4. Dlaczego w Chinach są tak duże kontrasty w rozmieszczeniu ludności?

RYTGqqE83OLfa

Na zdjęciu kompleks czerwonych budynków ze spadzistymi żółtymi dachami otoczonych czerwonym murem. Duża liczba turystów.

Położenie geograficzne Chin i główne cechy środowiska przyrodniczego

Chiny leżą w Azji Wschodniej i Środkowej. Są trzecim pod względem wielkości obszaru państwem na świecie po Federacji Rosyjskiej i Kanadzie. Mają 9 mln 573 tys. kmIndeks górny 2²powierzchni, czyli są nieco mniejsze od Europy i nieco większe od Australii. Chiny zajmują 6,4% powierzchni lądów na Ziemi.

Chińska Republika Ludowa to oficjalna nazwa dzisiejszego państwa, które powstało w 1949 roku po wyniszczającej wojnie domowej. Chiny w 2023 roku zajęły drugie miejsce pod względem liczby ludności na świecie (1 mld 425,7 mln osób), co stanowi 18,2% ogółu ludności na Ziemi (dane z 2023 roku).

Analizując mapę hipsometryczną Chin, widać duże zróżnicowanie ukształtowania wielkich form powierzchni Ziemi. Wyraźnie zaznaczają się wielkie obszary gór i wyżyn na zachodzie oraz w centrum, a także niziny na wschodzie. Mapa pokazuje znaczącą przewagę gór i wyżyn – tereny położone powyżej 500 m n.p.m. zajmują 75% obszaru Chin.

Najwyżej wznoszą się leżące na południowym zachodzie kraju łańcuchy górskie Himalajów i Karakorum. Są to najwyższe góry na Ziemi, jedyne ze szczytami sięgającymi powyżej 8 tys. m n.p.m. Mount Everest (8850 m n.p.m.) w Himalajach i K2/Czogori (8611 m n.p.m.) w Karakorum to dwa najwyższe szczyty świata. Nieco niższe wysokości (5–6 tys. m n.p.m.) osiąga sąsiednia, rozległa Wyżyna Tybetańska. Region Tybetu jest najwyżej położonym płaskowyżem na Ziemi i z tego względu często nazywa się go dachem świata, którego wysokości miejscami przekraczają  nawet 7 tys. m n.p.m. – Kunlun ze szczytem Muztag (7723 m n.p.m.).

RawFVSxZusR0v

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Chin. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Przeważają wyżyny i góry. Morza zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie opisano nazwy półwyspów, wysp, nizin, wyżyn i pasm górskich, mórz, zatok, rzek i jezior. Oznaczono i opisano stolice i główne miasta. Oznaczono czarnymi kropkami i opisano szczyty górskie. Trójkątami oznaczono wulkany i podano ich wysokości. Na mapie poprowadzono linię wyznaczającą tereny o opadach rocznych wyższych niż 1000 milimetrów (na południowo‑wschodnim wybrzeżu) i linię przerywaną wyznaczającą obszary gdzie opady roczne są niższe niż 400 milimetrów (wyżyny i góry we wnętrzu kontynentu). Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami, które opisano dookoła mapy w białej ramce co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano znaki użyte na mapie.

W Tybecie mają swe źródła wielkie chińskie rzeki płynące w kierunku wschodnim – Huang He i Jangcy, a także inne wielkie rzeki płynące w kierunku południowo‑wschodnim: Mekong, Irawadi, Brahmaputra.

Na północ od Tybetu rozciągają się duże wewnętrzne kotliny. Dwie największe z nich – Kotlina Kaszgarska i Kotlina Dżungarska są rozdzielone kolejnym pasmem wysokich gór Tienszan. Są to obszary suche i półsuche, na których występują pustynie i półpustynie. W dnach kotlin, będących obszarem bezodpływowym, kończą swój bieg rzeki wypływające z okolicznych gór. Największą z nich jest Tarym.

W północno‑wschodnich Chinach leżą przylegające do Tybetu obszary wyżynne – Wyżyna Mongolska z pustynią Gobi oraz Wyżyna Lessowa będąca największym obszarem lessowym na świecie. Grubość pokładów lessu dochodzi tam do 250 m. To właśnie od żółtego pyłu lessowego wywodzi się nazwa Huang He oznaczająca Żółtą Rzekę.

Na północnym wschodzie Chin leży Nizina Mandżurska, a na południe od niej, w dolnym biegu Huang He i Jangcy, znana z rozwoju pierwszych cywilizacji – Nizina Chińska.

Na południe od rzeki Jangcy leżą niezbyt wysokie, nieznacznie tylko przekraczające 2 tys. m n.p.m. Góry Południowochińskie.

Na mapie hipsometrycznej Chin powyżej zaznaczono izohiety ( linie na mapie, które łączą punkty o jednakowej wartości opadów atmosferycznych) 1000 mm/rok i 400 mm/rok oddzielające obszary z bardzo wysokimi i bardzo niskimi opadami atmosferycznymi. Na południowo‑wschodnich wybrzeżach Chin zaznacza się wpływ monsunu letniego, który przynosi intensywne opady. Natomiast we wnętrzu kraju opady są niskie ze względu na odległość od oceanu, a także barierę gór zatrzymującą napływ wilgotnego powietrza.

Środowisko przyrodnicze Chin – galeria zdjęć

RMPKdL6RWkKCY

Na zdjęciu zbiornik wodny, dookoła łagodne zbocza, w tle pasmo górskie pozbawione roślinności, szczyty ośnieżone.

R15hol21IXHVE

Na zdjęciu głęboki kanion o stromych zboczach.

