Zdjęcie przedstawia bardzo starą, czarną maszynę do pisania ujętą z góry z pięcioma rzędami klawiszy. Stoi ona na czerwonym blacie. Ma okrągłe, czarne klawisze ze srebrnymi obwódkami i białymi literami. Najwyżej znajduje się pięć czerwonych, wytartych klawiszy. Cyfry znajdują się w drugim, górnym rzędzie, poniżej w trzech rzędach znajdują się litery. Pod klawiszami płaski i długi klawisz spacji, z którego schodzi czarna farba, widać, że jest zrobiony z drewna. Z prawej strony zdjęcia znajduje się kartka papieru zapisana ręcznie. Zapis nieczytelny.
Zdjęcie przedstawia bardzo starą, czarną maszynę do pisania ujętą z góry z pięcioma rzędami klawiszy. Stoi ona na czerwonym blacie. Ma okrągłe, czarne klawisze ze srebrnymi obwódkami i białymi literami. Najwyżej znajduje się pięć czerwonych, wytartych klawiszy. Cyfry znajdują się w drugim, górnym rzędzie, poniżej w trzech rzędach znajdują się litery. Pod klawiszami płaski i długi klawisz spacji, z którego schodzi czarna farba, widać, że jest zrobiony z drewna. Z prawej strony zdjęcia znajduje się kartka papieru zapisana ręcznie. Zapis nieczytelny.
Jak napisać opowiadanie?
Maszyna do pisania
Źródło: pexels, domena publiczna.
Warto wiedzieć!
Często opowiadamy sobie różne historie - zdarzenia z naszego życia albo losy naszych bliskich, znajomych lub całkiem obcych ludzi, którym zdarzyło się coś interesującego. Ludzie snują opowieści od początku świata. Niektóre z nich wydają nam się szczególnie ciekawe, wręcz fascynujące.
W literaturze znajdziesz opowieści o fantastycznych światach i porywających przygodach niezwykłych bohaterów.
Ty też możesz nauczyć się opowiadać i pisać tak, że odbiorcy będą cię słuchać z zapartym tchem. Możesz także - jak profesjonalny pisarz - konstruować własne opowiadania. Jak to zrobić? Dowiesz się tego podczas naszych lekcji.
Ćwiczenie 1
Podaj pięć synonimów czasownika „opowiedzieć”.
R1cKWNBNtWqRt
Synonim to wyraz bliskoznaczny, np. synonimem rzeczownika „dom” jest „budynek”. Pamiętaj, że możesz skorzystać ze słownika synonimów.
Zapoznaj się z poniższym tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenia.
Michał Kuziak, Sławomir RzepczyńskiJak pisać?
Opowiadanie to jedna z najstarszych form komunikowania się ludzi. Jest relacją ze świata zdarzeń i odnajdziemy tę formę w najstarszych zachowanych tekstach kultury, np. w eposachepos rycerskieposachHomeraHomerHomera, w Biblii, w MahabharacieMahabharataMahabharacie czy w średniowiecznychśredniowiecześredniowiecznycheposach rycerskichepos rycerskieposach rycerskich. Ludzie od najdawniejszych czasów chętnie słuchali opowieści, które poszerzały ich wiedzę o świecie, pozwalając im w ten sposób przekraczać krąg przestrzeni ich aktywności, oczekiwali nie tylko wiernej (realistycznej) relacji, ale także tematów dotyczących niezwykłości, cudowności, dziwności itp. Tak więc słuchanie opowieści nie tylko wypełniało czas, ale zaspokajało ciekawość świata i ludzi. Opowiadania trafiły z czasem do podręczników szkolnych jako tzw. czytanki, pełniąc funkcje edukacyjne.
0_1 Źródło: Michał Kuziak, Sławomir Rzepczyński, Jak pisać?, Bielsko Biała 2005, s. 42.
Ćwiczenie 2
Na podstawie powyższego tekstu wymień funkcje, jakie pełni opowiadanie od najdawniejszych czasów.
RXscgqL8TqViF
Zwróć uwagę na potrzeby ludzi, które były realizowane dzięki opowiadaniom.
