Ochrona środowiska i różnorodności biologicznej
Ochrona przyrody
Przyroda jest dobrem całej ludzkości – przede wszystkim stanowi źródło zasobów, dzięki którym zaspokajamy podstawowe potrzeby życiowe. Dla wielu z nas jest także synonimem piękna, które wymaga ochrony przed zniszczeniem.
Ze względu na wielką różnorodność cennych przyrodniczo obszarów i obiektów, stopień ich zagrożenia, położenie i powierzchnię ustanawia się różne formy ochrony przyrodyochrony przyrody. Mimo że przekroczenie przepisów prawnych w odniesieniu do form ochrony przyrody obłożone jest różnymi karami, skuteczna ochrona zależy przede wszystkim od wrażliwości i świadomości ekologicznej każdego z nas.
Ochrona przyrody i jej cele
Ochrona przyrody to ogół działań, które mają na celu zachowanie zarówno ożywionych, jak i nieożywionych elementów przyrody w stanie niezmiennym lub umożliwiającym funkcjonowanie ekosystemów.
Do głównych celów ochrony przyrody należą:
zachowanie bioróżnorodnościbioróżnorodności,
utrzymanie stabilności ekosystemów,
zachowanie zasobów naturalnych,
zwalczanie degradacji środowiska,
zachowanie zdrowia ludzi.
Ochrona przyrodyOchrona przyrody wymaga zarówno działań biernych, jak i czynnych. Działania bierne, takie jak tworzenie parków narodowych i rezerwatów przyrody, chronią naturalne ekosystemy przed ingerencją człowieka. Działania czynne, takie jak np. budowanie korytarzy ekologicznychkorytarzy ekologicznych, obejmują ingerencję człowieka w środowisko przyrodnicze, aby chronić zamieszkujące je organizmy i ich siedliska. Działania bierne i czynne są często ze sobą powiązane i współzależne, a ich realizacja wymaga współpracy na szczeblu lokalnym, krajowym i międzynarodowym.
Początki ochrony przyrody sięgają ok. 250 lat p.n.e., kiedy król Ashoka zabronił polowania w Indiach na wybrane gatunki zwierząt i utworzył także pierwszy w historii rezerwat przyrody. Ok. 100 lat później w Chinach wprowadzono przepisy służące ochronie lasów, zabraniające wycinki wybranych gatunków drzew.
W Polsce istnieje wiele form ochrony przyrody, wśród których wyróżnia się:
ochronę gatunkową,
ochronę obszarową,
ochronę indywidualną.
Ochrona gatunkowa w Polsce
W Polsce ochroną gatunkową objęte są rzadkie, endemiczneendemiczne i zagrożone wyginięciem gatunki roślin, zwierząt i grzybów, a także ich siedliskasiedliska. Wyróżnia się dwie formy ochrony gatunkowej: ochronę ścisłą i częściową.
Ochrona ścisła zapewnia gatunkowi najwyższy poziom ochrony. Obejmuje ona całkowity zakaz:
zabijania, chwytania, płoszenia, przetrzymywania, niszczenia siedlisk
zbierania osobników i ich części
wprowadzania do środowiska naturalnego osobników chronionych innych gatunków
handlu osobnikami i ich częściami
Ochrona częściowa dopuszcza pewną ingerencję człowieka w życie chronionego gatunku. Obejmuje ona m.in.:
ograniczenie liczebności populacji, np. poprzez odstrzały lub odławianie
pozyskiwanie osobników lub ich części w ściśle określonych przypadkach, np. na cele naukowe lub badawcze
wprowadzanie do środowiska naturalnego osobników innych gatunków, jeśli nie stwarza to zagrożenia dla chronionego gatunku
Odstępstwa od tych zakazów mogą być udzielane tylko w wyjątkowych przypadkach, na wniosek naukowców lub organizacji zajmujących się ochroną przyrody, i po uzyskaniu zgody Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.
Formy ochrony obszarowej w Polsce
Ochrona obszarowa obejmuje tereny, które są wyjątkowo cenne pod względem przyrodniczym, krajobrazowym lub kulturowym.
Do najważniejszych form ochrony obszarowej w Polsce należą:
Parki narodowe są tworzone w celu ochrony różnorodnych ekosystemów i rzadkich gatunków. Działania podejmowane w parkach narodowych w celu ochrony gatunku to m.in.: monitorowanie populacjipopulacji i ochrona siedlisk. Ponadto parki narodowe odgrywają istotną rolę w edukowaniu społeczeństwa na temat ochrony przyrody i konieczności zachowania różnorodności biologicznej.
W Polsce istnieją 23 parki narodowe. Aby przejść do informacji na temat konkretnego parku, należy kliknąć jego nazwę w legendzie.
Grafika interaktywna przedstawia parki narodowe w Polsce. Grafika przedstawia mapę Polski. Poniżej widać nazwy parków. Na nazwy można klikać, po kliknięciu na mapie wyświetli się umiejscowienie parku, a pod nią logo oraz opis.
