Podzieleni „żelazną kurtyną” i „zimną wojną” - Przemiany polityczne, gospodarcze i kulturowe po II wojnie światowej
Konflikt izraelsko‑arabski na Bliskim Wschodzie
Po 1945 roku na obszarze Bliskiego Wschodu doszło kilkakrotnie do wojen lub sytuacji konfliktowych. Największym problemem, nierozwiązanym do dnia dzisiejszego, pozostaje konflikt arabsko‑żydowski.
Brytyjczycy odwołali się do mediacji ONZ. Organizacja powołała specjalną Komisję Palestyńską, która miała znaleźć rozwiązanie. Przygotowany przez nią plan zakładał podział Palestyny na trzy strefy: dwa odrębne państwa – żydowskie i arabskie oraz Jerozolimę posiadającą status terytorium znajdującego się pod administracją ONZ.
Jak można było się spodziewać, takie rozwiązanie nie usatysfakcjonowało Arabów.
Już na przełomie 1947 i 1948 roku doszło do walk między arabskimi i żydowskimi oddziałami paramilitarnymi. Natomiast proklamowanie 14 maja 1948 roku Państwa Izrael doprowadziło do pierwszej wojny izraelsko‑arabskiej.
Wytłumacz, dlaczego Palestyna była dla Żydów miejscem szczególnym.
Podział Palestyny | Ludność arabska i inna | Ludność arabska i inna w % | Ludność żydowska | Ludność żydowska w % | Całkowita liczba ludności |
|---|---|---|---|---|---|
państwo arabskie | 725 000 | 99% | 10 000 | 1% | 735 000 |
państwo żydowskie | 407 000 | 45% | 498 000 | 55% | 905 000 |
strefa międzynarodowa | 105 000 | 51% | 100 000 | 49% | 205 000 |
razem | 1 237 000 | 67% | 608 000 | 33% | 1 845 000 |
Źródło: Raport UNSCOP z 1947 roku.
Deklaracja niepodległości Izraela[...] Katastrofa, która niedawno spadła na naród żydowski – mord milionów Żydów w Europie – była kolejnym wyrazistym potwierdzeniem konieczności rychłego rozwiązania problemu bezdomności narodu poprzez odbudowanie w Ziemi Izraela państwa żydowskiego. Państwa, które otworzyłoby swoje bramy szeroko dla każdego Żyda, a narodowi przydałoby status uznanego członka społeczności narodów.
[...] Podczas II wojny światowej żydowska społeczność tego kraju wniosła swój udział do walki toczonej przez kochające pokój i wolność narody z siłami nazistowskimi. Krew jej żołnierzy i wojenny wysiłek dały jej miejsce pomiędzy tymi, którzy utworzyli Narody Zjednoczone. 29 listopada 1947 roku Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych przyjęło rezolucję wzywającą do ustanowienia państwa żydowskiego w Ziemi Izraela. Zgromadzenie Ogólne domagało się od mieszkańców Ziemi Izraela, by podjęli kroki niezbędne dla implementacji tej rezolucji. To uznanie prawa narodu żydowskiego do ustanowienia swojego państwa jest NIEODWOŁALNE (IRREVOCABLE).
To prawo jest naturalnym prawem narodu żydowskiego do bycia panami własnego losu, jak inne narody, w swoim suwerennym państwie.
[...] Ogłaszamy, że z chwilą wygaśnięcia mandatu w dniu dzisiejszym, wieczorem 6 ijar 5708 (15 maja 1948), do ustanowienia wybranych w zgodzie z konstytucją przyjętą do dnia 1 października 1948 władz państwa, Rada Narodowa pełnić będzie funkcję Tymczasowej Rady Państwa, a jej organ wykonawczy, Rząd Narodowy, będzie Tymczasowym Rządem Państwa Żydowskiego, zwanego Izraelem.
Państwo Izrael otwarte będzie dla żydowskiej imigracji z Diaspory i będzie wspierać rozwój kraju dla pożytku wszystkich jego mieszkańców. Zbudowane będzie na podstawach wolności, sprawiedliwości i pokoju – tak jak je widzieli prorocy Izraela. Państwo żydowskie zapewni wszystkim swoim mieszkańcom równość społeczną i polityczne prawa niezależnie od wyznania, rasy i płci. Gwarantować będzie wolność wyznania, sumienia, słowa, edukacji i kultury. Chronić będzie miejsca święte wszystkich religii i będzie postępować zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych.
