9. Strefy klimatyczno‑glebowo‑roślinne w Afryce. Opady w Afryce a cyrkulacja w strefie międzyzwrotnikowej

R1UbEQq0Cz1DY

Na zdjęciu ośnieżony szczyt górski o płaskim wierzchołku. Na pierwszym planie zalesiona dolina. U dołu zdjęcia fragment namiotu oraz człowiek.

Afryka – symetryczne położenie względem równika, ukształtowanie powierzchni

Afryka jest drugim po Azji największym kontynentem na świecie. Jej powierzchnia wynosi 30,3 mln kmIndeks górny 2². Zwartą bryłę lądu przecina równik i można mówić o prawie symetrycznym położeniu kontynentu względem niego. Afrykę przecina także południk zerowy, a zatem każdy skrajny punkt Czarnego Lądu leży na innej półkuli.
Afrykę znano już w starożytności – zaliczamy ją do Starego Świata. Na północy kontynent od Europy oddziela Morze Śródziemne, a na północnym wschodzie od Azji – Morze Czerwone. Pozostałe wschodnie wybrzeża Afryki oblewa Ocean Indyjski, a całe zachodnie – Ocean Atlantycki.

RpRFIMgjhbBcw

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Afryki. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Niziny głównie na wybrzeżach, na północy przeważają wyżyny, na wschodzie przeważają góry. Morza zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie opisano nazwy półwyspów, wysp, kotlin, wyżyn i pasm górskich, mórz, zatok, rzek i jezior. Oznaczono i opisano stolice i główne miasta. Oznaczono czarnymi kropkami i opisano szczyty górskie. Trójkątami oznaczono czynne wulkany i podano ich wysokości. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Podano współrzędne geograficzne skrajnych punktów: północ – Przylądek Biały, trzydzieści siedem stopni i dwadzieścia jeden minut szerokości geograficznej północnej, południe – Przylądek Igielny, trzydzieści cztery stopnie i pięćdziesiąt dwie sekundy szerokości geograficznej południowej, wschód – Przylądek Hafun, pięćdziesiąt jeden stopni i dwadzieścia trzy minuty długości geograficznej wschodniej, zachód – Przylądek Zielony, siedemnaście stopni i trzydzieści dwie minuty długości geograficznej zachodniej. Dookoła mapy w białej ramce opisano południki i równoleżniki co dwadzieścia stopni. W legendzie umieszczono i opisano znaki użyte na mapie.

Charakterystyczną cechą ukształtowania poziomego Afryki jest bardzo słabo rozwinięta linia brzegowa. Afryka ma trzykrotnie większą powierzchnię niż Europa, ale linia brzegowa tego lądu jest krótsza. Świadczy to o zwartości lądu. Jedynym większym półwyspem jest Półwysep Somalijski na wschodnim wybrzeżu. Większymi zatokami są: rozległa Zatoka Gwinejska na zachodnim wybrzeżu, Zatoka Adeńska na Morzu Arabskim i dwie zatoki na północy: Wielka Syrta i Mała Syrta. Jedyną dużą wyspą jest Madagaskar leżący na Oceanie Indyjskim (czwarta co do wielkości wyspa na świecie).

Na mapie hipsometrycznej Afryki dobrze są widoczne charakterystyczne cechy ukształtowania powierzchni.

• Większość obszaru Afryki leży na znacznych wysokościach nad poziomem morza – średnia wysokość kontynentu to 660 m n.p.m.

• Liczne kotlinowate obniżenia otoczone są przez rozległe tereny wyżynne.

• Łańcuchy górskie rozciągają się na północy – góry Atlas – i na południu – Góry Przylądkowe oraz Góry Smocze.

• Najwyższe szczyty kontynentu znajdują się w odosobnionych masywach górskich będących wygasłymi wulkanami. Są to: Kilimandżaro (5895 m n.p.m.), Kenia (5199 m n.p.m.), Ruwenzori (5109 m n.p.m.).

• We wschodniej części Afryki od Morza Czerwonego do ujścia rzeki Zambezi biegną Wielkie Rowy Afrykańskie. Są to zapadliska tektoniczne w części wypełnione wodami potężnych, głębokich jezior, np. Tanganika o powierzchni 34,4 tys. kmIndeks górny 2² i głębokości 1435 m.

• Region Afryki Wschodniej jest niestabilny tektonicznie, występują tu częste trzęsienia ziemi i znajdują się czynne wulkany, np. Meru (4565 m n.p.m.) czy Karisimbi (4507 m n.p.m.).

