Rola Polaków w epopei napoleońskiej lat 1797‑1815
Podsumowanie
Rządy Napoleona Bonaparte to krótki i burzliwy okres, który jednak na zawsze zmienił postrzeganie świata i myślenie ludzi w każdym zakątku Europy. Jego sukcesy militarne oraz te odnoszone w polityce wewnętrznej i zewnętrznej przyczyniły się do ogromnej popularności wśród społeczeństwa, wynikiem czego było ogłoszenie się przez Napoleona cesarzem – Francuzów, nie Francji! Kolejne lata pokazały, że częste porównania wodza do Aleksandra Wielkiego czy Juliusza Cezara, nie były na wyrost. Wielkie sukcesy w bitwach i zdobycze terytorialne sprawiały, że w szczytowym momencie Imperium Francuskie zamieszkiwała połowa mieszkańców ówczesnej Europy. W historii jednak nic nie trwa wiecznie. Pomimo niewątpliwego geniuszu, Napoleon Bonaparte w swoich planach nie przewidział jednego – rewolucyjne, oświeceniowe reformy, niesione przez obce wojsko prędzej czy później wywołają opór w państwach ancien régime (starego porządku), a ogromny wysiłek militarny i śmierć milionów ludzi zachwieją finansowymi podstawami Cesarstwa. Pod naporem potęgi wojsk koalicji antyfrancuskiej i rosyjskiej zimy imperium Napoleona musiało się rozpaść, przynosząc koniec epoki francuskiego geniusza dla jednych lub krwawego i bezwzględnego tyrana dla innych. Spór dotyczący postaci Napoleona i jego dokonań trwa do dziś.
11.1808 - bitwa pod Somosierrą
1812 - wyprawa Napoleona na Moskwę
10.1813 - śmierć księcia Józefa Poniatowskiego
To pytanie stawiali sobie Polacy od momentu utraty niepodległości. Postaw się w ich sytuacji i spróbuj podjąć decyzję. Weź pod uwagę to, co można zyskać, a co stracić. Użyj do tego analizy SWOT (od angielskich słów: Strengths – mocne strony, Weaknesses – słabe strony, Opportunities – szanse, Threats – zagrożenia). S i W odnieś do życia codziennego pod zaborami, zaś O i T - do podjęcia zbrojnej walki o niepodległość.
Polska odzyska pełną niepodległość., Polacy cieszą się pewną autonomią., Zaborca zemści się na Polakach i stracą nawet tę autonomię , którą mają., W walce zginą najlepsi młodzi Polacy – nadzieja narodu., Zaborcy nie przestrzegają prawa., Polacy będą sami decydować o swoim losie., Polska nie ma szans wygrać wojny z państwami zaborczymi., Polacy będą prześladowani jeszcze bardziej., Ludzie z wygody wolą współpracować z władzami zaborczymi i zapominają o polskości., Cały świat się dowie, że Polacy nie pogodzili się z utratą niepodległości., Polacy, którzy chcą coś zmienić w kraju, są prześladowani, np. więzieni, wywożeni w głąb Rosji., Można używać języka polskiego, działają polskie instytucje., Państwa zaborcze nie liczą się ze zdaniem Polaków.
