Koniec Polski szlacheckiej
Reakcja na reformy Sejmu Wielkiego. Targowica i II rozbiór Polski
Konsekwencją decyzji Sejmu Wielkiego i wojny w obronie Konstytucji 3 maja było zawiązanie przez przeciwników reform konfederacji targowickiej i zwrócenie się konfederatów do carycy Katarzyny II o pomoc. Targowiczanie przejęli władzę, lecz bojąc się przenieść do wrogo wobec nich usposobionej Warszawy, rządzili z Brześcia nad Bugiem, w stolicy zaś znalazły się rosyjskie wojska okupacyjne.
Ostatni rok działania Sejmu Wielkiego
Z upływem tygodni, w miarę niedostrzegania żadnych niebezpiecznych ruchów przeciwników wewnętrznych, a co ważniejsze także wszechmocnej protektorki
– Rosji, poczynano sobie coraz śmielej. Prym zaczęło odgrywać „Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji Rządowej Fiat Lux” (krócej zwane „Klubem Przyjaciół Konstytucji”, a przez złośliwych przeciwników „kopem”). Sentencja Fiat Lux była wymowna (po polsku: „niech się stanie światłość”), ale równie wymowne było miejsce zebrań - w pałacu radziwiłłowskim, siedzibie znanej warszawskiej loży masońskiej, której członkami było wielu, jeśli nie większość, członków klubu.
Nowa, sformalizowana forma aktywności politycznej (obowiązywał statut i dyscyplina wewnętrzna) o charakterze partii musiała budzić skojarzenia z podobnymi organizacjami działającymi w tym samym czasie w Paryżu. W Warszawie rzeczywiście pachniało rewolucją. Pracowano nad kolejnymi ustawami mającymi zapewnić odnowę moralną (zmienić wymiar sprawiedliwości, szkoły) oraz dać nowy impuls ekonomiczny (uregulować prawa własności - szczególnie ziemi, dać swobody w wytwórczości i handlu, czyli znieść regulowany system gildiowo‑cechowy). Realizacja tych projektów prawdopodobnie w dość szybkim czasie doprowadziłaby do przebudowy społeczeństwa na nowych zasadach, czyli do likwidacji struktur stanowych.
Świadomości głębokości tych zmian raczej nie było, o czym świadczyły wyniki sejmików relacyjnych, które poprzedziły zamknięcie obrad Sejmu Czteroletniego
29 maja 1792 r. Szlachta przeważnie pozytywnie odnosiła się do podjętego dzieła naprawy.
Ważniejsi członkowie jednego z pierwszych „nowoczesnych” ugrupowań politycznych w Polsce „Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji Rządowej Fiat Lux”.
Na portretach: Hugon Kołłątaj, książę Adam Kazimierz Czartoryski, książę Józef Poniatowski, Joachim Chreptowicz, Ksawery Działyński, Adam Naruszewicz, Julian Ursyn Niemcewicz, Scipione Piattoli.
Ponadto należeli: Marcin Badeni, Franciszek Barss, Jan August Cichocki, Ignacy Dembiński, Ignacy Działyński, Antoni Dzieduszycki, Augustyn Gorzeński, Paweł Jerzy Grabowski, Ludwik Szymon Gutakowski, Janusz Stanisław Iliński, Michał Kochanowski, Stanisław Kublicki, Jan Paweł Łuszczewski, Antoni Madaliński, Józef Andrzej Mikorski, Mikołaj Morawski, Tadeusz Mostowski, Józef Kajetan Ossoliński, Tomasz Adam Ostrowski, Grzegorz Piramowicz, Ignacy Potocki, Stanisław Kostka Potocki, Józef Ignacy Rybiński, Walenty Sobolewski, Stanisław Sołtan, Stanisław Sołtyk, Michał Strasz, Józef Weyssenhoff, Mikołaj Wolski, Michał Zabiełło, Ignacy Wyssogota Zakrzewski.
