6. Gospodarka Kraju Kwitnącej Wiśni

RBsBh9RqIhOLl

Na zdjęciu bardzo gęsta, nowoczesna zabudowa miejska.

Środowisko przyrodnicze Japonii – zagrożenia i ograniczenia dla osadnictwa oraz rozwoju gospodarczego

Archipelag Wysp Japońskich ciągnie się łukiem o długości ok. 2,5 tys. km wzdłuż wschodniego wybrzeża Azji, z północnego wschodu na południowy zachód. Jego trzon stanowią 4 duże wyspy – Hokkaido, Honsiu, Kiusiu i Sikoku – oddzielone od Azji Morzem Japońskim, a od zachodu oblewane wodami otwartego Oceanu Spokojnego. Na południu znajduje się długi, złożony z drobnych wysepek archipelag Riukiu. Na dnie oceanu, równolegle do wysp, biegną podmorskie rowy oceaniczne o głębokości od 6 km do 10 km: Rów Japoński – 8412 m p.p.m. i Rów Izu‑Ogasawara – 9710 m p.p.m.

Wyspy Japońskie są wynurzonym grzbietem podmorskiego łańcucha górskiego, który powstał w wyniku zderzenia się płyt litosfery. Cały ten obszar jest więc aktywny sejsmicznie – występują w nim częste trzęsienia ziemi oraz znajdują się tam liczne czynne wulkany. Wiąże się to z położeniem archipelagu w obrębie tzw. ognistego pierścieniu Pacyfiku (zwanego też pacyficznym pierścieniem ognia), rozciąga się na długości około 40 tys. km, gdzie znajduje się wiele aktywnych wulkanów oraz występują liczne trzęsienia ziemi. Obszar ten przebiega od granicy płyt tektonicznych między Pacyfikiem a Ameryką Północną, aż do granicy między płytami tektonicznymi między Australią a Azją. Na obszarze pacyficznego pierścienia ognia dochodzi do około 90% trzęsień ziemi występujących na całym świecie, znajduje się tu też większość aktywnych wulkanów. Aktywność sejsmiczna w tym rejonie jest spowodowana procesem skomplikowanego ruchu płyt tektonicznych.

R1PDKP8ZLC4L6

Na mapie świata zaznaczono Pacyficzny pierścień ognia - to strefa częstych trzęsień ziemi i erupcji wulkanicznych, złożona z rowów oceanicznych, łuków wyspowych i aktywnych wulkanów, która otacza niemal nieprzerwanie Ocean Spokojny. Należą do niego: Rów Kermadec, Rów Tonga, Rów Bougainvilla, Głębia Challengera, Rów Mariański, Rów Filipiński, Rów Izu‑Ogasawara, Rów Japoński, Rów Kurylski, Rów Aleucki, Rów Środkowoamerykański, Rów Atakamski. Na mapie zaznaczono następujące wulkany należące do Pacyficznego Pierścienia Ognia: Krakatau w Indonezji, Pinatubo, Mayon, Mount Garibaldi i Mount Saint Helens w Kanadzie.

