Być człowiekiem. Carlo Collodi Pinokio

Carlo Collodi [czyt. Karlo Kolodi] Pinokio

- Och, męczy mnie to, że jestem pajacykiem! – zawołał Pinokio z niezadowoleniem. – Już czas, żebym stał się człowiekiem tak jak wszyscy inni.

- I staniesz się, jeśli na to zasłużysz.

- Naprawdę? A co mam zrobić, żeby zasłużyć?

- To bardzo proste. Postaraj się zachowywać jak dobrze wychowane dziecko.

- A czy nie sądzisz, że tak robię?

- Daleko ci do tego! Grzeczni chłopcy są posłuszni, a ty…

- Ja nigdy nie jestem.

- Grzeczni chłopcy chętnie uczą się i pracują, a ty…

- A ja na odwrót – leniuchuję przez cały czas.

- Grzeczni chłopcy zawsze mówią prawdę.

- A ja zawsze kłamię.

- Grzeczni chłopcy lubią chodzić do szkoły.

- A mnie się robi niedobrze, kiedy mam iść do szkoły. Od tej pory będę inny.

- Czy obiecujesz?

- Obiecuję. Chcę stać się grzecznym chłopcem i być pociechą dla ojca. Gdzie teraz jest mój biedny ojciec?

- Nie wiem.

- Czy uda mi się go odnaleźć i jeszcze raz uścisnąć?

- Myślę, że tak. A nawet jestem tego pewna.

Po tej odpowiedzi szczęście Pinokia było ogromne. Chwycił dłonie Wróżki i całował je tak mocno, jakby całkiem stracił głowę. Potem uniósł twarz, spojrzał na nią z miłością i zapytał:

- Powiedz, mateczko, ty nie umarłaś, prawda?

- Wygląda na to, że nie – odparła Wróżka z uśmiechem.

- Gdybyś tylko wiedziała, jak cierpiałem i płakałem, kiedy przeczytałem: „Tu leży…”

- Wiem i dlatego ci wybaczyłam. Twój smutek pokazał mi, że masz czułe serce. Dla chłopców o takich sercach zawsze jest nadzieja, chociaż często bywają bardzo psotnipsotnypsotni.

01 Źródło: Carlo Collodi [czyt. Karlo Kolodi], Pinokio, tłum. Patrycja Jabłońska, Kraków 2014, s. 93–94.

Carlo Collodi [czyt. Karlo Kolodi] Pinokio

Wstawał dzień. Pinokio podał ramię Dżeppettowi, który był taki słaby, że ledwo mógł stać, i powiedział:

- Oprzyj się na moim ramieniu, kochany ojcze, i chodźmy. Będziemy szli bardzo, bardzo powoli, a jeśli się zmęczymy, odpoczniemy przy drodze.

- A dokąd idziemy? – zapytał Dżeppetto.

- Poszukać domu, w którym ktoś będzie na tyle dobry, żeby dać nam kawałek chleba i trochę siana, na którym będzie można się przespać.

Nie uszli nawet stu kroków, kiedy zobaczyli dwóch biedaków, którzy siedzieli na kamieniu i żebrali. Byli to Kot i Lis, ale wyglądali tak nędznie, że ledwo można ich było rozpoznać. Kot, który przez tyle lat udawał ślepotę, w końcu rzeczywiście stracił wzrok. Lis był stary, chudy, niemal zupełnie wyleniały i nawet nie miał ogona. Ten sprytny złodziej popadł w taką nędzę, że pewnego dnia był zmuszony sprzedać swój piękny ogon, żeby mieć za co przeżyć.

- Och Pinokio! – zawołał płaczliwym głosem. – Błagamy cię, wspomóż nas! Jesteśmy starzy, zmęczeni i chorzy.

- I chorzy! – powtórzył Kot.

- Żegnajcie, fałszywi przyjaciele! – odparł pajacyk. – Oszukaliście mnie już raz, ale nigdy więcej nie dam się przechytrzyć.

- Uwierz nam! Dzisiaj naprawdę jesteśmy ubodzyubogiubodzy i głodni.

- Głodni! – powtórzył Kot.

- Jeżeli jesteście biedni, to zasłużyliście na to! Stare przysłowie mówi: „Kradzione nie tuczy”. Żegnajcie, fałszywi przyjaciele. […] Machając na pożegnanie Lisowi i Kotu, Pinokio i Dżeppetto spokojnie poszli dalej. Po kilku krokach zobaczyli stojącą na końcu długiej drogi, w pobliżu kępy drzew, małą chatkę zbudowaną ze słomy. […] Pinokio przekręcił klucz i drzwi otworzyły się. Gdy tylko weszli, rozejrzeli się, ale nikogo nie zobaczyli.