Mocarstwa wobec Konstytucji
Polacy w latach 1788‑1792 skupieni byli, co oczywiste, na sprawach wewnętrznych.
Nie oznacza to oczywiście braku zainteresowania czy lekceważenia spraw międzynarodowych. Najistotniejsze wydawało się jednak, jak najbliżsi sąsiedzi i gwaranci ustroju Rzeczypospolitej zareagują na wydarzenia w Warszawie. Szczególnie ważna dla Stanisława Augusta Poniatowskiego i pozostałych polskich polityków, tak zwolenników jak i przeciwników reform, była postawa Katarzyny II, władczyni Rosji.
Sprawa wydawała się tym ważniejsza, że szumnie zapowiadana „aukcja” (podniesienie liczebności) wojsk, przyniosła wzrost liczby żołnierzy jedynie do 57 tys. zamiast postulowanych 100 tys. Wobec zaprawionej w boju i zwycięskiej w konfrontacji z Turcją armii rosyjskiej były to siły z pewnością zbyt skromne. Tym bardziej,
że chociaż wcześniej caryca wyraziła zgodę na „przewrót” w Szwecji i częściowe wyrwanie się tego kraju spod protektoratu rosyjskiego, obecnie należało obawiać się jej reakcji, zwłaszcza że wojna nad Morzem Czarnym zbliżała się do końca.
Na Prusy, które wcześniej obiecywały zawarcie sojuszu z Rzecząpospolitą pod warunkiem przeprowadzenia reform ustrojowych i wzmocnienia władzy wykonawczej w państwie, nie można było liczyć, a Austrię coraz bardziej ograniczały powiązania z monarchią francuską. Zobowiązania cesarza Leopolda II wobec zagrożonego przez rozwój rewolucji szwagra Ludwika XVI czyniły przychylność Wiednia bezużyteczną.
Zapowiadało się, że zapał reformatorski nad Wisłą będzie musiał samotnie zmierzyć się z polityczną niechęcią Rosji.
Konfederacja targowicka
Czołowi malkontenci, Szczęsny Potocki, Ksawery Branicki i Seweryn Rzewuski, których udało się przechytrzyć przy uchwalaniu Konstytucji 3 maja, bynajmniej nie pogodzili się z klęską. Postanowili zwrócić się w końcu 1791 r. do Katarzyny II z propozycją zawiązania konfederacji, która wymierzona byłaby przeciwko dokonanym reformom. Caryca jednak wolała poczekać do formalnego zakończenia wojny z już pokonaną Turcją. Pokój podpisano w Jassach 9 stycznia 1792 r. Od tego momentu wypadki potoczyły się szybciej. W Petersburgu 27 kwietnia 1792 r. ukonstytuowała się konfederacja, którą fałszywie ogłoszono z późniejszą datą, jako zawiązaną w Targowicy w Rzeczypospolitej 14 maja. Miało to być dzieło „słusznie” oburzonych Polaków sprzeciwiających się bezprawiu dokonanemu w Warszawie.
Na czele tzw. „targowicy” stanęli wspomniani magnaci, jednak zdobycie poparcia okazało się zadaniem niezwykle trudnym. Do konfederatów zgłaszali akces ewidentni zdrajcy i karierowicze pokroju Józefa Kossakowskiego, biskupa inflanckiego, który usiłował zapewnić majątek i karierę swojej nuworyszowskiej w kręgach magnackich rodzinie.
W jakiej sytuacji międzynarodowej przeciwnicy konstytucji zwrócili się po pomoc do Katarzyny II.
Napisz, w jaki sposób przemiany w Rzeczpospolitej w latach 1788‑1792 mogły wpłynąć na stanowisko carycy Katarzyny II w sprawie podporządkowania Rzeczypospolitej Rosji. Wskaż te wydarzenia.
