Wielkie małe działanie!

Zwróć uwagę na treść poszczególnych zwrotek. Zastanów się, do kogo kierowany jest apel zawarty w ostatniej strofie.

W pierwszej i drugiej zwrotce piosenki pt. Szare Szeregi mowa jest o harcerzach, którzy są gotowi walczyć o wolność ojczyzny. Mimo zagrożenia, nie obawiają się śmierci. W trzeciej zwrotce jest mowa o bohaterskiej śmierci młodego powstańca, który dzierżąc w dłoni butelkę z benzyną, odważnie zaatakował wroga. Czwarta zwrotka stanowi apel do harcerzy, by pamiętali o poświęceniu członków Szarych Szeregów, odwiedzali ich groby.

Przypomnij sobie treść rozdziałów „W służbie Małego Sabotażu”, „Dywersja” oraz „Celestynów”.

W lekturze odnajdujemy nastepujące przykłady:

• sabotaż – np. wybijanie szyb witryn zakładów fotograficznych, w których wystawiano zdjęcia żołnierzy niemieckich, cytat: „Tłuczenie szyb przymilającym się do klienteli nieprzyjacielskiej fotografom – oto zadanie na najbliższą przyszłość.”;

• dywersja – np. wysadzanie torów kolejowych, likwidacja posterunku żandarmerii niemieckiej, cytat: „Pod okiem instruktora przygotowywano miny do wysadzania torów kolejowych, sporządzano zapalniki elektryczne i czyniono szereg innych przygotowań...”;

• napis „Nur fur Deutsche!” – widoczny w jednym z wagonów pociągu, w którym podróżują Niemcy, cytat: „...strzelają Niemcy jadący wagonem 'Nur fur Deutsche', strzela nie wiedzieć dokąd część ubezpieczenia.”;

• łapanki – informacja o przeprowadzeniu przez Niemców łapanki 5000 kobiet i mężczyzn, których wywieziono do Majdanka, cytat: „Niedziela 17 stycznia 1943 roku wryła się w pamięć całej stolicy. Był to dzień słynnej łapanki, kiedy to hitlerowcy wybrali z domów i z ulic ponad 5000 kobiet i mężczyzn, wywożąc ich do obozu koncentracyjnego w Majdanku.”;

• obozy – informacja na temat wywiezienia do obozu koncentracyjnego członków PLAN‑u i ch rodzin oraz planów uwolnienia więźniów, cytat: „Zadanie Zośki było następujące: co pewien czas z Majdanka, wielkiego obozu koncentracyjnego koło Lublina, wywozi się niektórych więźniów do Oświęcimia. Przewóz odbywa się na linii Lublin‑Warszawa. Więźniowie są przewożeni w specjalnych wagonach, tzw. więźniarkach. Należy zatrzymać pociąg z więźniarką i uwolnić więźniów.”;

• masowe egzekucje – np. informacja o masowej egzekucji 100 osób w Palmirach, cytat: „Palmiry – miejsce masowych egzekucji w latach 1939- 1941; na pamiątkę nazwę tę przybrała organizacja Małego Sabotażu w okręgach podwarszawskich, jesienią 1941 połączona z Wawrem”.

W utworze nie pojawiają się informacje na temat deportacji.

Odszukaj w działaniach bohaterów powieści przykłady realizacji zapisów katechizmu. Przeczytaj rozdziały „W burzy i we mgle” oraz „W służbie Małego Sabotażu”.

Przykładowe punkty katechizmu oraz cytaty z powieści ilustrujące ich założenia:

Punkt 3. Żołnierska moja służba spełnia się przede wszystkim przez bezwzględny, bierny opór wobec poczynań wroga.

