RYqWRNBZUBINU1
Na ilustracji widoczny obóz z namiotami w centrum. Wokół nich połączone wozy z kołami w formie pociągu. W lewym dolnym rogu żołnierze wjeżdżający na koniach do obozu. W lewym górnym rogu grupa żołnierzy z dzidami, którzy stoją przy obozie. Z prawej strony wóz zaprzęgnięty w konia, a także koń, na którym zasiada człowiek w długiej szacie. Poniżej, przy zadaszonym stoliku siedzi gromada żołnierzy. W centralnej części obrazu grupa mężczyzn w długich szatach z dzidami, którzy stoją przed mężczyzną siedzącym na koniu. Na namiotach tarcze herbowe.

Rozwój monarchii stanowej i przywilejów szlacheckich w Polsce w XIV- XV w.

Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.

Mieszkańcy wsi i miast

Wieki XIV i XV to na ziemiach polskich okres intensywnej urbanizacji. Stopniowo malał udział lokacji królewskich, a wzrastał udział lokacji prywatnych: szlacheckich i duchownych. Ludność miejska ulegała coraz wyraźniejszemu rozwarstwieniu; najliczniejszą warstwę stanowiło pospólstwo, mniej liczną – najuboższa warstwa plebsu, najmniej liczna była warstwa zamożnych patrycjuszy. W miarę pogłębiania się społecznego podziału pracy powstawały nowe zakłady rzemieślnicze, a rzemieślnicy organizowali się w cechach, których zadaniem była ochrona zrzeszonych członków. Wzrost liczby ludności żyjącej z zawodów pozarolniczych spowodował wzrost zapotrzebowania na żywność i przyczynił się do zapoczątkowania gospodarki towarowej w polskim rolnictwie. Zwiększanie się dochodów ze sprzedaży zbóż sprawiło, że w XV w. rolnictwo stało się bardziej opłacalne. 

R1QY80rFvsEEe
1356 - 1362 statuty wiślicko-piotrkowskie,
1374 przywilej koszycki,
1422 przywilej czerwiński,
1430 - 1433 przywileje jedleńsko-krakowskie,
1454 przywileje cerekwicko-nieszawskie,
1501 przywilej mielnicki,
1505 przywilej radomski.
Oś czasu – mozaika społeczna Polski późnego średniowiecza
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Król, szlachta, mieszczanie... w sporze

W dniu 16 lipca 1461 roku mieszczanie krakowscy, w czasie rozruchów, zamordowali Andrzeja Tęczyńskiego, brata kasztelana krakowskiego. Spowodowało to ogromne wzburzenie członków stanu rycerskiego, zwłaszcza ziemi krakowskiej. Pod ich wpływem król Kazimierz Jagiellończyk, łamiąc przywileje miejskie, skazał na śmierć burmistrza i wybranych rajców krakowskich. Wyrok wykonano. Poniżej zamieszczono cytaty z relacji dotyczącej wypadków 16 lipca, przedstawionej przez pisarza miejskiego Krakowa.

Teksty źródłowe...
Teksty źródłowe...

Pan Andrzej Tęczyński, brat Jaśnie Wielmożnego Pana Jana z Tęczyna, kasztelana krakowskiego, oddał płatnerzowi Klemensowi pewną broń do naprawy, po której naprawie za robotę płatnerz zażądał 2 zł. Pan Andrzej zaś ofiarował mu tylko 18 groszy, których gdy przyjąć nie chciał, pan Andrzej wzburzony wybił [tj. pobił – P.W.] go za to w jego własnym domu.
Gdy [później – P.W.] ujrzawszy pana Andrzeja, płatnerz ów zawołał „O panie, pobiłeś mnie i spoliczkowałeś w domu moim szpetnie, ale mnie już więcej nie uderzysz” – pan Andrzej [...] wpadł z synem i służbą swoją na niego, bijąc go obnażonymi mieczami i drągami [...]. Zbiegła się szybkim pędem z ulicy Grodzkiej i innych niezliczona gromada pospólstwa aż do magistratu z wyciągniętymi mieczami i napiętymi do strzału kuszami i krzyczeli do rajców: oto jaki gwałt popełniono, wiele to razy skarżyliśmy się wam o krzywdy nasze, lecz nigdy o obronę naszą nie dbacie! [...] Ale kiedy nas bronić nie chcecie, to my się sami obronimy. Do broni, do broni! [...] od ratusza ścigali pana Andrzeja [...] aż do klasztoru franciszkańskiego. [...] Pan Andrzej wystąpiwszy prosił, aby go nie zabijali, oddając się im w niewolę. Ale tłum jeszcze bardziej szalał [...] jakiś drab wierzch ciemienia, jakby czub kukułki, ściął mu z głowy, a inni wpadający do zakrystii dobili go, rozmaite rany i ciosy zadając.