Wojna w obronie Konstytucji
Pod przygotowany w ten sposób grunt, który składał odpowiedzialność za wkroczenie wojska rosyjskiego w granice Rzeczypospolitej na samych Polaków, wracająca z południowego teatru działań zbrojnych z Turcją stutysięczna. armia rosyjska wkroczyła na Ukrainę, kierując się na północ. Tu wojska uległy rozdzieleniu: jeden korpus ruszył na Litwę, a drugi w kierunku Polski.
Nierównowaga sił była oczywista. Rosjanie dysponowali zwycięską i świetnie wyszkoloną armią dowodzoną przez wybitnych dowódców. Na czele wojsk polskich stał Józef Poniatowski, któremu podlegał m.in. doświadczony w wojnie amerykańskiej Tadeusz Kościuszko. Na Litwie zdrada dowodzącego korpusem litewskim gen. Ludwika Wirtemberskiego skutecznie paraliżowała działania zbrojne. Zwycięstwo Poniatowskiego pod Zieleńcami 18 czerwca 1792 r. miało raczej moralne niż strategiczne znaczenie. Dowiedziono, że możliwe jest pokonanie Rosjan. Po tej bitwie król ustanowił najwyższe polskie odznaczenie militarne: order „Virtuti Militari”.
18 lipca 1792 miała miejsce bitwa pod Dubieńką. Pięciotysięczny korpus generała Tadeusza Kościuszki, wyposażony w 24 działa, starł się z liczącym 25 tys. żołnierzy korpusem rosyjskim pod wodzą generała Michaiła Kachowskiego. W czasie bitwy Polacy skutecznie przeciwstawili się czterokrotnie liczniejszej armii, zadając Rosjanom znaczne straty, przy dużo mniejszych stratach własnych. Przełamanie obrony pod Dubienką zagroziło jednak nowym oskrzydleniem całości sił polskich nad Bugiem. Rozpoczęły one odwrót w kierunku Wisły, gdzie zamierzano stawić dalszy opór wsparty przez wojska z głębi kraju. Linia Bugu została przełamana przez korpus rosyjski w lipcu 1792 r.
Napisz, w jakich okolicznościach król ustanowił najwyższe polskie odznaczenie militarne: order „Virtuti Militari”.
Wskaż dowódców:
bitwy pod Dubienką,
bitwy pod Zieleńcami.
Król przystępuje do targowicy
Jedyną nadzieją na przezwyciężenie nierównowagi sił polskich i rosyjskich było rozszerzenie bazy społecznej obrońców. Tego jednak obawiano się z lęku przed uznaniem wydarzeń w Polsce za analogiczne do tych we Francji. Stanisław August Poniatowski, za aprobatą i namową Kołłątaja, bardziej skłaniał się do walki na argumenty i „piórem”. Niestety, później ten sam Kołłątaj, opisując wydarzenia przełomowych miesięcy, oskarżył króla o brak zdecydowania, tchórzostwo i zaprzepaszczenie reformy, co na trwałe wpłynęło na historyczne oceny ostatniego władcy Rzeczypospolitej i zapoczątkowało jego „czarną legendę”.
Król, dla ratowania choćby resztek z dzieła reform, zdecydował się szukać porozumienia z Katarzyną. Caryca nie była jednak skłonna do pobłażliwości. Zażądała natychmiastowego przystąpienia władcy do konfederacji targowickiej, co też Poniatowski uczynił 23 lipca 1792 r. Dalszy opór wojsk stał się w tym momencie bezprzedmiotowy. Protesty Ignacego Potockiego oraz Stanisława Małachowskiego przeciwko decyzji króla ani sprzeciw dowódców wojskowych niczego już nie zmieniły.
Nadzieje monarchy na uratowanie choćby resztek postępowych dokonań okazały się iluzją. Generalność konfederacji zdominowana przez największych zdrajców rozpoczęła dzieło niszczenia Konstytucji. Większość twórców reform udała się na emigrację, głównie do Drezna.