RBBH5PF3JOT2P

Na owalnej mapie świata zaznaczono płyty tektoniczne. Na dole, kolorem błękitnym zaznaczono Płytę Antarktyczną obejmującą kontynent Antarktyki i część oceanu wokół niej. Po jej lewej stronie żółtymi kropkami zaznaczono ryft oddzielający ją od Płyty Pacyficznej koloru jasnofioletowego, obejmującej teren Oceanu Spokojnego. Na ryfcie znajdują się strzałki obrazujące kierunek rozejścia się płyt do zewnątrz. Do Płyty Pacyficznej i Antarktycznej przylega Płyta Nazca zaznaczona żółtozielonym kolorem. Obejmuje ona teren zachodniego brzegu Ameryki Południowej. Nad nią znajdują się dwie mniejsze płyty. Płyta Kokosowa koloru różowego i Płyta Karaibska koloru błękitnego. Obejmują one tereny wokół Ameryki Środkowej. Wzdłuż zachodniego brzegu Ameryki Południowej znajduje się strefa subdukcji lub kolizji, zaznaczona fioletową, przerywaną linią. Na niej znajdują się strzałki w prawą stronę, ukazujące ruchy płyt. Za strefą zaznaczoną przerywaną fioletową linią znajduje się Płyta Południowo‑Amerykańska, zaznaczona kolorem fioletowym. Obejmuje teren Ameryki Południowej i południowo‑zachodniej części Atlantyku. Pomiędzy nią, a Płytą Antarktyczną znajduje się niewielka Płyta Scotia zaznaczona kolorem żółtym. Powyżej Płyty Południowo‑Amerykańskiej znajduje się Płyta Północno‑Amerykańska zaznaczona kolorem ciemnofioletowym. Obejmuje ona tereny Północnej Ameryki, Północnej części Rosji i północno‑zachodniego Atlantyku. Płytę Północno‑Amerykańską od Płyty Pacyficznej rozdzielają uskoki transformacyjne, zaznaczone długą ciemnofioletową linią. W okolicy granicy Stanów Zjednoczonych i Kanady, po jej zachodniej stronie zostały zaznaczone płyty: Gorda i Juana de Fucana. Po wschodniej strony Płyty Północno‑Amerykańskiej znajdują się ryfty z zaznaczonymi kierunkami ruchów płyt. Za ryftem znajduje się Płyta Eurazjatycka zaznaczona kolorem niebieskim. Obejmuje ona tereny Europy i całej Azji, wyłączając Indie, bliski Wschód i północ Rosji. Na południu od Płyty Euroazjatyckiej znajduje się płyta Afrykańska zaznaczona kolorem pomarańczowym. Na wschodzie jej częścią jest Płyta Somalijska. Płyta Afrykańska obejmuje swoim zasięgiem teren Afryki, południowo‑wschodniego Atlantyku i zachodnią część Oceanu Indyjskiego. Od innych płyt, Płyta Afrykańska oddzielona jest ryftami, na których są strzałki wskazujące ruchy płyt do zewnątrz. Na północnym wschodzie od Afryki zaznaczona jest kolorem żółtym płyta Arabska, obejmująca zasięgiem większą część Bliskiego Wschodu, od Arabii Saudyjskiej po Turcję. Między Płytą Arabską, a Eurazjatycką znajduje się niewielka Płyta Irańska, obejmująca tereny Iranu i Iraku, zaznaczona na mapie kolorem fioletowym. Płyta Afrykańska od wschodu, ryftem, graniczy z Płytą Indoaustralijską, zaznaczoną kolorem zielonożółtym. Obejmuje ona tereny Indii, Oceanu Indyjskiego i Australii. Pomiędzy północno‑wschodnią częścią Płyty Indoaustralijskiej, a Płytą Pacyficzną, znajdują się Płyta Bismarcka zaznaczona na purpurowo i niewielka Płyta Salomona zaznaczona na fioletowo. Pomiędzy płytami Eurazjatycką, a Pacyficzną wydzielona strefami subdukcji lub kolizji została Płyta Filipińska, zaznaczona na mapie kolorem różowym. Obejmuje część Filipin i Pacyfiku.

W Japonii znajduje się 160 wulkanów, z których 46 przejawia stałą aktywność. Najsłynniejszym wulkanem jest Fudżi o wysokości 3776 m n.p.m. będący jednocześnie najwyższym punktem w Japonii. Jego stożek jest symbolem kraju.

W ukształtowaniu powierzchni Wysp Japońskich dominują tereny wyżynne i górzyste zajmujące ok. 85% obszaru państwa. Pasma górskie sięgające 2–3 tys. m n.p.m. biegną równolegle do osi głównych wysp. Aż 11 szczytów górskich przekracza 3 tys. m n.p.m. Niziny leżą w pasie przybrzeżnym oraz w obniżeniach między pasmami górskimi.

R1UiHgaSnK5oK

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Japonii. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Przeważają obszary górskie i wyżynne. Zaznaczono granice państw i opisano ich nazwy. Morza zaznaczono kolorem niebieskim i opisano. Oznaczono i opisano stolice i główne miasta. Trójkątami oznaczono wulkany i podano ich wysokości. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano szerokość i długość geograficzną co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano znaki użyte na mapie.

Wielkim zagrożeniem dla ludzi są trzęsienia ziemi. W Japonii rocznie notuje się ok. 5 tys. wstrząsów sejsmicznych. Do najtragiczniejszych należało trzęsienie ziemi z 1 września 1923 roku, które objęło równinę Kanto na wschodnim wybrzeżu wyspy Honsiu. Zginęło wówczas prawie 100 tys. ludzi. W XXI wieku 11 marca 2011 roku podmorskie trzęsienie ziemi o sile 9 stopni w skali Richtera spowodowało powstanie fali tsunamifala tsunamifali tsunami, która uderzając z wielką siłą w północno‑wschodnią część wyspy Honsiu, zniszczyła wiele miast i osiedli w regionie Tohoku. Zginęło wówczas 26 tys. ludzi, a straty materialne oszacowano na 210 mld dolarów amerykańskich. Trzęsienie ziemi i tsunami z 2011 roku spowodowało również uszkodzenie elektrowni jądrowej Fukushima Daiichi, co doprowadziło do wycieku substancji radioaktywnych i ewakuacji tysięcy ludzi z ich domów.

