Społeczeństwo obywatelskie – samoorganizujące się społeczeństwo
Cnoty obywatelskie
wymieniać cnoty obywatelskie;
oceniać znaczenie cnót obywatelskich dla dobra publicznego;
wykazywać, odwołując się do działań wybitnych Polaków, znaczenie cnót obywatelskich dla pożytku publicznego.
Wyjaśnij, co to znaczy być dobrym obywatelem. Ułóż listę przymiotów, które powinny charakteryzować dobrego obywatela. Odpowiedź uzasadnij.
Obowiązki i cnoty obywatelskie
Pojęcie cnót obywatelskich sięga swoimi korzeniami czasów starożytności, a zwłaszcza tradycji republiki rzymskiej. Podstawową cnotą dla Rzymian była zdolność do przedkładania dobra publicznego nad dobro jednostki. Istotne znaczenie miało także męstwo i odwaga, lojalność oraz grupowa solidarność. Obecnie pod pojęciem cnoty obywatelskiej rozumie się skłonność i gotowość do czynów moralnie pozytywnych. Główne znaczenie uzyskały takie wartości jak uczciwość, odpowiedzialność, uczestnictwo w życiu publicznym, odwaga cywilna przejawiana w obronie ojczyzny czy współobywateli. Kolejną istotną cnotą obywatelską jest tolerancja, która mówi o poszanowaniu praw i wolności, odmienności poglądów oraz przekonań innych ludzi. Do cnót obywatelskich zalicza się także troskę o dobro wspólne, przedsiębiorczość i roztropność.
Obowiązki obywatelskie to ogół konstytucyjnie ustanowionych nakazów dotyczących obywateli danego kraju. Do podstawowych obowiązków zapisanych w Konstytucji RP należą:
przestrzeganie prawa,
ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych np. płacenie podatków,
obowiązek wierności Rzeczypospolitej i troska o dobro wspólne,
obowiązek obrony kraju,
dbałość o stan środowiska naturalnego.
Bohater narodowy - Józef Piłsudski
Postać Marszałka Józefa Piłsudskiego do dziś wzbudza silne emocje. Legenda Marszałka wywierała ogromny wpływ na całe pokolenia Polaków. Józef Piłsudski przyczynił się do odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku, dowodził wojskiem w czasie zwycięskiej wojny z bolszewikami, dążył do umocnienia Rzeczpospolitej, był jednym z najwybitniejszych polityków XX stulecia.
Urodził się w 1867 roku na Wileńszczyźnie. Pochodził z rodziny ziemiańskiej, w której pielęgnowano polskie tradycje patriotyczne. Jego ojciec brał udział w powstaniu styczniowym. Gdy miał 20 lat, został zesłany na Syberię w związku z podejrzeniem o udział w spisku na życie cara Rosji. Po odbyciu kary rozpoczął działalność w Polskiej Partii Socjalistycznej. Założył nielegalne pismo „Robotnik”. Kierował akcjami zbrojnymi przeciwko zaborcy rosyjskiemu, a potem zorganizował oddziały strzelców, które przygotowywały się do walki zbrojnej o niepodległość ojczyzny. Na początku Wielkiej Wojny (1914 r.) utworzył w Galicji Legiony PolskieLegiony Polskie. Stanął na czele I Brygady Legionów.
Józef Piłsudski został aresztowany w 1917 roku przez Niemców i osadzony w twierdzy w Magdeburgu. Pod koniec wojny przybył do Warszawy i objął urząd Tymczasowego Naczelnika Państwa, który sprawował do czasu wyborów prezydenckich w 1922 roku. W latach 1919‑1921 toczył na Wschodzie walki z bolszewikami zakończone pokojem w Rydze. Właśnie w trakcie owej kampanii w marcu 1920 armia ofiarowała Piłsudskiemu buławę Pierwszego Marszałka Polski. Dowodził wojskiem polskim w czasie słynnej ofensywy zwanej później „Cudem nad Wisłą”„Cudem nad Wisłą”.
W roku 1923 Marszałek wycofał się z czynnego życia politycznego i osiadł w Sulejówku pod Warszawą. Jednak sytuacja w kraju zmusiła go do powrotu na arenę polityczną. Zażądał dymisji rządu ówczesnego premiera - Wincentego Witosa. Kiedy jego apele nie odniosły skutku, 12 maja 1926 roku na czele wiernych sobie oddziałów wkroczył do Warszawy, doszło do walk z wojskami wiernymi rządowi. W historii wydarzenia te zyskały miano „zamachu majowego”. Zwycięstwo obozu Piłsudskiego oznaczało koniec rządów parlamentarnych w Polsce. Rozpoczął się okres zwany „sanacją” (od łacińskiego rzeczownika „sanatio” - uzdrawianie). Były to działania zmierzające do naprawy państwa. Piłsudski został ministrem spraw wojskowych, przewodniczącym Rady Wojennej i Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych. Sprawował również dwukrotnie urząd premiera (w latach 1926 - 1928 i 1930). Doprowadził do podpisania paktu o nieagresji ze Związkiem Socjalistycznych Republik Sowieckich (1932 r.) i deklaracji polsko‑niemieckiej o niestosowaniu przemocy (1934 r.). Ostatnim dokumentem podpisanym przez Marszałka była konstytucja kwietniowa (1935 r.).