  R122xcgcT62zc

  Ilustracja przedstawia mapę Afryki. Dookoła mapy w białej ramce opisano południki i równoleżniki co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano kolory i znaki użyte na mapie. Kolorem ciemnopomarańczowym oznaczono progi wyżynne i górskie, a kolorem jasnopomarańczowym – kotliny i niziny. Niziny są położone na wschodnich i zachodnich wybrzeżach, a kotliny są rozmieszczone na terenie całego kontynentu i otoczone przez przylegające do nich tereny wyżynne lub górskie. Wszystkie formy są opisane. We wschodniej części Afryki jest rów tektoniczny zaznaczony na mapie linią, a w jego obrębie jest pięć wulkanów, między innymi Kilimandżaro. Kotliny lub niziny nadbrzeżne Afryki zaczynając od północy: Kotlina Północno‑Saharyjska, Kotlina Zachodnio‑Saharyjska, Kotlina Libijska, Kotlina Środkowego Nigru, Kotlina Czadu, Kotlina Górnego Nilu, Kotlina Konga, Kotlina Kalahari. Progi wyżynne lub górskie od północy to: Góry Atlas, Ahaggar, Tibesti, Wyżyna Abisyńska, Próg Gornogwinejski, Wyżyna Somalijska, Próg Ludna, Góry Smocze.

  

Środowisko przyrodnicze Afryki – galeria zdjęć

RdCKN3nwPMxtg

Na zdjęciu kilka szczytów o żwirowych stokach porośniętych kępami traw. W dolinie zielone krzewy.

RjjZnKgt2nAOb

Wydma na pustyni piaszczystej. Na szczycie wydmy idzie człowiek. W tle skaliste pagórki.

RR7z6ZR4mtE1f

Na zdjęciu rzeka wraz z dopływami w zalesionej dolinie o płaskim dnie.

RwWA9c2S1Jprj

Na zdjęciu satelitarnym bardzo długie jezioro o nieregularnej linii brzegowej. W niektórych miejscach są biały chmury.

R19ZmSH9tRFAU

Na zdjęciu ośnieżony szczyt górski o płaskim wierzchołku. Na pierwszym planie zalesiona dolina. U dołu zdjęcia fragment namiotu oraz człowiek.

R1FO1yjgdYVa8

Na zdjęciu płaski teren, rozległe rozlewisko, gdzieniegdzie drzewa.

R1URcmbWwUHEV

Na zdjęciu na pierwszym planie ocean, dalej brzeg oceanu, piaszczysta plaża, na której są ludzie i parasole, palmy, zabudowania z dachami krytymi słomą lub palmowymi liśćmi. Przy brzegu łodzie.

Rga0E7Jmx7pmj

Na zdjęciu biała tablica z napisami w języku angielskim zawieszona pod daszkiem, przed wejściem do budynku. Przed budynkiem, pod zadaszeniem stoliki i krzesła.

Strefy klimatyczne w Afryce

Na powierzchni Ziemi występuje przestrzenne uporządkowanie elementów środowiska przyrodniczego, które zmieniają się wraz z szerokością geograficzną. Zjawisko to nazywa się strefowością geograficzną. Przyczyną strefowości jest kształt Ziemi i jej położenie względem Słońca, z czym wiąże się różny kąt padania promieni słonecznych, a to z kolei wpływa na zmiany ilości energii słonecznej dochodzącej do poszczególnych równoleżników. Na przykładzie Afryki – leżącej symetrycznie względem równika – można wykazać strefowość klimatyczną i roślinną oraz przedstawić wzajemne oddziaływania między elementami środowiska przyrodniczego.
Symetryczne położenie Afryki względem równika powoduje, że ok. 4/5 powierzchni tego lądu leży w strefie między zwrotnikiem Raka a zwrotnikiem Koziorożca. Wyrównana powierzchnia kontynentu i brak wielkich łańcuchów górskich umożliwiają swobodną cyrkulację mas powietrza, typową dla strefy gorącej.

Na ilustracji poniżej zaprezentowano uproszczony schemat cyrkulacji powietrza w strefie międzyzwrotnikowej.