Cytat ilustrujący założenia punktu: „Mężczyzn proszę o pomoc w przenoszeniu rannych. I jak to często bywa w takich chwilach – nastrój egoizmu i oporu radykalnie się zmienił w nastrój współdziałania i pomocy. Następne auta i wozy zatrzymują już nie tylko Buki, lecz i ich przygodni pomocnicy z auta ciężarowego. Do późnego wieczora trwa męczący duszę i nerwy transport nieszczęsnych, cierpiących ludzi do miasteczka.” (ratowanie ofiar bombardowania pociągu)
„Strzelaj pan – powiedział wolno, patrząc w oczy szpicla. – Strzelaj pan – powtórzył. Dlaczego nie aresztowano wówczas Alka, dlaczego wyprowadzono tylko ojca? Bóg to raczy wiedzieć! Być może w pierwszych dniach okupacji gestapo nie miało jeszcze ustalonej metody postępowania w podobnych sytuacjach. Hardą odpowiedź chłopca pozostawiono bez następstw. Harda ta odpowiedź była dla Alka jakby wypowiedzeniem jego prywatnej wojny Niemcom. Jego pierwszą próbą stawiania oporu wrogowi.”

Punkt 8. Umysł swój będę kształcił i ćwiczył, by myśl polska bogaciła się, rozwijała, bym w przyszłości zawodową swą pracą jak najlepiej służył dobru Ojczyzny.

Cytat ilustrujący założenia punktu: „W drugiej połowie 1940 i w początkach
1941 roku na pierwszy plan wybiło się w zespole Buków samokształcenie. Właściwie już od października 1939 roku uczyli się i dyskutowali. Jedni z pierwszych w Warszawie zorganizowali komplety matematyki, fizyki oraz cykle dyskusji historycznych i światopoglądowych. Ale w tym właśnie czasie, na przełomie 1940 i 1941 roku, ogarnęła ich istna pasja nauki i dyskutowania.”

Zwróć uwagę na to, dlaczego akcje małego sabotażu były tak ważne dla mieszkańców okupowanej Warszawy.

Celem takich akcji było uprzykrzanie życia okupantowi oraz zapewnianie społeczeństwa, że ruch oporu działa i walczy. Dzięki takim akcjom warszawiacy nie tracili nadziei na odzyskanie wolności, wspierali walczących o odzyskanie niepodległości.

Przeczytaj rozdział „W służbie Małego Sabotażu”.

Przykładowe działania:
- akcja zniechęcająca Polaków do chodzenia do kina: „Akcja miała przerwać chodzenie polskiej publiczności do kin, gdyż w kinach wyświetlano stale propagandowe dodatki niemieckie i czysty ich dochód szedł do kas propagandy niemieckiej. […] Było to wtedy, gdy zaczynano dopiero szykany wobec publiczności kinowej. Zaczynano wstępnym, złośliwym sloganem, wypisywanym kredą na murach: »Tylko świnie siedzą w kinie.«”

- akcja przeciwko fotografom umieszczającym w szafkach wystawowych zdjęcia żołnierzy niemieckich: „Tłuczenie szyb przymilającym się do klienteli nieprzyjacielskiej fotografom – oto zadanie na najbliższą przyszłość. Stłuczenie szyby wystawowej wiosną 1941 roku nie było rzeczą łatwą... psychicznie. Po pierwsze – ogromna większość zakładów mieści się na głównych ulicach miasta, na których o każdej porze jest duży ruch; po drugie – w owym czasie miasto nie znało jeszcze żadnych »akcji« ulicznych...”

- zdjęcie tablicy z pomnika Mikołaja Kopernika: „Bohaterem »kopernikowskiej afery« był Alek. […] W początkach lutego 1942 roku znalazł i wyczytał Alek w jakiejś encyklopedii, że Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego: chwila namysłu i decyzja gotowa. Trzeba odpowiednio uczcić dzień urodzin wielkiego polskiego astronoma! Jak? Usunąć niemiecką płytę, zakrywającą polski napis. A ponieważ każdą robotę musi poprzedzać dokładny plan, zaczął Alek krążyć wokół Kopernika, przyglądając się z daleka czterem potężnym głowicom śrub...”