- Hej, hej, gdzie jest gospodarz? – zawołał Pinokio, bardzo zdziwiony.

- Tutaj na górze!

Ojciec i syn spojrzeli na sufit, a tam na belce siedział Gadający Świerszcz.

– Och, witaj, mój kochany Świerszczu – rzekł Pinokio, kłaniając się grzecznie.

- Teraz nazywasz mnie kochanym Świerszczem, ale czy pamiętasz, jak rzuciłeś we mnie młotkiem, żeby mnie zabić?

- Masz rację, kochany Świerszczu. Teraz ty rzuć we mnie młotkiem. Zasłużyłem na to! Ale oszczędź mojego biednego ojca. - Oszczędzę i ojca, i syna. Chciałem ci tylko przypomnieć, jak kiedyś wobec mnie się zachowałeś, żebyś nauczył się, że musimy być grzeczni i uprzejmi dla innych, jeśli chcemy, aby i oni okazywali nam grzeczność i uprzejmość, kiedy znajdziemy się w kłopotach.

- Masz rację, Świerszczyku, masz całkowitą rację, i zapamiętam, czego mnie nauczyłeś. […]

Począwszy od tego dnia przez ponad pięć miesięcy Pinokio codziennie wstawał o świcie i szedł do Jana ciągnąć wodę ze studni. Codziennie dostawał szklankę ciepłego mleka dla ojca, który z każdym dniem stawał się zdrowszy i silniejszy. Ale to nie wystarczyło Pinokiowi. Nauczył się wyplatać koszyki z trzciny i sprzedawał je. Dzięki temu on i Dżeppetto mieli co jeść, a Pinokio mógł kupić różne rzeczy, między innymi fotel na kółkach, wytrzymały i wygodny, w którym woził ojca na spacer w pogodne, ciepłe dni.

Wieczorem pajacyk uczył się przy świetle lampy. Za pieniądze, które zarobił, kupił książkę, w której brakowało kilku stron i w krótkim czasie nauczył się czytać. Do pisania używał długiego kijka, zaostrzonego na końcu. Nie miał atramentu, więc zastępował go sokiem z czarnych jagód albo wiśni.

Z czasem jego pilność została nagrodzona. Powodziło mu się nie tylko w nauce, ale również i w pracy, i nadszedł dzień, kiedy zarabiał tyle, żeby zapewnić ojcu wygodne, szczęśliwe życie. Dla siebie zaoszczędził olbrzymią sumę pięćdziesięciu groszy, za które zamierzał kupić nowe ubranie. Pewnego dnia powiedział do ojca:

- Idę na targ, żeby kupić sobie surdutsurdutsurdut, czapkę i buty. Kiedy wrócę, będę takie wystrojony, że weźmiesz mnie za bogacza.

Pobiegł do wsi, śmiejąc się i śpiewając. Nagle usłyszał, że ktoś woła go po imieniu, i rozglądając się, skąd dochodzi głos, ujrzał wielkiego ślimaka wychodzącego z krzaków.

- Poznajesz mnie? – zapytał ślimak. […] Mój kochany Pinokio, Wróżka leży chora w szpitalu.

- W szpitalu?

- Tak. Zachorowała, a w dodatku nie ma ani grosza, żeby kupić sobie kawałek chleba.

- Naprawdę? O, jakże mi przykro! Moja biedna, kochana Wróżka! Gdybym miał milion, zaraz bym z nim do niej pobiegł. Ale mam tylko pięćdziesiąt groszy. Proszę. Chciałem kupić sobie ubranie. Zabierz pieniądze, ślimaczku, i daj je mojej Wróżce.

- A co z nowym ubraniem?

- A jakie to ma znaczenie? Sprzedałbym te łachmany, które mam na sobie, gdybym mógł jej tym pomóc. Idź, szybko. Wróć tu za parę dni, a wtedy – mam nadzieję – będę miał dla ciebie więcej pieniędzy. Do tej pory pracowałem dla ojca. Od tej pory będę pracował też dla matki. Do widzenia, wracaj prędko.

Ślimak, wbrew swoim zwyczajom, pobiegł prędko jak jaszczurka w letnim słońcu. Kiedy Pinokio wrócił do domu, ojciec zapytał go: - A gdzie twoje nowe ubranie?

