Czy wirusy są organizmami?
Charakterystyka wirusów
Niewielkie rozmiary wirusów sprawiają, że mogą się one skutecznie przemieszczać w powietrzu na kropelkach wody lub drobinach kurzu. Sprawia to, że potrafią bardzo szybko się rozprzestrzeniać oraz wywoływać choroby zwierząt, roślin, a nawet bakterii.
Wirusy nie mają budowy komórkowej
Wirusy to bardzo małe cząsteczki. Mogą być nawet tysiąc razy mniejsze od komórek bakterii, które należą do najmniejszych organizmów.
Pojedyncza cząsteczka wirusa składa się z białkowego płaszcza i zamkniętego w jego wnętrzu kwasu nukleinowegokwasu nukleinowego. Niektóre wirusy posiadają dodatkowo osłonkę zewnętrzną, jak wirus grypy, półpaśca i opryszczki.
Na powierzchni wirusa występują białka powierzchniowe. Uruchamiają one szereg mechanizmów obronnych organizmu. U człowieka są to gorączka, kaszel, kichanie, wymioty, biegunka. Mają one na celu zniszczenie lub usunięcie wirusów z organizmu.
Dlaczego wirusy nie są organizmami?
Wirusy nie są organizmami ponieważ:
nie są zbudowane z komórek,
nie wykazują czynności życiowych.
Wirusy nie rosną, nie odżywiają się, nie oddychają, nie wydalają i nie rozmnażają się. Mogą się jednak namnażać, czyli zwiększać swoją liczbę.
Namnażanie wirusów może odbywać się tylko w żywych komórkach roślin, zwierząt, grzybów lub bakterii. Wirusy wnikają do takich komórek, a następnie wykorzystują organelle komórkowe do stworzenia milionów swoich kopii. Po namnożeniu, nowo powstałe wirusy rozrywają komórkę i zakażają kolejną.
Wyjaśnij, dlaczego mówimy, że wirusy się namnażają, a nie rozmnażają.
Niektóre wirusy pozostają w niewielkiej liczbie w komórkach zaatakowanego organizmu aż do jego śmierci. Wirus ospy wietrznej po wywołaniu zakażenia (zwykle w wieku dziecięcym) wnika do układu nerwowego, gdzie może pozostawać w stanie utajenia przez wiele lat. W sytuacjach osłabienia odporności może uaktywnić się i spowodować rozwój choroby nazywanej półpaścem.
Wirusy powodują choroby ludzi, zwierząt, roślin i bakterii
Wirusy roślinne zwykle atakują rośliny, powodując u nich przebarwienia lub zwijanie się liści. Wirusy infekują tylko te części roślin, które zostały wcześniej uszkodzone, na przykład przez owady.
Wirusowa choroba tulipanów objawia się pstrym ubarwieniem kwiatów oraz liści. Wirus przenoszony jest przez mszyce. Rośliny zaatakowane przez wirusy są także mniejsze i wytwarzają mniejsze cebule.
Wirusy zwierzęce powodują liczne choroby człowieka i zwierząt. Na ogół atakują konkretny gatunek i tylko określone tkanki.
Wirusy atakujące bakterie nazywają się bakteriofagami. Mają one inną budowę niż pozostałe wirusy. Płaszcz białkowy bakteriofagów, w którym zamknięty jest kwas nukleinowy posiada wypustki przypominające nóżki, dzięki którym wirus przyczepia się do bakterii i wstrzykuje do niej swój materiał genetyczny.
BakteriofagiBakteriofagi są zwykle wyspecjalizowane w atakowaniu konkretnych gatunków bakterii.
Wyjaśnij, dlaczego wirusy nie potrafią wniknąć do nieuszkodzonej komórki roślinnej, a do komórek zwierzęcych wnikają bez większego problemu.
To ważne!
Pojedyncza cząsteczka wirusa zbudowana jest z białkowego płaszcza i zamkniętego w jego wnętrzu kwasu nukleinowego.
Wirusy nie są organizmami – nie mają budowy komórkowej i nie wykazują czynności życiowych; mogą jedynie namnażać się w żywych komórkach.
Na pożegnanie
Wymień cechy odróżniające wirusy od organizmów.
Ułóż zestaw 3 zadań dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika, które sprawdzą wiedzę o wirusach. Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.
Za Tobą część modułu o charakterystyce wirusów. Wróć do polecenia na stronie „Na dobry początek” i dopisz brakujące definicje. Pamiętaj, żeby nie kopiować słownika, ale wyjaśnić każde słowo kluczowe w miarę możliwości swoimi słowami.