Babiogórski Park Narodowy znajduje się na południu Polski, przy granicy ze Słowacją, na południowy wschód od Bielska‑Białej. Logo parku przedstawia białą roślinę o wachlarzowatych kwiatach na tle brązowych gór o dwóch szczytach. Wokół obrazka widać zielony pas z nazwą parku. W dolnej części widać czerwone litery MAB. Opis. Rok utworzenia 1954. Powierzchnia: 33,93 kilometry kwadratowe. Babiogórski Park Narodowy jest położony w województwie małopolski. To drugi po Tatrach najwyżej wypiętrzony obszar Polski. Znajdują się na nim dwie przełęcze: Przełęcz Brona i Lodowa Przełęcz. W parku występują liczne strumienie, źródła i jeziora. Rośnie okrzyń jeleni i rogowica alpejska. Ze zwierząt można spotkać niedźwiedzia brunatnego, wilka szarego, rysia euroazjatyckiego i głuszca.
Białowieski Park Narodowy znajduje się na wschodzie Polski, przy granicy z Białorusią, na południowy wschód od Białegostoku. Logo parku przedstawia brązowo‑białego żubra na zielonym tle. Wokół obrazka ciągnie się szary pas z czarną nazwą parku. Opis. Rok utworzenia 1932. Powierzchnia 105,27 kilometry kwadratowe. Białowieski Park Narodowy jest położony w województwie podlaskim. Jest najlepiej zachowanym fragmentem Puszczy Białowieskiej i ostatnim w Europie lasem o charakterze pierwotnym. Rośnie tu buławnik czerwony, podejźrzon marunowy, rzepik szczeciniasty, leniec bezpodkwiatkowy, lipa szerokolistna, klon zwyczajny i jesion wyniosły. Ze zwierząt można spotkać żubra europejskiego, kszyka i derkacza.
Biebrzański Park Narodowy znajduje się na wschodzie Polski, na północ od Białegostoku. Logo parku jest zielone. W środku widać ptaka o białych skrzydłach, czarnym tułowiu i pomarańczowych dziobie, obszarze ponad oczami, tylnej połowie ciała i nogach. Wokół widać nazwę parku. Po prawej i lewej stronie logo widać zarys pałek wodnych. Opis. Rok utworzenia: 1993. Powierzchnia 592,23 kilometry kwadratowe. Biebrzański Park Narodowy jest położony w województwie podlaskim. Dolina Biebrzy jest uznana przez portal Bird Life International za ostoję ptaków o randze światowej. W parku występują liczne dolinowe torfowiska, bagna i szuwary. Rośnie tu turzyca zaostrzona i różne gatunki storczyków. Ze zwierząt można spotkać: orlika grubodziobego, rybitwę białoskrzydłą, dubelta, wodniczkę, łosia euroazjatyckiego, wilka szarego, bobra europejskiego i wydrę europejską.
Bieszczadzki Park Narodowy znajduje się w południowo wschodniej Polsce, przy granicy z Ukrainą. Logo przedstawia pomarańczowego rysia na zielonym tle. Wokół obrazka ciągnie się czarny pas z białą nazwą parku. Na dole widać trzy białe gwiazdki. Opis. Rok utworzenia 1973. Powierzchnia 292,02 kilometrów kwadratowych. Bieszczadzki Park Narodowy jest położony w województwie podkarpackim. Występują w nim połoniny, będące pasmami górskich łąk położonych ponad górną granicą lasu. Rośnie tu buk zwyczajny, jodła pospolita, klon jawor, świerk pospolity, widłak alpejski i zawilec narcyzowy. Ze zwierząt można spotkać niedźwiedzia brunatnego, wilka szarego, rysia euroazjatyckiego, żbika europejskiego i żubra europejskiego.
Park Narodowy Bory Tucholskie znajduje się w północnej części Polski na północ od Bydgoszczy. Logo przedstawia dwa drzewa. Na gałęzi jednego z nich siedzi głuszec, czyli ptak o rozłożystym, wachlarzowatym ogonie. W tle widać jezioro. Naokoło obrazka ciągnie się biały pas z brązową nazwą parku. Opis. Rok założenia 1996. Powierzchnia 46,13 kilometrów kwadratowych. Park Narodowy Bory Tucholskie jest położony w województwie pomorskim. Występuje w nim unikatowy sandrowo‑pojezierny typ krajobrazu. Rośnie tu lobelia jeziorna, zimoziół północny, poryblin jeziorny, elisma wodna, rosiczka i widłaki. Ze zwierząt można spotkać: bielika, puchacza, żurawia popielatego, wydrę europejską, poskocza krasnego i rzęsorka rzeczka.