Sejm Ustawodawczy 17 marca 1917 r. uchwalił konstytucję marcową, która wprowadzała w II Rzeczypospolitej ustrój demokracji parlamentarnej. Konstytucja podporządkowała władzę wykonawczą władzy ustawodawczej, co wobec dużego rozdrobnienia politycznego nie pozwoliło wyłonić stabilnego rządu. Od stycznia 1919 do maja 1926 władzę sprawowało 13 rządów. Polacy nie mieli zaufania do parlamentu.
Józef Piłsudski zmarł 12 maja 1935 roku. Jego pogrzeb stał się wielką manifestacją narodową. Został pochowany w krypcie św. Leonarda na Wawelu, serce zaś zgodnie z testamentem spoczęło w grobie jego matki na wileńskim cmentarzu na Rossie.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/Rtzyxamk1c6ey
Niewyraźne, czarno‑białe nagranie video przeplatane zdjęciami mężczyzny z sumiastym wąsem w mundurze wojskowym – generałem Józefem Piłsudskim. Fragment przedstawia przemarsz żołnierzy i wojska konnego. Na końcu plansza z napisami: w filmie wykorzystano fragmenty filmu „Sztandar wolności”, reżyseria Ryszard Ordyński, 1935 rok, realizacja Contentplus.pl., na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, czerwiec 2015.
Projekt I
Nagraj dokończenie filmu o Józefie Piłsudskim. Wykorzystaj informacje z rozdziału Bohater narodowy - Józef Piłsudski oraz zamieszczone poniżej materiały. Gotowy film zaprezentuj klasie.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D81IyjmAq
Nagraj audycję lub film o Józefie Piłsudskim. Wykorzystaj informacje z rozdziału: Bohater narodowy - Józef Piłsudzki. Gotowy film zaprezentuj klasie.
Bohaterowie z małych ojczyzn
Bronisław Tokaj
Był wybitnym pedagogiem, założycielem szkoły w Nieporęcie, w czasie wojny żołnierzem Armii Krajowej (AK).
W 1939 r. jako ochotnik uczestniczył w obronie Warszawy. Po kapitulacji wrócił do Nieporętu. W czasie wojny był dowódcą III Batalionu Nieporęckiego, działając pod ps. Bogdan, oraz kierownikiem Tajnego Nauczania.
Dzięki staraniom Tokaja udało się wybudować nowy, murowany budynek szkoły, który służy do dziś, nową remizę oraz przystanek kolejowy, który nie został przewidziany podczas budowy linii kolejowej Wieliszew–Tłuszcz.
Halina Sosnowska ps. „Halina”
Była żołnierzem AK i Zrzeszenia Wolność i Niepodległość (WiNWiN), działała w Warszawie i na terenie Milanówka. Została aresztowana przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (MBPMBP) w 1946 r. W śledztwie zachowała godną postawę. Skazana na karę dożywotniego pozbawienia wolności, w 1956 roku wyszła na wolność. Otrzymała Złoty Krzyż Zasługi.
Projekt II
Na pewno w Twojej okolicy mieszkali lub mieszkają ludzie, którzy nie są znani w całym kraju, ale uczynili wiele dla swojego regionu, miasta lub miejscowości. Postaraj się o zdjęcia wybranej przez ciebie postaci. Zdobądź pamiątki, wynotuj osiągnięcia, nagraj wywiady itp. Przygotuj prezentację o wybitnym Polaku ze swojego regionu.
Galeria Wielkich Polaków
Obejrzyj krótkie filmy o wybitnych Polakach.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1As1nKX6YCPP
Film Jan Paweł II z wizytą w Polsce. Zawiera informacje o skutkach dla Polski wizyty Jana Pawła II.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/Rw92QRrBIsrLi
Film przedstawia postać profesora Zbigniewa Religi. W filmie jego sylwetkę przybliżają jego pacjenci, współpracownicy, a także on sam.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RaF3sKS6AwrXc
Film przedstawia postać laureatki Literackiej Nagrody Nobla Wiesławy Szymborskiej. Wspominają ją m. in. krytyk literacki Tadeusz Nyczek oraz dramatopisarz, prozaik i rysownik Sławomir Mrożek.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RoilX0CTciojr
Film przedstawia życie i działalność księdza Jerzego Popiełuszki.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R7XQy82o5ahL5
Film zawiera informacje o twórczości Zbigniewa Herberta.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R11wRb2SG11BU
Film zawiera informacje o życiu i twórczości Czesława Miłosza.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1SWK3WoJMFXe
Film zawiera informacje o pomocy Sendlerowaj dla dzieci Holocaustu.