R16iJ3M7KfPGX

Na ilustracji schemat cyrkulacji powietrza w strefie zwrotnikowej i równikowej. Pasaty na półkuli północnej wieją z kierunku północno‑wschodniego. Suche powietrze z ośrodka wyżowego płynie w kierunku równika. Pasaty na półkuli południowej wieją z kierunku południowo‑wschodniego. W strefie równikowej ogrzane powietrze unosi się, ochładza, para wodna skrapla się i spada deszcz zenitalny. Nad zwrotnikiem Raka powstaje wyż, oznaczony jest zieloną łuną wychodzącą z dołu ilustracji. Na samej górze zielonego pasa jest napis: „W strefie zwrotnikowej część powietrza osiada i staje się bardzo sucha i gorąca, co przyczynia się do powstania Sahary. Tworzy się wyż baryczny, z którego powietrze odpływa ku niżowi równikowemu. Pasaty na półkuli północnej wieją w kierunku północno‑wschodnim.” Nad równikiem również jest zielona łuna, na samej górze w niej jest napis: „W strefie równikowej silnie ogrzane powietrze unosi się razem z zawartą w nim parą wodną. Wraz z wysokością powietrze się ochładza, para wodna się skrapla i spada deszcz zenitalny. Powstaje niż baryczny. W tej strefie opady występują przez cały rok.” Nad zwrotnikiem Koziorożca w zielonej łunie jest napis: „W strefie zwrotnikowej część powietrza osiada i staje się bardzo sucha i gorąca, co przyczynia się do powstania półpustyni Kalahari. Tworzy się wyż baryczny, z którego powietrze odpływa ku niżowi równikowemu. Pasaty na półkuli południowej wieją z kierunku południowo‑wschodniego.” U dołu ilustracji na czarnym polu podpis: „W cyklu rocznym pas niżu równikowego przesuwa się na półkulę, na której panuje lato."

R7haD2yIqXoKw

Na zdjęciu widok na gęsty las równikowy. Drzewa różnych gatunków, bujne, intensywnie zielone. Są o różnych wysokościach, przez co zaznaczają się piętra lasu. Nad koronami lekka mgła powstała po deszczu, ograniczona widoczność.

Do ważnych czynników geograficznych wpływających na typy klimatu w Afryce należą też wyżynny charakter kontynentu z wysokimi krawędziami na wybrzeżach oraz układ prądów morskich.

Dwa elementy klimatu – temperatura powietrza oraz wysokość opadów i ich roczny przebieg – są podstawą do wydzielenia typów klimatu w Afryce.
W strefie międzyzwrotnikowej średnie roczne temperatury powietrza mieszczą się w przedziale między 20°C a 30°C. Nieco niższe średnie temperatury roczne, od 10°C do 20°C, występują jedynie na północnych i południowych krańcach kontynentu oraz na obszarach leżących na dużych wysokościach n.p.m.
Sumy opadów rocznych również wykazują wyraźną strefowość.

Rihgksn0xG9W7

Ilustracja przedstawia mapę Afryki. W lewym dolnym roku mapy legenda opisująca wielkość rocznych opadów. Użyto kolorów od jasnożółtego (najmniejsza suma opadów) do ciemnoniebieskiego (największa suma opadów), oznaczone przedziały to: od 0 do 100 mm, od 100 do 250 mm, od 250 do 500 mm, od 500 do 1000 mm, od 1000 do 2000 mm, od 2000 do 3000 mm. Kolorami przedstawiono średnie roczne sumy opadów. Największe sumy roczne opadów występują w Afryce Zachodniej, nad Zatoką Gwinejską, w Kotlinie Kongo oraz na Madagaskarze. Kolor ciemnoniebieski – opady powyżej dwóch tysięcy milimetrów – obszary wokół równika. Im dalej od równika na północ i południe, tym mniejsze roczne sumy opadów (kolory niebieskie i jasnoniebieskie), aż do terenów pustynnych na północy (Sahara), południu (Pustynia Kalahari) i wschodzie (Półwysep Somalijski) z sumą opadów poniżej stu milimetrów przedstawionych kolorem żółtym. Pokazano także Madagaskar, na którym sumy rocznych opadów wahają się od tysiąca do trzech tysięcy milimetrów). Kolorowe pasy układają się równoleżnikowo. Morza zaznaczono kolorem niebieskim i opisano. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano co dziesięć stopni południki i równoleżniki. W legendzie opisano kolory użyte na mapie.

W strefie równikowej opady są wysokie – przekraczają 2 tys. mm. Im dalej na północ i południe, tym opadów jest mniej. Na Saharze przeciętej przez zwrotnik Raka roczna suma opadów nie przekracza 250 mm. Z kolei na półpustyni Kalahari leżącej na zwrotniku Koziorożca opady są nieco wyższe i wynoszą od 250 mm do 500 mm. W strefie wybrzeży wpływ na wysokość opadu mają prądy morskie. Chłodny Prąd Benguelski przyczynił się do powstania Pustyni Namib leżącej na wybrzeżu południowo‑zachodnim.
Mapa typów klimatu w Afryce i diagramy klimatyczne pokazują ich strefowe ułożenie.