Skutki trzęsienia ziemi w mieście Kumamoto w 2016 roku – galeria zdjęć

RIURI999heXk0

Fotografia zburzonego budynku na skutek trzęsienia ziemi. Dom zawalony w całości, na drugim planie nieuszkodzone budynki.

RyrioynKNHlXs

Na zdjęciu dolina rzeki, nad którą poprowadzony był most. Po trzęsieniu ziemi pozostały jedynie początkowe fragmenty mostu połączone z lądem.

R1MNOSS7N4D4K

Fotografia pasażu handlowego. Przeszklony, półokrągły dach. Jedna ze ścian uszkodzona. Jest popękana i pochylona, w dolnej części gruzowisko.

Skutki trzęsień ziemi w Japonii są bardzo poważne i dotykają różnych aspektów życia ludzi. Oprócz bezpośrednich ofiar w postaci zabitych i rannych, trzęsienia ziemi i inne katastrofy powodują także straty materialne, w tym zniszczenia domów, infrastruktury, sieci energetycznej i wodociągowej. W przypadku trzęsień ziemi o dużym natężeniu często dochodzi do wywołania fal tsunami, które z kolei powodują dodatkowe zniszczenia i ofiary.

Japończycy jednak, nauczeni doświadczeniem, od dawna przygotowują się do naturalnych katastrof wywoływanych przez trzęsienia ziemi, tajfunytajfuntajfuny czy fale tsunami. W celu zabezpieczenia się przed tymi wydarzeniami dostosowali odpowiednio architekturę i przepisy (które są bardzo restrykcyjne) dotyczące budowy domów i innych budynków. Infrastrukturę i zabudowania wznosi się w sposób, który umożliwia zminimalizowanie ryzyka związanego z trzęsieniem ziemi. Wiele nowoczesnych budynków zaprojektowano tak, aby wytrzymały silnie wstrząsy, i wzniesiono z materiałów odpornych na trzęsienia ziemi. Dodatkowo wiele domów i budynków jest wyposażonych w schrony lub pokoje o wzmocnionej konstrukcji, które w czasie zagrożenia pełnią funkcję ochronną. Ostatnią nowinką technologiczną opracowaną na potrzeby wydarzeń katastroficznych jest koncepcja lewitujących domów.

R10OtGcu7E6aO

Grafika przedstawia schematyczny rysunek budynku, który posiada urządzenie unoszące go w razie trzęsienia ziemi. Przebieg działania opisano w czerech ponumerowanych od jeden do cztery ramkach tekstowych wraz z wyszczególnieniem odpowiadających im częściom budynku. Numer jeden to wykrycie trzęsienia ziemi. Odpowiada za to urządzenie w postaci skrzynki zamontowanej na wewnętrznej stronie budynku. Numer dwa to wtłaczanie powietrza przez kompresor do poduszki znajdującej się pod domem. Kompresor umieszczony za budynkiem. Poduszka wzdłuż ścian nośnych budynku. Numer trzy – dom poprzez wtłoczenie powietrza zaczyna „lewitować” (urządzenie automatycznej regulacji wysokości podnosi budynek). Numer cztery – dom po przejściu zagrożenia osiada na platformę (mechanizm wypuszcza wcześniej wtłoczone powietrze). Platforma umieszczona pod poduszkami.

Oprócz tego Japończycy stworzyli zaawansowany system ostrzegania przed tsunami. Przekazuje on ostrzeżenia na telefony komórkowe osobom znajdującym się w strefie zagrożonej. Szybki system zawiadamiania w Japonii jest bardzo powszechny, ale Japończycy również przeprowadzają regularne ćwiczenia ewakuacyjne, które uczą mieszkańców wysp, jak w czasie zagrożenia ratować siebie i innych. Tworzą oni również bazy z zapasem żywności i wody, aby radzić sobie ze skutkami zaistniałych katastrof. W kraju tym zaleca się, aby każda rodzina posiadała zapasy na kilka dni, które umożliwią przetrwanie w razie przerwania łańcucha dostaw. Japonia to kraj o wysokim stopniu rozwoju technologicznego, dlatego też w kontekście dostosowania się ludzi do naturalnych zagrożeń wykorzystywane są najnowsze technologie, np. roboty ratownicze, drony monitorujące, a także technologie umożliwiające szybkie i skutecznie wzmocnienia budynków i infrastruktury.

Niezwykle zróżnicowanym elementem środowiska przyrodniczego Wysp Japońskich jest klimat.

