Tkanki i organy roślinne
Korzeń - budowa i funkcje
KorzeńKorzeń to organorgan potrzebny wszystkim roślinom lądowym, zwłaszcza tym, które muszą znosić okresową suszę. Rośliny wodne, które mogą pobierać wodę całą powierzchnią ciała, mają słabo wykształcone korzenie.
Korzeń jest organem podziemnym pełniącym różne funkcje
Korzeń jest podziemnym organem rośliny. Główną funkcją korzenia jest:
mocowanie rośliny w podłożu
pobieranie z gleby wody i soli mineralnych
Niektóre rośliny posiadają korzenie, które pełnią dodatkowe, specjalne funkcje, np. gromadzą materiały zapasowe, umożliwiają wspinanie się po murach i innych podporach lub wysysania substancji odżywczych z innych roślin.
W budowie zewnętrznej korzenia wyróżnia się kilka odcinków nazywanych strefami
W budowie zewnętrznej korzenia wyróżnia się kilka odcinków nazywanych strefami.
Idąc od wierzchołka korzenia są to: strefa stożka wzrostu (inaczej strefa wierzchołkowa), strefa wydłużania, strefa włośnikowa i strefa korzeni bocznych. Każda ze stref korzenia pełni odmienne funkcje.
Powierzchnia wszystkich korzeni jednej rośliny żyta ma około 700 mIndeks górny 22, a powierzchnia jej pędu tylko około 1 mIndeks górny 22.
Wirtualne laboratorium
Przeprowadź doświadczenie dotyczące wzrostu korzenia. Zanotuj wyniki i wnioski. Zweryfikuj hipotezę.
Co będzie potrzebne?
nasiona rzeżuchy,
tryskawka z wodą,
5 probówek z korkami,
szkiełko zegarkowe,
skalpel,
lignina,
marker.
Wirtualne laboratorium pozwala ustalić, która część korzenia odpowiada za jego wzrost. Po kliknięciu przycisku rozpocznij pojawia się stół z następującym sprzętem: lignina, nasiona rzeżuchy, woda, pięć probówek, marker, pęseta, szkiełko zegarkowe, korki, zlewka, pipety, skalpel. W górnym prawym rogu znajduje się przycisk ze znakiem zapytania. Po kliknięciu na niego wyświetla się instrukcja. Punkt pierwszy. Podpisz probówki numerami od jeden do pięć. Punkt drugi. Wyściel szkiełko zegarkowe ligniną i zwilż je wodą. Punkt trzeci. Wysiej nasiona rzeżuchy na szkiełku zegarkowym i odczekaj trzy dni, aż wykiełkują. Punkt czwarty. Jedną z siewek pozostaw. W czterech kolejnych siewkach odetnij korzeń na różnych wysokościach: powyżej stożka wzrostu, powyżej strefy wydłużania, powyżej strefy włośnikowej, powyżej strefy korzeni bocznych. Punkt piąty. Napełnij probówki wodą i w każdej umieść korek. Za pomocą pęsety umieść po jednej siewce na korku tak, aby korzeń sięgał do wody: w probówce numer jeden umieść siewkę z cięciem powyżej stożka wzrostu; w probówce numer dwa umieść siewkę z cięciem powyżej strefy wydłużania; w probówce numer trzy umieść siewkę z cięciem powyżej strefy włośnikowej; w probówce numer cztery umieść siewkę z cięciem powyżej strefy korzeni bocznych; w probówce numer pięć umieść siewkę bez cięcia. Punkt szósty. Za pomocą markera zaznacz na każdej probówce, dokąd sięga ucięty korzeń. Pozostaw siewki na kolejną dobę. Po tym czasie obserwuj zmiany we wzroście korzeni. Po wykonaniu wymienionych czynności tylko w probówce numer 1 i probówce numer 5 korzeń urósł za zaznaczoną markerem linię. Najdłuższy korzeń wyrósł w probówce numer 5. Dodatkową obserwacją jest to, że pęd w probówce 4 zwiędnął.