II rozbiór Polski
23 stycznia 1793 r. podpisano w Petersburgu traktat podziałowy między Katarzyną II a Fryderykiem Wilhelmem II. Wojska pruskie weszły do Wielkopolski, a rosyjskie do wschodniej części Rzeczypospolitej. Żołnierze polscy bez walki wycofywali się z oddanych ziem. Jednym z nielicznych starć była obrona ratusza w Kargowej w zachodniej Wielkopolsce (obecnie województwo lubuskie) 27 stycznia 1793 roku. Polska kompania piechoty, dowodzona przez kapitana Stefana Więckowskiego, otworzyła ogień do wkraczającego do miasta batalionu pruskiego. Starcie zakończyło się porażką obrońców – rannych Prusacy dobili, a ratusz obrabowali.
Rządzący od połowy 1792 r. Rzecząpospolitą przywódcy konfederacji targowickiej byli zaskoczeni zajęciem przez Prusy polskiego terytorium. Ogłosili oficjalny protest, rozważali nawet walkę, zwołali w tym celu pospolite ruszenie. Jednak przebywający w Warszawie rosyjscy generałowie i dyplomaci szybko ich przekonali, że opór jest bezcelowy.
Zapoznaj się ze schematem oraz załączonymi tekstami źródłowymi i na ich podstawie wykonaj kolejne polecenia.
Wojska pruskie wkroczyły do Rzeczypospolitej i zajęły określone w traktacie rozbiorowym ziemie polskie do linii Częstochowa–Sochaczew–Działdowo, wkroczyły także do Torunia i Gdańska, to ostatnie miasto broniło się cztery tygodnie. W sumie Prusy zagarnęły województwa: poznańskie, gnieźnieńskie, kaliskie, sieradzkie, inowrocławskie, brzesko-kujawskie, płockie, ziemię dobrzyńską oraz część województwa rawskiego i mazowieckiego. Pod panowanie króla pruskiego przeszło 57 tys. km² ziem zamieszkanych przez ponad milion osób.
Źródło: Mariusz Markiewicz, Historia Polski 1492–1795, Kraków 2002, s. 704–705., 2. Zabór rosyjski Katarzyna II [caryca Rosji] po interwencji w Rzeczypospolitej nie była zdecydowana na rozbiór, miała nadzieję, że uda się spacyfikować kraj i powrócić do systemu „prokonsulatu”, czyli takiego, jak funkcjonował przed Sejmem Wielkim. Jednakże kilka czynników wpływało na niemożność zrealizowania tego wariantu. Po pierwsze, wskutek słabości, kłótni wewnątrz kierownictwa, konfederacja targowicka nie rokowała nadziei na uspokojenie kraju. […] Po drugie, wśród rosyjskiej elity rządzącej rozbiór miał wielu zwolenników, którzy liczyli na obłowienie się w zagarniętym państwie. […] Po trzecie, rozbioru domagały się Prusy. […]
Do Rosji zostały włączone województwa: kijowskie, bracławskie, podolskie, mińskie oraz część wołyńskiego, brzesko-litewskiego i wileńskiego. W sumie Rzeczpospolita straciła na rzecz Rosji 250 tys. km² i ok. 3 mln mieszkańców. Pod panowanie rosyjskie przeszły bogate obszary Ukrainy, które przeżywały rozkwit ekonomiczny w drugiej połowie XVIII w., po zlikwidowaniu zagrożenia tatarskiego i otwarciu dróg handlowych przez Morze Czarne.
Źródło: Mariusz Markiewicz, Historia Polski 1492–1795, Kraków 2002, s. 704–705., 3. Rzeczpospolita Pogłoski o rozbiorze przenikały do Polski już w grudniu 1792 r., powodując zamieszanie wśród przywódców konfederacji targowickiej. Myślano nawet o zbrojnym oporze, zwoływano pospolite ruszenie, by pod naciskiem rosyjskim odwoływać te rozporządzenia. Stanisław Szczęsny Potocki i Franciszek Ksawery Branicki wyjechali do Rosji, Seweryn Rzewuski wycofał się z polityki. Przywództwo konfederacji objęli bracia Kossakowscy oraz Michał Walewski i Antoni Pułaski. […]
Trafne jest powtarzane w tamtych czasach zdanie, że zaborcy zabrali Rzeczypospolitej więcej, niż jej zostawili. Okrojone państwo polskie liczyło ok. 215 tys. km² ziemi, zamieszkanej przez ok. 4 mln ludności.