R7jpzgYIzNwXt

Ilustracja przedstawia mapę typów klimatu w Afryce. W lewym dolnym rogu mapy znajduje się legenda, w której opisano kolory użyte na mapie. Kolorem różowym oznaczono klimat podzwrotnikowy wilgotny. Kolorem jasnożółtym oznaczono klimat zwrotnikowy suchy. Kolorem żółtym oznaczono klimat zwrotnikowy wilgotny. Kolorem pomarańczowym opisano klimat podrównikowy wilgotny. Kolorem pomarańczowym oznaczono klimat równikowy wybitnie wilgotny. Kolorem szarym oznaczono górską odmianę różnych typów klimatów. Układają się one pasami o przebiegu równoleżnikowym. Wzdłuż równika klimat równikowy wybitnie wilgotny i podrównikowy wilgotny. Na zwrotnikach klimat zwrotnikowy suchy i zwrotnikowy wilgotny (tylko na wschodnim wybrzeżu, na zwrotniku Koziorożca). Na północ od zwrotnika Raka i na południe od zwrotnika Koziorożca klimat podzwrotnikowy wilgotny (południowe i północne wybrzeża Afryki. Wzdłuż wybrzeży kontynentu strzałkami przedstawiono prądy morskie. Zimne prądy płyną wzdłuż zachodnich wybrzeży z północy i południa w kierunku równika. Ciepłe prądy płyną na zachodnim wybrzeżu wzdłuż równika w okolicach Zatoki Gwinejskiej i na wschodnim wybrzeżu w rejonie Madagaskaru, od równika na południe. Na mapie południki i równoleżniki. Dookoła mapy w białej ramce opisano południki i równoleżniki co dziesięć stopni. Z prawej strony mapy pięć diagramów klimatycznych dla charakterystycznych stacji z każdej strefy klimatycznej. Połączone liniami z miejscowościami na mapie. Różnią się wysokością słupków obrazujących wielkość opadów i przebiegiem wykresów temperatur. W klimacie podzwrotnikowym wilgotnym najwyższe opady występują w grudniu, listopadzie i styczniu, a najniższe w czerwcu, lipcu i sierpniu. Najwyższe temperatury powietrza w czerwcu, lipcu i sierpniu, a najniższe w styczniu, lutym i grudniu. W klimacie zwrotnikowym suchym opady praktycznie nie występują, śladowe ilości w czerwcu, lipcu i październiku. Najwyższe temperatury powietrza występują w czerwcu, lipcu i sierpniu, a najniższe w styczniu, lutym i grudniu. W klimacie podrównikowym wilgotnym najwyższe opady występują w sierpniu, lipcu i wrześniu, a praktycznie zerowe w styczniu, lutym, marcu oraz grudniu. Najwyższe temperatury powietrza występują w kwietniu, maju, czerwcu, a najniższe w styczniu, lutym i grudniu. W klimacie równikowym wybitnie wilgotnym opady są duże przez cały rok, zwłaszcza w październiku, listopadzie i marcu. Najniższe zaś w styczniu, lutym i grudniu. Temperatura powietrza jest równa przez cały rok i oscyluje około 25 stopni Celsjusza. W klimacie podzwrotnikowym wilgotnym najwyższe opady występują w maju, czerwcu, lipcu, a najniższe w styczniu, lutym, marcu. Najwyższe temperatury powietrza występują w styczniu, lutym, marcu , grudniu, a najniższe w czerwcu, lipcu, sierpniu.

Położenie geograficzne Afryki oraz oddziaływanie czynników geograficznych powodują, że:

• typy klimatu układają się symetrycznie względem równika;

• na całym obszarze kontynentu przeważają gorące i ciepłe typy klimatu;

• rozkład opadów jest uwarunkowany cyrkulacją atmosferyczną w strefie międzyzwrotnikowej i też wykazuje symetryczne ułożenie względem równika;

• przebieg opadów w poszczególnych miesiącach wyznacza afrykańskie pory roku – deszczową i suchą.