Drawieński Park Narodowy znajduje się na zachodzie Polskim na północny wschód od Gorzowa Wielkopolskiego. Logo przedstawia brązową wydrę na niebieskim podłożu i zielonym tle. Naokoło niej widać żółte koło. Ponad nią widać żółtą nazwę parku. Opis: Rok utworzenia: 1990. Powierzchnia: 115,32 kilometrów kwadratowych. Drawieński Park Narodowy jest położony w województwie lubuskim, zachodniopomorskim i wielkopolskim. To zwarty kompleks leśny, w którym występuje 20 jezior. Mokradła zajmują ok. 30 ha. Przez park przepływa rzeka Płociczna, której woda jest niezwykle czysta. Rośnie tu jarząb brekinia, wawrzynek wilczełyko, chamedafne północna, lilia złotogłów i lipiennik Loesela. Ze zwierząt można spotkać: bielika, kormorana czarnego, gągoła, wydrę europejską, bobra europejskiego i żółwia błotnego.
Gorczański Park Narodowy znajduje się na południu Polski na południowy zachód od Nowego Sącza. Logo przedstawia czarną salamandrę plamistą w żółte plamy na żółtym tle. Ogon salamandry zatacza półokrąg i kończy się u góry przy czarnej nazwie parku. Opis. Rok utworzenia: 1981. Powierzchnia 70,30 kilometrów kwadratowych. Gorczański Park Narodowy jest położony w województwie małopolskim. To rozległe lasy, pozostałości puszczy karpackiej, wraz z mozaiką polan reglowych. Rośnie tu mieczyk dachówkowaty, kuklik górski i podkolan biały. Ze zwierząt można spotkać: wilka szarego, rysia euroazjatyckiego, niedźwiedzia brunatnego, bociana czarnego, głuszca i puchacza.
Park Narodowy Gór Stołowych znajduje się w południowo zachodniej Polsce, przy granicy z Czechami. Logo przedstawia białą górę składającą się z prostokątnych skał ułożonych jedna na drugiej. Obok góry widać dwa drzewa iglaste. Po lewej stronie logo na obwodzie widać białą nazwę. Opis. Rok utworzenia 1993. Powierzchnia 63,40 kilometrów. Park Narodowy Gór Stołowych jest położony w województwie dolnośląskim. Charakteryzuje się unikatową rzeźbą terenu. Występują w nim liczne głębokie szczeliny, labirynty i blokowiska skalne. Rośnie tu pełnik europejski, modrzewnica północna i sosna błotna. Ze zwierząt można spotkać: bociana czarnego, sóweczkę, włochatkę, przepiórkę, derkacza, jelenia szlachetnego i traszkę górską.
Kampinoski Park Narodowy znajduje się w centralnej Polsce, na zachód od Warszawy. Logo przedstawia brązowego łosia na zielonym tle. Obwód grafiki jest szary z czarną nazwą parku. Opis. Rok utworzenia 1959. Powierzchnia 385,44 kilometry kwadratowe. Kampinoski Park Narodowy jest położony w województwie mazowieckim. Występują w nim najlepiej zachowane w Europie wydmy śródlądowe. Rośnie tu brzoza czarna, wężymord stepowy i chamedafne północna. Ze zwierząt można spotkać: rysia euroazjatyckiego, łosia euroazjatyckiego, bielika i bociana czarnego.
Karkonoski Park Narodowy znajduje się w zachodniej Polsce, przy granicy z Czechami, na południe od Jeleniej Góry. Logo przedstawia dwa kielichowate kwiaty o niebieskich płatkach na tle zielonej góry. Tło jest żółte. Obwód grafiki jest zielony z białą nazwą parku. W dolnej części widać litery MAB. Opis. Rok utworzenia. 1959. Powierzchnia 55,80 kilometrów kwadratowych. Karkonoski Park Narodowy jest położony w województwie dolnośląskim. Obejmuje unikatowe ekosystemy Karkonoszy wraz z górą Śnieżką – najwyższym szczytem Sudetów. W parku występują naturalne lasy podgórskie i dolnoreglowe. Rośnie tu skalnica bazaltowa, gnidosz sudecki, skalnica śnieżna, malina moroszka i wierzba lapońska. Ze zwierząt można spotkać: ślimaka poczwarówkę alpejską, cietrzewia, sóweczkę, podróżniczka i mornela.
Magurski Park Narodowy znajduje się w południowej Polsce, przy granicy ze Słowacją, na południowy zachód od Krosna. Logo przedstawia brązowego orła na tle zielonych gór i błękitnego nieba. Obwód grafiki jest zielony z brązowymi pasami i ciemnozieloną nazwą parku. Opis. Rok założenia 1995. Powierzchnia: 194,39 kilometrów kwadratowych. Magurski Park Narodowy jest położony w województwie podkarpackim i małopolskim. Obejmuje obszar przejściowy między Karpatami Zachodnimi i Karpatami Wschodnimi. Rośnie tu tojad dzióbaty, ciemiężyca zielona, modrzyk górski i storczyk. Ze zwierząt można spotkać: niedźwiedzia brunatnego, wilka szarego, rysia euroazjatyckiego, puszczyka uralskiego, myszołowa wschodniego i orlika krzykliwego.