Źródło: Mariusz Markiewicz, Historia Polski 1492–1795, Kraków 2002, s. 704–705., 4. Sejm grodzieński Konstytucja sejmu grodzieńskiego z 1793 r.: Nie chcąc sejmu ordynaryjnego w r. 1788 zaczętego, później w rewolucyjny w dniu 3 maja 1791 zamienionego, dla potomnych czasów zostawiać pamiątki, tenże sejm za powszechną zgodą zgromadzonych Rzplitej stanów za niebyły i wyroki od niego wypadłe na nic nieznaczące deklarujemy. Konstytucje, prawa i wszelkie uchwały w ciągu jego całym ustanowione, jako okazją sprowadzenia na Rzplitą Naszą różnych klęsk i utraty licznych prowincyj, kasujemy i uchwalamy i żeby w księgi praw naszych umieszczone nie były, stanowimy.
Źródło: Ustrój Polski w XVI–XVIII wieku, oprac. W. Szczygielski, Warszawa 1960, s. 53.
Zgodnie z postanowieniami traktatu rozbiorowego Fryderyk Wilhelm II objął we władanie całą Wielkopolskę, zachodnie Mazowsze i niewielki fragment Małopolski, utworzył z nich Prusy Południowe. W granicach Prus znalazły się również ważne, bogate, handlowe miasta polskie: Gdańsk i Toruń. Rosja zajęła ogromny obszar ziemi mińskiej, bracławskiej, Podola i zachodniej Kijowszczyzny. Austria nie brała udziału w II rozbiorze.
Sejm grodzieński
Zaborcy, pragnąc zachować pozory legalizmu, musieli wymóc na Polakach i Litwinach akceptację zmiany granic, dlatego jeszcze w 1793 r. zwołano do Grodna sejm. Posłowie obradujący pod nadzorem rosyjskiego ambasadora Jakuba Sieversa, dysponującego silnym korpusem wojskowym, mimo protestów zagłosowali zgodnie z jego życzeniami. Relacje z sejmu grodzieńskiego przekazywały ponury obraz: przedstawiciele szlachty byli zastraszani, aresztowani, ale też przekupywani, a część z nich myślała jedynie o osobistych korzyściach.
Wyjaśnij, w jakim celu znalazły się na nim odciski pieczęci.
Nowy traktat graniczny z Rosją uchwalono dość łatwo w lipcu, inaczej było z traktatem z Prusami. Wywoływani do głosu posłowie nie chcieli wyrażać swych opinii. Jednak po całonocnej, milczącej sesji z 22 na 23 września 1793 r. poseł krakowski, targowiczanin Józef Ankwicz, oświadczył, że milczenie oznacza zgodę sejmu. Nie widząc szans na pomoc z zewnątrz, król Stanisław August Poniatowski podpisał dokument. Niepotrzebną już konfederację targowicką rozwiązano, a jej upokorzeni przez carycę Katarzynę II przywódcy wyjechali za granicę.
W znacząco okrojonej Rzeczypospolitej formalnie utrzymany został istniejący, dogodny dla Rosji i Prus, ustrój demokracji szlacheckiej przy słabej centralnej władzy królewskiej. Przywrócono wolną elekcję oraz liberum veto. Jednocześnie zachowano niektóre z reform Konstytucji 3 maja, takie jak prawa mieszczan oraz funkcjonującą wcześniej Radę Nieustającą, czyli rząd. Państwo polsko‑litewskie mogło też posiadać nieliczną armię.
W jakim stroju została przedstawiona caryca?