Polecenie 2

RS0UUCHEuSZE4

Możliwe odpowiedzi: 1. na południe od równika, klimat podrównikowy wilgotny, 2. na północ od równika, klimat zwrotnikowy suchy, 3. na południe od równika, klimat podzwrotnikowy wilgotny, 4. na północ od równika, klimat podrównikowy wilgotny

Raf7cBTf2agII

R18MEdaufkh9L

Przyporządkuj rodzaj klimatu do charakteryzującego go opisu opadów atmosferycznych. klimat podzwrotnikowy wilgotny Możliwe odpowiedzi: 1. opady niemal zerowe przez cały rok, 2. pora sucha od maja do września, pora deszczowa od października do kwietnia, 3. pora sucha od października do kwietnia, pora deszczowa od marca do września, 4. opady obfite przez cały rok klimat zwrotnikowy suchy Możliwe odpowiedzi: 1. opady niemal zerowe przez cały rok, 2. pora sucha od maja do września, pora deszczowa od października do kwietnia, 3. pora sucha od października do kwietnia, pora deszczowa od marca do września, 4. opady obfite przez cały rok klimat równikowy wybitnie wilgotny Możliwe odpowiedzi: 1. opady niemal zerowe przez cały rok, 2. pora sucha od maja do września, pora deszczowa od października do kwietnia, 3. pora sucha od października do kwietnia, pora deszczowa od marca do września, 4. opady obfite przez cały rok klimat podrównikowy wilgotny Możliwe odpowiedzi: 1. opady niemal zerowe przez cały rok, 2. pora sucha od maja do września, pora deszczowa od października do kwietnia, 3. pora sucha od października do kwietnia, pora deszczowa od marca do września, 4. opady obfite przez cały rok

Przyporządkuj rodzaj klimatu do charakteryzującego go opisu opadów atmosferycznych. klimat podzwrotnikowy wilgotny Możliwe odpowiedzi: 1. opady niemal zerowe przez cały rok, 2. pora sucha od maja do września, pora deszczowa od października do kwietnia, 3. pora sucha od października do kwietnia, pora deszczowa od marca do września, 4. opady obfite przez cały rok klimat zwrotnikowy suchy Możliwe odpowiedzi: 1. opady niemal zerowe przez cały rok, 2. pora sucha od maja do września, pora deszczowa od października do kwietnia, 3. pora sucha od października do kwietnia, pora deszczowa od marca do września, 4. opady obfite przez cały rok klimat równikowy wybitnie wilgotny Możliwe odpowiedzi: 1. opady niemal zerowe przez cały rok, 2. pora sucha od maja do września, pora deszczowa od października do kwietnia, 3. pora sucha od października do kwietnia, pora deszczowa od marca do września, 4. opady obfite przez cały rok klimat podrównikowy wilgotny Możliwe odpowiedzi: 1. opady niemal zerowe przez cały rok, 2. pora sucha od maja do września, pora deszczowa od października do kwietnia, 3. pora sucha od października do kwietnia, pora deszczowa od marca do września, 4. opady obfite przez cały rok

Wody w Afryce – galeria zdjęć

R14K5QTFUXHZ6

Na zdjęciu głęboka dolina wśród skalistych gór, piaszczyste dno doliny, w samym jej środku wąską strugą płynie płytka rzeka.

Rw9yOomhIT0QT

Na zdjęciu bardzo szeroki wodospad. Widok z góry, na brzegach rzeki las. Na pierwszym planie droga, parking, punkt widokowy.

RkKPTj618mYK3

Na zdjęciu lotniczym rzeka, brzegi zielone, pola uprawne, dalej od brzegów rzeki tereny piaszczyste całkowicie pozbawione roślinności.

RMwnU7RPcJIIO

Na nocnym zdjęciu satelitarnym oświetlone punkty nad rzeką i u jej ujścia.

Strefy krajobrazowe Afryki

Strefowy układ klimatów w Afryce wpływa na strefowe ułożenie naturalnych zespołów (formacji) roślinnych. Składniki środowiska przyrodniczego występujące na pewnym obszarze oddziałują na siebie. Efektem jest powstanie w Afryce wyraźnie zaznaczających się krajobrazów, które zmieniają się w czasie – zgodnie z cyklami geograficznymi i astronomicznymi (pory roku), a także w wyniku oddziaływania naturalnych czynników żywiołowych (opady, susze); współcześnie również pod wpływem działalności człowieka (rolnictwo, górnictwo).
Mapa poniżej przedstawia krajobrazy Afryki – zauważ, że nazwy stref roślinnych stosuje się także do określenia stref krajobrazowych.