CART1 Źródło: Teksty źródłowe do ćwiczeń z historii średniowiecza Polski, Wrocław 1975, s. 231–233.
R13MIo73aILYs1
Ćwiczenie 1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Mieszkańcy miast i wsi

Piastowscy królowie nie potrafili w XIV wieku wykorzystać siły miast. Unikali traktowania mieszczan jako siły politycznej. Korzystali z zasobów gospodarczych miast w umiarkowanym zakresie, niewiele wspierając ich rozwój. Kazimierz Wielki starał się swoimi przywilejami uporządkować procedury sądowe w miastach i pomagać w rozwoju handlu. Przyznać też trzeba, że mieszczanie nie zabiegali o wpływ na życie polityczne. Nawet gmina krakowska w umiarkowanym stopniu brała udział w rozgrywkach politycznych XIV wieku. Lata panowania Andegawenów i Jagiellonów jedynie pogorszyły prawną pozycję mieszczan. Zamknięto przed nimi dostęp do stanu rycerskiego. Jeszcze statuty Kazimierza Wielkiego dawały im szansę na wejście do grona rycerstwa. Regulacje późniejsze wyraźnie określały,że rycerzem jest ten, kto urodził się z ojca i matki stanu rycerskiego. Inaczej niż na zachodzie Europy, w Polsce nie wykształciła się silna reprezentacja polityczna środowiska miejskiego. Udało się jedynie wprowadzić obserwatorów do powstałego w drugiej połowie XV wieku sejmu Korony. Tę rolę odgrywali głównie mieszczanie z Krakowa. Pozostałe gminy miejskie skupiały się na rozwiązywaniu problemów lokalnych, dotyczących ich bieżącego funkcjonowania.

Mieszczańska duma

RD6WKxJgXVryW
Wrocławski Ratusz, elewacja wschodnia
Źródło: Kolossos, Wrocławski Ratusz, elewacja wschodnia, domena publiczna.

Symbolem dumy mieszczan, swoistym miejskim zamkiem był ratusz:

  • tu zbierała się rada wraz z burmistrzem kierująca miastem,

  • tu, początkowo pod przewodnictwem wójta, obradowali ławnicy sądzący przestępców,

  • tu znajdowało się też archiwum miejskie ze wszystkimi dokumentami. Gotyckie ratusze dużych miast urzekają bogactwem i precyzją wykorzystania nowych technik zdobniczych w celu wywarcia na odwiedzających to miejsce jak największego wrażenia.

RUnF95eVdZNgZ
Ćwiczenie 2
zadanie interaktywne
ĆWICZENIE: Na zdjęciu ratusza wrocławskiego (powstał w końcu XIII–poł. XVI wieku) zaznacz
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2

Napisz co było symbolem dumy mieszczan?

RmaI8JxsO0Nxq
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Od XV wieku najszybciej rozwijały się miasta związane z dalekosiężnym handlem zbożem. Te usytuowane w dorzeczu Wisły stały się pośrednikami między rycerzami producentami a Gdańskiem, portem o największym znaczeniu dla eksportu zboża. Nadal znaczącą rolę odgrywał handel bydłem prowadzonym z Rusi, od Lwowa przez Kraków na Zachód. Rycerskie przywileje ekonomiczne do pewnego stopnia dotykały również miast. Szkodliwe dla gospodarki miejskiej było tolerowanie przez rycerstwo rzemieślników osiadłych w ich dobrach. Nie podlegali oni bowiem nadzorowi cechów i ci tak zwani „partacze” mogli taniej produkować i sprzedawać produkty wśród ludności wiejskiej. W ten sposób odciągali znaczną część chłopów od zakupu produktów miejskich. Dotyczyło to zarówno płótna, butów, jak i piwa.

Wielki Kraków

Mimo niekorzystnej polityki królewskiej wobec miast Kraków w XIV–XV wieku stale się rozwijał. Stał się prawdziwie królewskim miastem. I chociaż od czasów wojen z Luksemburgami niemal nie odczuwał zagrożenia wojną, był dobrze umocniony.