Narwiański Park Narodowy znajduje się we wschodniej Polsce, na zachód od Białegostoku. Logo przedstawia czarnego drapieżnego ptaka z rozłożonymi skrzydłami na tle trzech kolorów. Są to od góry: błękitny, żółty, zielony. Obwód grafiki jest granatowy z białą nazwą parku. Opis. Rok utworzenia: 1996. Powierzchnia 68,10 kilometrów kwadratowych. Narwiański Park Narodowy jest położony w województwie podlaskim. Obejmuje obszary położone nad Narwią – rzeką, która tworzy nieregularną i skomplikowaną sieć. Rośnie tu kosaciec syberyjski, wielosił błękitny i podkolan biały. Ze zwierząt można spotkać: błotniaka stawowego, wodniczkę i bataliona.
Ojcowski Park Narodowy znajduje się w południowej Polsce, na północ od Krakowa. Logo przedstawia czarnego nietoperza z rozłożonymi na boki skrzydłami na jasnozielonym tle. Nad nietoperzem widać czarne litery O P N. Tło grafiki jest ciemnozielone, na obwodzie widać białe koło, pod którym widać białą nazwę parku. Rok utworzenia: 1956. Powierzchnia 21,46 kilometrów kwadratowych. Ojcowski Park Narodowy jest położony w województwie małopolskim. Obejmuje Dolinę Prądnika. Występują w nim liczne jaskinie i schroniska skalne. Rośnie tu obuwik pospolity, ostnica Jana i brzoza ojcowska. Ze zwierząt można spotkać: nocka orzęsionego i kumaka nizinnego.
Pieniński Park Narodowy znajduje się w południowej Polsce, przy granicy ze Słowacją, na południe od Nowego Sącza. Logo przedstawia trzy zielone trójkątne góry z niebieską podstawą, na której widać rok 1932. Poniżej na białym tle widać zieloną nazwę parku. Rok utworzenia: 1932. Powierzchnia: 23,46 kilometrów kwadratowych. Pieniński Park Narodowy jest położony w województwie małopolskim. To pasmo górskie z ostrymi sylwetkami szczytów. Północne zbocza stromo opadają się w stronę Dunajca. Rośnie tu aster alpejski i pszonak pieniński. Ze zwierząt można spotkać: niepylaka apollo i traszkę górską.
Poleski Park Narodowy znajduje się we wschodniej Polsce, na wschód od Lublina. Logo przedstawia brązowego żurawia na piaskowym tle. Na dole widać niebieski kolor. Obwód grafiki jest brązowy z piaskowożółtą nazwą parku. Na dole logo widać litery MAB. Opis. Rok utworzenia 1990. Powierzchnia 97,64 kilometry kwadratowe. Poleski Park Narodowy jest położony w województwie lubelskim. Obejmuje liczne jeziora, stawy, rzeki i torfianki. Rośnie tu rosiczka, pływacz, tłustosz zwyczajny i aldrowanda pęcherzykowata. Ze zwierząt można spotkać: żółwia błotnego, wodniczkę i strzeblę przekopową.
Roztoczański Park Narodowy mieści się we wschodniej Polsce, na wschód od Zamościa. Logo przedstawia białego konia o czarnej grzywie i ogonie na zielono czarno żółtym tle. Nad koniem widać litery R P N. Wokół ciągnie się żółta nazwa parku. Na dole widać rok 1974. Opis. Rok utworzenia 1974. Powierzchnia 84.83 kilometry kwadratowe. Roztoczański Park Narodowy jest położony w województwie lubelskim. Obejmuje dolinę górnego Wieprza. Rośnie tu granicznik płucnik, rosiczka pośrednia, zimoziół północny, powojnik prosty, goryczuszka orzęsiona, szafirek miękkolistny, buławnik czerwony i obuwik pospolity. Ze zwierząt można spotkać: wilka szarego, rysia euroazjatyckiego, wydrę europejską, dzięcioła białogrzbietego, muchołówkę białoszyją, orlika krzykliwego, bociana czarnego, puszczyka uralskiego, sóweczkę, gniewosza plamistego, żabę zwinkę, głowacza białopłetwego, pijawkę lekarską, zagłębka bruzdkowanego i szlaczkonia torfowca.
Słowiński Park Narodowy mieści się na północy Polski, nad morzem, na północ od Słupska. Logo przedstawia białą mewę na niebieskim tle. Dół grafiki jest żółty. Obwód grafiki jest zielony z białą nazwą parku. Rok utworzenia 1967. Powierzchnia 327,44 kilometry kwadratowe. Słowiński Park Narodowy jest położony w województwie pomorskim. Obejmuje jeziora przymorskie, bagna, torfowiska, łąki, bory i lasy. Występują tu ruchome wydmy. Rośnie mech torfowiec, rosiczka okrągłolistna, widłak torfowy, woskownica europejska, wrzosiec bagienny i sosna zwyczajna. Ze zwierząt można spotkać: ohara, płaskonosa, berniklę białolicą i biegusa malutkiego.