Wszystkie korzenie wytwarzane przez roślinę nazywane są systemem korzeniowym
U roślin nasiennych wyróżnia się dwa rodzaje systemów korzeniowych: palowy i wiązkowy.
U roślin posiadających system palowy może on sięgać głęboko w ziemię.
Rozbudowane systemy wiązkowe sprzyjają wydajniejszemu pobieraniu wody zgromadzonej w powierzchniowych warstwach gleby. Korzenie wchodzące w skład systemu wiązkowego są korzeniami przybyszowymikorzeniami przybyszowymi.
Galeria przedstawiająca systemy korzeniowe roślin:
Przeanalizuj ilustrację przedstawiająca wynik pewnego doświadczenia, a następnie wykonaj zadania.
Korzenie niektórych roślin sięgają bardzo głęboko. Na przykład u lucerny siewnej, której pęd ma długość 0,3‑1 m, rosną zwykle na długość 3‑10 metrów w głąb ziemi. Korzeń palowy dębu może osiągać długość 30 metrów. Świerki mają płytkie systemy korzeniowe sięgające jedynie do 60 centymetrów w głąb ziemi. Takie drzewa łatwo przewracają się pod naporem wiatru i nie są tak odporne na suszę jak drzewa o korzeniach rosnących głęboko.
Budowa wewnętrzna korzenia
Przeprowadź obserwację, aby sprawdzić jak są ułożone warstwy komórek na przekroju poprzecznym korzenia.
Problem badawczy: Jak ułożone są warstwy komórek na przekroju poprzecznym korzenia?
mikroskop,
preparat trwały przekroju poprzecznego korzenia w strefie włośnikowej.
Umieść preparat na stoliku mikroskopu.
Ustaw obraz preparatu i odpowiednią ostrość.
Obserwuj tkanki korzenia, przechodząc od najniższych do najwyższych powiększeń.
Zwróć uwagę na grupy podobnych komórek, ułożenie tych komórek i grubość poszczególnych warstw.
Wyróżnij warstwy komórek i zaobserwuj ich cechy charakterystyczne:
zewnętrzną – skórkę,
środkową – korę pierwotną,
wewnętrzną – walec osiowy.
Narysuj schemat przekroju poprzecznego korzenia. Zaznacz wyróżnione warstwy komórek (pamiętaj o zachowaniu proporcji).
Bardzo często korzenie roślin oplecione są strzępkami grzybów. Dzięki temu powierzchnia chłonna korzeni jest duża, a roślina może skutecznie pobierać wodę.
Korzenie pełniące dodatkowe funkcje określa się jako zmodyfikowane lub przekształcone
Korzenie oprócz swoich podstawowych funkcji, czyli zakotwiczania rośliny w glebie i pobierania z niej substancji, mogą także pełnić funkcje dodatkowe. Wśród najczęstszych modyfikacji korzenimodyfikacji korzeni spotyka się specjalne przystosowania do gromadzenia pokarmu, pobierania tlenu, zaczepiania się roślin o wiotkich łodygach na podporach, wytwarzania dodatkowych podpór utrzymujących roślinę w podłożu.
Rodzaje korzeni zmodyfikowanych, czyli przekształconych:
Galeria zdjęć modyfikacji korzeni:
Przeprowadź obserwację, aby dowiedzieć się czy korzenie spichrzowe mogą występować w systemach palowych i wiązkowych.
Problem badawczy: Czy korzenie spichrzowe mogą występować zarówno w systemach palowych, jak i wiązkowych?
korzenie marchwi, buraka, dalii, zielistki.
Obejrzyj korzenie roślin.
Zwróć uwagę na charakterystyczne cechy budowy zewnętrznej.
Posegreguj korzenie na palowe i wiązkowe.