Decydują o tym:

• położenie w umiarkowanych szerokościach geograficznych i wielka rozciągłość południkowa;

• wyspiarskie położenie między Azją na zachodzie a Oceanem Spokojnym na wschodzie;

• znaczne zróżnicowanie wysokości bezwzględnych na czterech dużych Wyspach Japońskich;

• oddziaływanie prądów morskich – zachodnie wybrzeża Japonii opływa prąd Kuro Siwo, a wschodnie wybrzeża Hokkaido i Honsiu są pod wpływem chłodnego prądu Oja Siwo.

W Japonii występuje monsunowa odmiana klimatu, która modyfikuje strefowe typy klimatu. Północną część Wysp Japońskich od 38°N obejmuje klimat umiarkowany morski z wyraźnie zaznaczonymi termicznymi porami roku. W środkowej części Japonii leżącej między 31°N a 38°N występuje klimat podzwrotnikowy wilgotny, a na południe od 31°N – klimat zwrotnikowy wilgotny. Część środkowa i północna Wysp Japońskich jest wyraźnie cieplejsza latem. W części południowej przez cały rok jest ciepło i gorąco.

W całej Japonii występują wysokie opady – średnia roczna suma wynosi 1858 mm, co głównie jest związane z wyspiarskim położeniem kraju.

Wyspy Japońskie leżą na trasie tajfunówtajfuntajfunów. Tajfuny (chiń. 'wielki wiatr') powstają nad Oceanem Spokojnym na zachód od Filipin i nad Morzem Południowochińskim w okresie zmiany monsunów (letniego na zimowy). Prędkość wiatru dochodzi wówczas do 200 km/h. Rocznie występuje średnio 20 tajfunów o huraganowej sile, które wywołują na morzu potężne fale. Silny wiatr i obfite opady wyrządzają duże szkody, tak więc każde nadejście tajfunu jest zapowiadane w środkach masowego przekazu.

Na Wyspach Japońskich już ok. III tysiąclecia p.n.e. uprawiano ziemię. Od V wieku naszej ery istnieje silne państwo, które wytworzyło specyficzną kulturę, sztukę i obyczaje. Do połowy XIX wieku Japonia była ludnym krajem zamkniętym dla cudzoziemców.

Najważniejsze informacje dotyczące środowiska naturalnego Wysp Japońskich:

• Wyspy Japońskie to niezbyt duży archipelag leżący u wschodnich wybrzeży Azji.

• Obszar wokół archipelagu i same wyspy są terenem sejsmicznym z czynnymi wulkanami na lądzie i na dnie oceanu.

• Wnętrze wysp zajmują wysokie góry i wyżyny, a niziny zajmują tylko 15% powierzchni w strefie wybrzeży narażonych na uderzenie tsunami.

• W okresie od lipca do października występują tajfuny – silne wiatry z obfitymi opadami.

• Ważnym elementem środowiska naturalnego, który sprzyjał osadnictwu na Wyspach Japońskich, była doskonale rozwinięta linia brzegowa.

Krajobrazy Japonii – galeria rycin

R1bp1uOKSzrnu

Na zdjęciu wysokie pasmo górskie porośnięte roślinnością, szczyty skaliste.

R9L1CyajOjR0C

Na zdjęciu widok z góry na wulkan, z którego wydobywa się chmura dymu.

Ryo32YuBYBbVm

Na zdjęciu zalane lotnisko, pasy startowe pod wodą, zniszczone zabudowania.

RSGMEG87Ipqpx

Na zdjęciu teren zabudowany położony u podnóża góry. Ośnieżone.

RJ9pvYhbYx9ak

Na zdjęciu tory kolejowe i peron. W tle zabudowania mieszkalne, dużo zieleni, kwitną kwiaty. Pada deszcz, kłuże.

R13l7wmw6mPmS

Na ilustracji zdjęcie lotnicze Azji Wschodniej z zaznaczonymi trasami przemieszczania się tajfunów. Wiele kolorowych krzyżujących się tras o podobnym przebiegu. Tajfuny nadciągają znad Oceanu Spokojnego w kierunku wysp a następnie zawracają z powrotem w kierunku oceanu.

Ludność Japonii – czynniki społeczne i kulturowe tworzące nowoczesną gospodarkę

Warunki środowiska przyrodniczego oddziałują na sposoby gospodarowania na danym obszarze. Przyjrzyjmy się, w jaki sposób ludzie żyjący w kraju wyspiarskim, górzystym, nawiedzanym przez naturalne żywioły utworzyli silne państwo będące od wielu lat potęgą gospodarczą. W 2022 roku w Japonii mieszkało 125,7 mln ludzi i stanowili oni jedenasty co do liczby ludności naród na świecie.

