Wpływ wydarzeń w Polsce 1989 r. na przemiany społeczno – polityczne w Europie Środkowo‑Wschodniej
„Okrągły stół” w Polsce - początek rozpadu bloku wschodniego
Strajki w 1988 roku
W kwietniu i maju, a potem w sierpniu 1988 roku doszło do kolejnych wystąpień robotników, najpierw w Krakowie (Nowej Hucie) i innych miastach, a potem w Gdańsku.
Okrągły Stół
Władza w końcu zdecydowała się na zorganizowanie Okrągłego Stołu. Pod koniec 1988 r. przy NSZZ „Solidarność” Lecha Wałęsy powstał Komitet Obywatelski, którego sekretarzem został Henryk Wujec. Komitet liczył 135 osób, głównie działaczy z lat 1980−1981. Zgrupowani w 15 sekcjach wypracowali stanowiska ruchu społecznego w kwestiach, które miały zostać poruszane w czasie rozmów. Odbyły się one między 6 lutego a 5 kwietnia 1989 r. w Warszawie, w Pałacu Namiestnikowskim.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/Ra9o5dolmEzyk
Nagranie video. Wielka marmurowa sala z dużym, kryształowym żyrandolem. Na środku okrągły, drewniany stół z krzesłami. Na nim stoją mikrofony i leżą kartki. Wyświetla się napis: „6 lutego 1989 rok”. Przy stole zasiadają ubrani w garnitury politycy oraz księża. Wśród nich znajduje się Lech Wałęsa, mężczyzna z wąsem i jasnymi włosami. Na końcu filmu plansza z napisami: Wykorzystano materiały archiwalne TVP. Tylko do użytku w celach edukacyjnych e‑podręczniki.pl, opracowanie contentplus.pl, wrzesień 2015. Na dole znajdują się logotypy: Ośrodek Rozwoju Edukacji, Uniwersytet Wrocławski, Kapitał Ludzki. Narodowa Strategia Równowagi, Unia Europejska. Europejski Fundusz Społeczny.
W wyniku Okrągłego Stołu władza zgodziła się na ponowną rejestrację NSZZ „Solidarność”, co urzeczywistniło się rejestracją związku w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie w kwietniu 1989 r. Kilka dni później zarejestrowano również NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Zapowiedziano zniesienie cenzury, a system prawny miał zostać zreformowany w oparciu o zasady demokracji. Osiągnięto porozumienie w sprawie organizacji przyszłych wyborów w dniach 4 i 18 czerwca. W jego myśl 65 proc. mandatów w przyszłym sejmie przypadało stronie rządzącej, a reszta opozycji. W przeciwieństwie do wyborów parlamentarnych wybory do senatu miały być w pełni wolne. Na początku kwietnia sejm uchwalił ustawę o wprowadzeniu senatu i urzędu prezydenta. O wyborze tego ostatniego miały zadecydować sejm i senat, tworzące Zgromadzenie Narodowe.
Premier Tadeusz Mazowiecki
Stało się tak, jak proponowała „Gazeta Wyborcza”: 19 lipca 1989 roku prezydentem został Wojciech Jaruzelski (reprezentant PZPR, czyli partii komunistycznej),
a 24 sierpnia 1989 roku premierem mianowano Tadeusza Mazowieckiego (wieloletniego doradcę Solidarności). Wygłosił on wówczas swoje exposé – czyli przemówienie, w którym określił główne cele swojego rządu.
U naszych sąsiadów
W kolejnych latach po 1989 system komunistyczny upadł nie tylko w Polsce. Przemiany o podobnym charakterze zachodziły w tym czasie także w innych krajach Europy Środkowej i Wschodniej. W niektórych państwach miały nawet większy zasięg, doprowadziły bowiem do zmiany granic i powstania nowych państw.
W wyniku rozmów przy Okrągłym Stole na początku 1989 roku komuniści zdecydowali się na pewne ustępstwa wobec Solidarności. 4 czerwca 1989 roku doszło do pierwszych od ponad 40 lat częściowo wolnych wyborów do parlamentu. Solidarność odniosła w nich miażdżące zwycięstwo. W efekcie latem 1989 roku został powołany niekomunistyczny rząd Tadeusza Mazowieckiego, który zapowiedział powrót Polski do demokracji i gospodarki rynkowej.
Ćwiczenia
Zaznacz, jaki głównie charakter miały strajki.
Jaki głównie charakter miały strajki?
- ekonomiczny
- polityczny
Zaznacz osoby, które brały udział w obradach Okrągłego Stołu.
Przeczytaj fragmenty exposé i oznacz je kolorami określającymi główne treści według podanego klucza: praworządność i troska o prawa człowieka –- czerwony, promowanie przedsiębiorczości – żółty, wolność mediów – zielony, zastąpienie gospodarki socjalistycznej gospodarką kapitalistyczną – niebieski, nowa filozofia państwa – fioletowy.
zolty czerwony niebieski fioletowy zielony
Panie Marszałku, Wysoka Izbo! Chcę utworzyć rząd zdolny do działania dla dobra społeczeństwa, narodu i państwa. Będzie to rząd koalicji na rzecz gruntownej reformy państwa.
Musi ulec zmianie dotychczasowa filozofia państwa. Nie może ono zajmować się wszystkim i wszystkiego gwarantować, powinno ułatwiać i regulować działalność. Najważniejszą rolą rządu i administracji w tej chwili jest otwarcie możliwości działań zbiorowych i indywidualnych.
Sprawą najważniejszą dla społeczeństwa jest stan gospodarki narodowej, który dziś musi być uznany za krytyczny. Długofalowym strategicznym celem poczynań rządu będzie powrót do gospodarki rynkowej oraz roli państwa zbliżonej do rozwiniętych gospodarczo krajów.
Moim największym pragnieniem jest, by rząd obecnej koalicji otworzył Polakom możliwości podniesienia gospodarczego kraju. Potrzebujemy takich mechanizmów prawnych i ekonomicznych, które dadzą ludziom przedsiębiorczym poczucie bezpieczeństwa dla ich działalności i pozwolą wszystkim odnaleźć moralny i materialny sens pracy.
Konieczne jest wprowadzenie rządów prawa, przyznanie każdemu obywatelowi praw zgodnych z paktami, umowami i konwencjami.
W stosunkach między rządem i obywatelami niezastąpioną rolę pełnią we współczesnych warunkach środki społecznej informacji, zwłaszcza radio i telewizja. Muszą one mieć dziś charakter pluralistyczny. Przejście od monopolu do pluralizmu uważam w tej dziedzinie za niezbędne.
Słownik
(z niem. Streik) forma protestu stosowana przez różne grupy społeczne celem wynegocjowania swoich postulatów; zaprzestanie pracy przez pracowników, będące formą walki o zrealizowanie żądań, najczęściej ekonomicznych
(z łac. transformatio – przekształcenie) tu: w znaczeniu transformacji ustrojowej; zmiany zachodzące wewnątrz systemu partyjnego, ustrojowego bądź politycznego danego państwa
ogólnopolski związek zawodowy powstały w 1980 r. dla obrony praw pracowniczych, do 1989 r. również jeden z głównych ośrodków opozycji przeciw rządowi Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL) i komunizmowi