R1B1JhDD8cwwy

Na zdjęciu rozległa rzeka w szerokiej dolinie, przy brzegu piaszczyste osady. W tle pasmo górskie pozbawione roślinności.

R1RvWTsxD5jlu

Na zdjęciu rzeka, na pierwszym planie piaszczysty brzeg. Na drugim brzegu las liściasty.

Ludność Chin

Chiny przez wiele lat były państwem o największej liczbie ludności na świecie. Pod koniec lat 30. XX wieku liczba ludności Chin osiągnęła 500 mln. W 1981 roku Chiny stały się pierwszym państwem z liczbą ludności przekraczającą miliard i na tej pozycji utrzymywały się aż do 2023 roku, ustępując miejsce Indiom. Obecnie Chiny liczą 1 mld 425 mln osób.

Ludność Chin jest rozmieszczona bardzo nierównomiernie, a głównym czynnikiem o tym decydującym są zróżnicowane warunki środowiska przyrodniczego. Aż 95% ogółu ludności zamieszkuje wschodnią część Chin. Największa gęstość zaludnienia występuje na Nizinie Chińskiej – średnio jest to ok. 800 osób na 1 kmIndeks górny 2². Duża gęstość zaludnienia występuje również w pasie wybrzeża, gdzie często przekracza 200 osób na 1 kmIndeks górny 2². W środkowej części Chin zaczynają się góry i wyżyny, co skutkuje gwałtownym spadkiem gęstości zaludnienia w kierunku zachodnim. Rozległe obszary Tybetu i suchych kotlin pozostają bardzo słabo zaludnione ze względu na trudne warunki terenowe i klimatyczne.

RQZxh7iqKYGF5

Ilustracja przedstawia mapę rozmieszczenia ludności w Chinach. Kolorami od zielonego przez żółty i pomarańczowy do czerwonego i brunatnego przedstawiono gęstość zaludnienia. Na zachodzie przeważa kolor zielony (poniżej dziesięciu osób na jeden kilometr kwadratowy), w centrum pojawia się kolor żółty (jedenaście do pięćdziesięciu osób na jeden kilometr kwadratowy). Wokół miast skupionych na wschodnim wybrzeżu kolor pomarańczowy do brunatnego, oznaczający dużą gęstość zaludnienia – powyżej pięćdziesięciu osób na kilometr kwadratowy. Na mapie różnej wielkości sygnatury (koła) obrazujące aglomeracje miejskie według liczby mieszkańców: Szanghaj, Pekin – powyżej piętnastu milionów mieszkańców. Wuhan, Chongqing, Shenzhen, Kanton – od dziesięciu do piętnastu milionów mieszkańców. Kilka mniejszych sygnatur oznaczających miasta o liczbie mieszkańców poniżej dziesięciu milionów. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni. W legendzie umieszczono i opisano kolory i znaki użyte na mapie.

W ostatnich latach nastąpił wielki wzrost liczby ludności miejskiej. Obecnie w Chinach jest ok. 80 miast liczących więcej niż 1 mln mieszkańców. Dwa z nich liczą więcej niż 15 mln mieszkańców – są to mega miasta:

• Pekin (Beijing) – 21,5 mln, stolica państwa;

• Szanghaj – 24,2 mln, wielki port morski przy ujściu rzeki Jangcy.

W 14 innych miastach mieszka od 5 mln do 15 mln ludzi. Niektóre z nich wraz z mniejszymi ośrodkami tworzą jeszcze bardziej zaludnione aglomeracje. Wielkie miasta Chin leżą głównie w pasie wybrzeża, na Nizinie Mandżurskiej i na Nizinie Chińskiej oraz w dolinach trzech wielkich rzek: Huang He, Jangcy i Xijang.
Zmiany liczby ludności oraz wzrost liczby ludności miejskiej w Chinach w latach 1980‑2030 pokazuje poniższy wykres.

Rw8OEFnSzsOCU

Na zdjęciu szerokie, wielopasmowe ulice wielkiego miasta, wysokie budynki. Dużo zieleni.

RH1Qq9fsHEAq6

Na zdjęciu wioska u stóp wzniesienia. Gęsta zabudowa, brak roślinności, nieliczne drzewa.

RuDARU9jGA6Mb

Na zdjęciu rozległe tereny portowe, zabudowania portowe.

RN4Hy93NJ8Jse

Na zdjęciu ulica, niska zabudowa, na ścianie domu tablica propagandowa przedstawiająca uśmiechniętą rodzinę z jednym dzieckiem.

RJFArPtC4UwaP

Na zdjęciu nowoczesne budynki, noc, kolorowe oświetlenie.

Podsumowanie

• Chińska Republika Ludowa jest trzecim pod względem powierzchni państwem na świecie (9,6 mln kmIndeks górny 2²) i zajmuje drugie miejsce na świecie, pod względem liczby ludności, który zamieszkuje 1 mld 412 mln ludzi.

• Warunki środowiska przyrodniczego są głównym czynnikiem wpływającym na nierównomierne rozmieszczenie ludności. W Chinach Wschodnich na obszarze ok. 35% powierzchni kraju mieszka 95% ogółu ludności.

• Ludność Chin jest rozmieszczona bardzo nierównomiernie, a głównym czynnikiem o tym decydującym są warunki środowiska przyrodniczego. Aż 95% ogółu ludności zamieszkuje wschodnią część Chin.

• Największa gęstość zaludnienia występuje na Nizinie Chińskiej – średnio jest to ok. 800 osób na 1 kmIndeks górny 2². Duża gęstość zaludnienia występuje również w pasie wybrzeża, gdzie często przekracza 200 osób na 1 kmIndeks górny 2².

Ćwiczenia

Notatnik