Świętokrzyski Park Narodowy znajduje się w południowej Polsce, na wschód od Kielc. Logo przedstawia brązowego jelenia o dużym porożu na jasnozielonym tle. Pomiędzy porożem widać krzyż o dwóch poziomych belkach. Obwód grafiki jest ciemnozielony z białą nazwą parku. Opis. Rok utworzenia 1950. Powierzchnia 76,26 kilometrów kwadratowych. Świętokrzyski Park Narodowy jest położony w województwie świętokrzyskim. Obejmuje najstarsze góry w Polsce. Na grzbietach gór występują gołoborza, czyli charakterystyczne rumowiska skalne. Rośnie tu jodła pospolita, cis pospolity, modrzew polski, lilia złotogłów, pełnik europejski i narecznica szerokolistna. Ze zwierząt można spotkać: popielicę szarą, koszatkę leśną i dzięcioła zielonego.
Tatrzański Park Narodowy znajduje się na południu Polski, przy granicy ze Słowacją, na południe od Zakopanego. Logo przedstawia szarą kozicę na błękitnym tle, obok, po prawej stronie widać szarą nazwę parku. Opis. Rok utworzenia 1955. Powierzchnia 211,97 kilometrów kwadratowych. Tatrzański Park Narodowy jest położony w województwie małopolskim. Obejmuje najwyższe szczyty w Polsce. W parku występują liczne płynące dolinami strumienie i potoki. Rośnie tu skalnica tatrzańska, ostróżka tatrzańska i lilia złotogłów. Ze zwierząt można spotkać: niedźwiedzia brunatnego, świstaka alpejskiego i kozicę północną.
Park Narodowy Ujście Warty znajduje się w zachodniej Polsce, przy granicy z Niemcami, na południowy zachód od Gorzowa Wielkopolskiego i na północny zachód od Zielonej Góry. Logo przedstawia brązową gęś w locie na niebieskim tle. Obwód grafiki jest szary z czarną nazwą parku. Opis. Rok utworzenia 2001. Powierzchnia 80,74 kilometry kwadratowe. Park Narodowy Ujście Warty jest położony w województwie lubuskim. Obejmuje tereny podmokłe, łąki, pastwiska, turzycowiska i trzcinowiska. Rośnie tu nasięźrzał pospolity i kukułka krwista. Ze zwierząt można spotkać: bielika, wodniczkę, derkacza, rybitwę czarną, gęgawę, perkoza rdzawoszyjego, kropiatkę, płaskonosa, rycyka, łabędzia niemego, łyskę, żurawia, gęś zbożową i gęś białoczelną.
Wielkopolski Park Narodowy znajduje się w centralnej Polsce, na południe od Poznania. Logo przedstawia pomarańczową sowę na czarnym tle. Obwód grafiki jest pomarańczowy z czarną nazwą parku. W dolnej części znajduje się napis jeziory. Opis. Rok utworzenia 1957. Powierzchnia 75,84 kilometry kwadratowe. Wielkopolski Park Narodowy jest położony w województwie wielkopolskim. Obejmuje wysoczyznę morenową zbudowaną z glin i piasków. W parku występują liczne jeziora, w tym Jezioro Góreckie. Rośnie tu zimoziół północny, wiciokrzew pomorski i jarząb brekinia. Ze zwierząt można spotkać: jelonka rogacza, kraskę, zimorodka, dzięcioła czarnego, ryjówkę, kunę leśną i borsuka europejskiego.
Wigierski Park Narodowy znajduje się w północno wschodniej Polsce, na południowy wschód od Suwałk. Logo przedstawia brązowego bobra na zielonym tle, na którym znajduje się również niebieski kształt przedstawiający jezioro. Obwód grafiki jest ciemnozielony z białą nazwą parku. Opis. Rok założenia 1989. Powierzchnia. 150, 85 kilometrów kwadratowych. Wigierski Park Narodowy jest położony w województwie podlaskim. Obejmuje wzniesienia morenowe i ekosystemy wodne. Rośnie tu brzoza niska, kosatka kielichowa i lipiennik Loesela. Ze zwierząt można spotkać: bobra europejskiego, myszołowa, orlika krzykliwego, gągoła, nura czarnoszyjego, kumaka nizinnego i grzebiuszkę ziemną.
Woliński Park Narodowy znajduje się w północno zachodniej Polsce, na północ od Szczecina. Logo przedstawia brązowego orła o żółtym dziobie i nogach siedzącego na czarnym prostokącie z białymi literami W P N. Tło grafiki jest białe z białą nazwą parku na obwodzie. Rok utworzenia 1960. Powierzchnia 109,37 kilometrów kwadratowych. Woliński Park Narodowy jest położony w województwie zachodniopomorskim. Obejmuje deltę Świny i odcinek wybrzeża klifowego. Park porastają lasy bukowe. Rośnie tu storczyk, długosz królewski, wiciokrzew pomorski i mikołajek nadmorski. Ze zwierząt można spotkać: bielika, biegusa zmiennego, oharę i wodniczkę.