Położona na wyspach Japonia była i jest jednolita narodowościowo. Japończycy stanowią 98,1% ogółu ludności. Średnia gęstość zaludnienia jest dosyć duża i wynosi 333 osób na kmIndeks górny 2². Dla porównania w Polsce są to 122 osoby na kmIndeks górny 2². Rzeczywiste rozmieszczenie ludności jest w Japonii bardzo nierównomierne. Wpływa na to głównie rzeźba terenu oraz historyczne uwarunkowania związane z osadnictwem. Największe skupisko ludności, zwane japońskim megalopolismegalopolismegalopolis, rozciąga się w południowej części wyspy Honsiu, od Niziny Kanto, na której leży Tokio – stolica kraju, aż po północną część wyspy Kiusiu. W tym pasie znajduje się 10 spośród 12 japońskich miast liczących więcej niż 1 mln mieszkańców. Tworzą one aglomeracje miejsko‑przemysłowe, w których żyje ok. 65 mln ludzi, a gęstość zaludnienia przekracza w niektórych obszarach 1000 osób na kmIndeks górny 2². Rozmieszczenie miast milionowych w Japonii i pas japońskiego megalopolis, nazywanego także Tokaido Nikkon, przedstawia poniższa mapa.

R1ECKH9CS7PKP

Ilustracja przedstawia mapę Japonii. Kolorem pomarańczowym zaznaczono obszar o gęstości zaludnienia większej niż 200 osób na jeden kilometr kwadratowy na południu kraju (wyspy Honsiu i Kiusiu). W tym rejonie zaznaczono kółkami cztery wielkie okręgi przemysłowe (pierwszy obejmuje Fukuokę i Kitakyushu, drugi Kobie i Kioto, trzeci Nagoję, czwarty Jokohamę, Kawasaki, Tokio i Seitamę), a kropkami około dziesięciu miast powyżej jednego miliona mieszkańców. Cały obszar obwiedziono czerwoną linią wyznaczając Japońskie Megalopolis.

Ludność miejska od lat dominuje na obszarze Japonii. Według najnowszych danych Banku Światowego (z 2021 roku) w miastach mieszka aż 91,5% Japończyków.

Przedstawiona poniżej piramida wieku pokazuje, że ludzie w wieku 0–19 lat stanowią najmniej liczną grupę Japończyków. Na wykresie widzimy też, że wszystkie grupy starsze są od niej liczniejsze. Udział ludności w wieku powyżej 60 lat jest wyższy niż 12% ogółu społeczeństwa, co oznacza, że społeczeństwo Japonii weszło w fazę starości demograficznej i jest to ogólnie zjawisko niekorzystne. Po części wynika ono z faktu wydłużenia średniej długości życia do 88,3 lat dla kobiet i 81,4 lat dla mężczyzn – są to jedne z najwyższych wartości na świecie. Drugą przyczyną starzenia się japońskiego społeczeństwa jest mała liczba urodzeń wynikająca z pracoholicznego i konsumpcyjnego stylu życia młodych Japończyków, który ogranicza chęci do tworzenia stałych związków, zakładania rodzin i posiadania dzieci.

Rs8VSFpD87m4L

Piramida wieku dla Japonii w dwa tysiące dwudziestym pierwszym roku. Po lewej stronie mężczyźni, po prawej kobiety. Piramida ma dość szeroką podstawę, lekko rozszerza się do około połowy (przedział od czterdziestu pięciu do czterdziestu dziewięciu lat), potem lekko zwęża, następnie ponownie rozszerza, po czym dynamicznie zwęża (dla osób od siedemdziesiątego piątego roku życia). Wartości procentowe dla poszczególnych przedziałów wiekowych dla mężczyzn: do czterech lat: 1,8%; 5‑9 lat: 2,1%; 10‑14 lat: 2,2%; 15‑19 lat: 2,3%; 20‑24 lata: 2,5%; 25‑29 lat: 2,5%; 30‑34 lata: 2,6%; 35‑39 lat: 2,9%; 40‑44 lata: 3,3%; 45‑49 lat: 3,9%; 50‑54 lata: 3,6%; 55‑59 lat: 3,2%; 60‑64 lata: 2,9%; 65‑69 lat: 3%; 70‑74 lata: 3,7%; 75‑79 lat: 2,6%; 80‑84 lata: 1,9%; 85‑89 lat: 1,2%; 90‑94 lata: 0,5%; 95‑99 lat: 0,1%; powyżej stu lat: 0%. Wartości procentowe dla poszczególnych przedziałów wiekowych dla kobiet: do czterech lat: 1,7%; 5‑9 lat: 2%; 10‑14 lat: 2,1%; 15‑19 lat: 2,2%; 20‑24 lata: 2,4%; 25‑29 lat: 2,4%; 30‑34 lata: 2,5%; 35‑39 lat: 2,8%; 40‑44 lata: 3,2%; 45‑49 lat: 3,8%; 50‑54 lata: 3,5%; 55‑59 lat: 3,1%; 60‑64 lata: 3%; 65‑69 lat: 3,2%; 70‑74 lata: 4,1%; 75‑79 lat: 3,1%; 80‑84 lata: 2,7%; 85‑89 lat: 2%; 90‑94 lata: 1,2%; 95‑99 lat: 0,5%; powyżej stu lat: 0,1%.