Polecenie 1

Zapoznaj się z medium i wykonaj polecenia.

RXDwIKLHnjKr61
Medium przedstawia wirtualny spacer po Krakowie. Główne zdjęcie przedstawia miasto z lotu ptaka. W centralnym miejscu znajduje się Rynek Główny w Krakowie. Teren Starego Miasta otaczają planty obsadzone drzewami. Naokoło zaznaczone są następujące lokalizacje. Kościół Mariacki. Kamienice. Kościół pod wezwaniem świętego Wojciecha. Droga Królewska w Krakowie. Wieża ratuszowa. Sukiennice. Rynek Główny. Szachownica. Fortyfikacje obronne. Dziś wybierzemy się do Krakowa. Miasto to należy do grupy najstarszych i najważniejszych ośrodków miejskich na terenach polskich. Było to ważne centrum ekonomiczne w czasach średniowiecza i w okresie nowożytnym. Do końca XVI w. pełniło też ono rolę stolicy i siedziby królewskiej. Tutaj na Wawelu odbywały się koronacje królewskie oraz pogrzeby monarchów i członków ich rodzin. Serce miasta stanowił rynek. Pierwszym zaznaczonym miejscem jest Kościół Mariacki. W północno‑zachodnim narożniku rynku krakowskiego znajduje się kościół Mariacki. Jest to wzniesiona ok. XIV w. jednonawowa świątynia gotycka o układzie bazylikowym (czyli dwie boczne nawy są niższe). Z zewnątrz kościół zdobią dwie nierównej wielkości wieże. W XV w. w prezbiterium świątyni ustawiono Ołtarz Wita Stwosza. W XIX w. świątynia zyskała nowe polichromie autorstwa Jana Matejki oraz witraże, których autorami byli artyści młodopolscy: Stanisław Wyspiański i Jerzy Mehoffer. Obok znajduje się zdjęcie przedstawiające kościół Mariacki. Wejście posiada trzy drzwi ułożone w półokręgu. Nad nim jest kopuła. Z przodu, po obu stronach wejścia, znajdują się dwie różne wieże. Ta z lewej strony jest wyższa i posiada spiczaste wykończenia. Ta po prawej jest niższa i jest zakończona półokrągłymi kopułami. Z lewej strony znajduje się niska nawa z ukośnym dachem. Kościół posiada smukłe, wysokie okna. Drugim miejscem są kamienice. Wokół rynku wznoszą się kamienice. Wiele z nich powstało jeszcze w średniowieczu i zostało zbudowanych w stylu gotyckim. W późniejszych czasach przebudowano je w stylu renesansowym lub barokowym oraz poddano restauracji w XIX wieku. Kamienice są budowlami kilkukondygnacyjnymi, węższą stroną skierowane w stronę rynku. Wśród kamienic znajdujących się między kościołem Mariackim a ulicą Grodzką zwraca uwagę kamienica Bonerowska. Ta gotycka budowla została poddana renesansowej przebudowie, zyskując wówczas imponującą 9‑metrową attykę. Zdjęcie obok przedstawia kamienicę Bonerowską. Dolna jej część posiada duże okna obudowane z zewnątrz białymi kolumnami. Wyżej są dwa rzędy okien. Każdy rząd ma trzy okna. Ta część kamienicy jest pomarańczowa. Wyżej jest biała attyka. Jest to element elewacji. Ma kształt ścianki u góry zakończonej ozdobnym wykończeniem. Osłania dach. Trzecim miejscem jest Droga Królewska. Od murów miejskich przez Stare Miasto w stronę Zamku Królewskiego ciągnie się Droga Królewska. Nazwa pochodzi stąd, że tędy przechodziły różne procesje zmierzające na Wawel. Była to droga, którą wjeżdżali do miasta monarchowie i którą przemieszczały się procesje koronacyjne oraz kondukty pogrzebowe. Przy Drodze Królewskiej znajdują się najważniejsze zabytki krakowskie, w tym Barbakan i Brama Floriańska. Zdjęcie obok przedstawia Bramę Floriańską. Na jej środku, na dole, jest przejście prze które przechodzą piesi. Budowla wznosi się ponad otaczające budynki. Zakończona jest podpórkami podtrzymującymi szerszą część Bramy. Zbudowana jest z szarych kamieni natomiast sama górna część jest ceglasta. Od bramy w obie strony odchodzi mur. Gdzieniegdzie znajdują się małe, wąskie okna. Czwartym miejscem jest kościół pod wezwaniem świętego Wojciecha. W części południowej Rynku Głównego, w pobliżu tzw. drogi królewskiej znajduje się kościół pod wezwaniem św. Wojciecha. Pierwotnie świątynia miała kształt romański, ale w XVII w. została poddana barokizacji. Budowla ma charakter jednonawowej świątyni, nakrytej kopułą z prosto zamkniętym prezbiterium. Kościół powstał w miejscu, gdzie wg legendy kazania miał głosić św. Wojciech. Zdjęcie obok przedstawia kościół pod wezwaniem świętego Wojciecha. Wejście do niego jest bogato zdobione. Dolna część budynku na wysokości drzwi jest pokryta białym kamieniem. Bezpośrednio nad wejściem znajduje się okrągłe okno. Główna część ma kształt kwadratu i zakończona jest okrągłą kopułą. Na końcu jest wydłużona część z oknami a na szczycie jest krzyż. W prawo od głównej części odchodzi krótka nawa. Przed kościołem jest niski murek. W tle znajduje się Kościół Mariacki. Piątym miejscem są