Galeria zdjęć z polskich parków narodowych:
Poniżej możesz zwiedzić kilka rezerwatów przyrody ożywionej i nieożywionej:
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DWCPNFdn3
Wycieczka wirtualna przedstawia rezerwat rzeka Drwęca.
Widoczne jest zdjęcie rzeki biegnącej przez las. Podpis: Drwęca jest prawym dopływem dolnej Wisły. Jej źródła znajdują się nieopodal miejscowości Drwęck w województwie warmińsko‑mazurskim. Do Wisły wpada w pobliżu Torunia. Od 1961 roku rzeka wraz z odcinkami niektórych swoich dopływów jest rezerwatem ichtiologicznym - najdłuższym w Polsce, bo liczącym ok. 300 km. długości.
Widoczne jest zdjęcia głowacza białopłetwego. Ryba ta ma brązowe, krępe ciało, zwężające się ku tyłowi. Posiada dwie płetwy grzbietowe oraz szerokie płetwy piersiowe. Na płetwach występują ciemne paski. Podpis: Oprócz wód i żyjących w nich organizmów ochroną objęty jest również 5‑metrowy pas przybrzeżny. Część siedlisk wchodzących w skład rezerwatu, np. Bagienna Dolina Drwęcy, znajduje się również w systemie obszarów chronionych Natura 2000.
Widać grafikę przedstawiającą trzy gatunki ryb: certę, łososia i troć. Podpis: Rezerwat został powołany w celu ochrony środowiska wodnego oraz żyjących w nim ryb, zwłaszcza zagrożonych zmianami środowiska ryb wędrownych: łososia, troci i certy. Obecnie gatunki te występują w rzece wyłącznie dzięki zarybieniom.
Kolejne zdjęcie przedstawia minoga rzecznego. To podłużne, wężowate zwierzę, którego otwór gębowy przypomina lejek. Jego grzbiet jest w kolorze ciemnoniebieskim, a brzuch srebrno‑biały. Płetwy grzbietowe stykają się ze sobą. Na każdym boku ciała ma siedem okrągłych otworów skrzelowych. Podpis: Wśród 44 gatunków ryb zamieszkujących Drwęcę są też takie rzadkie gatunki chronione jak głowacz białopłetwy, głowacz pręgopłetwy, piekielnica. Ciekawostką rezerwatu są nienależące do gromady ryb kręgowce bezżuchwowce: minóg rzeczny i strumieniowy, objęte ścisłą ochroną. Mimo że rzeka podlega ochronie, świadomość tego faktu wśród zamieszkujących jej okolice społeczności jest niewielka.
Fotografia przedstawia rzekę wraz z jej brzegiem porośniętym zieloną trawą. Widoczny pływający biały łabędź. Podpis: Odzwierciedla się to w niezadowalającym stanie czystości wód, odłowach ryb, zaniku naturalnych zespołów roślinnych na brzegach rzeki. Drwęca jest popularnym szlakiem kajakowym o zróżnicowanej trudności. Biwakowanie na szlaku dozwolone jest tylko w wyznaczonych miejscach.
Na ostatnim slajdzie widoczna jest panorama rzeki Drwęcy. Animacje obracają się same. Można je zatrzymać i poruszać nimi w swoim tempie. Można zmieniać kierunek. Na dole przyciski do nawigacji, miniaturowa mapka Polski i plan. Na mapie Polski zlokalizowano rezerwat. Na planie zlokalizowano trzy miejsca, które sfotografowano w rezerwacie. Z tego planu można wybrać miejsce, które chcemy odwiedzić. Można też zmieniać oglądane miejsce poprzez kliknięcie ikony ze strzałką. W niektórych miejscach umieszczono piktogramy informujące, można przeczytać tam opisy:
roślinność łęgowa: łęgi to nadrzeczne lasy, w których występują głównie wierzby albo olchy; są cenne przyrodniczo, obfitują w różne gatunki roślin i zwierząt, przyczyniają się do retencji wód gruntowych i zalewowych; na obszarze rezerwatu zanikają na skutek wycinania pod łąki i pola uprawne;
roślinność brzegowa: ochronie podlega 5‑metrowej szerokości pas przybrzeżny; niestety, użytki rolne takie jak łąki i pastwiska często wkraczają w ten obszar ochronny;
most kolejowy: z nieczynnego mostu kolejowego w Brodnicy rozpościera się widok na rzekę i okalające ją łąki;
certa: wędrowna ryba z rodziny karpiowatych, stadna; rozmnaża się w rzekach, po tarle spływa do morza; obecnie w Drwęcy prowadzi się restytucję tego gatunku;
zakole rzeki: Drwęca w pewnym stopniu zachowała charakter rzeki meandrującej; w meandrach rzecznych dno rzeki jest zróżnicowane - od strony wewnętrznej woda jest płytsza, od zewnętrznej głębsza, a brzegi podcięte; w zakolach natrafia się na miejsca z nurtem wstecznym; wszystkie te czynniki sprzyjają liczniejszemu występowaniu ryb;
minóg rzeczny: chroniony kręgowiec należący do bezżuchwowców; jego cechą charakterystyczną jest lejkokształtny otwór gębowy z rogowymi zębami; dorosłe minogi przysysają się nim do ryb, aby na nich pasożytować; mięso minogów jest uważane za przysmak;
troć wędrowna: wędrowna ryba dwuśrodowiskowa, rozmnażająca się w rzekach, a część życia spędzająca w morzach; w Polsce obecnie dość liczna dzięki zarybieniom.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DWCPNFdn3
Panorama interaktywna przedstawia rezerwat Torfowisko Rąbień.