Japońskie miasta zmieniają swoje oblicza. Trzęsienia ziemi uniemożliwiały dawniej wznoszenie wysokich budowli. Do 1961 roku obowiązywał zakaz wznoszenia budynków wyższych niż 31 m. Nowe technologie oraz wysoki poziom techniki pozwalają obecnie na wznoszenie budynków do 200 m wysokości. Spowodowało to powstanie wysokiej zabudowy w centrach wielkich miast i nowo budowanych dzielnicach na ich obrzeżach. Współczesna technika umożliwiła także budowę potężnych mostów oraz podmorskich tuneli łączących wyspy.

Japonia po ogromnych stratach spowodowanych udziałem w II wojnie światowej szybko odbudowała większość gałęzi swej gospodarki. Okres wielkiego rozwoju Japonii rozpoczęty w latach 50. XX  wieku nazywano „cudem gospodarczym”. Jednak gospodarka nie rozwijałaby się tak szybko, gdyby nie tradycyjne postawy społeczeństwa japońskiego, takie jak: sumienność, zdyscyplinowanie, przywiązanie do miejsca pracy oraz połączony z nim system dożywotniego zatrudnienia, a także wysokie kwalifikacje zawodowe pracowników. Wielką rolę odegrały także cechy dziedzictwa kulturowego Japonii – kult wiedzy i przestrzeganie rycerskich tradycji kodeksu honorowego.

Kultura i krajobraz miejski Japonii – galeria zdjęć

RBsBh9RqIhOLl

Na zdjęciu bardzo gęsta, nowoczesna zabudowa miejska.

R1AzM1dIW2ByL

Na zdjęciu fasada budynku obwieszona neonami i reklamami. Noc, kolorowe światła. Na ulicy tłok.

R1FuaxhBQg5CQ

Na zdjęciu nowoczesne zabudowania biznesowe na tle charakterystycznej japońskiej świątyni z przyległymi do niej rozległymi ogrodami.

ReWRaHHeRemUo

Na zdjęciu długi most łączący kilka wysepek.

RZ4E4iYlFW205

Na zdjęciu widoczna jest japońska świątynia. Budynek wygląda, jakby został zbudowany z trzech pudełek ułożonych jedno na drugim. Najwyżej umieszczony poziom jest najmniejszy. Dwa wyższe poziomy są w kolorze złotym. Natomiast dolny poziom jest w kolorze białobrązowym.

R1EccQOopwuqv

Na zdjęciu zadbany japoński ogród, wyszukany drzewostan, zbiornik wodny i most.

R13wfjATnL8y6

Na zdjęciu dwie japońskie kobiety w kolorowych kwiecistych kimonach. Stroje zdobione motywami roślinnymi. Kobiety mają spięte włosy u góry, między nie włożone kwiaty i ozdobne spinki. Mają mocny, jasny makijaż, pomalowane na czerwono usta i powieki. Odgrywają przedstawienie, wykonują szerokie gesty dłońmi.

R3hh387SoPo8Z

Na zdjęciu zabudowania na brzegu rzeki. Zniszczony budynek, którego ruina pozostała na pamiątkę, jako Kopuła Bomby Atomowej.

Gospodarka Japonii

Struktura zatrudnienia w Japonii jest podobna do tej w innych wysoko rozwiniętych gospodarczo państwach świata. W rolnictwie japońskim pracuje tylko 4,4% ogółu zatrudnionych, w przemyśle – 23,9%, a w usługach – 71,7%. Bezrobocie jest niskie i wynosi ok. 3% (dane z 2021 roku).

Na przykładzie Japonii doskonale widać wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na rolnictwo. Dostosowuje się ono do warunków środowiska przyrodniczego, ale gospodarka wysoko rozwiniętego państwa, a także czynniki społeczno‑kulturowe przyczyniają się do wysokiego poziomu gospodarki rolnej.
Użytki rolne zajmują tylko 12,6% powierzchni kraju, a na 1 mieszkańca przypada zaledwie 0,04 ha gruntów ornych (na świecie na 1 mieszkańca przypada 0,72 ha, w Polsce 0,3 ha).

Mimo niewielkiej powierzchni użytków rolnych własna produkcja rolnicza zaspokaja ok. 80% potrzeb żywnościowych ludności Japonii.