Sukiennice. W centralnej części Rynku Głównego znajdują się sukiennice, czyli kamienne kramy dla sprzedawców. Ułożone one są w dwa rzędy i oddzielone uliczką przechodzącą między nimi. W swojej pierwotnej - XIII‑wiecznej formie przetrwały one do poł. XIV w. W tym czasie ich przebudowy dokonał Kazimierz Wielki, zachowując jednak pierwotny kształt. Gotyckie sukiennice spłonęły w poł. XVI stulecia i zostały odbudowane w stylu renesansowym. W dolnej kondygnacji dodano wsparte na kolumnach loggie, a w górnej części budowlę zwieńczono attyką. Współcześnie w dolnej części sukiennic znajdują się stoiska z pamiątkami i biżuterią, a w części górnej kawiarnie i muzea. Zdjęcie obok przedstawia Sukiennice. W przedniej części posiadają łuki oparte na kolumnach. Wyżej są wąskie i wysokie okna a nad nimi bogate wykończenia w kształcie fal. Na szczycie znajdują się też różne figury. Sukiennice mają żółtawy kolor. W tle jest kościół Mariacki. Szóstym miejscem jest wieża ratuszowa. Centrum założenia był znajdujący się w południowo‑zachodniej części ratusz, który pełnił rolę siedziby władz miejskich. Należał też do najstarszych tego typu obiektów na ziemiach polskich. Powstał na przełomie XIII i XIV jako budowla gotycka. Ratusz był budowlą dwukondygnacyjną, w skład którego wchodziło wiele różnego rodzaju izb i sal. Krakowski ratusz stanowił kompleks wielu zespołów budynków o różnym przeznaczeniu. W skład niego wchodziły m.in.: wartownia, piwnica miejska, spichlerz, arsenał, Doma Notariusza, Dom Ławników. W 1820 r. na skutek złego stanu technicznego ratusz decyzją władz miejskich został wyburzony. Jedyną pozostałością krakowskiego ratusza jest istniejącą do dziś wieża ratuszowa. W obecnym kształcie powstała ona w XV w. i została wybudowana w stylu gotyckim. Jest ona budowla podpiwniczoną o trzech kondygnacjach. Na pierwszym piętrze znajduje się sala o sklepieniu krzyżowo‑żebrowych, należąca do najpiękniejszych tego typu wnętrz. Zdjęcie obok przedstawia wieżę ratuszową. W dolnej części znajdują się wystające poza obrys wieży okna z dachem. Wyżej są wąskie wysokie okna jedno nad drugim. Ściany są czerwono białe. Wyższa część wieży jest węższa. Znajduje się na niej zegar, po jednej tarczy na każdą ścianę. Najwyższa część składa się z sześciokątnych ścian oraz okien na każdej z nich. Siódmym miejscem jest Rynek Główny. Rynek Główny w Krakowie należy do największych tego typu obiektów w Europie. Zajmuje obszar 4 ha i ma regularny kształt kwadratu. Został założony w poł. XIII w. jako centrum lokowanego na prawie magdeburskim miasta. Wcześniejsze zabudowania znajdujące się na tym miejscu ucierpiały w wyniku najazdu mongolskiego, mającego miejsce kilka lat wcześniej. Od czasów średniowiecza był on miejscem, gdzie odbywały się targi i jarmarki oraz były organizowane uroczystości tak o charakterze świeckim, jak i kościelnym. Do dnia dzisiejszego rynek krakowski pozostaje centrum ruchu turystycznego i życia towarzyskiego mieszkańców. Zdjęcie obok przedstawia widok na rynek we Wrocławiu. Na pierwszym planie są dachy o stromym spadzie. Za nimi jest plac rynku z betonowymi płytami. Przed kamienicami wystawione są parasole restauracji. W tle są kolorowe kamienice oraz wieża kościoła. Ósmym miejscem jest szachownica. Od rynku odchodziło pod kątem prostym 11 ulic, z wyjątkiem drogi Królewskiej wychodzącej w południowej części. Ulice te prowadziły do bram miejskich. Układ przestrzenny przypominał szachownicę, z działkami budowlanymi dzielonymi w kształt prostokąta. Odchylenia od tej normy i nieregularny przebieg ulic czy kształt działek wynikały z wcześniejszej zabudowy. Ilustracja obok przedstawia mapę Starego Miasta w Krakowie. Czerwona obwódką zaznaczony jest obrys Rynku oraz kawałek Drogi Królewskiej. Niemal wszystkie ulice przecinają się pod kątem prostym. Dziewiątym miejscem są fortyfikacje obronne. Stare Miasto krakowskie otaczały fortyfikacje obronne. Powstały one dopiero pod koniec XIII w. i składały się z fosy, wałów ziemnych i wysokich podwójnych murów. Dziś zachowały się tylko pozostałości fortyfikacji w niektórych miejscach. Mury obronne poddano rozbiórce na pocz. XIX w., fosę zasypano, a na jej miejscu założono z czasem park miejski, zwany plantami, otaczający całe Stare Miasto. Zdjęcie obok przedstawia mury obronne z basztą. Mury są zbudowane z cegieł. Mają prostokątne zakończenia. W murach są wąskie małe okna. Baszta wbudowana w mury wznosi się powyżej murów. W górnej części ma zamurowane duże okna. Zakończona jest dachem o stromym spadzie. Przed murami rosną drzewa.
Polecenie 2

