Z poetyckiego pamiętnika polskiego szlachcica - Fraszki Jana Kochanowskiego

Przeczytaj uważnie pierwszy wers utworu. Adresat, to osoba, postać lub przedmiot, do której zwraca się podmiot liryczny.

Adresatem fraszki jest Bóg. Świadczy o tym fragment:
Panie, to moja praca, a zdarzenie Twoje.

Odszukaj w dostępnych źródłach (np. słowniku ortograficznym) zasady objaśniające pisownię wyrazów wielką literą.

Bezpośrednie zwroty do adresata (Panie, Twoje, Ty) jako formy grzecznościowe należy zapisywać wielką literą. Świadczy to o szacunku dla osoby, do której się zwracamy.

Przypomnij sobie informacje na temat biografii Jana Kochanowskiego.

W przypadku tej fraszki można utożsamić podmiot liryczny z Janem Kochanowskim, ponieważ poeta, nadając jej tytuł Na dom w Czarnolesie, wprost nawiązuje do swojego życia, do miejsca zamieszkania.

Skorzystaj z przypisów oraz słownika języka polskiego, aby sprawdzić znaczenie trudnych wyrazów.

Podmiot liryczny prosi Boga o zdrowie, uczciwe życie, aby nie brakowało mu pożywienia, by otaczali go życzliwi mu ludzie, a zbliżająca się starość była spokojna.

Modlitwa to zwracanie się do Boga, bóstwa lub świętych z wyznaniem wiary, dziękczynieniem, prośbą lub skruchą.

O modlitewnym charakterze utworu świadczy kierowanie słów do Boga i prośba
o błogosławieństwo.

Przeczytaj uważnie trzeci i czwarty wers wiersza. Zastanów się, czy podmiot liryczny marzy o bogactwie. Skorzystaj z przypisów oraz słownika języka polskiego, aby sprawdzić znaczenie trudnych wyrazów.

Podmiotowi lirycznemu nie zależy na bogactwie ani życiu w luksusie.

'Inszy niechaj pałace marmórowe mają
I szczerym złotogłowem ściany obijają'

Zastanów się, jak wygląda opisywany przez podmiot liryczny dom.

Ze słów podmiotu lirycznego wynika, że dom w Czarnolesie nie jest pełnym przepychu marmurowym pałacem, którego ściany obito drogimi materiałami (złotogłowiem) - to miejsce urządzone skromnie, charakteryzujące się brakiem ozdób i symboli bogactwa, nieokazałe.

Przeczytaj uważnie fragment od trzeciego do ósmego wersu.

Aby żyć szczęśliwie, trzeba mieć czyste sumienie, cieszyć się dobrym zdrowiem
i otaczać życzliwymi ludźmi. Do szczęścia, według Kochanowskiego, nie jest potrzebne bogactwo, nadmiar dóbr materialnych.

Zwróć uwagę na użycie w odniesieniu do fraszek słów „niepoważne” oraz „statkiem” (poważne, stateczne).

Z sugestii wynika, że zbiór zawiera różnorodne utwory, zarówno o tematyce poważnej, jak i błahe, żartobliwe.

Jedno ze znaczeń czasownika „smakować” to „doświadczać czegoś z przyjemnością”.

Czasownik „smakowały” odnosi się do gustu czytelnika. Dziś użylibyśmy słów: podobały się, odpowiadały.

Przeczytaj objaśnienie, aby zapoznać się ze znaczeniem słowa kupiec.

Kochanowski porównuje swoje fraszki do rozmaitych towarów. Uważa, że każdy czytelnik (niczym klient w sklepie) znajdzie w zbiorze fraszek to, co go zainteresuje.

Wyliczenie to środek stylistyczny, polega na wymienianiu w tekście kolejnych elementów pewnej całości, służy zwróceniu uwagi na prezentowane treści, wzmocnieniu znaczenia wypowiedzi.

Wyliczenie służy zwróceniu uwagi na duży wybór oferowanych towarów, podkreśla różnorodność tematyczną utworów Kochanowskiego.

Przeczytaj uważnie trzeci wers utworu.

Podmiot liryczny zwraca się do kobiety. Być może jest to jego dawna ukochana albo żona.

Przeczytaj uważnie pierwszy wers utworu oraz objaśnienie słowa „zgrywać”.

Adresatka liryczna namawia swojego towarzysza do swawoli (beztroskiej zabawy).

Przeczytaj uważnie trzeci wers utworu. Pamiętaj, że „aprobować” oznacza „pochwalać, uznawać za słuszne”.

Podmiot liryczny nie aprobuje zachowania adresatki, o czym świadczą słowa: Daj pokój, prze Bóg!

Skorzystaj ze słownika symboli.

Podmiot liryczny zwraca uwagę kobiecie, że w pewnym wieku nie wypada swawolić. Porównuje ją do przekwitłej róży, która straciła już swoją młodość i piękno, przestała zachwycać i intrygować. 
Róża ma wiele znaczeń (m.in. zależnie od jej koloru). Może być ona zarówno symbolem życia, jak i śmierci; życia cnotliwego, jak i rozpustnego; niezniszczalności, ale także przemijalności, próżności. Kwiat ten to również symbol miłości.

