RbKYAleLh6Y9y
Baner przedstawia czterech przedstawicieli stawonogów. Od lewej: czerwony krab, ważka o czerwonym tułowiu z brązowymi akcentami na skrzydłach, brązowego pajęczaka o brązowym ciele i widocznych 8 długich odnóżach oraz jasną ośmiornicę o czerwono‑brązowych plamkach i zielonych oczach.

Bezkręgowce: od stawonogów do mięczaków

Przykładowy przedstawiciel: skorupiaków, owadów, pajęczaków i mięczaków.
Źródło: Hans Hillewaert, Ewa Rauner, Bruce Marlin, licencja: CC BY 3.0.

Słownik

aparat gębowy
aparat gębowy

przekształcone odnóża gębowe owadów przystosowane do pobierania pokarmu

babie lato
babie lato

długie nici pajęczyny unoszone w powietrzu podmuchami wiatru, zwykle podczas ciepłych i słonecznych dni jesiennych

bisior
bisior

wydzielina gruczołu znajdującego się w nodze małży, która po dostaniu się do wody krzepnie w postaci wiązki cieniutkich, lśniących niteczek, umożliwiając przytwierdzenie się do podłoża

chityna
chityna

związek chemiczny budujący m.in. szkielet zewnętrzny stawonogów

czerw
czerw

larwa muchówek krótkoczułkowych

czułki
czułki

nitkowate, ruchome narządy zmysłów występujące u zwierząt bezkręgowych

filtratory
filtratory

zwierzęta cudzożywne, które za pomocą specjalnych narządów przecedzają duże ilości wody, zatrzymując cząstki organiczne i drobne organizmy, którymi się żywią; należą do nich gąbki, niektóre pierścienice, małże, część owadów; czasem w tej grupie umieszcza się także wieloryby

gąsienica
gąsienica

larwa motyli i błonkówek z podrzędu rośliniarek

głowotułów
głowotułów

połączenie głowy i tułowia w jeden odcinek połączony z odwłokiem; występuje u skorupiaków i pajęczaków

jama płaszczowa
jama płaszczowa

przestrzeń (jama) znajdująca się między fałdem płaszcza a workiem trzewiowym mięczaków

kamuflaż
kamuflaż

jeśli naturalny kolor zwierzęcia upodabnia je do otoczenia, to jest to kamuflaż; bez takiego zamaskowania zwierzę mogłoby zostać łatwo rozpoznane przez drapieżniki

kasta
kasta

grupa osobników różniących się od pozostałych budową, przystosowanych do pełnienia określonych funkcji

kądziołki przędne
kądziołki przędne

struktura złożona z kilkuset do kilkunastu tysięcy ujść gruczołów przędnych produkujących ciekłą, białkową substancję, która po zetknięciu z powietrzem krzepnie w postaci nici pajęczej; występuje w tylnej części odwłoka pająków, po brzusznej stronie

komórki gruczołowe
komórki gruczołowe

komórki produkujące i wydzielające różne substancje

królowa
królowa

samica niektórych owadów zdolna do rozrodu

larwa
larwa

stadium rozwojowe zwierzęcia różniące się od postaci dojrzałej budową, trybem życia, często także środowiskiem życia

linienie
linienie

u stawonogów – okresowe zrzucanie zewnętrznej, twardej powłoki ciała

lot godowy
lot godowy

lot, podczas którego samice (pszczół, mrówek) są zaplemniane przez samce

matecznik
matecznik

komórka na brzegu pszczelego plastra przeznaczona do wylęgu pszczelej królowej

mięsień zwieracz
mięsień zwieracz

mięsień, którego skurcz powoduje zamknięcie otworu ciała lub przyciągnięcie do siebie elementów, do których jest przyczepiony

mleczko pszczele
mleczko pszczele

wydzielina gruczołów ślinowych młodych pszczół robotnic

muszla
muszla

wapienny szkielet zewnętrzny pokrywający ciało mięczaków, przytwierdzony do niego za pomocą mięśni; u niektórych grup częściowo lub całkowicie zredukowany

