Charakterystyka protistów

Zielona piana na wodach stojących, zielonkawy nalot na płocie, złotawa powłoka na ścianach akwarium czy poddające się falom brunatne wodorosty to właśnie protisty.

Protisty to organizmy eukariotyczne, które nie są grzybami, zwierzętami ani roślinami

Do królestwakrólestwokrólestwa ProtistaprotistyProtista należą organizmy  jedno- i wielokomórkowe, które mają cechy roślin, grzybów lub zwierząt. Wszystkie protisty są organizmami eukariotycznymi, czyli posiadają w komórkach jądro komórkowe.

Niektóre gatunkigatunekgatunki protistów prowadzą osiadły, a inne aktywny tryb życia poruszając się za pomocą wiciwiciwici lub rzęsek. Żyją głównie w wodzie i środowisku wilgotnym, np. w glebie. Znane są także groźne pasożytypasożytpasożyty zamieszkujące ciała innych organizmów.

R8HhIne9ARCDT

Fotografia mikroskopowa przedstawia orzęska, protista o cechach zwierząt. Ma walcowaty kształt, na jego powierzchni znajdują się w miarę regularnie rozmieszczone w rzędach krótkie rzęski.

R1Bc1tpN5AouZ

Zdjęcie przedstawia grupę rozgałęzionych łodyżek, plechę. Na licznych rozgałęzieniach koloru brązowego i czerwonego znajdują się kuliste formy.

R8Iy8WKqhOcbN

Zdjęcie przedstawia plechę grzyba na ziemi. Ma ona postać gąbczastą o żółtym, jaskrawym kolorze.

Wśród protistów występują zarówno organizmy samożywne, jak i cudzożywne. Niektóre gatunki, mogą zmieniać sposób odżywiania z samożywnego na cudzożywne i odwrotnie w zależności od dostępu do światła. Aby protist był samożywny, w jego komórkach muszą występować chloroplasty z zielonym barwnikiem - chlorofilem.

Większość protistów oddycha tlenowo i prowadzi wymianę gazowąwymiana gazowawymianę gazową całą powierzchnią ciała. Gatunki pasożytnicze, żyjące we wnętrzu innych organizmów uzyskują energię na drodze fermentacjifermentacjafermentacji.

R1ErDc6xj2gWV

Zdjęcie mikroskopowe przedstawia zarodźca malarii. Ma on półksiężycowaty kszałt.

Protisty, ze względu na niewielkie i delikatne ciało prowadzą bardzo oszczędną gospodarkę wodną. Pomaga im w tym specjalne organellum komórkowe nazywane wodniczką tętniącą. Jest to pęcherzyk, który usuwa z komórki nadmiar wody.

W zależności od ilości substancji obecnych w środowisku, w którym znajduje się protist, woda napływa do jego komórki lub z niej wypływa.

R4Y2QtO7ltI8g

Zdjęcie przedstawia pantofelka. Jest to organizm jednokomórkowy o kształcie podeszwy buta. Jest półprzezroczysty. Od ściany komórkowej na zewnątrz komórki wystają drobne rzęski. W środku komórki widoczne są różne struktury. W cytoplazmie widoczne są wodniczki. Wodniczki przedstawione są jako okrągłe struktury, od których promieniście odchodzą podłużne elementy.

Przeprowadzono szereg doświadczeń, w których obserwowano częstotliwość pulsowania wodniczek tętniących u przedstawicieli protistów, m.in. w zależności od temperatury otoczenia czy też ilości substancji rozpuszczonych w środowisku, w którym zostały umieszczone.

Wszystkie protisty potrafią rozmnażać się bezpłciowo. Te, których ciało jest jednokomórkoweorganizm jednokomórkowyjednokomórkowe rozmnażają się bezpłciowo przez podział komórki, wielokomórkowceorganizm wielokomórkowywielokomórkowce natomiast - przez fragmentację ciała i zarodnikizarodniki do poprawienia przez beneficjentazarodniki. U licznych wielokomórkowych gatunków zachodzi również rozmnażanie płciowe z wykorzystaniem gamet.

Ciało protistów jednokomórkowych może mieć wielkość ułamka milimetra lub kilkudziesięciu centymetrów

Protisty jednokomórkowe mają ciało zbudowane z jednej komórki, której kształt może być stały lub zmienny. Przykładem organizmu, którego kształt zmienia się np. podczas ruchu jest ameba. Protisty o stałym kształcie, takie jak np. pantofelek czy euglena posiadają  komórki otoczone sztywną błoną lub ścianą komórkową.