Państwo Izrael jest gotowe do współpracy z przedstawicielami Narodów Zjednoczonych we wprowadzaniu w życie rezolucji z dnia 29 listopada 1947 roku oraz podejmie kroki mające na celu ekonomiczne zjednoczenie Ziemi Izraela.
Zwracamy się do Narodów Zjednoczonych z wezwaniem o pomoc dla narodu żydowskiego w odbudowie swego Państwa i o przyjęcie Państwa Izrael w poczet wspólnoty narodów.
Wzywamy – w samym centrum wymierzonej w nas napaści – arabskich mieszkańców Państwa Izrael do zachowania pokoju i współpracy w tworzeniu państwa na podstawie pełnego i równego obywatelstwa i należnej reprezentacji w jego tymczasowych i trwałych instytucjach.
Wyciągamy przyjazną dłoń do wszystkich sąsiadujących z nami państw i ich narodów oferując pokój i zgodne sąsiedztwo. Zwracamy się z wezwaniem do ustanowienia więzów współpracy z niezależnym narodem żydowskim zamieszkałym na swojej ziemi. Państwo Izrael gotowe jest wziąć udział we wspólnym wysiłku rozwoju całego Bliskiego Wschodu.
Wzywamy cały naród żydowski w Diasporze, by zjednoczył się poprzez imigrację i odbudowę z Państwem Izrael i stał u jego boku w dziele odbudowy i realizacji odwiecznego marzenia całych pokoleń – odrodzenia Państwa Izraela.
Z całą ufnością w Opoce Izraela, podpisujemy się własnoręcznie pod tą deklaracją przyjętą na sesji Tymczasowej Rady Państwa, na ziemi ojczystej, w mieście Tel‑Awiwie, w ten szabat, piątego dnia miesiąca ijar 5708 roku (14 maja 1948 roku).
Źródło: dostępny w internecie: http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/izrael-1.html.
Wymień wskazane w deklaracji powody powstania państwa Izrael. Określ cele
(w zakresie polityki wewnętrznej i zagranicznej), które stawiało przed sobą państwo żydowskie.
Wojny izraelsko‑arabskie
Zapis rezolucji ONZ wywołał wściekłość państw arabskich regionu, które wspólną decyzją podjęły się zlikwidować osiedla żydowskie na obszarze Palestyny. Powołały Arabską Armię Wyzwoleńczą, złożoną głownie z Palestyńczyków i ochotników z Bliskiego Wschodu, która miała za zadanie obsadzać w Judei i Galilei punkty strategiczne, w tym szlaki handlowe i trasy komunikacyjne, celem zahamowania napływu Żydów i likwidować ich miejscowe bojówki. Natomiast główny atak wojsk muzułmańskich, wysłanych przez pięć bliskowschodnich krajów, nastąpił dopiero w 1948 roku po ogłoszeniu przez Dawida Ben Guriona powstania Izraela, co ujęto w arabskich dokumentach jako „Nakbę”, czyli katastrofę.
Podaj kraje sąsiadujące zaangażowane w konflikt z Izraelem.
Państwa arabskie - Arabia Saudyjska, Egipt, Irak, Liban, Syria, Transjordania
- nie uznały powstałego Izraela. Pierwszy konflikt zakończył się sukcesem młodego państwa i zajęciem kolejnych obszarów palestyńskich. Blisko 750 tys. Palestyńczyków musiało opuścić swoje dotychczasowe siedziby. Izrael zwyciężył m.in. dzięki wsparciu ZSRS (później nastąpi zmiana sojuszy: Izrael znajdzie wsparcie USA, natomiast państwa arabskie będą korzystały z pomocy ZSRS). Porozumienie osiągnięto także dzięki mediacjom ONZ.
Zastanów się, dlaczego walki w trakcie konfliktu Izraela z państwami arabskimi odbywały się na Półwyspie Synaj.
Na spornym terytorium powstawały jednak ugrupowania antyżydowskie. Większość z nich połączy się później i wejdzie w skład Organizacji Wyzwolenia Palestyny (OWP) (1964). Jej przywódcą przez lata będzie Jasir Arafat (wcześniej przywódca Al‑Fatah). Głównym celem OWP stanie się doprowadzenie (na drodze zbrojnej) do utworzenia palestyńskiego państwa na ziemiach odebranych Izraelowi. OWP i organizacje pokrewne często dokonywały aktów terrorystycznych, np. atakowały samoloty pasażerskie. Jedną z najtragiczniejszych kart konfliktu jest zamordowanie
11 izraelskich sportowców podczas olimpiady w Monachium w 1972 roku. Zamachu dokonała palestyńska organizacja Czarny Wrzesień.