nektar
nektar

słodki sok wydzielany przez kwiaty

noga
noga

silnie umięśniona część ciała mięczaków znajdująca się po brzusznej stronie ciała; służy do pełzania, przyczepiania się do podłoża, zagłębiania się w nim lub do drążenia; noga głowonogów ma postać ramion lub czułków, które pełnią funkcję chwytną

odwłok
odwłok

tylna część ciała stawonoga; u owadów połączona z tułowiem, a u skorupiaków i pajęczaków z głowotułowiem

oskórek
oskórek

zewnętrzna warstwa ochronna okrywająca ciało wielu zwierząt bezkręgowych

pędrak
pędrak

larwa chrząszczy z rodziny żukowatych i jelonkowatych

płaszcz
płaszcz

fałd tkanki okrywający worek trzewiowy mięczaków i wydzielający substancję budującą muszlę

płucotchawki
płucotchawki

narządy oddechowe pajęczaków położone w przedniej części odwłoka

płyny ustrojowe
płyny ustrojowe

płyny krążące w organizmie

poczwarka
poczwarka

nieruchome stadium rozwojowe owadów, które przechodzą przeobrażenie zupełne; poprzedza postać dorosłą; czasami pokryta jest kokonem z nici przędnych wyprodukowanych przez larwę

pokładełko
pokładełko

rurkowaty narząd samic wielu owadów, służący do składania jaj; jest przekształconym ostatnim segmentem odwłoka; u niektórych wysuwalne, tzw. teleskopowe (np. u muchówek, niektórych chrząszczy), lub przekształcone, np. u żądłówek – w żądło

przeobrażenie niezupełne
przeobrażenie niezupełne

typ przeobrażenia larwy owada w dorosłego osobnika, w trakcie którego nie występuje stadium poczwarki, a wszystkie stadia larwalne są podobne do imago

przeobrażenie zupełne
przeobrażenie zupełne

typ przeobrażenia larwy owada w dorosłego osobnika, w trakcie którego występuje stadium poczwarki, a poszczególne stadia larwalne znacznie różnią się budową od imago

przetchlinka
przetchlinka

otwór w nieprzepuszczalnej powłoce umożliwiający wymianę gazową; występuje u niektórych stawonogów i roślin

pyłek
pyłek

struktura powstająca w pręcikach roślin nasiennych zawierająca komórki plemnikowe

robotnica
robotnica

bezpłodna samica u mrówek i pszczół, wykonująca wszystkie prace w mrowisku lub w ulu

ruch odrzutowy
ruch odrzutowy

sposób poruszania się, polegający na cyklicznym zasysaniu i wypychaniu wody z wnętrza ciała, co umożliwia odepchnięcie się zwierzęcia w kierunku przeciwnym do kierunku wyrzutu wody

sepia
sepia

rodzaj czarno‑brązowego barwnika wytwarzanego przez niektóre głowonogi

staw
staw

ruchome połączenie części szkieletu u stawonogów; odnóża zbudowane są z krótkich odcinków połączonych stawami

tarka
tarka

narząd znajdujący się w jamie gębowej mięczaków na powierzchni języka, zbudowany z rzędów chitynowych ząbków; służy do odrywania kawałków pokarmu, jego zeskrobywania i rozdrabniania

tchawki
tchawki

system rureczek o różnej średnicy występujący we wnętrzu ciała owadów, pełniący rolę narządu oddechowego

truteń
truteń

samiec pszczoły miodnej lub mrówki

więzadło
więzadło

wytrzymała i elastyczna struktura łącząca i wzmacniająca inne struktury, u małży scala dwie części muszli

worek trzewiowy
worek trzewiowy

część ciała mięczaków, w której znajdują się narządy wewnętrzne; okrywa go fałd zwany płaszczem

zaplemnienie
zaplemnienie

wprowadzenie plemników do dróg rodnych samicy lub pokrycie plemnikami złożonych jaj