R10vTVgQTPJgD
Ilustracja przedstawia wizualizację wirusa wywołującego chorobę COVID‑19. Wirus jest przedstawiony na czarnym tle. Jest koloru czerwonego. Ma kulisty kształt. Na jego powierzchni znajdują się liczne niebiesko‑zielone wypustki.

Czy wirusy są organizmami?

Wizualizacja wirusa wywołującego chorobę COVID‑19.
Źródło: Fusion Medical Animation, domena publiczna.

Choroby wirusowe i ich profilaktyka

Wirusy są przyczyną wielu chorób zakaźnych człowieka. Ich rozmiary są tak niewielkie, że z łatwością rozprzestrzeniają się w powietrzu. W prosty sposób przedostają się z jednego organizmu do drugiego, na przykład z wdychanym powietrzem, które zawiera wirusy na kropelkach wody. Wydostają się one wraz z wydychanym powietrzem osoby zakażonej podczas kaszlu czy kichania.

Choroby wirusowe człowieka

WirusywirusWirusy są drobnymi cząstkami zakaźnymi, które powodują groźne choroby różnych organizmów. Do chorób wirusowych człowieka należą m.in. grypa, ospa wietrzna, różyczka, odra, świnka czy AIDS.

Grypa to choroba układu oddechowegoukład oddechowyukładu oddechowego, wywołana wirusem grypy. Objawia się wysoką gorączką, dreszczami, bólem mięśni oraz suchym kaszlem. Grypa jest chorobą niebezpieczną, ponieważ może dawać powikłaniapowikłaniapowikłania, takie jak zapalenie płuc czy zapalenie mięśnia sercowego.

RApb4l3yUFnuW
Wirus grypy.
Zdjęcie wykonano za pomocą skaningowego mikroskopu elektronowego.
Źródło: C.S. Goldsmith, A. Balish, CDC, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ospa wietrzna to choroba wywoływana przez wirusa ospy. Objawia się gorączką i swędzącymi krostkami występującymi na całym ciele, które przekształcają się w pęcherze. Ospa najczęściej przebiega łagodnie, może mieć jednak groźne powikłania, takie jak zapalenie płuc i mięśnia sercowego.

R1cN7yelXE4rR
Wysypka w przebiegu ospy wietrznej.
Źródło: Thomas Netsch , Wikimedia Commons, domena publiczna.

Różyczka to choroba wywołana przez wirusa różyczki. Jej najczęstszym objawem jest różowa wysypka, przypominająca plamki lub grudki. Różyczka u kobiet w ciąży jest niebezpieczna dla płodu – może powodować jego uszkodzenie lub nawet obumarcie.

RN7SLNPEVkbPO
Wirus różyczki jest niebezpieczny dla kobiet w ciąży.
Źródło: pixabay.com, domena publiczna.

Odra to bardzo zakaźna choroba, którą wywołuje wirus odry. Cechą odry jest czerwona wysypka, a do innych objawów należą kaszel, ból gardła, katar i wysoka gorączka.

RGkmIg29FHD3A
Wysypka w przebiegu odry.
Źródło: CDC/NIP/Barbara Rice, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Świnka to choroba wywoływana wirusem świnki. Objawia się gorączką i bolesnym powiększeniem ślinianek przyusznych.

R1OHqkFX93S3i
Obrzęk ślinianek przyusznych w przebiegu świnki.
Źródło: CDC/NIP/Barbara Rice, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

AIDS jest chorobą, którą wywołuje wirus HIV. Wirus ten uszkadza układ odpornościowyukład odpornościowyukład odpornościowy, przez co organizm stopniowo traci zdolność obrony przed czynnikami zakaźnymi. Wczesne wykrycie wirusów HIV w organizmie i podjęcie leczenia pozwalają zakażonym na długie życie. Brak leczenia skutkuje rozwojem AIDS i śmiercią.

Dla zainteresowanych
RF4niTI5AQe2d
Film przedstawia ruchomy model obracającego się wokół własnej osi wirusa SARS‑CoV‑2.

Wirus **SARS‑CoV-**2 jest przyczyną choroby układu oddechowego o nazwie COVID-19. Zachorowania na tę chorobę po raz pierwszy odnotowano w grudniu 2019 roku w Chinach i w szybkim tempie opanowały one cały świat, wywołując pandemię. Wirus przenosi się drogą kropelkowądroga kropelkowadrogą kropelkową. Zapobieganie COVID-19 polega na myciu rąk, noszeniu maseczek ochronnych, a także izolowaniu osób chorych i przyjmowaniu szczepionekszczepionkaszczepionek.