Na podstawie medium wyjaśnij, jaką rolę w Krakowie w XV w. pełnił rynek. Odpowiedź uzasadnij.

RztERnsZMU4YW
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).

Mieszkańcy wsi

Sytuacja mieszkańców wsi była ściśle związana z szerszymi procesami gospodarczymi, demograficznymi i politycznymi. W początkach XV wieku w całej Europie nastąpił spadek cen produktów rolnych. Dotknął on zwłaszcza chłopów posiadających niewielkie gospodarstwa. Przy niewielkiej produkcji zboża osiągali oni z jego sprzedaży zysk niewystarczający do opłacenia czynszu. W rezultacie coraz więcej rodzin rezygnowało z utrzymywania własnych gospodarstw produkujących zboże na sprzedaż, a zamiast czynszu panu wsi oferowali swoją pracę. Natomiast zmniejszone pola wykorzystywali do produkcji zboża na własny użytek. Pan z kolei łączył części pól i tworzył z nich większe gospodarstwo, folwark. Pracą w folwarku zajmowali się zarówno wyspecjalizowani pracownicy, jak i chłopi odrabiający czynsz (wykonujący pańszczyznę). W II połowie XV wieku rosnące zapotrzebowanie na zboże podnosiło cenę produkowanego ziarna. Produkowanie zboża i jego sprzedaż dawała kupcom coraz większy dochód. Właściciele wsi zaczęli wymagać od chłopów większej liczby dni spędzonych w pracy na polach. Zwiększali także wymagania dotyczące opłat uiszczanych przez chłopów w formie produktów rolnych. A ponieważ liczba mieszkańców wsi nie rosła już tak jak w XIII wieku, palący stawał się problem zapobiegania ucieczkom chłopów z miejsca ich zamieszkania.

Kmiecie i folwarki

Średniowieczne katalogi posiadłości ziemskich wskazują na głębokie zmiany, jakie w XV wieku zachodziły na wsiach Korony Polskiej.

Polecenie 3

Przeczytaj poniższy fragment katalogu majątków krakowskiej kapituły katedralnej, przygotowanego przez Jana Długosza. Następnie wskaż najważniejszą zmianę w opisanych wsiach.

