R7ejf2PlDMNs2
Zdjęcie mikroskopowe przedstawia dwa jednokomórkowe organizmy. Mają wydłużony kształt rozszerzający się w górnej części. W ich wnętrzu widać większe i mniejsze okrągłe elementy, wybarwione na żółto.

Protisty - proste organizmy eukariotyczne

Zdjęcie mikroskopowe przedstawia stentory - protisty z grupy orzęsków. Powiększenie 200x.
Źródło: MarekMiś, licencja: CC BY 3.0.

Choroby wywoływane przez protisty

ProtistyprotistyProtisty mają duży wpływ na życie innych organizmów. Szczególne znaczenie dla zdrowia i życia człowieka mają protisty pasożytnicze. Mogą one wywoływać groźne choroby, m.in. malarię i toksoplazmozę.

R6FVtTiJmR0Jj
Komar z rodzaju widliszek w trakcie wysysania krwi z ręki człowieka. Redukcja liczebności tego komara stanowi bardzo efektywną metodę zapobiegania malarii.
Źródło: James Gathany, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Choroby przenoszone przez protisty pasożytnicze

Protisty pasożytnicze do właściwego rozwoju wymagają odpowiedniego żywicielażywicielżywiciela. Jest nim większy organizm, którego ciało staje się schronieniem oraz źródłem pokarmu dla pasożytapasożytpasożyta. W zależności od gatunkugatunekgatunku, protisty w ciągu swojego życia mogą pasożytować na jednym żywicielu (np. pełzak czerwonkipełzak czerwonkipełzak czerwonki) lub kilku (np. zarodziec malariizarodziec malariizarodziec malarii).

RnXkc4a4BqabQ
Wybrane choroby wywoływane protistami pasożytniczymi:
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Jak dochodzi do zakażenia protistami?

Protisty pasożytnicze, aby przeżyć, muszą znaleźć żywiciela w swoim otoczeniu, a następnie wniknąć do jego ciała. Drogi zakażenia protistami pasożytniczymi zależą od miejsca, w jakim żyją te organizmy. Protisty bytujące w układzie krwionośnym wnikają do organizmu człowieka najczęściej podczas ugryzienia przez inne pasożyty, np. komary. Protisty żyjące w układzie pokarmowym dostają się do organizmu żywiciela wraz z pokarmem lub wodą.

1
R15EMZmGU4T9L1
Film nawiązujący do treści materiału
1
Ćwiczenie 1
REjGbhDHxyMbY
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2
RpU7r2TrZk5h7
Obszary zagrożenia malarycznego.
Źródło: Radoslaw Botev, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
RIygE1i8NJiiQ
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1Nhi6M8X0vbj1
Drogi zakażeń pasożytniczych wywoływanych przez protisty chorobotwórcze.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Jak zapobiegać zakażeniu chorobami wywoływanymi przez protisty?

Profilaktyka zdrowotnaprofilaktyka zdrowotnaProfilaktyka zdrowotna ma na celu zapobieganie chorobom. Dlatego zdrowy styl życia oraz odpowiednie postępowanie mogą pomóc uniknąć zakażenia protistem pasożytniczym. Jeśli jednak dojdzie do zainfekowania pasożytem, trzeba rozpocząć odpowiednie leczenie.

Jak uniknąć zakażenia malarią?

  • Na obszarach występowania malarii należy stosować środki odstraszające lub zwalczające komary roznoszące zarodźce malarii.

  • Powinno się także montować w oknach siatki (moskitiery) utrudniające komarom przedostanie się do mieszkania.

  • Przed wyjazdem do krajów, w których występuje malaria, warto przyjąć leki zapobiegające tej chorobie.

Jak uniknąć zakażenia toksoplazmozą?

  • Nie należy spożywać potraw z surowego lub półsurowego mięsa.

  • Nie należy pić nieprzegotowanej wody z niewiadomego źródła.

  • Należy myć warzywa i owoce przed spożyciem.