| S – mocne strony | |
|---|---|
| W – słabe strony | |
| O – szanse | |
| T – zagrożenia |
Napoleon Bonaparte bez wątpienia był wybitnym wodzem i przywódcą, dla wielu, jednym z największych w historii ludzkości stawianym w jednym rzędzie obok Aleksandra Wielkiego i Juliusza Cezara. Swoimi dokonaniami zmienił postrzeganie ówczesnego świata i rozpowszechnił hasła rewolucji francuskiej. Już jego droga wojskowej kariery (w wieku 24 lat został generałem) kazała przypuszczać, że będzie to postać nietuzinkowa. Dzięki swoim zdolnościom przywódczym, świetnemu kontaktowi z żołnierzami, odważnym decyzjom, a przede wszystkim sukcesom militarnym szybko stał się jedną z najważniejszych osób w rewolucyjnej Francji, koronując się w 1804 roku na cesarza Francuzów. Był typowym przedstawicielem epoki oświecenia z rewolucyjnymi ideałami i kosmopolitycznym oglądem świata. Nie rozumiał, że walka ze starym porządkiem, a nawet światłe reformy państwowe wprowadzane kolbami wojskowych karabinów, nie tylko nie mają szans powodzenia, ale szybko doprowadzą do zbrojnego oporu podbitych narodów. Wyniszczająca, wieloletnia wojna na ogromnych obszarach Europy i świata sprawiła że imperium stworzone przez Napoleona musiało upaść. Nie pierwszy i nie ostatni raz przyczyniła się do tego zbyt wygórowana ambicja oraz surowy rosyjski klimat. Mimo tego abdykując po raz drugi w 1815 roku Napoleon Bonaparte mógł być pewien, że tam gdzie dotarł on i jego idee powrót do absolutyzmu i feudalnego porządku nie był już możliwy. Dla jednych geniusz, dla innych krwawy i bezwzględny tyran bez wątpienia odcisnął piętno na całej swojej epoce.
Napoleon Bonaparte 1797‑1814
Uzupełnij zdanie, podając imię i nazwisko.
Francja zawdzięczała w dużej mierze zwycięstwo nad nad pierwszą koalicją antyfrancuską urodzonemu na Korsyce generałowi z okresu rządów jakobinów. Nazywał się on ................ ...................
Wskaż, jaką funkcję pełnił Napoleon w momencie wybicia tego pamiątkowego medalu.
Indeks dolny Źródło ilustracji: Wikimedia Commons, domena publiczna. Indeks dolny koniecŹródło ilustracji: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Na podstawie tekstu źródłowego zaznacz, które z podanych stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe.
Kodeks Napoleona z 21 III 1804 r.Art. 2. Prawo obowiązuje na przyszłość tylko, nie ma mocy na przeszłość. […]
Art. 63. Nim nastąpi obchód małżeństwa, urzędnik stanu cywilnego ogłosi dwie zapowiedzi z ośmiodniową przerwą czasu między nimi, w niedzielę, przede drzwiami łomu gminnego. Te zapowiedzi i akt ich zapisania wyrażać będą: imiona, nazwiska, stan, zamieszkanie przyszłych małżonków; czyli są małoletni albo pełnoletni; i imiona, nazwiska, stan, zamieszkanie ich ojców i matek; nadto ten akt wyrazi dni, miejsca, godziny, w których zapowiedzi ogłoszone były, i wpisany będzie w księgę jedną […] i która księga złożona będzie corocznie w kancelarii trybunału okręgu. […]
Art. 144. Mężczyzna nie skończywszy lat osiemnastu, a kobieta piętnastu, nie mogą małżeństwa zawierać.
Art. 148. Syn przed skończonym dwudziestym piątym rokiem wieku swego, a córka przed skończonym dwudziestym pierwszym nie mogą zawierać małżeństwa bez zezwolenia ojca swego i matki; w przypadku różności zdań wystarczy zezwolenie ojca. […]
Art. 215. Żona stawać w sądzie nie może bez upoważnienia od męża swojego, chociażby się trudniła kupiectwem publicznym albo nie była w wspólności majątku, albo rozdzielona była co do majątku. […]
Art. 229. Mąż żądać może rozwodu z przyczyny cudzołóstwa żony swojej.
Art. 230. Żona może żądać rozwodu z przyczyny cudzołóstwa męża swego, gdy mąż trzymać będzie nałożnicę w domu wspólnym.
Źródło: Kodeks Napoleona z 21 III 1804 r., Kodex Napoleona z przypisami. Xiąg trzy, Napoleon I, Warszawa 1810, dostępna online w zbiorze BUWr, domena publiczna.
Wskaż właściwe dokończenie zdania.
Pierwszym miastem zajętym przez Napoleona w wojnie z Rosją w roku 1812
- był Witebsk.
- było Wilno.
- był Smoleńsk.
- było Borodino.
Zapoznaj się z podanym źródłem i wykonaj polecenia.
Rozstrzygnij, czy obraz przedstawia czas ofensywy, czy czas odwrotu armii Napoleona w latach 1812–1813.