Caryca Katarzyna II w zamian za posłuszeństwo uregulowała znaczną część długów polskiego króla i skarbu. Zostało to obwarowane układem o wieczystym sojuszu z Rosją, który dawał wschodniemu sąsiadowi nadzór nad polityką zagraniczną Rzeczypospolitej. Król Stanisław August był przekonany, że zyskał całkiem wiele i zapewnił państwu podstawy dalszego bytu. Jak odnotowali kronikarze, z wdzięczności wyściskał publicznie rosyjskiego ambasadora Jakuba Sieversa. Opinia publiczna przyjęła ten gest z odrazą. W kraju tliły się coraz silniej idee rewolucji francuskiej, które znalazły oddźwięk w insurekcji kościuszkowskiej 1794 r. i krwawych rozliczeniach ze zdrajcami Rzeczypospolitej.
Sejm grodzieński, obradujący od czerwca do listopada 1793 r., był ostatnim sejmem szlacheckim Rzeczypospolitej.
Ćwiczenia
Ustawy dla zgromadzenia przyjaciół konstytucji rządowej Fiat lux.Nigdy bardziej cnotliwa tylu obywatelów gorliwość o dobro publiczne nie potrzebowała silniejszego poparcia jak po świętym i wiekopomnym dziele w dniach trzecim i piątym miesiąca maja roku bieżącego 1791 uskutecznionym. Poparcia zaś tego obiecywać sobie nie można, jak tylko przez porozumienie się wzajemne i konieczną jedność. W zamiarze więc ugruntowania i dokończenia dzieła tak zbawiennego przedsięwzięliśmy sposób najprostszy złączenia się obywatelskiego pod hasłem dobra Ojczyzny i jednomyślności, tej to jednomyślności, bez której próżno byśmy się starali o utwierdzenie szczęścia narodowego to jest bezpieczeństwa wspólnego i swobód wzajemnych. Z tych tedy najczystszych pobudek związkowi i posiedzeniom naszym następujące przepisujemy prawidła.
1‑mo. Zgromadzenia naszego cel najistotniejszy, do którego wszystkie usiłowania i prace nasze stosować się będą, a którzy za trwałą i nigdy niezmienną Zgromadzenia naszego ustawę mieć chcemy, jest ugruntowanie konstytucji gorliwie w dniach 3‑m i 5‑tym miesiąca maja uchwalonej. Zasady tejże Konstytucji utrzymywać i jak najdzielniej w każdym miejscu popierać najpierwszym składających niniejsze zgromadzenie jest obowiązkiem, dlatego daliśmy związkowi naszemu nazwisko: Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji Rządowej.
2‑do Chociaż liczba fundatorów tegoż Zgromadzenia już jest udeterminowana, jednakże ktokolwiek pragnąć jedności, niepodległości i rządu narodu podług zasad ugruntowanych tąż Konstytucją, życzyłby sobie stać się uczestnikiem tej pracy obywatelskiej, będzie przyjętym do niniejszego Zgromadzenia, byle się obowiązał dochować przepisy onego i te jak najściślej dopełnił.
3‑tio. Każdy w toż Zgromadzenie wchodzący chronić się ma wszelkich sprzeczek, sporów, dawania komukolwiek pochwał obywatelskich w tymże posiedzeniu, bo każda dobra czynność nie ma się uważać za osobną lub do jednaj osoby należącą, ale do całego Zgromadzenia należącą.
4‑tio. Nikt większym, godniejszym w tym Zgromadzeniu nie będzie, ale wszyscy równymi i dlatego żadne dystynkcje używane być nie mają.
5‑to. Na każdym posiedzeniu członki tego Zgromadzenia podług porządku alfabetycznego koleją prezydować będą.
6‑to. Wolno będzie każdemu zdanie swoje otworzyć i te popierać, unikając jednak wszelkiej próżnej wymowy, a dla zachowania porządku nikomu wolno mówić będzie, jak tylko za danym sobie przez prezydującego głosem.