Która z wymienionych osób nie dostała Nagrody Nobla?
- Czesław Miłosz
- Zbigniew Herbert
- Wisława Szymborska
- Henryk Sienkiewicz
Kogo cenimy?
Najbardziej rozpoznawalni Polacy na świecie to papież Jan Paweł II oraz współzałożyciel i pierwszy przewodniczący NSZZ „Solidarność”, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1983 roku Lech Wałęsa, a także najwybitniejsza uczona świata Maria Skłodowska‑Curie, ale nie wszyscy uważają ją za Polkę.
Poniżej znajduje się lista osób cenionych w XX i XXI wieku. Dla jednych najważniejsza jest postawa patriotyczna, dla innych osiągnięcia artystyczne, naukowe lub sportowe.
Jan Paweł II,
Lech Wałęsa,
Tadeusz Mazowiecki,
Adam Małysz,
Ignacy Jan Paderewski,
kard. Stefan Wyszyński,
Witold Pilecki,
Maria Skłodowska‑Curie,
ks. Jerzy Popiełuszko,
Józef Piłsudski,
Andrzej Wajda,
Zbigniew Religa,
Janina Ochojska,
Jerzy Owsiak,
Danuta Siedzikówna, ps. „Inka”,
Kazimierz Kamieński ps. „Gryf”, „Huzar”,
Władysław Grabski,
Lech Kaczyński,
Władysław Sikorski,
Jacek Kuroń,
Wisława Szymborska,
Irena Sendlerowa,
Zbigniew Herbert,
Czesław Miłosz,
Stefan Banach.
Stwórz krótkie notki biograficzne osób przedstawionych powyżej.
Fragmenty not biograficznych przyporządkuj do odpowiednich osób.
sanitariuszka Armii Krajowej, ofiara komunistycznego terroru, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla, odkryła rad i polon, polityk narodowej demokracji, ekonomista i historyk, minister skarbu oraz dwukrotny premier II RP, autor reformy walutowej, wprowadził złotówkę, pianista, działacz niepodległościowy, polityk, premier rządu II Rzeczypospolitej, multimedalista olimpijski, najbardziej utytułowany zawodnik w historii indywidualnych konkursów mistrzostw świata w skokach narciarskich
| Maria Skłodowska-Curie | |
| Danuta Siedzikówna, ps. „Inka” | |
| Władysław Grabski | |
| Adam Małysz | |
| Ignacy Jan Paderewski |
Projekt III
Zastanów się, kto Twoim zdaniem powinien znaleźć się w Galerii Wielkich Polaków XX i XXI wieku. Spróbuj stworzyć taką listę.
Najpierw przygotuj listę w domu. Mogą znaleźć się na niej wybitni Polacy, którzy nie są znani w całej Polsce, ale zasłużyli się bardzo dla regionu lub okolicy, w której mieszkasz.
Następnie przedstaw swoją listę koleżance lub koledze. Ustalcie wspólną listę.
Połączcie wysiłki z inną parą uczniów, tak abyście mogli w czwórkę przedstawić po negocjacjach jedną listę.
Połączcie czwórki w grupy ośmioosobowe i w toku dyskusji wyłońcie swoją galerię.
Połączcie grupy ośmioosobowe i już w składzie szesnastu osób ustalcie, kto zasługuje na zasiadanie w waszej galerii.
Finalnie, na forum klasy jeden z uczniów przedstawi wyniki waszej pracy pt.: Dziesięcioosobowa Galeria Wielkich Polaków XX i XXI wieku.
Podsumowanie
Wielu Polaków swoimi osiągnięciami, postawą czy twórczością zasłużyło się nie tylko Polsce, ale i całemu światu, zyskując tym samym powszechne uznanie. Na kartach naszej bogatej historii zapisało się wiele wybitnych osobowości, których cnoty obywatelskie miały znaczenie dla pożytku publicznego.
Słownik
inaczej Bitwa Warszawska, stoczona w dniach 13–25 sierpnia 1920 roku pomiędzy oddziałami sowieckiej Armii Czerwonej a armiami Wojska Polskiego; decydująca bitwa wojny polsko‑bolszewickiej
polska formacja wojskowa wchodząca w skład armii austro‑węgierskiej, utworzona 27 sierpnia 1914 r.; Legiony Polskie brały udział w I wojnie światowej po stronie państw centralnych
powstało 1 stycznia 1945 roku; funkcjonowało w czasie tworzenia dyktatury komunistycznej w PRL na polecenie i pod dyktando władz sowieckich; w terenie Ministerstwo reprezentowały podległe mu Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego (UBP), dlatego potocznie te instytucje były określane skrótem UB
polska cywilno‑wojskowa organizacja konspiracyjna założona 2 września 1945 w Warszawie