R1ZWxGuTGZZ7H

Ilustracja przedstawia mapę krajobrazową Afryki. W lewym dolnym rogu mapy umieszczono legendę, w której opisano użyte kolory i znaki. Roślinność śródziemnomorską oznaczono kolorem różowym. Półpustynie oznaczono kolorem wyblakłym pomarańczowym. Pustynie oznaczono kolorem pomarańczowym. Sawannę oznaczono kolorem żółtym. Las parkowy oznaczono kolorem jasnozielonym. Wilgotny las równikowy oznaczono kolorem zielonym. Las namorzynowy oznaczono kolorem fioletowym. Tereny rolnicze oznaczono kolorem wyblakłym żółtym. Góry oznaczono kolorem szarym. Tereny podmokłe oznaczono poziomymi niebieskimi kreskami. Solniska oznaczono pionowymi niebieskimi kreskami. Granice państw oznaczono szarymi kreskami. Miasta oznaczono białymi kropkami w czarnej obwódce. Szczyty oznaczono czarnymi kropkami i wysokością szczytu obok nich. Na mapie uwzględniono następujące strefy roślinne: roślinność śródziemnomorska (na północy i południu kontynentu), półpustynia (na północy, południu i wschodzie kontynentu), pustynia (głównie na północy Afryki – Sahara), sawanna (środkowa i południowa część Afryki), las parkowy (środkowa część kraju, głównie w Kotlinie Kongo), wilgotny las równikowy (głównie w środkowej części kraju w Kotlinie Kongo), las namorzynowy (niewielkie tereny na zachodzi i wschodzie kontynentu). Strefy roślinności układają się pasami, wzdłuż równika – las równikowy w Kotlinie Kongo, dalej na północ i południe: lasy parkowe, sawanny, półpustynie i pustynie. Góry oznaczone kolorem szarym, obszary rolnicze – kolorem żółtym (np. w Kotlinie Czadu czy nad Zatoką Gwinejską). Morza i oceany oznaczono kolorem niebieskim. Na mapie opisano nazwy nizin, wyżyn i pasm górskich, mórz, zatok, rzek i jezior. Oznaczono i opisano główne miasta. Oznaczono czarnymi kropkami i opisano szczyty górskie. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano południki i równoleżniki co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano znaki użyte na mapie.

Polecenie 3

RsBPbo8bq1Uh6

Na mapie poniżej zakreskowano jedną ze stref roślinnych w Afryce. Wskaż roślinność, która występuje w tym krajobrazie. Możliwe odpowiedzi: 1. suchorosty, 2. akacje, 3. baobaby, 4. słonorośla, 5. makia, 6. wiecznie zielony lasy

RbZ6PyKjbJHaS

R1WW4R8GdG5WE

Przyporządkuj nazwy gatunków zwierząt do odpowiedniej grupy. pustynie i półpustynie Możliwe odpowiedzi: 1. słoń, 2. fenek, 3. dzik, 4. skorpion, 5. grzechotnik, 6. tygrys, 7. antylopa, 8. wielbłąd, 9. jeleń, 10. zebra inne strefy roślinne Możliwe odpowiedzi: 1. słoń, 2. fenek, 3. dzik, 4. skorpion, 5. grzechotnik, 6. tygrys, 7. antylopa, 8. wielbłąd, 9. jeleń, 10. zebra

Przyporządkuj nazwy gatunków zwierząt do odpowiedniej grupy. pustynie i półpustynie Możliwe odpowiedzi: 1. słoń, 2. fenek, 3. dzik, 4. skorpion, 5. grzechotnik, 6. tygrys, 7. antylopa, 8. wielbłąd, 9. jeleń, 10. zebra inne strefy roślinne Możliwe odpowiedzi: 1. słoń, 2. fenek, 3. dzik, 4. skorpion, 5. grzechotnik, 6. tygrys, 7. antylopa, 8. wielbłąd, 9. jeleń, 10. zebra

Strefy krajobrazowe w Afryce – galeria zdjęć

R11jf7ulEgaCm

Na zdjęciu na pierwszym planie rzeka. Na drugim planie bujny, zielony las.

ivbBBhrNpJ_d438e217

R14PFwapojEWk

Typowy krajobraz sawanny porośniętej trawą z pojedynczymi kępami drzew i krzewów. Po sawannie idzie stado słoni.

R133RJ4SAP1xG

Sawanna w porze deszczowej. Równina porośnięta gęstą trawą i pojedynczymi drzewami. W tle wzniesienia.

RjGCNOKkfWWGz

Na zdjęciu równina porośnięta suchą trawą oraz baobaby – duże drzewa o szerokim pniu, pozbawione liści.

ROCDGXkTzrptM

Na zdjęciu trawiasta równina. Na równinie stado bawołów.

RrJMwTbx32Sug

W centrum zdjęci oaza na Saharze. Zielona roślinność wokół zbiornika wodnego. Na pierwszym i drugim planie piaszczyste wzniesienia.