7‑mo. Jedność, będąc twierdzą najistotniejszą ciała politycznego każdej Rzeczypospolitej, gdzież bardziej oznaczać powinna swą cechą czynności, jak w Zgromadzeniu naszym, ugruntowanym na miłości obywatelskiej, na zaufaniu wzajemnym charakterowi osób toż składających? Potrzeba więc, aby władała umysłem każdego ta prawda, jedynie tylko związek społeczności utrzymać zdolna, że każdy w szczególności wzięty niczym więcej nie jest jak tylko członkiem naturalnie ogółowi poddanym. A zatem po roztrząśnięciu dokładnym każdej materyi do niniejszego Zgromadzenia wniesionej, gdy przyjdzie do decyzji, jeżeliby jednomyślność nie nastąpiła, każdy nawzajem obowiązanym jest nie upierać się uporczywie przy zdaniu, owszem uczynić ofiarę miłości własnej i przystąpić do decyzji większości. Wszakże lękać się żadnej nowości nie może, gdyż wszelkie czynności niniejszego Zgromadzenia jedynie tylko do wydoskonalenia dzieła już ustanowionego, to jest Konstytucyi, dążyć mają. Cokolwiek więc na sesyjach tego Zgromadzenia per unamitatem vel pluralitatem [jednomyślnie lub większością] uchwalone zostanie, to służyć ma za prawidło i będzie zdaniem dla wszystkich członków.
8‑vo. Wszystkie decyzyje Zgromadzenia w protokół wciągane być mają, do którego utrzymywania Zgromadzenie trzech spośród siebie na dekretarzów wyznaczy. Opis zaś każdej sesyi podpisem prezydującego w protokole oznaczonym być powinien.
9‑no. Zgromadzenie wybierze spomiędzy siebie siedm członków, którzy wygotowaniem wczesnym materyi do ciągłej pracy potrzebnych, a to z projektów sobie podanych, zatrudnić się mają.
10‑mo. Komplet każdego posiedzenia, w którym materyje roztrząsane i decydowane być mogą, składa się z najmniejszej liczby osób. [brak liczby]
11‑mo. Dzień i godzina na sesyje Zgromadzenia udeterminowane z największa punktualnością zachowane będą.
12‑mo. Każda osoba do Zgromadzenia przyjęta starać się będzie pomnażać liczbę członków onegoż i rozkrzewiać zasady Zgromadzenia tak użytecznego.
13‑tio. Kto do liczby związku naszego przypuszczonym być pragnie, ten zaręczenie mieć powinien najmniej jednej z osób niniejsze zgromadzenie składających, jako jest przekonanym o świętobliwości zamiaru naszego; poczem przyjęcie proponowane większością gałek sekretnych decydowane będzie.
14‑to. Każdy członek, tak z liczby składających Zgromadzenie fundatorskie jako i tych. Którzy one na potem pomnożą, dawszy rękę prawą prezydującemu, następującą obowiąże się deklaracyją: „Ja NN zaręczam na miłość Ojczyzny, jej całość i niepodległość, na obowiązki sumienia i honoru, iż zasady Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej w każdym miejscu jak najusilniej popierać i utrzymywać będę, przepisy obowiązków tegoż Zgromadzenia ściśle dopełnię, ojczyznę moją wszelkimi podanymi od Zgromadzenia sposobami ratować, w zdaniu moim upornym nie być, ale zawsze do większości członków tegoż zgromadzenia zdanie moje stosować, przyrzekam. Co wszystko zaręczam pod obowiązkiem honoru i uczciwości”.
Akt niniejszy my wszyscy składający Zgromadzenie Przyjaciół Konstytucji Rządowej podpisami naszymi stwierdzamy. W Warszawie
W odpowiednie miejsca tabeli przeciągnij właściwe fragmenty powyższego tekstu Statutu Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji.
Cel działania Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji, Zasady obowiązujące między członkami (hierarchia ważności), Zasady podejmowania decyzji
| Treść | Fragment tekstu |
|---|---|
| Cel działania Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji | |
| Zasady obowiązujące między członkami (hierarchia ważności) | |
| Zasady podejmowania decyzji |
Na podstawie mapy zaznacz prawdziwe zdania.