Slajd informacyjny przedstawia zieloną żabę jeziorkową, której tułów zanurzony jest w wodzie, a głowa znajduje się ponad powierzchnią. Na głowie wyłupiaste oczy. Podpis: W rezerwacie przyrody Rąbień ochroną objęte jest unikalne w województwie łódzkim torfowisko wysokie, położone w zagłębieniu między dwiema wydmami. Rezerwat ten został założony w 1988 roku. Do rosnących w nim roślin chronionych zaliczają się rosiczka okrągłolistna i bagno zwyczajne. Występuje tu również kilka gatunków płazów oraz ptaki związane ze środowiskiem wodnym.
Na kolejnym slajdzie widoczna jest panorama Torfowiska Rąbień. Animacje obracają się same. Można je zatrzymać i poruszać nimi w swoim tempie. Można zmieniać kierunek. Na dole przyciski do nawigacji, miniaturowa mapka Polski i plan. Na mapie Polski zlokalizowano rezerwat. Na planie zlokalizowano trzy miejsca, które sfotografowano w rezerwacie. Z tego planu wybieramy miejsce, które chcemy odwiedzić. Można też zmieniać oglądane miejsce poprzez kliknięcie ikony ze strzałką. W niektórych miejscach umieszczono piktogramy informujące, można przeczytać tam opisy:
Wśród drzew: na skraju torfowiska las zwykle jest podmokły. Często występują w nim gatunki roślin typowe dla obszarów bagiennych.
Szuwar trzcinowy: trzciny okalające zalane wodą wyrobiska torfowe (torfianki) przyczyniają się do i zarastania i zmniejszania.
Torfowisko: torfowiska wysokie powstają zwykle w nieckach i zagłębieniach bezodpływowych. Wskutek narastania złoża torfu rośliny porastające wierzch torfowiska zostają odcięte od wód gruntowych, a całość wody potrzebnej im do życia czerpią z wód opadowych. Są to zbiorowiska ubogie w substancje odżywcze, dlatego rosną na nich tylko nieliczne, mało wymagające gatunki roślin, wśród nich owadożerne rosiczki.
Oczko wodne: zbiorniki wodne na torfowisku powstały wskutek wtórnego zalania wyrobisk powstałych w wyniku eksploatacji torfu. Są to tak zwane torfianki. Ulegają one stopniowemu zarastaniu - najpierw roślinnością szuwarową i wodnymi roślinami o gęstych kłączach, potem pływającymi torfowcami i wełnianką. Równocześnie następuje wypłycanie zbiorników.
Zobacz z bliska: borówka bagienna. Pojawia się zdjęcie borówki bagiennej, która ma okrągłe granatowe owoce. Podpis: Zwana jest także łochynią lub pijanicą. Jest krzewinką o niebieskawych liściach, charakterystyczną dla środowisk podmokłych, takich jak bagna i torfowiska. Jej jagody są jadalne, lecz w nadmiarze mogą wywoływać objawy lekkiego zatrucia.
Galeria zdjęć pochodzących z różnych rezerwatów w Polsce:
Formy ochrony indywidualnej w Polsce
Do form ochrony indywidualnej w Polsce należą:
Termin pomnik przyrody wprowadził w 1816 r. niemiecki badacz, inicjator ochrony przyrody, Aleksander von Humbolt. Użył go po raz pierwrwszy w odniesieniu do ogromnych drzew, które widział w Ameryce Południowej.
Czynna ochrona przyrody to działania człowieka wspomagające naturalne mechanizmy rządzące przyrodą
Bierna ochrona przyrody obejmująca tworzenie rezerwatów przyrody, parków narodowych i innych obszarów chronionych, w których ograniczona jest działalność człowieka jest niezwykle ważna dla zachowania naturalnych ekosystemów i siedlisk gatunków zagrożonych wyginięciem. W wielu przypadkach jest jednak niewystarczająca, ponieważ naturalne procesy zachodzące w przyrodzie nie są w stanie poradzić sobie z negatywnym wpływem człowieka, takim jak zanieczyszczenie, zmiany klimatu czy nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych. W takich sytuacjach konieczna jest aktywna ingerencja człowieka, aby przywrócić lub utrzymać wartości przyrodnicze.