Odpowiedz na pytania: Czego dotyczy tekst? Jaki jest jego główny problem? Co na temat tego problemu zostało powiedziane w tekście?
Pamiętaj, że streszczenie to przedstawienie treści w zwięzłej, krótkiej formie.

Fraszka Jana Kochanowskiego poświęcona jest kobietom. W wersji czytanej tradycyjnie podmiot liryczny wychwala zalety płci pięknej. Uważa, że kobiety nie mają wad, są cnotliwe i wierne. Fraszka czytana od prawej strony ukazuje kobiece wady. Są one rozrzutne i skłonne do zdrady.

Podmiot liryczny to fikcyjna postać w tekście literackim, która wyraża swoje uczucia,  przeżycia, doznania, przemyślenia.

Podmiotem lirycznym jest mężczyzna, który stawia siebie w roli nauczyciela - objaśnia innym panom, jakie są kobiety. Jest obdarzony dużym poczuciem humoru., jaka opinia o kobietach wyłania się z tego utworu, odczytanego zarówno tradycyjnie, jak i od końca.

Przeczytaj uważnie obie wersje fraszki. Zwróć uwagę, że zmiana kolejności wyrazów w wersach powoduje zmianę ich znaczenia na przeciwne.

W wersji czytanej tradycyjnie kobiety jawią się jako istoty o łagodnym usposobieniu, które nigdy nie kłamią i wiernie kochają wybranków serca.

Fraszka czytana od prawej strony ukazuje kobiety jako chciwe, cyniczne i skłonne do zdrad.

Podmiot liryczny to fikcyjna postać w utworze lirycznym wyrażająca swe przeżycia, uczucia, doznania, przemyślenia.

Podmiotem lirycznym są polscy szlachcice, którzy polegli w bitwie pod Sokalem, świadczą o tym  użyte w wierszu czasowniki w liczbie mnogiej.

Adresat tekstu poetyckiego to osoba, rzecz, bóstwo, do której podmiot liryczny kieruje swoje słowa.

Adresatem lirycznym jest człowiek, który stoi nad grobem bohaterów poległych
w obronie ojczyzny. Cytat: Nie masz przecz, gościu, złez nad nami tracić.

Przeczytaj uważnie ostatni wers utworu.

Bohaterowie wiersza „położyli gardło”, czyli oddali życie za ojczyznę.

Nastrój to określone zabarwienie uczuciowe nadawane utworowi; może być tragiczny, smutny, poważny, wesoły, tęskny itp.

Nastrój wiersza jest poważny, gdyż tematyka fraszki odnosi się do ważnego wydarzenia w historii naszego kraju. Opowiada o bohaterach poległych na polu bitwy.

Przeczytaj uważnie dwa pierwsze wersy utworu.

Uczestnikami dialogu są biesiadnicy i doktor Hiszpan. Akcja utworu rozgrywa się w miejscu, gdzie bohaterowie ucztują i nocują (np. na dworze,  gospodzie, zajeździe).

Moralizatorski oznacza „pouczający”. Zastanów się, jaka nauka wypływa z utworu.

Kochanowski w żartobliwy sposób ukazuje i krytykuje skłonność dworzan do ucztowania i nieumiarkowanego picia. Doktor pragnie pozostać trzeźwy, jednakże brak mu silnej woli.

Ton (nastrój) utworu, to jego określone zabarwienie uczuciowe.

Fraszka ma charakter żartobliwy, ponieważ opisuje komiczną scenę, kiedy współbiesiadnicy budzą doktora w nocy i skutecznie namawiają do kontynuowania zabawy.

We fraszce podmiot liryczny mówi o swoich przeżyciach i przemyśleniach. Zastanów się, co na podstawie treści wiersza można określić. Czy podmiot liryczny jest osobą dojrzałą i rozsądną? Do kogo się zwraca: do człowieka, przedmiotu, bóstwa, pojęcia?

Podmiotem lirycznym jest mądry, dojrzały człowiek, który ceni zdrowie ('Klejnocie drogi/ Mój dom ubogi/ Oddany tobie […]'). Swoje słowa kieruje do zdrowia ('Szlachetne zdrowie').

Zwróć uwagę na słowa:

'Szlachetne zdrowie
Nikt się nie dowie,
Jako smakujesz,
Aż się zepsujesz.'

Zepsuć się oznacza pogorszyć się, ulec uszkodzeniu. Jak należy rozumieć znaczenie tego czasownika w odniesieniu do zdrowia?

Podmiot liryczny uważa, że ludzie doceniają zdrowie dopiero, gdy je stracą (zachorują).

Czasownik ulubić oznacza polubić, upodobać sobie.

Podmiot liryczny zwraca się do zdrowia z prośbą, aby nigdy go nie opuszczało.

Zastanów się, w którym z przysłów jest mowa o wartościach zbyt późno docenianych przez ludzi.

Przysłowie: Dwóch rzeczy nie ceni się należycie, dopóki się ich nie straci: młodości i zdrowia. Przysłowie to zwraca uwagę na fakt, że człowiek zbyt późno dostrzega wartość młodości i zdrowia. Zaczyna je cenić dopiero, gdy się zestarzeje lub ciężko zachoruje.