Czynnikami intensyfikującymi rolnictwo są:

• wysoki poziom mechanizacji wszelkich prac polowych;

• stosowanie dużych ilości nawozów mineralnych;

• masowe używanie środków ochrony roślin;

• stosowanie wysokiej jakości materiału siewnego;

• wysoki poziom wykształcenia rolników – ok. 1/3 pracujących w tym dziale gospodarki ma co najmniej średnie wykształcenie.

Najważniejszą uprawą w Japonii jest ryż. Mimo że powierzchnia zasiewów jest niewielka, to Japonia, według danych FAO, zajmuje 14. miejsce na świecie w zbiorach ryżu, gdyż plony z 1 ha wynosiły średnio 5,8 t w 2020 roku przy średniej światowej na poziomie 4,9 t na hektar. Japońskie rolnictwo zajmuje też wysoką pozycję w produkcji herbaty (9 miejsce na świecie w 2020 roku), a także warzyw i owoców.

Wyspiarskie położenie Japonii umożliwia korzystanie z wód mórz i oceanów jako źródła żywności. Rybołówstwo, gospodarka rybacka i uprawy morskie są doskonale rozwinięte. Japonia w 2020 roku zajmowała 8 miejsce na świecie w połowach ryb morskich, a każdy Japończyk w tym roku spożył średnio 27 kg owoców morza.

Rolnictwo Japonii cechuje się wysoką intensywnością i produktywnością, jednak konieczny jest import dużych ilości cukru, zbóż i mięsa wołowego.

Rolnictwo Japonii – galeria zdjęć

RP99tmtErKg2F

Pole ryżowe. Na zdjęciu mechaniczny zbiór ryżu przy pomocy małego kombajnu.

R19P6Vv7EKCxj

Na zdjęciu równe rzędy krzewów herbacianych.

Rd8xjftItL5ZP

Na zdjęciu mandarynki na drzewie. Dorodne owoce, gęsto rosnące na gałęziach. Liście drzewka o długości kilku centymetrów, podłużne, z lekkim połyskiem, dość grube.

RtRqK6RUM1OJB

Na zdjęciu świeże ryby na sprzedaż na targu. Wystawione w dużym, płaskim metalowym pojemniku wypełnionym wodą, pływają w nim żywe. Z boku pojemniki wypełnione lodem, na którym leżą ryby.

Japonia nie ma znaczących zasobów surowców mineralnych, a mimo to jest globalnym mocarstwem gospodarczym – do 2008 roku zajmowała 2 miejsce na świecie pod względem wielkości produktu krajowego brutto (obecnie zajmuje 3 miejsce na świecie po USA i Chinach). W tabeli 1. przedstawiono udział Japonii w produkcji wybranych wyrobów oraz zajmowane miejsce na świecie świadczące o wysokiej pozycji w gospodarce światowej.

Motorem rozwoju gospodarczego Japonii był przemysł ciężki. W latach 30. XX wieku rozbudowano przemysł hutniczy, który do dzisiaj utrzymuje czołową pozycję na świecie. Po krótkim okresie okupacji Japonii przez Stany Zjednoczone po II wojnie światowej zrestrukturyzowano przemysł. Na wielką skalę wykorzystano zagraniczne technologie i licencje, dążąc do zróżnicowania struktury przemysłu i zlikwidowania luki technologicznej, jaka dzieliła przemysł japoński od amerykańskiego i zachodnioeuropejskiego. Rozwój gospodarczy opierał się na najwyższej na świecie wydajności pracy, rozwoju technologii materiało- i energooszczędnej oraz na wysokiej komputeryzacji procesów technologicznych. Japoński model zmian w przemyśle przewidywał przejście od gałęzi przemysłu pracochłonnego (włókienniczego) poprzez przemysł kapitałochłonny (ciężki, stoczniowy) do przemysłu wysokich technologii (elektronicznego, elektrotechnicznego, telekomunikacyjnego, precyzyjnego, optycznego i biochemicznego).

Wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną wymusił budowę elektrowni atomowych, które działają w Japonii od początku lat 70. XX wieku. Do niedawna wytwarzały one nawet 1/3 całkowitej produkcji energii. Jednak po katastrofie elektrowni w Fukushimie w 2011 roku (wywołanej falami tsunami) znacznie ograniczono produkcję w siłowniach jądrowych (praktycznie do zera). Japonia jednak co 3 lata aktualizuje swój plan energetyczny. Piąta edycja planu energetycznego Japonii zakłada, że do 2030 roku udział produkcji jądrowej w produkcji energii wzrośnie do 20‑22%, a udział źródeł odnawialnych osiągnie od 22% do 24%. Japonia od lat zwiększa wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (wiatru, słońca, wód płynących czy geotermalnych), z których w 2021 roku wytworzono ok. 14,35% całkowitej produkcji energii elektrycznej.