Ra6jcCzWG0goU
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic, licencja: CC BY 4.0.
Liber beneficiorumJan Długosz
Jan Długosz Liber beneficiorum

Kalina, wieś [...], w której znajduje się 66 łanów kmieci. [...] Większość łanów kmieci została zajęta przez rycerzy, którzy usunęli kmieci [...]. Zatem są to majątki rycerskie [...]. Michalczowa, wieś [...]. Są tutaj cztery dwory, których ziemie należały do usuniętych kmieci [...]. Wiewiórka, wieś [...], w której jest 14 łanów kmiecych [...]. Dziedzic [wsi – przyp. aut.] usunął z trzech łanów kmieci i uczynił je łanami dworskimi [folwarcznymi – przyp. aut.]. Lusławice, wieś [...], w której są łany kmiece, tawerny, zagrodnicy [...]. Znajdują się tam trzy dwory rycerskie z folwarkami, [...] od dawna był tu jeden folwark, lecz skutkiem powiększenia liczby dziedziców i usuniętych kmieci, powiększyła się liczba folwarków [...].

CART4 Źródło: Jan Długosz, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, [za:] Teksty źródłowe do ćwiczeń z historii średniowiecza Polski, Wrocław 1975, s. 216–217.
RLUZYNPurnqfh1
Ćwiczenie 3
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ucieczka chłopów do posiadłości innych panów lub do miast było podstawowym sposobem poprawienia ich sytuacji życiowej. Najczęściej nie mogli oni liczyć na poprawę sytuacji społecznej lub majątkowej w rodzinnych miejscowościach. Szukali więc nowych przestrzeni, nowych możliwości gwarantujących im lepszy byt, co z kolei boleśnie uderzało w stabilność gospodarki rycerskiej. Dlatego też rycerstwo domagało się od królów specjalnych kar dla uciekających chłopów. Nigdy nie wprowadzono ograniczenia wolności osobistej mieszkańców wsi, ale żeby opuścić wieś, chłopi musieli wywiązać się ze wszystkich zobowiązań wobec pana.
Na przykład – znaleźć zastępcę, osobę, która przejmie ich gospodarstwo i zobowiązania wobec właściciela wsi. Charakter zmian zachodzących na wsiach powodował zmniejszanie się liczby zamożnych, samowystarczalnych gospodarzy zwanych kmieciami. Wzrastała natomiast liczba zagrodnikówkomorników. U schyłku średniowiecza gospodarka wiejska zmierzała ku systemowi folwarczno‑pańszczyźnianemu, który będzie tak charakterystycznym elementem polskiej historii okresu nowożytnego.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 4
RTQM7GOya0YRU1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1MYZZY6KhJqk
Ćwiczenie 5
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5

Napisz jak nazywały się przedmieścia Krakowa?

R1Kg3y4CQhaTH
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Słownik

cech
cech

(st.czes. z śwn. zeche) organizacja zawodowa zrzeszająca przymusowo rzemieślników jednego lub kilku pokrewnych specjalności i zapewniająca swym członkom wyłączne prawo produkcji w mieście

czynsz
czynsz

(niem. Zins) stałe świadczenie w pieniądzu lub produktach, jedna z form renty feudalnej, składanej panu przez chłopów w zamian za użytkowanie przez niech ziemi będącej jego własnością

folwark
folwark

(niem. Vorwerk) duże gospodarstwo, produkujące głównie na sprzedaż, prowadzone przez właściciela lub jego pełnomocnika, posługujące się pracą najemną lub pracą chłopów pańszczyźnianych

pańszczyzna
pańszczyzna

(od pol. pan) forma odrobkowej renty feudalnej polegająca na przymusowej pracy chłopów na rzecz pana w zamian za prawo użytkowania ziemi będącej jego własnością

partacz
partacz

dawniej rzemieślnik pracujący w mieście lub w jego pobliżu, nienależący do cechu

patrycjat
patrycjat

(z łac. patres) w dawnych miastach najbogatsza warstwa ludności miast, głównie kupcy, bankierzy i zamożni rzemieślnicy

plebs
plebs

(łac. plebs) w miastach średniowiecznych i nowożytnych najuboższa, pozbawiona praw miejskich część ludności, utrzymująca się z pracy najemnej

poddaństwo
poddaństwo

(psł. */ dati 'dać') osobista, sądowo‑administracyjna i gruntowa zależność chłopa od pana feudalnego

pospólstwo
pospólstwo

(od słowa pospolity) średnia warstwa społeczna w miastach w okresie feudalizmu, posiadająca prawo miejskie, ale początkowo pozbawiona możliwości zasiadania we władzach miasta

rajca
rajca

staropolska nazwa członka rady miejskiej