Wskaż silnie zgrubiałe korzenie.
Wykonaj schematyczne rysunki korzenia palowego i wiązkowego.
Przeprowadź obserwację, aby dowiedzieć się czy korzenie spichrzowe mogą występować w systemach palowych i wiązkowych.
Problem badawczy: Czy korzenie spichrzowe mogą występować zarówno w systemach palowych, jak i wiązkowych?
korzenie marchwi, buraka, dalii, zielistki.
Obejrzyj korzenie roślin.
Zwróć uwagę na charakterystyczne cechy budowy zewnętrznej.
Posegreguj korzenie na palowe i wiązkowe.
Wskaż silnie zgrubiałe korzenie.
U roślin będących pasożytami lub półpasożytami wykształciły się korzenie – ssawki. Wrastają one do tkanek przewodzących rośliny gospodarza i pobierają z nich potrzebne substancje.
To ważne!
Korzeń utrzymuje roślinę w podłożu i pobiera z gleby wodę z solami mineralnymi, a u niektórych roślin magazynuje substancje zapasowe.
Wyróżnia się dwa rodzaje systemów korzeniowych: wiązkowe – zbudowane z korzeni przybyszowych oraz palowe – zbudowane z korzenia głównego i korzeni bocznych.
Korzenie przybyszowe to korzenie, które powstają w nietypowych miejscach np. na łodygach lub liściach.
W budowie zewnętrznej korzenia wyróżnia się strefę stożka wzrostu, wydłużania, włośnikową i korzeni bocznych.
Korzenie ulegają modyfikacjom, które są przystosowaniem roślin do warunków środowiska, w którym żyją i pełnienia specjalnych funkcji.
Na pożegnanie
Wskaż część korzenia, w której znajdują się najmłodsze komórki.
- stożek wzrostu
- strefa włośnikowa
- strefa wydłużania
- nasada korzenia
Ilustracja do ćwiczenia 6:
Oceń prawdziwość poniższych zdań i zaznacz odpowiedź Prawda lub Fałsz.
| Prawda | Fałsz | |
| Korzeń palowy jest długi, odchodzą od niego mniejsze odgałęzienia boczne. | □ | □ |
| Palowy system korzeniowy posiadają na przykład trawy, zboża i cebula. | □ | □ |
| System wiązkowy zbudowany jest z wielu cienkich, rozgałęzionych, krótkich korzeni. | □ | □ |
| Wiązkowy system korzeniowy występuje u drzew i krzewów. | □ | □ |
„MikoryzyMikoryzy zazwyczaj zlokalizowane są w korzeniach lub strukturach pełniących funkcję korzenia. Korzyścią tej symbiozy jest [...] zaopatrywanie grzyba w wytwarzane przez rośliny substancje odżywcze [...]. Grzyby mikoryzowe wraz z towarzyszącymi im mikroorganizmami tworzą w glebie sieć, która ułatwia pobieranie wody i związków mineralnych z gleby przez rośliny.”
Indeks górny S. Głuszek, L. Sas‑Paszt L., B. Sumorok i in. Wpływ mikoryzy na wzrost i plonowanie roślin ogrodniczych, „Postępy Nauk Rolniczych” 2008, nr. 6, s. 11‑22. Indeks górny koniecS. Głuszek, L. Sas‑Paszt L., B. Sumorok i in. Wpływ mikoryzy na wzrost i plonowanie roślin ogrodniczych, „Postępy Nauk Rolniczych” 2008, nr. 6, s. 11‑22.
Ułóż zestaw 3 zadań dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika, które sprawdzą wiedzę o mikroskopach. Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.
Za Tobą część modułu o tkankach i organach roślinnych. Wróć do polecenia na stronie „Na dobry początek” i dopisz brakujące definicje. Pamiętaj, żeby nie kopiować słownika, ale wyjaśnić każde słowo kluczowe w miarę możliwości swoimi słowami.