RMBYlTS7PTCfd
Zdjęcie przedstawia groch zwyczajny. W centrum widoczne są motylkowe kwiaty różowe i białe, każdy z żagielkiem i skrzydełkami. Kwiaty zebrane są w grupy po 5. Tło rozmyte, zielone.

Dziedziczenie cech

Zdjęcie przedstawia groch zwyczajny - obiekt wielu badań genetycznych.
Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Słownik

allel
allel

jedna z co najmniej dwóch odmian danego genu odpowiedzialnego za wytworzenie konkretnej cechy organizmu; allele zajmują to samo miejsce w chromosomach homologicznych

autosomy
autosomy

chromosomy odpowiadające za dziedziczenie cech niesprzężonych z płcią; u organizmów diploidalnych autosomy układają się w pary chromosomów o takim samym kształcie i wielkości, niosące te same geny; człowiek ma 22 pary autosomów

chromosom
chromosom

podziałowa postać DNA; wydłużone, pałeczkowate struktury powstające z nici DNA w jądrze tuż przed podziałem komórki i widoczne w czasie podziału jądra

chromosomy homologiczne
chromosomy homologiczne

chromosomy znajdujące się w diploidalnej komórce, jeden z nich pochodzi od ojca, a drugi od matki; chromosomy te mają tę samą długość ramion, takie samo położenie centromeru, a znajdujące się w tym samym locus geny (allele) warunkują tę samą cechę

czynnik Rh
czynnik Rh

antygen, który występuje na powierzchni czerwonych krwinek u 85% ludzkiej populacji

daltonizm
daltonizm

ślepota barw; zaburzenie widzenia warunkowane genetycznie przez recesywny allel znajdujący się na chromosomie X; jego efektem jest nierozpoznawanie barwy czerwonej i zielonej

enzym
enzym

białko pełniące funkcję katalizatora; przyspiesza przebieg reakcji biochemicznych

fenotyp
fenotyp

(gr. phainomai – przejawiać; typos – wzór, norma); zespół anatomicznych, fizjologicznych i biochemicznych cech organizmu, warunkowany zarówno genotypem, jak i oddziaływaniem środowiska, które można obserwować i mierzyć

gen
gen

fragment DNA odpowiedzialny za powstanie określonego białka, a w konsekwencji – określonej cechy organizmu; podstawowa jednostka dziedziczenia

genotyp
genotyp

(gr. genesis – pochodzenie; typos – wzór, norma); zespół wszystkich genów obecnych w danym organizmie i kształtujących jego fenotyp

hemofilia
hemofilia

choroba genetyczna warunkowana przez recesywny allel znajdujący się na chromosomie X; jest efektem braku odpowiednich białek uczestniczących w procesie krzepnięcia krwi

heterozygota
heterozygota

organizm mający w chromosomach homologicznych dwa różne allele danego genu, np. Aa

homozygota
homozygota

organizm mający w chromosomach homologicznych dwa identyczne allele danego genu, np. AA lub aa

kariotyp
kariotyp

kompletny zestaw chromosomów komórki somatycznej organizmu; prawidłowy kariotyp człowieka składa się z 22 par autosomów oraz 1 pary chromosomów płci oznaczanych symbolami X i Y (XX u kobiet i XY u mężczyzn)

komórka diploidalna
komórka diploidalna

komórka, która zawiera podwójny zestaw (liczbę) chromosomów (2n)

konflikt serologiczny matczyno‑płodowy
konflikt serologiczny matczyno‑płodowy

może wystąpić w okresie ciąży między matką będącą homozygotą recesywną (dd) pod względem czynnika Rh, a dzieckiem (Dd) posiadającym czynnik Rh; w tej sytuacji organizm matki postrzega krwinki płodu jako obce i wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko znajdującym się na nich antygenom D; przeciwciała mogą przedostawać się do krążenia płodu przez łożysko i doprowadzić do zniszczenia krwinek czerwonych dziecka

krzyżówka genetyczna
krzyżówka genetyczna

graficzny sposób zapisu dziedziczenia uwzględniający allele pokolenia rodzicielskiego i pokoleń potomnych

mejoza
mejoza

podział jądra komórkowego, prowadzący do zmniejszenia się o połowę liczby chromosomów w komórkach potomnych

mutacja
mutacja

nagła, trwała zmiana w informacji genetycznej organizmu, polegająca na zmianie struktury lub ilości materiału genetycznego

mutacja chromosomowa
mutacja chromosomowa

jeden z typów mutacji; zmiana struktury lub liczby chromosomów wywołująca dziedziczną zmianę cech organizmu

mutacja genowa
mutacja genowa

jeden z typów mutacji; polega na zmianie sekwencji nukleotydów w DNA, co może powodować powstanie nowych alleli genów

mutageny
mutageny

czynniki powodujące mutacje, czyli zmiany w informacji genetycznej

nosiciel, nosicielka
nosiciel, nosicielka

w genetyce osobnik heterozygotyczny posiadający prawidłową i nieprawidłową wersję genu dziedziczonego recesywnie; nie wykazuje objawów chorobowych, ale może przekazać potomstwu wadliwy gen

nukleotyd
nukleotyd

podstawowy element strukturalny kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA), zbudowany z cukru deoksyrybozy, reszty kwasu fosforowego oraz zasady azotowej

replikacja DNA
replikacja DNA

proces polegający na podwojeniu cząsteczki DNA; zachodzi przed podziałem komórki

układ AB0
układ AB0

jeden z głównych układów grupowych krwi człowieka, oparty na obecności na powierzchni erytrocytów antygenów A i B