  • Należy myć ręce po kontakcie z kotami oraz sprzątaniu kuwety. W kuwecie powinno się sprzątać codziennie.

Jak uniknąć zakażenia śpiączką afrykańską?

  • Na obszarach występowania muchy tse‑tse (w Afryce) należy stosować środki odstraszające owady oraz moskitiery.

Jak uniknąć zakażenia czerwonką pełzakowatą?

  • Nie powinno się pić nieprzegotowanej wody z niewiadomego źródła.

  • Należy przestrzegać zasad higieny.

To ważne!

  • Protisty pasożytnicze powodują groźne choroby człowieka takie jak malariatoksoplazmoza.

  • Zakażenie zarodźcem malarii następuje po ukłuciu przez komara widliszka, natomiast toksoplazmą można zarazić się drogą pokarmową.

  • Do chorób wywoływanych przez pasożytnicze protisty należą również groźna choroba przewodu pokarmowego -  czerwonka oraz roznoszona przez muchę tse‑tse śpiączka afrykańska.

  • Zapobieganie chorobom wywoływanym przez protisty polega na przestrzeganiu zasad higieny oraz ograniczeniu kontaktów ze zwierzętami, które je przenoszą. W przypadku malarii, przed wyjazdem do krajów, gdzie ona występuje należy przyjmować leki zapobiegające tej chorobie.

Na pożegnanie

Ćwiczenie 3
R1HvprzpxpeMg
Z pośród podanych protistów wybierz te, które są pasożytami. Możliwe odpowiedzi: 1. zarodziec malarii, 2. toksoplazma, 3. świdrowiec, 4. pełzak czerwonki, 5. okrzemek, 6. morszczyn, 7. pantofelek, 8. euglena
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RryySgdknvkL9
Ćwiczenie 4
Wskaż wszystkie choroby pasożytnicze. Możliwe odpowiedzi: 1. malaria, 2. COVID-19, 3. Grypa, 4. toksoplazmosa, 5. gruźliza, 6. angina
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R16nl7FOOGi8A
Ćwiczenie 5
Do nazw chorób przyporządkuj odpowiadające im objawy. Malaria Możliwe odpowiedzi: 1. ostre i przewlekłe biegunki, krew w kale, 2. dreszcze wymioty i biegunka, 3. okresowe napady wysokiej gorączki, 4. wysoka gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, 5. uszkodzenia płodu, 6. skrajne wycieńczenie organizmu, 7. gorączka, senność w ciągu dnia, zapalenie opon-mózgowo rdzeniowych Toksoplazmoza Możliwe odpowiedzi: 1. ostre i przewlekłe biegunki, krew w kale, 2. dreszcze wymioty i biegunka, 3. okresowe napady wysokiej gorączki, 4. wysoka gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, 5. uszkodzenia płodu, 6. skrajne wycieńczenie organizmu, 7. gorączka, senność w ciągu dnia, zapalenie opon-mózgowo rdzeniowych Śpiączka afrykańska Możliwe odpowiedzi: 1. ostre i przewlekłe biegunki, krew w kale, 2. dreszcze wymioty i biegunka, 3. okresowe napady wysokiej gorączki, 4. wysoka gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, 5. uszkodzenia płodu, 6. skrajne wycieńczenie organizmu, 7. gorączka, senność w ciągu dnia, zapalenie opon-mózgowo rdzeniowych Czerwonka pełzakowata Możliwe odpowiedzi: 1. ostre i przewlekłe biegunki, krew w kale, 2. dreszcze wymioty i biegunka, 3. okresowe napady wysokiej gorączki, 4. wysoka gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, 5. uszkodzenia płodu, 6. skrajne wycieńczenie organizmu, 7. gorączka, senność w ciągu dnia, zapalenie opon-mózgowo rdzeniowych
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 6
RkWwIg9r9fLZt
Malaria Możliwe odpowiedzi: 1. występuje na całym świecie, 2. Afryka, 3. niektóre obszary Afryki, Azji, Ameryki Północnej i południowej, 4. cała kula ziemska, jednak głównie obszary obejmujące strefę tropikalną Toksoplazmoza Możliwe odpowiedzi: 1. występuje na całym świecie, 2. Afryka, 3. niektóre obszary Afryki, Azji, Ameryki Północnej i południowej, 4. cała kula ziemska, jednak głównie obszary obejmujące strefę tropikalną Śpiączka afrykańska Możliwe odpowiedzi: 1. występuje na całym świecie, 2. Afryka, 3. niektóre obszary Afryki, Azji, Ameryki Północnej i południowej, 4. cała kula ziemska, jednak głównie obszary obejmujące strefę tropikalną Czerwonka pełzakowata Możliwe odpowiedzi: 1. występuje na całym świecie, 2. Afryka, 3. niektóre obszary Afryki, Azji, Ameryki Północnej i południowej, 4. cała kula ziemska, jednak głównie obszary obejmujące strefę tropikalną
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 7
RLnvGQNiKLyOj
Uzupełnij informacje wybierając właściwe dokończenie zdania Malaria jest tropikalną chorobą zakaźną, której objawy 1. to dreszcze, wysoka temperatura ciała, bóle głowy, nudności., 2. to ostra biegunka., 3. powodują skrajne wycieńczenie organizmu i sen., 4. przypominają przeziębienie, ale jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży.
Toksoplazmoza jest powszechną pasożytniczą chorobą zakaźną, której objawy 1. to dreszcze, wysoka temperatura ciała, bóle głowy, nudności., 2. to ostra biegunka., 3. powodują skrajne wycieńczenie organizmu i sen., 4. przypominają przeziębienie, ale jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 8
RoO9LQmHz5ppq
Łączenie par. . Profilaktyka zakażenia malarią polega na odstraszanie lub zwalczanie komarów roznoszących zarodźca malarii. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Aby uniknąć zakażenia toksoplazmozą należy spożywać potrawy z surowego lub półsurowego mięsa. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Picie przegotowanej lub butelkowanej wody może ochronić przed zakażeniem czerwonką pełzakowatą oraz śpiączką afrykańską.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Mycie rąk po kontakcie z kotami oraz ich kuwetami jest zalecane, aby uniknąć zakażenia toksoplazmozą.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 9
R1WaTQRGuClGK
{duzepole@Wyjaśnij, dlaczego.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 10
R144qGJjR8Mml
Określ, czy globalne ocieplenie może mieć wpływ na zasięg występowania malarii. Odpowiedź uzasadnij. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1