- Nie znalazłem takiego, które pasowałoby na mnie. Poszukam innego dnia. Tego wieczoru, zamiast iść spać o dziesiątej, Pinokio pracował aż do północy i zamiast ośmiu koszyków uplótł szesnaście. Potem położył się spać. Przyśniła mu się Wróżka, piękna, uśmiechnięta i szczęśliwa, która pochyliła się nad nim, pocałowała go i powiedziała:

- Brawo Pinokio! W nagrodę za twoje dobre serce wybaczam ci wszystkie twoje wybryki. Chłopcy, którzy kochają swoich rodziców i opiekują się nimi, kiedy są starzy i chorzy, zasługują na pochwałę nawet wtedy, kiedy nie są wzorami posłuszeństwa i dobrego zachowania. Postępuj nadal tak jak do tej pory, a będziesz szczęśliwy.

W tym momencie Pinokio obudził się i szeroko otworzył oczy. Jakież było jego zaskoczenie i radość, kiedy spojrzała na siebie i przekonał się, że nie jest już pajacykiem, ale żywym chłopcem! Rozejrzał się i zamiast ścian ze słomy zobaczył pięknie umeblowany pokoik, najładniejszy, jaki w życiu widział. W mgnieniu oka wyskoczył z łóżka. Na krześle, które stało obok, znalazł nowe ubranie, kapelusz i parę butów. Gdy tylko się ubrał, zanurzył ręce w kieszeniach i wyjął mały skórzany portfel, na którym widniał napis:

Wróżka o Błękitnych Włosach zwraca pięćdziesiąt groszy swojemu kochanemu Pinokiowi z podziękowaniem za dobre serce. Pinokio otworzył portfel i zobaczył… pięćdziesiąt złotych monet!

02 Źródło: Carlo Collodi [czyt. Karlo Kolodi], Pinokio, tłum. Patrycja Jabłońska, Kraków 2014, s. 158–166.

Carlo Collodi Pinokio

Rozdział 33

Pinokia, który stał się prawdziwym osłem, prowadzą na targ, gdzie kupuje go dyrektor cyrku z zamiarem nauczenia go tańców i skoków przez kółko; pewnego jednak wieczoru osioł okulał i dyrektor odsprzedaje go na skórę do obicia bębna.

Widząc, że drzwi się nie otwierają, tłusty człowieczek wyważył je silnym kopnięciem, a wszedłszy do pokoju odezwał się do Pinokia i Knota ze zwykłym swoim uśmieszkiem: 

— Brawo, chłopcy! Doskonale ryczycie, zaraz was poznałem po głosie. I dlatego właśnie przyszedłem. 

Słysząc te słowa, osiołki posmutniały i, wziąwszy ogony pod siebie, stały ze spuszczonymi głowami i uszami. Zrazu mały woźnica zaczął je klepać, głaskać i pieścić, po czym wyciągnąwszy zgrzebłozgrzebłozgrzebło zabrał się do czesania. A kiedy już wyczesał je tak dokładnie, że sierść ich lśniła jak lustro, wówczas nałożył im uździeniceuździenicauździenice i zaprowadził na plac targowy w nadziei, że je sprzeda i dobrze się przy tym obłowi.

Istotnie, nie trzeba było długo czekać na kupców. Knota kupił pewien wieśniak, któremu właśnie poprzedniego dnia zdechł osioł, a Pinokia nabył dyrektor trupytrupatrupy pajaców i linoskoczków, który postanowił wyuczyć go skakać i tańczyć razem z innymi zwierzętami swego cyrku. [...]

– Kupiłem cię po to, żebyś pracował i żebym zarobił na tobie dużo pieniędzy. Chodź ze mną do cyrku, nauczę cię skakać przez kółka, przebijać głową obręcze papierowe, tańczyć walca i polkę stojąc prosto na tylnych nogach.

Biedny Pinokio, chcąc nie chcąc, musiał się nauczyć tych pięknych sztuczek. Nauka ta wymagała trzech miesięcy ciężkiej pracy, wielu bolesnych razów, tak ostrych, że aż sierść fruwała.

Nadszedł wreszcie dzień, w którym dyrektor mógł obwieścić przedstawienie naprawdę nadzwyczajne. Różnokolorowe afisze rozlepione na rogach ulic zapowiadały:

R1LWDdYKbMdFM

Na kolorowej ilustracji znajduje się afisz cyrkowy z następującym tekstem: Wielkie przedstawienie galowe, dziś wieczorem wykonany zostanie wspaniały program, udział biorą wszyscy artyści obojga płci, ponadto wielka sensacja, po raz pierwszy wystąpi fenomenalny osioł Pinokio zwany „Gwiazdą tańca”, teatr będzie oświetlony a giorno . W centrum afisza znajduje się rysunek szarego osła z ogonem obwiązanym kolorowymi wstążkami. Wokół tułowia ma założony szeroki pas z żółtym wzorem. Do grzywy ma przyczepione czerwone pompony.