Wojna sześciodniowa
5 czerwca 1967 roku Izrael rozpoczął kolejny konflikt na zasadzie wojny prewencyjnej. Przyczyn było kilka:
akty terroru ze strony państw arabskich,
blokada Izraela rozpoczęta przez Egipt
podpisanie egipsko‑jordańsko‑syryjskiego sojuszu wojskowego o antyizraelskim ostrzu.
Odczytaj z opisu mapy i wymień, jakie tereny zajęły siły izraelskie.
Lata siedemdziesiąte XX wieku
W październiku 1973 roku Egipt i Syria zaatakowały Izrael. Stało się to w dzień jednego z najważniejszych świąt żydowskich: Jom Kippur. Atak był zaskoczeniem
dla Izraela. Dodatkowo w zdobyciu przewagi przez państwa arabskie w pierwszych dniach konfliktu pomocne okazało się nowoczesne uzbrojenie dostarczone przez ZSRS. Jednak wsparcie USA dla Izraela pozwoliło na przełamanie kryzysu. Walki przerwano na wyraźne wezwanie ONZ. Nie doprowadzono jednak do zawarcia porozumienia i zażegnania problemu. Ta próba częściowo powiodła się w 1979 roku. W amerykańskim mieście Camp David [czyt.: kamp dejwid] udało się doprowadzić do podpisania układu pokojowego pomiędzy Egiptem a Izraelem. Pozwolił on na nawiązanie stosunków dyplomatycznych między państwami. Na jego podstawie wojska izraelskie wycofały się też z półwyspu Synaj. Pozostałe państwa arabskie nie uznały tego pokoju, Egipt znalazł się też w politycznej izolacji. Premier Izraela i prezydent Egiptu Muhammad Anwar as‑Sadat zostali laureatami Pokojowej Nagrody Nobla za rok 1978. Premierem Izraela był wówczas Menachem Begin [czyt.: mehnajm begin] urodzony w Polsce, który do Izraela przedostał się z armią Andersa.
Ćwiczenia
Fragment opracowania historycznegoNieuznawanie prawa do istnienia tego państwa, niedopuszczanie jego statków na Kanał Sueski i w ogóle wroga polityka państw arabskich wobec Tel Awiwu doprowadziły napięcie do punktu szczytowego. W maju 1967 r., gdy Egipt ogłosił stan wojenny, ich przeciwnik zdecydował się na nagły atak. [W kilka dni] zajął półwysep Synaj oraz zachodni brzeg Jordanu [...], opanowując obszar czterokrotnie większy od swojego.
Źródło: Fragment opracowania historycznego, [w:] W. Roszkowski, Półwiecze. Historia polityczna świata po 1945 roku, Warszawa 2005, s. 166.
Fragment relacji o życiu Palestyńczyków [w:] Klucze do nieistniejących domówPrzed 1948 rokiem dziadkowie Ismaila mieszkali w miejscowości Ajjur, położonej około 25 kilometrów na północny‑zachód od Hebronu. Ich wioska liczyła ponad cztery tysiące mieszkańców i znajdowały się w niej dwie szkoły oraz meczet. Ludność utrzymywała się przede wszystkim z rolnictwa: upraw pszenicy i oliwek, ale też z rzemiosła: stolarstwa i garbarstwa. Rodzice Ismaila poznali się już w obozie Al Arroub położonym na wysokości około 850 metrów nad poziomem morza na Wyżynie Judzkiej. W zimie temperatura wynosi tam niewiele powyżej zera i niekiedy pada śnieg. Dziś brezentowe namioty uchodźców zastąpiły małe domki, ale z powodu braku opały jest w nich tak samo zimno. Nie ma też elektryczności, aby zagrzać jedzenie. Punktów poboru wody jest mało, dlatego trzeba jej szukać daleko od domu i racjonować na najpilniejsze potrzeby. Zmorą mieszkańców są tony śmieci, które powodują wśród dzieci choroby i przyciągają gryzonie. W obozie jest sześć szkół, ośrodek zdrowia i kilka małych sklepików. Nie ma jednak pracy. Ismail jest pielęgniarzem i tylko krótko w czasie studiów był na stażu w Palestyńskim Czerwonym Półksiężycu. Teraz szuka pracy w Ramallah, siedzibie Palestyńskiej Władzy Narodowej. Jego marzeniem jest wyjazd do Jerozolimy i zdobycie pracy w oddziałach ratownictwa medycznego.
