumienie pojęcie losu opisanego w wierszu „Miłość od pierwszego wejrzenia”.
R16GhQbFZ2UQh
(Uzupełnij).
Los w utworze Szymborskiej wiąże się z przeznaczeniem człowieka.
W utworze Szymborskiej los to przeznaczenie, które doprowadza do spotkania i zakochania się w sobie dwóch osób. Jest uwieńczeniem wcześniejszych przypadków, przejawia się w postaci tajemniczych znaków.
j0000000DMB2v23_0000009J
JPOL_E3_E4_Zadaniowo
Zadaniowo
Wykonaj ćwiczenia do tekstów Adama Mickiewicza „Do M***„ oraz utworu Aleksandra Puszkina „Do ***”.
Ćwiczenie 23
Ustal, co łączy oba utwory: Adama Mickiewicza „Do M***” i Aleksandra Puszkina „Do ***”. Zredaguj notatkę.
RQQsVFmgAXuvk
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na tematykę, adresata utworu.
Już same tytuły utworów są podobne. Zarówno Mickiewicz jak i Puszkin piszą o utraconej miłości, odwołują się do pamięci, w obu utworach podmioty liryczne zwracają się (liryka zwrotu do adresata) do ukochanej, a miłość odczuwana przez mężczyzn jest uczuciem nieszczęśliwym.
Polecenie 9
Dokonaj interpretacji porównawczej utworów Adama Mickiewicza „Do M***” i Aleksandra Puszkina „Do ***”.
RsUjbyHYNrtIP
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 24
Przywołaj fragmenty utworów, które świadczą o wykorzystaniu pamięci jako zabiegu kreacji poetyckiej.
Ryobbat6BxoBa
(Uzupełnij).
Kreacja poetycka to przedstawienie świata językiem poezji.
W utworze Mickiewicza pamięć jest tym, co stanowi o trwałości uczucia, powoduje, że nie sposób miłości wyrzucić z życia, zachowuje obrazy przeszłości, których żadna siła nie jest w stanie wymazać: Precz z mej pamięci!... nie tego rozkazu Moja i twoja pamięć nie posłucha. U Puszkina pamięć na początku pielęgnuje uczucie miłości, później jednak je zaciera: Pamiętam nagłe zachwycenie [...] Uszedł z pamięci głos twój tkliwy
Polecenie 10
Opisz, w jaki sposób zmienia się obraz kobiety w obu utworach. Zwróć uwagę na etapy życia podmiotu lirycznego obecne w wierszach, podobieństwo tytułów, pamięć miłosnych przeżyć, np. przedmiotów, zjawisk natury, dźwięków, konkretnych sytuacji, np. wspólnie spędzonych chwil, i emocjonalny charakter utworów (uczucia, przeżycia i myśli postaci mówiącej).
R17JcP8ZOo3Uh
(Uzupełnij).
Polecenie 11
Rozstrzygnij, który z utworów, „Do M***” czy „Do ***” twoim zdaniem, dobitniej wyraża uczucia podmiotu lirycznego? Uzasadnij swoją odpowiedź.
R1C470RxmIrvm
(Uzupełnij).
Rjkae9JugCXWN
Ćwiczenie 25
Uzupełnij puste pola podanymi środkami z wierszy „Do M***” i „Do ***”.
Uzupełnij puste pola podanymi środkami z wierszy „Do M***” i „Do ***”.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 12
Zredaguj wypowiedź argumentacyjną na temat: „Różne oblicza miłości w literaturze”. Rozważ problem odwołując się do:
wybranej lektury obowiązkowej,
innego utworu literackiego,
wybranych kontekstów.
Przedstaw również swoje zdanie i je uzasadnij. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 400 wyrazów.
RhU1QbNjchUsm
(Uzupełnij).
Polecenie 13
Zinterpretuj słowa Cypriana Norwidaj0000000DMB2v23_000tp007Cypriana Norwida pochodzące z traktatu Promethidionj0000000DMB2v23_000tp008Promethidion: „Kto kocha, widzieć chce choć cień obrazu”.
R1MWqEUTQ0oUG
(Uzupełnij).
Polecenie 14
Stwórz poetycki portret ukochanej osoby (rzeczywistej lub fikcyjnej), korzystając z poniższego szablonu. Możesz dodać również cytaty z poznanych wierszy oraz zdjęcia.
RQmTIvNLVYM5B
(Uzupełnij).
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 14
Stwórz poetycki portret ukochanej osoby (rzeczywistej lub fikcyjnej). Możesz dodać również cytaty z poznanych wierszy.
RktFblk0uRmhM
Miejsce na notatki ucznia.
R1I9vm7beVJYW1
zadanie interaktywne
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Poniżej zostały wypisane słowa klucze związane z tą lekcją. Zaproponuj ułożenie ich w określonej kolejności, zaczynając od, twoim zdaniem, najważniejszego. Uzasadnij krótko swój wybór.