- czas ofensywy
- czas odwrotu
Ułóż wydarzenia w kolejności chronologicznej. Najwcześniejsze z nich umieść na górze.
- koronacja cesarska Napoleona Bonapartego
- zamach stanu gen. Napoleona Bonapartego
- wprowadzenie Kodeksu Napoleona
- Napoleon Bonaparte królem Włoch
- pierwsza abdykacja Napoleona Bonapartego
- „bitwa narodów” pod Lipskiem
- Napoleon Bonaparte dożywotnim konsulem
Legiony Polskie we Włoszech
Legiony Polskie we Włoszech utworzono z inicjatywy…
- Józefa Drzewieckiego i Franciszka Kosseckiego.
- gen. Jana Henryka Dąbrowskiego i Józefa Wybickiego.
- gen. Napoleona Bonapartego.
- gen. Józefa Zajączka.
Zapoznaj się z poniższymi tekstami źródłowymi i na ich podstawie oraz własnej wiedzy odpowiedz na pytanie.
Źródło 1.
Umowa z Administracją Generalną Lombardii (Republiki Lombardzkiej) w sprawie utworzenia Legionów Polskich z 9 stycznia 1797 r.
Korpusy polskie, które się sformują w Lombardii zatrzymują > tytuł: Legionów Polskich posiłkujących Lombardię.
Ubiór, znaki wojskowe i organizacja tego korpusu zbliżać się będą [...] do zwyczajów polskich.
Lud lombardzki widziałby [legionistów] z przyjemnością przy uniformie noszących szlify kolorów narodowych lombardzkich z napisem Ludzie wolni są braćmi. Prócz tego wszyscy oficerowie i żołnierze nosić będą kokardę francuską [...]. Działo się w Mediolanie dnia 20 [miesiąca śniegu] roku piątego Republiki Francuskiej a pierwszego wolności lombardzkiej […].
Źródło: Umowa z Administracją Generalną Lombardii (Republiki Lombardzkiej) w sprawie utworzenia Legionów Polskich z 9 stycznia 1797 r., [w:] Grzegorz Chomicki, Leszek Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s. 146–147.
Źródło 2.
Wiersz do Legionów PolskichWielu z oficerów [swój wolny czas] poświęcało na uczenie żołnierzy. Rozkaz dzienny generała Dąbrowskiego wydany w Rzymie dnia 3 maja 1798 r. godny jest wiadomości rodaków: Zachęcając w nim do uczenia się matematyki, historii, geografii i języków [obcych] powiada, że nie liczbą, ale [wiedzą] i cnotą możemy zwrócić baczność Europy […]. Pismo [legionowe] w dwóch arkuszach pod nazwą „Dekady Legionowej” wychodziło co dni 10.
Źródło: Cyprian Godebski, Wiersz do Legionów Polskich , [w:] Grzegorz Chomicki, Leszek Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe. Tematy lekcji i zagadnienia do historii w szkole średniej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001, s. 148–149.
Przestudiuj fragment wspomnień gen. Karola Kniaziewicza. Do fragmentów zamieszczonych w tabeli dopasuj odpowiedni komentarz.
Dał nam przykład Bonaparte… Wspomnienia i relacje żołnierzy polskichZwycięstwa Francuzów, rozkrzewiająca się we Włoszech wolność podsycały nadzieje Polaków, którzy niedawno i wolność i byt polityczny utracili. Rząd francuski, znając Polaków do ojczyzny i wolności przywiązanie, rzucił onej promyk, upoważniając generała Dąbrowskiego do wystawienia we Włoszech dwu legii z Polaków. Dalekie to wprawdzie były widoki, aby służąc Francji, odzyskać byt polityczny ojczyzny, ale dawni wojskowi polscy przekładali walczyć przeciw tym, którzy ją rozszarpali, niż żyć w upokorzeniu na ujarzmionej ziemi. Ten pociąg poprowadził mię do Włoch 1797 roku. Już jedna legia pod dowództwem generała Wielhorskiego wystawiona była, druga się formowała. Zastałem Napoleona w Campoformio, traktat pokoju układającego, który, że się zerwie – podobnym było Przedstawiony mu byłem, po czym rozkazał mi dać komendę pierwszej legii.