Jak sobie możecie wyobrazić, tego wieczoru na godzinę przed przedstawieniem cyrk był już przepełniony. [...]

Przemówienie dyrektora przyjęte zostało wielkimi wybuchami śmiechu i wielkimi oklaskami, ale oklaski wzmogły się i przeszły w istny huragan, kiedy na arenie cyrku ukazał się osiołek Pinokio, wystrojony jak na paradę. Miał nowiutką uzdeczkęuzdauzdeczkę ze świecącej skóry z mosiężnymimosiądzmosiężnymi sprzączkamisprzączkasprzączkami i okuciamiokucieokuciami, a za uszami dwie białe kameliekameliakamelie. Grzywa jego podzielona była na małe loczki, wiązane czerwonymi, jedwabnymi wstążkami i kutasamikutaskutasami; przepasany był wpół szerokim, złotosrebrnym pasem, a cały ogon miał zapleciony amarantowymiamarantowyamarantowymi i niebieskimi aksamitkami. Słowem, osiołek po prostu do zakochania.

Przedstawiając go publiczności dyrektor dodał:

„Czcigodni słuchacze! Nie będę was okłamywał, opowiadając o wielkich trudnościach, jakie musiałem pokonać, aby zrozumieć i ujarzmić tego ssaka, gdy pasał się swobodnie na górach i szerokich równinach gorących stref. Zauważcie, proszę, jaka dzikość błyszczy w jego oczach, toteż zważywszy, że wszystkie środki przyzwyczajenia go do sposobu życia przyzwoitych czworonogów okazały się płonnepłonnypłonne, musiałem często uciekać się do przekonywającej mowy bicza. Ale cała moja uprzedzająca grzeczność, zamiast obłaskawić go, wpłynęła jeszcze bardziej ujemnie na jego usposobienie. Niemniej, kierując się systemem Gailesa, znalazłem w jego czaszce małą narośl kartagińską, którą Fakultet Medyczny w Paryżu rozpoznał jako odżywczą cebulkę włosów i tańca doryckiego. I dlatego chciałem wyćwiczyć go w tańcu, a także w skokach przez kółka i obręcze zalepione papierem. Podziwiajcie go, a potem wydajcie sąd! Zanim jednakże pożegnam się z wami, pozwólcie, szanowni państwo, że was zaproszę na dzienne przedstawienie jutro wieczorem, ale gdyby, dajmy na to, deszczowa pogoda zapowiadała ulewę, wówczas, zamiast jutro wieczorem, przedstawienie odbędzie się pojutrze o jedenastej, przed południem tegoż popołudnia”.

Dyrektor złożył drugi głęboki ukłon, po czym zwrócił się do Pinokia i rzekł: 

— Dalejże, Pinokio! Zanim przystąpisz do popisywania się swoimi sztukami, ukłoń się szanownej publiczności, paniom, panom i młodzieży!

Pinokio posłusznie zgiął oba przednie kolana do samej ziemi i pozostał na klęczkach aż do chwili, kiedy dyrektor, trzaskając biczem, zawołał:

— StępastępStępa!

A wtedy osiołek zerwał się na cztery nogi i zaczął okrążać arenę, idąc stępa.

Po chwili dyrektor krzyknął: 

— KłusemkłusKłusem!... — a Pinokio, posłuszny komendzie, zmienił stępa na kłus.

— GalopemgalopGalopem! — i Pinokio puścił się galopem.

— Cwałem! — i Pinokio zaczai wyścig cwałem.

A kiedy tak galopował jak koń berberyjskikoń berberyjskikoń berberyjski, dyrektor podniósł rękę i wypalił z pistoletu. Na ten strzał osiołek, udając, że jest ranny, upadł na arenę, jak gdyby naprawdę konał. [...]

— Dalejże, Pinokio! Pokaż szanownym państwu, z jakim wdziękiem umiesz skakać przez kółka.

Pinokio próbował dwa czy trzy razy, ale stanąwszy przed kółkiem nie przeskakiwał go, tylko wygodnie przechodził dołem. Nareszcie wziął rozmach i przeskoczył, ale na nieszczęście tylne nogi zaplątały mu się w kółko i runął na ziemię jak długi. Kiedy się podniósł, był kulawy i z wielkim trudem zdołał powrócić do stajni.

CART1 Źródło: Carlo Collodi, Pinokio, tłum. Patrycja Jabłońska, Kraków 2014.