R1NkSJ5frqias

Zdjęcie przedstawia obszar pustynny. Na pierwszym planie widać piasek. Na dalszym planie jest roślinność - trawy i pojedyncze krzewy. Niebieskie niebo z niewielką ilością małych chmur.

R1WlpCKOrGNn2

Zdjęcie pustyni. Rozległa piaszczysta równina. Uboga, niska roślinność skoncentrowana w jednym pasie. W tle wzniesienie.

RPYSsIqbQFeQg

Zdjęcie przedstawia pustynię. Jasny piasek bez żadnej roślinności. Na drugim planie wydmy piaskowe.

R1FOIO3Ve6rdg

Zdjęcie przedstawia piaszczystą dolinę z ubogą, nieliczną i suchą roślinnością. Na drugim planie wzniesienia.

R1DR2sb6WQIZp

Zdjęcie przedstawia zbocza pokryte zieloną roślinnością - głównie krzewami. Zbocza nachylone w stronę morza. Po środku droga prowadząca na brzeg. Na drugim planie na dalszym zboczu latarnia morska.

RMU0jo8Vlmib7

Na zdjęciu po prawej stronie widoczne wzniesienia, po lewej dolinę, a na drugim planie morze. Na pierwszym planie krzaczaste zarośla.

R1NPV5380IcMz

Zdjęcie przedstawia las iglasty na zboczu ośnieżonego wzniesienia. Drzewa rosną dość gęsto. Część pozbawiona igieł.

RE83fyY27dQXJ

Zdjęcie przedstawia charakterystyczne liście i owoce kasztanowca jadalnego. Zielone, grube liście zakończone kolczastymi wypustkami. Zielone kasztany również pokryte gęsto kolcami.

Podsumowanie

• Afryka, drugi co do wielkości kontynent na świecie, ma powierzchnię        30,3 mln kmIndeks górny 2². Stanowi zwarty blok lądowy o słabo rozwiniętej linii brzegowej, leżący symetrycznie po obu stronach równika.

• Charakterystyczną cechą ukształtowania powierzchni Afryki jest dominacja obszarów wyżynnych i kotlinowatych. Średnia wysokość kontynentu wynosi 660 m n.p.m.

• Położenie geograficzne Afryki wpływa na symetryczne ułożenie stref klimatycznych i roślinnych. Elementy środowiska przyrodniczego, oddziałując na siebie, wytworzyły wyraziste, silnie zróżnicowane krajobrazy strefowe.

• Klimat i pokrywa roślinna pozostają ze sobą w ścisłych współzależnościach. Roślinność jest wykładnikiem klimatu, a granice typów roślinności określają zasięg typów klimatu.

• W klimacie równikowym wybitnie wilgotnym rośnie gęsty, wielopiętrowy las równikowy. W klimacie podrównikowym z porami suchymi i deszczowymi rozwinęły się trawiaste sawanny. W klimacie zwrotnikowym suchym powstały półpustynie i pustynie, a wśród nich Sahara – największa pustynia na świecie. Klimat podzwrotnikowy wilgotny (śródziemnomorski) występuje na północnych i wschodnich wybrzeżach Afryki, gdzie rozwinęła się twardolistna i zimozielona roślinność makii.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 5

RaEmA3gTn1Q31

Na podstawie poniższej mapy wskaż, w którym typie klimatu opady atmosferyczne przez cały rok są równomierne i wysokie. Możliwe odpowiedzi: 1. klimat równikowy wybitnie wilgotny, 2. Nieprawidłowa odpowiedź A, 3. Nieprawidłowa odpowiedź A, 4. Nieprawidłowa odpowiedź A