- Atak rosyjski skierował się w kierunku Wilna.
- Wojska rosyjskie wkroczyły do Rzeczypospolitej z okolic Kijowa.
- Wojska rosyjskie dotarły do Gdańska.
- Targowica znajdowała się na granicy polsko-tureckiej.
Mapa - II rozbiór Polski
Ogłoszenie konfederacji targowickiej w maju 1792 roku (związanej w Petersburgu w kwietniu 1792 roku): Targowica.
Wojna polsko‑rosyjska w 1792 roku:
Kierunki najazdu wojsk rosyjskich:
Dyneburg‑Wilno‑Grodno‑Krzemień‑Warszawa;
Mińsk‑Mir‑Grodno‑Krzemień‑Warszawa;
Słuck‑Zelawa‑Krzemień‑Warszawa;
Kijów‑Zieleńce‑Dubienka‑Lublin;
Działania obronne wojsk koronnych:
Berszada i Tetyjów‑Zieleńce‑Łuck‑Dubienka‑Lublin‑Radom.
Ważniejsze bitwy:
11.06. Słuck, 4.07. Zelawa, 23.07. Brześć Litewski, 18.06. Zieleńce, 18.07. Dubienka;
Ustanowienie Orderu Virtuti Militari w 1792 roku: Warszawa;
Ziemie zabrane Rzeczypospolitej w 1793 roku przez:
Rosję:
województwa: kijowskie, bracławskie, podolskie, mińskie, cześć wołyńskiego, brzesko‑litwskiego i wileńskiego;
Prusy:
województwa: poznańskie, gnieźnieńskie, kaliskie, sieradzkie, inowrocławskie, brzesko‑kujawskie, płockie, cześć mazowieckiego i rawskiego, ziemia dobrzyńska, Gdańsk, Toruń.
Rzeczypospolita i jej lenna po I rozbiorze:
województwa kijowskie, bracławskie, podolskie, mińskie, cześć wołyńskiego, brzesko‑litewskiego i wileńskiego, poznańskie, gnieźnieńskie, kaliskie, sieradzkie, inowrocławskie, brzesko‑kujawskie, płockie, cześć mazowieckiego i rawskiego, ziemia dobrzyńska, Gdańsk, Toruń, Kurlandia, większość Litwy, część Białorusi, Wołyń, Małopolska z Krakowem, ziemia lubuska, Mazowsze z Warszawą, Podlasie.
Obrady sejmu zatwierdzającego II rozbiór Rzeczypospolitej w 1793 roku: Grodno.
Na podstawie mapy uzupełnij tabelę, przeciągając do niej prawdziwe informacje.
Prusy, Rosja
| Kraj rozbiorowy | Ziemie zabrane Rzeczypospolitej |
|---|---|
| Prusy | |
| Rosja |
Słownik
potoczna nazwa konfederacji targowickiej – spisku magnackiego zawiązanego w nocy z 18 na 19 maja 1792 r. w Targowicy na Podolu, na kresach Rzeczypospolitej (w rzeczywistości 27 kwietnia 1792 r. w Petersburgu), na życzenie i pod patronatem cesarzowej Rosji Katarzyny II, skierowanego przeciw reformom Sejmu Wielkiego (Czteroletniego) i Konstytucji 3 maja; uznawany powszechnie za symbol zdrady narodowej
(z łac. confoederatio – związek) związek zawierany przez szlachtę w wyjątkowych sytuacjach, takich jak bezkrólewie lub kryzys państwowy; mogła być zwołana przeciwko królowi, ale ten mógł do niej również przystąpić; w organach konfederacji decyzje podejmowano większością głosów
powołana w 1775 r. przez sejm rozbiorowy, pełniła funkcję najwyższej władzy administracyjnej Rzeczypospolitej i była pierwszym nowożytnym rządem; składała się z króla, 18 senatorów i 18 posłów, dzieliła się na pięć departamentów