Protisty jednokomórkowe mogą być cudzożywne, lub  samożywne, a energię potrzebną do życia czerpać z oddychania tlenowego lub fermentacji. Organizmy te rozmnażają się prawie wyłącznie przez podział komórki.

Do protistów jednokomórkowych należą groźne pasożyty człowieka i zwierząt np. świdrowceświdrowiecświdrowce powodujące śpiączkę afrykańską, toksoplazmatoksoplazmatoksoplazma powodująca toksoplazmozę oraz zarodźce malarii wywołujące malarię.

Do protistów wielokomórkowych należą jedne z największych organizmów na Ziemi

Protisty wielokomórkowe pod względem budowy zewnętrznej często przypominają rośliny. Nie posiadają jednak tkanek i organów takich jak korzenie, liście i łodygi, przez co ich ciało nazywane jest plechąplechaplechą. Niektóre z nich osiągają ogromne rozmiary np. wielkomorszcz może dorastać do 200 metrów długości!

Podobnie jak u roślin, na powierzchni komórek protistów wielokomórkowych występuje ściana komórkowa, a w ich wnętrzu - chloroplastychloroplastchloroplasty. Dzięki zawartemu w nich chlorofilowi organizmy te mogą przeprowadzać fotosyntezęfotosyntezafotosyntezę i są samożywne.

Oprócz chlorofilu w komórkach protistów wielokomórkowych znajdują się inne barwniki ułatwiające prowadzenie fotosyntezy, a także nadające im charakterystyczne zabarwienie. Nazwy grup protistów pochodzą m.in. od dominującej barwy ich komórek, np. brunatnice są żółtobrunatne.

Protisty wielokomórkowe mogą rozmnażać się bezpłciowo przez fragmentację plechy i przez zarodniki, a wiele z nich również płciowo za pomocą gamet.

Protisty wielokomórkowe są organizmami w większości wodnymi. Występują w morzach i oceanach oraz w wodach słodkich, gdzie żyją przytwierdzone do dna lub unoszą się w toni wodnej w miejscach, gdzie jest dostęp do światła.

Wielokomórkowym protistem powszechnie występującym w Bałtyku jest morszczyn pęcherzykowaty.

Galeria protistów wielokomórkowych:

Rk097sTI7UD1x

Fotografia przedstawia toń morską z licznymi brązowymi, rozległymi brunatnicami. To brunatnice, wyrastające aż pod powierzchnię Morza Sargassowego.

RNArhzrq0M0gW

Fotografia przedstawia zbliżenie brązowo‑zielonego protista leżącego na piasku nadmorskim. Wygląda jak spłaszczone drzewko. W środkowej części znajdują się owalne zgrubienia. To bałtycki morszczyn pęcherzykowaty.

RDGsv5fBsSVgU

Na zdjęciu znajduje się listownica. Widoczna jest jej część przypominająca długie, płaskie, brunatne liście oraz część przypominająca długą, nagą łodygę.

RiiFN3WLSJEjc

Zdjęcie przedstawia płetwonurka pływającego pomiędzy ogromnymi podwodnymi protistami - wielkomorszczem. Protisty tworzą podwnego lasy wodorostów.

Protisty mają duże znaczenie w przyrodzie...

• Samożywne protisty są bardzo ważnymi producentami tlenu na Ziemi.

• Drobne, swobodnie unoszące się na powierzchni wody protisty tworzą plankton roślinny (fitoplankton), podstawowy pokarm ryb i innych zwierząt wodnych. Natomiast te osiadłe na dnie formułują podwone łąki będące schronieniem i miejscem rozrodu zwierząt.

... i dla człowieka

• W wielu krajach niektóre gatunki protistów są wykorzystywane jako składnik potraw (np. sushi), a inne używane do nawożenia gleby.

• Protisty wywołują groźne choroby, np. malarię, toksoplazmozę czy śpiączkę afrykańską.

To ważne!

• Protisty to organizmy eukariotyczne jedno- lub wielokomórkowe.

• Protisty zasiedlają różne środowiska, jednak najczęściej spotykane są w środowiskach wodnych.

• Wyróżnia się protisty samożywne i cudzożywne. Niektóre gatunki mogą zmieniać sposób odżywiania w zależności od dostępności światła.

• Większość protistów oddycha tlenowo. Gatunki pasożytnicze mogą przeprowadzać fermentację.

• Protisty rozmnażają się bezpłciowo (poprzez podział lub fragmentację) i płciowo (za pomocą komórek rozrodczych).

Na pożegnanie