Jak dochodzi do zakażenia wirusami?

  • drogą kropelkową, czyli bezpośrednio z człowieka na człowieka (najczęstszy sposób);

  • drogą pokarmowądroga pokarmowadrogą pokarmową, czyli z pokarmem;

  • poprzez dotykanie powierzchni lub przedmiotów zanieczyszczonych wirusem, np. klamek czy poręczy;

  • drogą płciowądroga płciowadrogą płciową, czyli poprzez kontakty seksualne;

  • za pośrednictwem zwierząt, np. pasożytówpasożytpasożytów.

R1ET73nSFOJ0y
Film nawiązuje do sposobów zarażenia się wirusami, jak je zwalczać oraz zabezpieczać się przed nimi.
1
Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z filmem, a następnie podaj dwa sposoby przenoszenia wirusów na ludzi przez zwierzęta.

RWmQlltcnZ03Y
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2

Wyjaśnij, dlaczego mycie rąk i produktów żywnościowych jest ważne w zapobieganiu chorób wirusowych.

RDVnPU4kWFq43
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 3

Podaj znaczenie szczepień ochronnych w profilaktyce chorób wirusowych.

R1QK9jX65X53q
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Częstymi chorobami wirusowymi, szczególnie w sezonie jesienno‑zimowym, są grypa i przeziębienie.

Jak odróżnić grypę od przeziębienia?

Objawy

Przeziębienie

Grypa

Początek

Stopniowy

Gwałtowny

Gorączka

Stan podgorączkowy (najczęściej poniżej 38°C)

Wysoka gorączka (do 39°C) z dreszczami

Ból gardła

Obecny, często towarzyszy mu chrypka

Rzadko

Katar

Częsty

Rzadko

Kaszel

Mokry

Suchy, męczący z bólami w klatce piersiowej

Ból głowy

Rzadko

Często

Bóle mięśni

Rzadko

Często, bardzo intensywne

Powikłania

Rzadko

Częściej

To ważne!

  • Wirusy wywołują wiele różnych chorób człowieka, między innymi grypę, przeziębienie, ospę wietrzną, odrę, różyczkę, świnkęAIDS.

Na pożegnanie

Ćwiczenie 4
RooQu11DnlWuJ
Wskaż fałszywe stwierdzenie dotyczące wirusów. Możliwe odpowiedzi: 1. Każdy wirus może zainfekować dowolny organizm., 2. Wirus składa się z białka oraz kwasu nukleinowego., 3. Droga kropelkowa to sposób rozprzestrzeniania się drobnoustrojów w kroplach wody., 4. Wirusy nie są organizmami.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 5
RrVakzS6FaJ7n
Wskaż sześć chorób wywoływanych przez wirusy. Możliwe odpowiedzi: 1. Grypa, 2. Ospa wietrzna, 3. Różyczka, 4. Świnka, 5. Odra, 6. AIDS, 7. Nadciśnienie, 8. Cukrzyca, 9. Astma, 10. Otyłość
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 6
RHaLReq2KtRjK
Uzupełnij tekst poniżej, wybierając właściwe wyrażenia. Niektóre wirusy mogą być przenoszone bezpośrednio z człowieka na człowieka przez krew zakażonej osoby lub drogą 1. kropelkową, 2. pokarmową, 3. płciową, 4. wirus HIV, np. 1. kropelkową, 2. pokarmową, 3. płciową, 4. wirus HIV. Chorobami brudnych rąk nazywamy takie choroby, które są przenoszone drogą 1. kropelkową, 2. pokarmową, 3. płciową, 4. wirus HIV. Drogą 1. kropelkową, 2. pokarmową, 3. płciową, 4. wirus HIV oraz przez kontakt z przedmiotami może być natomiast rozprzestrzeniany wirus SARS-Cov-2.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 7
R16lmKXT7agtZ
Przyporządkuj charakterystyczne objawy do odpowiedniej choroby wirusowej. 1. Ospa wietrzna, 2. AIDS, 3. Różyczka, 4. Świnka, 5. Odra, 6. Grypa - wysoka gorączka, dreszcze, ból mięśni, suchy kaszel z bólem w klatce piersiowej; prowadzi do powikłań
1. Ospa wietrzna, 2. AIDS, 3. Różyczka, 4. Świnka, 5. Odra, 6. Grypa - gorączka i obejmująca całe ciało, swędząca wysypka przekształcająca się w pęcherze;
1. Ospa wietrzna, 2. AIDS, 3. Różyczka, 4. Świnka, 5. Odra, 6. Grypa - niewielka gorączka, różowa wysypka; choroba niekiedy przebiega bezobjawowo lub wywołuje tylko powiększenie węzłów chłonnych, niebezpieczna dla kobiet w ciąży
1. Ospa wietrzna, 2. AIDS, 3. Różyczka, 4. Świnka, 5. Odra, 6. Grypa - bolesne powiększenie ślinianek przyusznych z gorączką
1. Ospa wietrzna, 2. AIDS, 3. Różyczka, 4. Świnka, 5. Odra, 6. Grypa - wysoka gorączka, wysypka pod postacią czerwonych lub czerwono‑fioletowych plamek, ból gardła, kaszel i katar
1. Ospa wietrzna, 2. AIDS, 3. Różyczka, 4. Świnka, 5. Odra, 6. Grypa - coraz większe uszkodzenie i niewydolność układu odpornościowego; przy wczesnym wykryciu i przyjmowaniu leków przeciwwirusowych możliwe długie życie
Źródło: GroMar Sp. z o.o, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 8
RaOao8Vq2e5cv
Niektóre wirusy mogą być przenoszone na człowieka za pośrednictwem pasożytów. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Ugryzienie człowieka przez zakażonego psa może doprowadzić zarażenia się wirusem świnki.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wirusy nigdy nie przenikają przez łożysko.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 9
R1VbbD7ALmsvm
Uzupełnij tabelę podanymi niżej frazami.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 10