Źródło: Dał nam przykład Bonaparte… Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich, t. 1, red. komentarze i przypisy R. Bielecki, opr. tekstów A. Tyszka, Kraków 1984, s. 47–48.
Zwycięstwa Francuzów, rozkrzewiająca się we Włoszech wolność podsycały nadzieje Polaków, którzy niedawno i wolność i byt polityczny utracili.
, Dalekie to wprawdzie były widoki, aby służąc Francji, odzyskać byt polityczny ojczyzny […].
, […] dawni wojskowi polscy przekładali walczyć przeciw tym, którzy ją rozszarpali, niż żyć w upokorzeniu na ujarzmionej ziemi.
, Autor krytykuje powody zaciągania się polskich oficerów w szeregi Legionów Polskich we Włoszech., Autor ocenia szanse na utworzenie sił militarnych u boku Francji., Autor krytykuje postawę polskich oficerów.
| Komentarz | Fragment wspomnień generała Karola Kniaziewicza |
|---|---|
Zwycięstwa Francuzów, rozkrzewiająca się we Włoszech wolność podsycały nadzieje Polaków, którzy niedawno i wolność i byt polityczny utracili. |
|
Dalekie to wprawdzie były widoki, aby służąc Francji, odzyskać byt polityczny ojczyzny […]. |
|
[…] dawni wojskowi polscy przekładali walczyć przeciw tym, którzy ją rozszarpali, niż żyć w upokorzeniu na ujarzmionej ziemi. |
Zapoznaj się z poniższym tekstem źródłowym, a następnie wykonaj polecenia.
Zaznacz w podanym niżej tekście odpowiednimi kolorami: ogólną liczbę Polaków zaangażowanych w wyprawę na San Domingo (na niebiesko), liczbę Polaków wcielonych do formacji angielskich (na żółto) i liczbę Polaków, którzy powrócili do ojczyzny (na zielono).
Jak kształtował się bilans obecności Polaków na San Domingo (Haiti)? Z 3 półbrygady polskiej (113 francuskiej) ogółem przerzucono na wyspę ok. 2810 żołnierzy, z 2 półbrygady polskiej (114 francuskiej) ok. 2460 żołnierzy, ponadto kilku oficerów dostało się do sztabu generalnego armii Leclerca, potem Rochambeau, czyli można przyjąć, że {ogólna liczba Polaków zaangażowanych w wyprawę na San Domingo}ogółem zaangażowanych w wyprawie było ok. 5280 polskich oficerów, podoficerów i szeregowców. Jeśli chodzi o oficerów, należy przyjąć, że było ich w armii na San Domingo ok. 260.{/ogólna liczba Polaków zaangażowanych w wyprawę na San Domingo} Odsetek strat w tej grupie wojskowych nie był tak ogromny, jak początkowo sądzono, gdyż najprawdopodobniej utracono ok. 113 oficerów. Natomiast podoficerów i prostych żołnierzy powrócił niewielki procent – z obu półbrygad polskich wróciło nieco ponad 200 żołnierzy. Ze spisanych na straty (ok. 4000) część zginęła w boju lub utonęła, a większość zmarła na skutek żółtej febry czy wycieńczenia w niewoli angielskiej.{liczba Polaków wcielonych do formacji angielskich} Blisko 500 żołnierzy wcielili Anglicy na Jamajce do swych formacji{/liczba Polaków wcielonych do formacji angielskich} i z tymi po latach spotkają się legioniści spod chorągwi Legii Nadwiślańskiej czy dywizji Księstwa Warszawskiego w Hiszpanii. Wtedy ok. 150 żołnierzy powróciło do polskich szeregów. Około 200 wywędrowało na Kubę, inni przedostali się do Stanów Zjednoczonych, skąd niektórzy powrócili do Europy. Wreszcie 400 Polaków pozostało na San Domingo. {liczba Polaków, którzy powrócili do ojczyzny}Ostatecznie można przyjąć, że ok. 700 Polaków biorących udział w wyprawie na San Domingo nie zostało zatraconych dla sprawy narodowej{/liczba Polaków, którzy powrócili do ojczyzny}, choć włączenie się ich w nurt życia unormowanego trwało aż do 1815 r., kiedy to ostatni polscy jeńcy z San Domingo wyszli z niewoli angielskiej.
