RNGO75S8phXrD
Ilustracja przedstawia malowidła na skale. To odciski ludzkich dłoni.

Rozważania o ewolucji życia

Malowidła dłoni, postaci i zwierząt, powstałe 9–13 tysięcy lat temu, odnalezione w jaskini w prowincji Santa Cruz w Argentynie.
Źródło: Mariano, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

abiotyczne czynniki
abiotyczne czynniki

fizykochemiczne elementy środowiska nieożywionego działające na organizmy żywe

atawizm
atawizm

występowanie u osobnika cechy jego odległych przodków, od dawna już niedziedziczonej

biotyczne czynniki
biotyczne czynniki

organizmy żywe mające wpływ na rozwój innych żywych organizmów oraz na środowisko

COVID‑19
COVID‑19

zapalenie płuc wywoływane przez koronawirusa SARS‑CoV‑2, przebiega początkowo z objawami grypopodobnymi, wysoką gorączką i kaszlem; śmiertelność ok. 1–10%

dobór naturalny
dobór naturalny

mechanizm ewolucji działający w środowisku naturalnym, który sprawia, że w walce o ograniczone zasoby środowiska przeżywają i rozmnażają się osobniki najlepiej przystosowane; w wyniku doboru naturalnego utrwalają się zestawy genów warunkujących cechy korzystne dla przetrwania w danych warunkach środowiska

dobór sztuczny
dobór sztuczny

selekcja i krzyżowanie osobników o cechach pożądanych przez człowieka; ich celem jest utrwalenie lub wzmocnienie określonych właściwości roślin lub zwierząt; tą drogą powstało wiele odmian roślin i ras zwierząt

endemit
endemit

organizm występujący na ograniczonym i ściśle określonym terenie, niespotykany poza nim

ewolucja biologiczna
ewolucja biologiczna

proces stopniowych i powolnych zmian świata żywego, w wyniku których jedne formy organizmów przekształcają się w inne

genom
genom

kompletny zestaw informacji genetycznej organizmu

hipoteza
hipoteza

zdanie przyjęte jako założenie w celu wyjaśnienia jakiegoś zjawiska i wymagające sprawdzenia; na podstawie badań hipoteza może być potwierdzona lub odrzucona

naczelne
naczelne

jednostka systematyczna (rząd), do której należą ssaki na ogół wszystkożerne o chwytnych kończynach, stosunkowo dużym mózgu; żyją w stadach

narządy szczątkowe
narządy szczątkowe

narządy o niewielkim znaczeniu dla organizmów; są ewolucyjnymi pozostałościami struktur, które były wykorzystywane przez przodków

odciski
odciski

odciśnięte fragmenty ciała roślin lub zwierząt zachowane między dwiema warstwami skały osadowej; odciskami mogą być zarówno twarde, jak i miękkie tkanki; najczęściej są to części organów roślin (np. liście paproci, skrzypów i widłaków), muszle mięczaków i pancerze skorupiaków; zaliczamy tutaj także tropy, czyli odciski stóp zwierząt, np. dinozaurów

paleontologia
paleontologia

nauka zajmująca się badaniem organizmów wymarłych

relikt
relikt

współczesne gatunki lub wyższe jednostki taksonomiczne roślin i zwierząt mających w przeszłości szerszy zasięg geograficzny, a obecnie występujące na niewielkim, ograniczonym obszarze bądź stanowiące pozostałości po wymarłych grupach systematycznych

rewolucja neolityczna
rewolucja neolityczna

proces przechodzenia ludzkości od wędrownego trybu życia wynikającego z polowań na dzikie zwierzęta i zbierania roślin jadalnych do osiadłego trybu życia wiążącego się z rolnictwem i hodowlą

rośliny nagonasienne wielkolistne
rośliny nagonasienne wielkolistne

rośliny, których większość przedstawicieli wymarła, a żyjące obecnie zalicza się do form reliktowych; należą do nich m.in. paprocie nasienne, sagowce, welwiczia; mają duże, zwykle podzielone liście na szczycie łodygi; od nich wywodzą się rośliny okrytonasienne

skamieniałości
skamieniałości

zachowane fragmenty organizmów, które żyły w przeszłości

syntetyczna teoria ewolucji
syntetyczna teoria ewolucji

nowoczesna teoria objaśniająca mechanizmy ewolucji; objaśnia pozorną sprzeczność między darwinizmem i genetyką

transmisja
transmisja

zdolność do przenoszenia się patogenu i infekowania kolejnych organizmów, np. drogą kropelkową

walka o byt
walka o byt

w Darwinowskiej teorii ewolucji: współzawodnictwo o warunki bytowe między osobnikami danej populacji lub między populacjami różnych gatunków

wał nadoczodołowy
wał nadoczodołowy

zgrubienie kostne nad oczodołami, czyli zagłębieniami w czaszce, w których znajdują się gałki oczne; wał nadoczodołowy wyróżnia się u niektórych naczelnych i u kopalnych przodków człowieka