Źródło: K. Rydel, Fragment relacji o życiu Palestyńczyków [w:] Klucze do nieistniejących domów, „Kontakt” 2017, nr 8.
Słownik
urodzony w Płońsku jako Dawid Grün [czyt.: gryn], jeden z głównych twórców państwa żydowskiego, pierwszy premier Izraela do 1963 roku, w trakcie walki o niepodległość zjednoczył paramilitarne oddziały Hagany, Irgunu i Lechi w armię izraelską
wywodzący się z języka greckiego termin oznaczający ofiarę całopalną, odnoszący się do ludobójstwa około 6 mln europejskich Żydów poprzez systemowe, metodyczne mordowanie ludzi z wykorzystaniem niemieckiego aparatu państwowego i przy współpracy sojuszniczych państw; terminu Holokaust używa się wymiennie z terminem Szoa (w transkrypcji angielskiej: Shoah) i Zagłada.
nazwa z języka hebrajskiego na „Dzień Pojednania [Pokuty, Przebłagania]”, zwany też w Polsce „Sądnym Dniem”, będący najważniejszym i najbardziej uroczystym żydowskim świętem o charakterze pokutnym. Przypada jesienią, dziesiątego dnia żydowskiego miesiąca tiszri (wrzesień‑październik). W Izraelu w dniu święta Jom Kippur zamiera ruch drogowy i lotniczy, a nawet komunikacja publiczna. Większość mieszkańców powstrzymuje się w ten dzień od podróży. Stacje telewizyjne i radiowe zawieszają transmisje. Wszystkich obowiązuje całkowity zakaz pracy i ścisły post
spółdzielnia rolna, w którym ziemia i środki produkcji są własnością wspólną. Pierwotnie realizował zasady utopijnego socjalizmu: brak indywidualnego majątku, wspólne wychowywanie dzieci, całkowita równość kobiet i mężczyzn, te same prawa i obowiązki dla wszystkich członków kibucu, z czasem przeszedł na pozycje bardziej umiarkowane. Pierwszy kibuc Degania został założony w 1910 roku w pobliżu Jeziora Tyberiadzkiego. W 2000 roku istniało na terenie Izraela 267 kibuców zamieszkiwanych przez 117 400 osób.
w prawie międzynarodowym stan, w którym państwo ma obowiązek wykonywania wszystkich poleceń organizacji międzynarodowej. Organizacja ta może scedować swoje prawa na podmioty trzecie, które w jej imieniu, np. zarządzają określonym terytorium
spółdzielnia zrzeszająca rolników, którzy zajmują się produkcją rolną na własny rachunek
rodzaj kolonii osadniczej, gdzie grunty i nieruchomości pozostają w rękach prywatnych, zaś świadczenie pracy w osadzie jest wspólne, np. poprzez moszaw lub akcyjny zakład produkcyjny
doraźne Siły Narodów Zjednoczonych powstałe w 1956 roku decyzją ONZ w celu nadzorowania wycofywania się wojsk brytyjskich, francuskich i izraelskich z Egiptu po wojnie sueskiej; działały do 1967 roku i składały się z kontyngentów żołnierzy przysyłanych z Brazylii, Danii, Finlandii, Indii, Indonezji, Jugosławii, Kanady, Kolumbii, Norwegii i Szwecji; podobną międzynarodową misję zorganizowano w latach 1973‑1979 dla nadzorowania rozejmu między Egiptem a Izraelem oraz przeprowadzenia dyslokacji wojsk zwaśnionych krajów, a także sprawowania kontroli wojskowej nad strefą buforową; państwami uczestniczącymi w tym przedsięwzięciu były Australia, Austria, Finlandia, Ghana, Indonezja, Irlandia, Kanada, Nepal, Panama, Peru, Polska, Senegal i Szwecja; łącznie kontyngenty wojskowe objęły około 13 tysięcy żołnierzy w obu misjach