RDO0wTkgc2l3L

Ilustracja przedstawia mapę typów klimatu w Afryce. W lewym dolnym rogu mapy znajduje się legenda, w której opisano kolory użyte na mapie. Kolorem różowym oznaczono klimat podzwrotnikowy wilgotny. Kolorem jasnożółtym oznaczono klimat zwrotnikowy suchy. Kolorem żółtym oznaczono klimat zwrotnikowy wilgotny. Kolorem pomarańczowym opisano klimat podrównikowy wilgotny. Kolorem pomarańczowym oznaczono klimat równikowy wybitnie wilgotny. Kolorem szarym oznaczono górską odmianę różnych typów klimatów. Układają się one pasami o przebiegu równoleżnikowym. Wzdłuż równika klimat równikowy wybitnie wilgotny i podrównikowy wilgotny. Na zwrotnikach klimat zwrotnikowy suchy i zwrotnikowy wilgotny (tylko na wschodnim wybrzeżu, na zwrotniku Koziorożca). Na północ od zwrotnika Raka i na południe od zwrotnika Koziorożca klimat podzwrotnikowy wilgotny (południowe i północne wybrzeża Afryki. Wzdłuż wybrzeży kontynentu strzałkami przedstawiono prądy morskie. Zimne prądy płyną wzdłuż zachodnich wybrzeży z północy i południa w kierunku równika. Ciepłe prądy płyną na zachodnim wybrzeżu wzdłuż równika w okolicach Zatoki Gwinejskiej i na wschodnim wybrzeżu w rejonie Madagaskaru, od równika na południe. Na mapie południki i równoleżniki. Dookoła mapy w białej ramce opisano południki i równoleżniki co dziesięć stopni. Z prawej strony mapy pięć diagramów klimatycznych dla charakterystycznych stacji z każdej strefy klimatycznej. Połączone liniami z miejscowościami na mapie. Różnią się wysokością słupków obrazujących wielkość opadów i przebiegiem wykresów temperatur. W klimacie podzwrotnikowym wilgotnym najwyższe opady występują w grudniu, listopadzie i styczniu, a najniższe w czerwcu, lipcu i sierpniu. Najwyższe temperatury powietrza w czerwcu, lipcu i sierpniu, a najniższe w styczniu, lutym i grudniu. W klimacie zwrotnikowym suchym opady praktycznie nie występują, śladowe ilości w czerwcu, lipcu i październiku. Najwyższe temperatury powietrza występują w czerwcu, lipcu i sierpniu, a najniższe w styczniu, lutym i grudniu. W klimacie podrównikowym wilgotnym najwyższe opady występują w sierpniu, lipcu i wrześniu, a praktycznie zerowe w styczniu, lutym, marcu oraz grudniu. Najwyższe temperatury powietrza występują w kwietniu, maju, czerwcu, a najniższe w styczniu, lutym i grudniu. W klimacie równikowym wybitnie wilgotnym opady są duże przez cały rok, zwłaszcza w październiku, listopadzie i marcu. Najniższe zaś w styczniu, lutym i grudniu. Temperatura powietrza jest równa przez cały rok i oscyluje około 25 stopni Celsjusza. W klimacie podzwrotnikowym wilgotnym najwyższe opady występują w maju, czerwcu, lipcu, a najniższe w styczniu, lutym, marcu. Najwyższe temperatury powietrza występują w styczniu, lutym, marcu , grudniu, a najniższe w czerwcu, lipcu, sierpniu.

RfDmEL8Vf11Dk

Zaznacz poprawne dokończenie zdania.

Suma opadów jest najwyższa w Możliwe odpowiedzi: 1. Mbandaka w Demokratycznej Republice Konga, 2. Trypolis w Libii, 3. Dakar w Senegalu, 4. Mogadiszu w Somalii

Ćwiczenie 8

R2h7900dW5q10

Na mapie poniżej zakreskowano jedną ze stref roślinnych w Afryce. Wskaż roślinność, która występuje w tym krajobrazie. Możliwe odpowiedzi: 1. akacje, 2. suchorosty, 3. słonorośla, 4. baobaby, 5. makia, 6. wiecznie zielone lasy

R17YP21bM3WXQ

RdSm7ZD05BhDZ

Przyporządkuj gatunki roślin i zwierząt do odpowiedniej grupy. sawanna Możliwe odpowiedzi: 1. jodła, 2. lew, 3. baobab, 4. karłowate drzewa, 5. aloes, 6. mchy, 7. zebra, 8. renifer, 9. borsuk, 10. eukaliptus, 11. gepard, 12. gazela inna strefa roślinna Możliwe odpowiedzi: 1. jodła, 2. lew, 3. baobab, 4. karłowate drzewa, 5. aloes, 6. mchy, 7. zebra, 8. renifer, 9. borsuk, 10. eukaliptus, 11. gepard, 12. gazela

Przyporządkuj gatunki roślin i zwierząt do odpowiedniej grupy. sawanna Możliwe odpowiedzi: 1. jodła, 2. lew, 3. baobab, 4. karłowate drzewa, 5. aloes, 6. mchy, 7. zebra, 8. renifer, 9. borsuk, 10. eukaliptus, 11. gepard, 12. gazela inna strefa roślinna Możliwe odpowiedzi: 1. jodła, 2. lew, 3. baobab, 4. karłowate drzewa, 5. aloes, 6. mchy, 7. zebra, 8. renifer, 9. borsuk, 10. eukaliptus, 11. gepard, 12. gazela

Notatnik