Ułóż zestaw 3 zadań dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika, które sprawdzą wiedzę o chorobach wywoływanych przez protisty. Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.

RblYajcme0BzQ
Polecenie 2

Za Tobą część modułu o chorobach wywoływanych przez protisty. Wróć do polecenia na stronie „Na dobry początek” i dopisz brakujące definicje. Pamiętaj, żeby nie kopiować słownika, ale wyjaśnić każde słowo kluczowe w miarę możliwości swoimi słowami.

protisty
protisty

grupa organizmów jednokomórkowych lub wielokomórkowych; zasiedlają różnorodne środowiska, w szczególności wodne; tworzą królestwo protistów

żywiciel
żywiciel

organizm, którego kosztem żyje inny organizm (pasożyt)

pasożyt
pasożyt

organizm żyjący kosztem innego organizmu (żywiciela)

gatunek
gatunek

podstawowa jednostka w systematyce organizmów;  grupa osobników o podobnych cechach, które mogą swobodnie się ze sobą krzyżować i dawać płodne potomstwo

pełzak czerwonki
pełzak czerwonki

protist pasożytniczy, który żyje w przewodzie pokarmowym zwierząt, obecny w zanieczyszczonej wodzie; wywołuje czerwonkę pełzakowatą

zarodziec malarii
zarodziec malarii

protist pasożytniczy, który żyje we krwi ptaków i ssaków, przenoszony przez komary; wywołuje malarię

profilaktyka zdrowotna
profilaktyka zdrowotna

działania mające na celu zapobieganie chorobom