Początki chrześcijaństwa

Narodziny największej współczesnej religii monoteistycznej – chrześcijaństwa związane są z postacią Jezusa z Nazaretu, w którym jego wyznawcy upatrywali Mesjasza. Jego śmierć i relacja osób prowadząca do wniosku, że Jezus zmartwychwstał opisane w Nowym Testamencie dały początek nowej religii.

Palestyna pod rzymskim panowaniem

Pod koniec I w. p.n.e. Palestyna znajdowała się pod rzymskim panowaniem. Zamieszkujący ją Żydzi szukali nadziei na odmianę losu w odnowieniu swojej wiary. W religii żydowskiej zaszły duże zmiany: zaczęły powstawać dziesiątki jej odłamów. Tylko niektóre z nich uzyskały oficjalny status grup religijnych w obrębie judaizmu, jak np. faryzeusze uznający jedynie prawo pisane zawarte w Biblii.

Jezus Chrystus

RzoYtGQyUto281

Na zdjęciu witraż. Młody mężczyzna z długimi włosami i z brodą stoi i ma wyciągnięte dłonie, jest ubrany w szatę do kostek. Ma gołe stopy. Przed nim siedzi kilka osób, w tym kobieta z dzieckiem.

Około 30 r. n.e. zaczął nauczać Jezus z Nazaretu. Według tradycji urodził się w Betlejem niedaleko Jerozolimy, w krainie zwanej Judeą. Dzieciństwo i czas dorastania spędził w niewielkiej wiosce o nazwie Nazaret, w Galilei na północy Izraela. Choć Jezus jest postacią historyczną, trudno rozstrzygnąć, w jakiej mierze opowieści, które zachowały się na jego temat w Ewangeliach i w najstarszej literaturze chrześcijańskiej, odzwierciedlają rzeczywisty przebieg wydarzeń. Chrześcijanie wierzą, że Jezus był Synem Bożym i Mesjaszem zapowiadanym przez proroków Starego Testamentu.

Poglądy Jezusa były pod wieloma względami rewolucyjne. Nawoływał on ludzi do wzajemnej bezwarunkowej miłości, głosząc zarazem miłość wszechmocnego Boga do człowieka. Jezus zebrał wokół siebie sporą grupę zwolenników, a jego nauki zaczęły zyskiwać na popularności wśród Żydów. Kwestionował jednak niektóre tradycyjne zasady judaizmu, co podważało pozycję kapłanów i powodowało ich wrogość. Przez swoich uczniów był uznawany za Mesjasza, czyli w języku greckim – Chrystusa.

Jezus zginął męczeńską śmiercią, ukrzyżowany z rozkazu prefekta Judei Poncjusza Piłata i zgodnie z przekazem Ewangelii wydany Piłatowi przez kapłanów żydowskich. Przyjmuje się, że miało to nastąpić w roku 33, za panowania Tyberiusza.

Pierwsi chrześcijanie

Pierwsi chrześcijanie, czyli wyznawcy nauki Jezusa, byli Żydami i wierzyli, że Jezus zmartwychwstał. Ośrodkiem wspólnoty była Jerozolima, a przywódcami krewni i najbliżsi uczniowie Jezusa: Piotr, Jakub i Jan, którzy wywodzili się z grona dwunastu apostołów. Świętą księgą chrześcijan stała się Biblia chrześcijańska (Pismo Święte) składająca się ze Starego Testamentu (wierzenia Żydów) oraz Nowego Testamentu (życie i działalność Jezusa oraz początki chrześcijaństwa). Początkowo wydawało się, że chrześcijanie to jedno z licznych ugrupowań żydowskich, które głosiły przybycie mesjasza i bliski koniec świata, czyli apokalipsę.

R1RyStpOmmrnm

Obraz jest podzielony na cztery części. Na pierwszym mężczyzna pisze księgę, wokół głowy ma aureolę. Obok niego stoi anioł z aureolą wokół głowy. Ubrany jest w długą, fioletową szatę, a w dłoniach trzyma otwartą księgę. Na drugiej części mężczyzna pisze księgę, ma aureolę. W tle kolumny i lew. Na trzeciej części siedzi mężczyzna na kamiennym tronie, wokół głowy ma aureolę. W ręku trzyma obraz kobiety ubranej w biało‑niebieską szatę, która trzyma złożone do modlitwy ręce. Za tronem widać byka. Na czwartej części widać mężczyznę siedzącego na kamiennym postumencie nad rzeką. Na kolach trzyma otwartą księgę, którą przytrzymuje lewa ręką. W prawej ręce, uniesionej w górę, trzyma pióro. Obok niego stoi orzeł, a za nim widać rzekę. Wokół głowy ma aureolę.

R1EWhafmybH44

Obraz przedstawia stojącego mężczyznę. Ma łyse czoło i długą czarną brodę. Ubrany w zieloną długą suknię, na którą zarzucona jest czerwona szata. W jednej ręce ma laskę, a w drugiej księgę. Stoi na skałach na tle zabudowań miasta w oddali.

Przełomem okazało się nawrócenie na chrześcijaństwo Pawła z Tarsu, który wcześniej prześladował wyznawców Jezusa. Doznał on niezwykłego objawienia. Uwierzył, że ukrzyżowany Jezu był prawdziwym mesjaszem. Nawrócenie Pawła miało ogromny wpływ na losy rodzącego się chrześcijaństwa. Paweł był lepiej wykształcony od uczniów Jezusa. Zdecydował się skierować chrześcijańskie nauczanie także do pogan, mieszkańców Azji Mniejszej i Grecji. Założył wiele nowych wspólnot chrześcijańskich, w dużej części złożonych z nawróconych pogan.