Największym miejscem skupienia przemysłu, w którym znajdują się główne okręgi przemysłowe, jest pas japońskiego megalopolismegalopolismegalopolis. Największym okręgiem jest okręg Tokio‑Jokohama‑Chiba. Pozostałe trzy to: okręg Nagoja z rozwiniętym przemysłem środków transportu, okręg Osaka‑Kobe‑Kioto i leżący na wyspie Kiusiu okręg Kitakiusiu‑Fukuoka.

Niezwykle ważnym działem gospodarki w Japonii jest handel zagraniczny, gdyż kraj ten prawie w całości korzysta z importowanych surowców. Aby surowce dotarły na wyspy, Japonia rozbudowała flotę morską i sieć portów. Przemysł stoczniowy jest jedną z ważniejszych gałęzi gospodarki tego państwa. 

Diagram pokazuje istotną cechę wymiany handlowej Japonii: w 2021 roku kraj ten kupował głównie surowce i produkty chemiczne, natomiast sprzedawał wysoko przetworzone maszyny i produkty chemiczne, sprzęt transportowy i produkty przemysłowe. W ten sposób przez wiele lat uzyskiwano dodatnie saldo obrotów w handlu zagranicznym. W 2021 roku saldo handlu zagranicznego wyniosło 31,35 mld USD. Najważniejszymi partnerami handlowymi Japonii w 2021 roku w eksporcie były właśnie Chiny (21% całości obrotu), Stany Zjednoczone (17,6% całości obrotu) i Korea Południowa (6,99% całości obrotu). W imporcie w 2021 roku największymi partnerami handlowymi Japonii były Chiny (24% całości importu), Stany Zjednoczone (10,2% całości obrotu) i Australia (6,71% całości obrotu). Surowce, głównie ropę naftową, Japonia importuje z państw znad Zatoki Perskiej – Arabii Saudyjskiej i Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Ważnymi krajami prowadzącymi handel z Japonią w 2021 roku były też państwa Azji Południowo‑Wschodniej: Singapur, Tajlandia, Malezja oraz Indonezja, z Europy były to natomiast Niemcy, Włochy, Rosja, Francja, Holandia czy Wielka Brytania.

Gospodarka Japonii – galeria zdjęć

R1RO9655QNOEX

Na zdjęciu kilkupiętrowy, duży budynek fabryki. Wzdłuż elewacji podłużne okna, gładkie, szare ściany.

RJUVT5ZH8JDM9

Fotografia terenu poza miastem, na których rozstawiono dużą ilość podłużnych paneli fotowoltaicznych na podstawach, nachylonych pod lekkim kątem. Dookoła krajobraz wiejski, w tle góry.

RV1AAP1AOCVFK

Fotografia osiedla złożonego z kilkupiętrowych bloków mieszkalnych. Na pierwszym planie zabudowania przemysłowe.

R1FV46B2CLZN6

Zdjęcie lotnicze ogromnego, gęsto zabudowanego miasta. Na pierwszym planie wieżowce, dalej zabudowania ciągnące się po horyzont. Przedstawiono fragment miast położony nad wodą. Wzdłuż linii wybrzeża zabudowania portowe.

R19NZAR4MCGL6

Fotografia wielu linii kolejowych biegnących obok siebie, na których znajdują się nowoczesne, szybkie pociągi. U góry rozbudowana instalacja sieci trakcyjnej.

Podsumowanie

• Japonia jest państwem wyspiarskim zajmującym cztery duże wyspy i kilka tysięcy mniejszych wysepek w Azji Wschodniej. W ukształtowaniu powierzchni dużych wysp dominują tereny górskie i wyżynne.

• Położenie geograficzne Wysp Japońskich wpływa na cechy środowiska przyrodniczego. Jest to obszar narażony na trzęsienia ziemi i uderzenia fal tsunami; występują tam też czynne wulkany. Ponadto wyspy nawiedzane są przez tajfuny.

• Japonia jest jednolita narodowościowo – 98,1% ludności stanowią Japończycy. Obecnie Japonia liczy 125,7 mln mieszkańców, co daje jej 11 miejsce na świecie pod względem liczby ludności. Od lat 80. XX wieku społeczeństwo japońskie się starzeje.

• Do rozwoju gospodarczego Japonii przyczyniły się tradycyjne postawy jej ludności wynikające z kultury i tradycji. Siłą japońskiej gospodarki są wysokiej jakości wysoko przetworzone produkty przemysłowe. Ogromną rolę odgrywa handel zagraniczny.

• Japonia jest trzecią światową potęgą gospodarczą (po USA i Chinach), biorąc pod uwagę wielkość produktu krajowego brutto.

Słownik

Ćwiczenia

Notatnik