Ochrona czynna obejmuje szeroki zakres działań, takich jak:
odtworzenie zdegradowanych siedlisk: sadzenie drzew, usuwanie gatunków obcych
hodowla i wprowadzanie do ekosystemów gatunków zagrożonych: rozmnażanie zwierząt w niewoli (ogrody zoologiczne) i wypuszczanie ich na wolność, przywracanie wymarłych gatunków roślin (ogrody botaniczne)
zwalczanie szkodników i chorób: ochrona lasów przed kornikami, zwalczanie chorób grzybowych roślin uprawnych
budowanie korytarzy ekologicznych: tworzenie połączeń między fragmentami siedlisk, ułatwiających migrację zwierząt
edukacja i podnoszenie świadomości społecznej: kształtowanie postaw proekologicznych, promowanie zrównoważonego rozwoju.
Czynna ochrona przyrody musi być prowadzona w sposób zrównoważony i odpowiedzialny, uwzględniając potrzeby zarówno przyrody, jak i człowieka. Ważne jest, aby działania te były oparte na rzetelnych badaniach naukowych i konsultacjach z lokalnymi społecznościami.
Zaproponuj kilka działań, które pomogą zwiększyć świadomość społeczeństwa na temat znaczenia czynnej ochrony przyrody w Twojej okolicy?
Wyszukaj w dostępnych Ci źródłach informacje na temat zagrożonych w Polsce gatunków zwierząt, których populacje udało się odtworzyć.
To ważne!
Ochrona przyrody to ogół działań mających na celu zachowanie przyrody ożywionej i nieożywionej w stanie niezmienionym, zrównoważone gospodarowanie jej zasobami oraz zapewnienie możliwości ich odnawiania się.
Do głównych celów ochrony przyrody należą: zachowanie bioróżnorodności, utrzymanie stabilności ekosystemów, zachowanie zasobów naturalnych, zwalczanie degradacji środowiska, zachowanie zdrowia ludzi, zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków i ich siedlisk.
Przyrodę chroni się w sposób bierny, który zakazuje ingerencji człowieka w procesy przyrodnicze, i czynny, który pozwala na ingerencję w procesy przyrodnicze, aby chronić gatunki i ekosystemy.
Ze względu na przedmiot ochrony przyrody, wyróżnia się ochronę gatunkową, ochronę obszarową i ochronę indywidualną.
Ochronę gatunkową dzieli się na ścisłą, która obowiązuje w całej Polsce przez cały rok, i częściową, która dopuszcza gospodarcze wykorzystanie chronionych organizmów.
Obszarowe formy ochrony przyrody to parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary Natura 2000.
Indywidualne formy ochrony przyrody to pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne i użytki ekologiczne.
Do sposobów czynnej ochrony przyrody zalicza się m.in. reintrodukcję zagrożonych lub wymarłych gatunków, usuwanie gatunków obcych i kształtowanie postaw proekologicznych.
Na pożegnanie
Połącz w pary nazwy parków narodowych i opisy ich walorów przyrodniczych.
Słowiński Park Narodowy, Woliński Park Narodowy, Biebrzański Park Narodowy, Roztoczański Park Narodowy, Białowieski Park Narodowy
| strome nadmorskie klify | |
| największy i najbardziej pierwotny kompleks torfowisk w Europie | |
| ostatni na Niżu Europy las o charakterze pierwotnym | |
| dziko występujący konik polski – potomek wymarłych tarpanów | |
| unikalny w skali Europy obszar z ruchomymi wydmami |
Oceń prawdziwość poniższych zdań i zaznacz odpowiedź Prawda lub Fałsz.
| Prawda | Fałsz | |
| Przyrodę chroni się, aby zachować różnorodność biologiczną. | □ | □ |
| Rośliny dzikie, spokrewnione z uprawnymi, mogą być źródłem wielu ważnych genów, np. warunkujących odporność na choroby. | □ | □ |
| Grzyby są chronione wyłącznie z powodów egzystencjalnych. | □ | □ |
| Ptaki śpiewające chroni się jedynie z powodów estetycznych. | □ | □ |
| Grzyby nie dostarczają żadnych substancji leczniczych. | □ | □ |
Ułóż zestaw 5 zadań dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika, które sprawdzą wiedzę o ochronie środowiska i różnorodności biologicznej. Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.
Za Tobą moduł o ochronie środowiska i różnorodności biologicznej. Wróć do polecenia na stronie „Na dobry początek” i dopisz brakujące definicje. Pamiętaj, żeby nie kopiować słownika, ale wyjaśnić każde słowo kluczowe w miarę możliwości swoimi słowami.