Ciekawostka

Znak ryby dla pierwszych chrześcijan budził ważne skojarzenia. Uczniami Jezusa byli rybacy, więc w przenośni: apostołowie mieli „łowić” ludzi, czyli nawracać ich na swoją wiarę. Poza tym greckie słowo ichthys (ryba) zawierało pierwsze litery słów składających się na krótką formułę: „Jezus Chrystus, Syn Boży, Zbawiciel”. Wyznawcy chrześcijaństwa w pierwszych wiekach jego istnienia ukazywali często Jezusa Chrystusa w postaci wizerunku Dobrego Pasterza w otoczeniu owiec, z barankiem na ramionach. Dopiero później, pod koniec starożytności i po zniesieniu przez Rzymian kary ukrzyżowania, zaczął się rozpowszechniać wizerunek Jezusa na krzyżu.

RTD8pobwUz4yv

Zdjęcie kamiennej tablicy, której górna krawędź ma kształt daszka z wyrzeźbionymi na nim uszami. Wyryte są dwie ryby zwrócone do siebie pyskami, między nimi kotwica, a nad nimi i pod nimi wyryte są napisy w języku greckim i łacińskim. Na szczycie wyrzeźbiony wieniec laurowy od którego z lewej strony wyrzeźbiona litera „D” a z prawej „M”.

Prześladowania chrześcijan

W I–II w. n.e. chrześcijaństwo zdobywało nowych wyznawców. Początkowo najszybciej rozwijało się na Wschodzie, w najbliższym mu kulturowo i językowo środowisku. W I w. n.e. faktyczną stolicą chrześcijaństwa była Jerozolima, miejsce śmierci Jezusa oraz działalności apostołów. W II i III w. n.e. doszło do ukształtowania się kilku wielkich ośrodków chrześcijaństwa, z Rzymem, Antiochią w Syrii i Aleksandrią w Egipcie na czele. Chrześcijaństwo szybko dotarło również do śródziemnomorskich metropolii, m.in. do Efezu czy Kartaginy.

RZ82RCBlJo68f

Na ilustracji mapa ukazująca rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa od I do V wieku.

Początkowo Grecy i Rzymianie nie umieli odróżniać wyznawców Chrystusa od wyznawców judaizmu. Zachowywali do nich typowe antyżydowskie uprzedzenia. Od mniej więcej końca I w. n.e. zaczęli sobie jednak zdawać sprawę, że chodzi o dwa różne wyznania. Było to o tyle istotne, że judaizm stanowił uznaną w prawie rzymskim religię, która cieszyła się pewnymi przywilejami. Prawo gwarantowało zarówno poszanowanie tradycji Żydów, jak i narzucało im pewne obowiązki.

W cesarstwie rzymskim chrześcijanie często spotykali się z przejawami niechęci, wrogości albo wręcz z represjami, najpierw ze strony Żydów, a potem pogan. Miały one zwykle postać prześladowań, początkowo wzniecanych przez wrogi chrześcijanom tłum, ale nie przez władze. Wyjątek stanowiły prześladowania, których dopuszczał się cesarz Neron, obwiniający chrześcijan o pożar Rzymu w 64 r. n.e.

R1OZFcXVooJKP

Obraz przedstawia rzymską arenę walk. Na ziemi grupa klęczących obok siebie osób. Ludzie tworzą koło. W środku stoi starszy mężczyzna z brodą spoglądający w niebo. Po lewej stronie z podziemi wychodzą lwy i tygrysy, patrzą w stronę modlących się. Arena jest wypełniona wiwatującymi ludźmi.

RG6qK96EZM2Xr1

Na zdjęciu rzeźba głowy i szyi mężczyzny z jasnego kamienia. Młody mężczyzna z krótkimi włosami. Przed uchem wycięty kwadrat.

Do nasilenia prześladowań dochodziło jednak w trudnych dla cesarstwa czasach, podczas wojen i epidemii w II w. n.e. Śmierć za wiarę poniosło wówczas wielu męczenników. Aby w ciężkich chwilach zjednać bogów, władcy egzekwowali od wszystkich obywateli składanie ofiar ku czci rzymskich bogów i cesarza. W ten sposób przymuszali chrześcijan do wyrzeczenia się swojej wiary. Część wiernych składała ofiary obcym sobie bogom, ale niektórzy po odbyciu pokuty wracali do swojej wiary.  Rzymska cywilizacja okazała się jednak dla chrześcijaństwa raczej szansą niż zagrożeniem. Względny dobrobyt, rządy prawa i sprawna administracja zapobiegały wybuchom społecznym, a łatwość podróżowania i komunikacji pomagała chrześcijańskim misjom. W 313 roku cesarz Konstantyn Wielki wydał edykt mediolański, który zrównywał chrześcijaństwo z innymi religiami w państwie.

W 392 roku cesarz Teodozjusz Wielki zakazał czczenia pogańskich bogów. Zakazano też igrzysk olimpijskich. Chrześcijaństwo stało się religią państwową w cesarstwie rzymskim.

Ćwiczenia

Słownik