Jak kształtował się bilans obecności Polaków na San Domingo (Haiti)? Z 3 półbrygady polskiej (113 francuskiej) ogółem przerzucono na wyspę ok. 2810 żołnierzy, z 2 półbrygady polskiej (114 francuskiej) ok. 2460 żołnierzy, ponadto kilku oficerów dostało się do sztabu generalnego armii Leclerca, potem Rochambeau, czyli można przyjąć, że ogółem zaangażowanych w wyprawie było ok. 5280 polskich oficerów, podoficerów i szeregowców. Jeśli chodzi o oficerów, należy przyjąć, że było ich w armii na San Domingo ok. 260. Odsetek strat w tej grupie wojskowych nie był tak ogromny, jak początkowo sądzono, gdyż najprawdopodobniej utracono ok. 113 oficerów. Natomiast podoficerów i prostych żołnierzy powrócił niewielki procent – z obu półbrygad polskich wróciło nieco ponad 200 żołnierzy. Ze spisanych na straty (ok. 4000) część zginęła w boju lub utonęła, a większość zmarła na skutek żółtej febry czy wycieńczenia w niewoli angielskiej. Blisko 500 żołnierzy wcielili Anglicy na Jamajce do swych formacji i z tymi po latach spotkają się legioniści spod chorągwi Legii Nadwiślańskiej czy dywizji Księstwa Warszawskiego w Hiszpanii. Wtedy ok. 150 żołnierzy powróciło do polskich szeregów. Około 200 wywędrowało na Kubę, inni przedostali się do Stanów Zjednoczonych, skąd niektórzy powrócili do Europy. Wreszcie 400 Polaków pozostało na San Domingo. Ostatecznie można przyjąć, że ok. 700 Polaków biorących udział w wyprawie na San Domingo nie zostało zatraconych dla sprawy narodowej, choć włączenie się ich w nurt życia unormowanego trwało aż do 1815 r., kiedy to ostatni polscy jeńcy z San Domingo wyszli z niewoli angielskiej.
Na podstawie tekstu, zastanów się, jaka była:
1. Ogólna liczba Polaków zaangażowanych w wyprawę na San Domingo?
2. Liczba Polaków wcielonych do formacji angielskich?
3. Liczba Polaków, którzy powrócili do ojczyzny?
Wskaż właściwe dokończenie zdania. Z wysłanych na San Domingo polskich żołnierzy na wyspie osiedliło się około…
- 7 proc.
- 20 proc.
- 70 proc.
Czy znasz Hymn Polski? Różni się on od pierwotnej wersji napisanej przez Józefa Wybickiego. Dopasuj zwrotki pierwotnej wersji znajdujące się w lewej kolumnie do zwrotek aktualnie obowiązującego hymnu.
| Wersja pierwotna | Wersja aktualna |
|---|---|
Księstwo Warszawskie
Przedstaw okoliczności utworzenia Księstwa Warszawskiego. Zastanów się, jakie miało ono szanse przetrwania w ówczesnej sytuacji międzynarodowej.
Rozstrzygnij, czy treść obrazu Marcella Bacciarellego dowodzi, że konstytucja Księstwa Warszawskiego była ustawą uchwaloną czy oktrojowaną (narzuconą). Uzasadnij odpowiedź, odwołując się do treści obrazu oraz własnej wiedzy.
{uchwalona}{#oktrojowana}
Zapoznaj się z podanymi źródłami i wykonaj polecenia.
Źródło 1
Napis na dole: Otton III, Bolesław, rok 1000; Napoleon, Fryderyk Aug., rok 1807.