Korzystając z dostępnych źródeł wiedzy, podaj 3 choroby wirusowe niewymienione w niniejszym e‑materiale.

R1anfnm0ZH1mD
Wyjaśnij, dlaczego szczepionki na grypę należy przyjmować co roku w okresie jesienno-zimowym. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 11

Wyjaśnij, czym są powikłania po przebyciu choroby wirusowej.

RUoMuMbp4mOGO
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1

Ułóż zestaw 3 zadań dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika, które sprawdzą wiedzę o chorobach wirusowych i ich profilaktyce. Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.

R18LktvSVhD5V
Polecenie 2

Za Tobą część modułu o chorobach wirusowych człowieka. Wróć do polecenia na stronie „Na dobry początek” i dopisz brakujące definicje. Pamiętaj, żeby nie kopiować słownika, ale wyjaśnić każde słowo kluczowe w miarę możliwości swoimi słowami.

wirus
wirus

cząsteczka chorobotwórcza składająca się z kwasu nukleinowego otoczonego płaszczem białkowym; jego namnażanie zachodzi wyłącznie w komórkach gospodarza

układ oddechowy
układ oddechowy

elementy organizmu, które zapewniają sprawne pobieranie i transport gazów oddechowych – tlenu i dwutlenku węgla, a także wymianę gazową

powikłania
powikłania

choroba lub zespół objawów, których przyczyna jest związana z przebyciem innej choroby

układ odpornościowy
układ odpornościowy

elementy organizmu, które biorą udział w obronie organizmu przed czynnikami chorobotwórczymi: wirusami, bakteriami i grzybami; należą do niego bariery ochronne organizmu (np. skóra, łzy), odruchy obronne (np. kichanie, kaszel, wymioty) oraz krwinki białe wytwarzające np. przeciwciała 

droga kropelkowa
droga kropelkowa

sposób rozprzestrzeniania się drobnoustrojów wraz z kropelkami wody, np. podczas kichania lub kaszlu

szczepionka
szczepionka

osłabione bądź zabite drobnoustroje chorobotwórcze lub ich części, które pobudzają układ odpornościowy m.in. do wytwarzania przeciwciał

droga pokarmowa
droga pokarmowa

inaczej droga brudnych rąk – oznacza sposób przenoszenia czynnika chorobotwórczego za pośrednictwem pokarmów lub wody zanieczyszczonych przez chorą osobę; chory wydala wirusy lub bakterie wraz z kałem, a brak właściwej higieny (mycia rąk i mycia surowych produktów spożywczych) prowadzi do dalszego rozprzestrzeniania się drobnoustrojów

droga płciowa
droga płciowa

sposób rozprzestrzeniania się drobnoustrojów w wyniku kontaktów płciowych; wiele chorób przenoszonych drogą płciową nie daje żadnych objawów lub objawy są bardzo nieznaczne, przez co chory często nieświadomie zaraża kolejne osoby

pasożyt
pasożyt

organizm żyjący kosztem innego organizmu