Źródło 2
Fragment Konstytucji 3 maja
O tym, jak Sasi wrócą na tron
[…] Tron polski elekcyjnym przez familie mieć na zawsze chcemy i stanowimy. […] Stanowimy przeto, iż po życiu, jakiego nam dobroć Boska pozwoli, Elektor dzisiejszy Saski w Polszcze królować będzie. Dynastia […] zacznie się na osobie Fryderyka Augusta, dzisiejszego elektora Saskiego […]. Straż, czyli rada Królewska do dozoru całości i egzekucji praw Królowi dodana […].
Cytat za: Tekst Konstytucji dostępny online w: libr.sejm.gov.pl.
Rozstrzygnij, czy dokument zacytowany w źródle 2 odnosi się do tego samego wydarzenia, do którego nawiązuje źródło 1.
{tak}{#nie}
Wojska Napoleona pokonały dwóch zaborców Polski, trzeciego jednak im się nie udało. Ziem którego zaboru nie było w Księstwie Warszawskim?
- rosyjskiego
- austriackiego
- pruskiego
Słownik
przedwczesna rezygnacja panującego władcy z korony i zrzeczenie się przysługujących mu praw. Może być dobrowolna lub przymusowa, poprzez okoliczności uniemożliwiające sprawowanie władzy.
Nazwa bitwy pod Lipskiem toczonej w dniach 16‑19 października 1813 roku pomiędzy armią francuską i jej sojusznikami a siłami VI koalicji antynapoleońskiej. Zakończyła się ona porażką wojsk Napoleona, m.in. w wyniku zdrady Sasów.
Potoczna nazwa bitwy pod Austerlitz z 2 grudnia 1805 roku stoczonej pomiędzy armiami Francji, Austrii i Rosji. Zakończyła się ona zwycięstwem Napoleona nad połączonymi wojskami cesarza Austrii Franciszka I i cara Rosji Aleksandra I. W jej wyniku zlikwidowana została Rzesza Niemiecka, a w jej miejsce utworzony Związek Reński.
polityka francuska Napoleona względem Wielkiej Brytanii polegająca na blokadzie stosunków handlowych. Miała zmusić Brytyjczyków do ustępstw oraz załamać ich gospodarkę.
ideologia polityczna głosząca potrzebę silnej, nowoczesnej monarchii, której celem jest odpowiadanie na potrzeby ludu. Rozwinął się wśród zwolenników Napoleona po jego abdykacji.
Uroczysta i podniosła pieśń pochwalna komponowana na cześć szczególnych wydarzeń, osób lub bóstw. Jego odmianą jest hymn państwowy, który stanowi jeden z symboli państwowych i ma charakter pieśni patriotycznej.
pozbawienie części lub całości majątku, towarów itp. na rzecz państwa.
termin mający świadczyć o niepotrzebnej brawurze i skłonnościach do osiągania małoznaczących sukcesów, przede wszystkim militarnych, kosztem znacznych strat w ludziach.
Nazwa państwa polskiego istniejącego w latach 1807‑1815 podporządkowanego Cesarstwu Francuskiemu. Formalnie było niezależnym i wolnym państwem, monarchią konstytucyjną z królem saskim jako władcą. W rzeczywistości najważniejsze decyzje podejmował cesarz Francuzów. Utworzone zostało z ziem drugiego, trzeciego oraz częściowo pierwszego zaboru pruskiego, a następnie w 1809 roku powiększone o ziemie trzeciego zaboru austriackiego.
Ustrój państwa, w którym władzę sprawuje monarcha podporządkowany zapisom konstytucyjnym, ma on jednak dowolność w wybieraniu ministrów.
wyrażenie woli ludności poprzez głosowanie.
celowe działania, które mają doprowadzić do określonych zachować i poglądów. Służy ona do upowszechnienia dogodnych informacji dla nadawcy. W języku potocznym synonim kłamstwa i manipulacji.
przejęcie władzy przez jednostkę lub grupę, najczęściej przy pomocy siły, niezgodne z ustalonym porządkiem prawnym.
Nazwa „Santo Domingo” pojawia się w starszej literaturze historycznej, jednak poprawną wersją tej nazwy jest „San Domingo”. Zamiennie używanie nazw wynika z tego, że Santo Domingo to nazwa miasta, a San Domingo to nazwa wyspy.