Opowiadanie pełniło następujące funkcje: zaspokajało ciekawość świata i ludzi, wypełniało czas; później zaczęło również pełnić funkcje edukacyjne.
Opowiadanie od najdawniejszych czasów pełni następujące funkcje:
poszerza wiedzę ludzi na temat świata oraz ludzi,
jest sposobem na spędzanie wolnego czasu,
może stanowić materiał do nauki, np. czytania.
RvLELo3a7yK7x
Ćwiczenie 3
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ważne!
KOMPOZYCJA OPOWIADANIA Kompozycja opowiadania powinna być przemyślana tak, by zaciekawić odbiorcę. Należy też pamiętać, że ta forma pisemna ma określoną budowę:
Wstęp. Tutaj znajdują się informacje o czasie i miejscu rozgrywających się wydarzeń, zostają wprowadzeni bohaterowie, a także nakreślone okoliczności, w których będzie się rozgrywała akcja.
Rozwinięcie. Tutaj rozgrywa się cała akcja opowiadania. Należy przedstawić zdarzenia tak, by były ze sobą powiązane w relacje przyczynowo‑skutkowe i by zmierzały do jakiegoś określonego rozwiązania.
Zakończenie. Tutaj akcja opowiadania zostaje rozwiązania i może pojawić się puentapuentapuenta.
RI1WUDo8HtAYa
Ćwiczenie 4
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich kontynuacji z kolumny prawej.
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich kontynuacji z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 5
Zapoznaj się z podanym poniżej ciągiem przyczynowo‑skutkowym, a następnie uzupełnij podane przykłady.
brak ruchu i zła dieta → przybranie na wadze → problemy ze zdrowiem
R11tns6n87M0i
nieuczenie się → (Uzupełnij) → (Uzupełnij)
pójście późno spać → (Uzupełnij) → (Uzupełnij)
czytanie książek → (Uzupełnij) → (Uzupełnij).
Zastanów się, w jaki sposób podane sytuacje mogły wpłynąć na zachowanie i humor człowieka.
Przykładowe odpowiedzi:
nieuczenie się → otrzymywanie złych ocen → złe wyniki końcowe na świadectwie
pójście późno spać → niewyspanie się → zły humor
czytanie książek → poszerzanie słownictwa i rozwijanie wyobraźni → tworzenie rozbudowanych i kreatywnych opowiadań
Ważne!
Czasowniki w opowiadaniu wskazują na ruch. Informują, że coś zmienia się w świecie, który jest opisywany. Dostarczają informacji o tym, co się dzieje, gdzie coś lub ktoś się znajduje i w jakim jest stanie. Ich funkcją jest więc dynamizowanie akcji. Podczas opisywania wartkiej akcji powinno się korzystać ze słownika synonimów. Pomaga to uniknąć powtarzania wyrazów w bliskim sąsiedztwie. Dynamikę wydarzeń mogą również podkreślić obrazowe porównania np. Pojawiał się niespodziewanie jak duch.
Polecenie 1
Sięgnij do słownika synonimów i wypisz najczęściej spotykane wyrazy bliskoznaczne słowa: nagle.
RYjibI3rIE2YM
RhUQUOsLjS62u
Ćwiczenie 6
Zaznacz synonimy przysłówka "nagle".
Zaznacz synonimy przysłówka "nagle".
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
R6EjnaD3XVWxY
Ćwiczenie 7
Zaznacz porównania.
Zaznacz porównania.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
R1e5Ng8WCCGBK
Ćwiczenie 8
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 9
RRnijVxmWOo7M
Wersja alternatywna: Zredaguj krótkie wypowiedzenia wskazujące na dynamikę rozgrywającej się na ilustracji sytuacji. Zaproponuj również tytuł opowiadania powstałego na podstawie zdjęcia.
Wersja alternatywna: Zredaguj krótkie wypowiedzenia wskazujące na dynamikę rozgrywającej się na ilustracji sytuacji. Zaproponuj również tytuł opowiadania powstałego na podstawie zdjęcia.
Surferzy
Źródło: pexels, domena publiczna.
Zastanów się, jakie czasowniki i przysłówki będą potrzebne do opisu szalonego wyścigu na deskach. Zadbaj, aby zastosowane przez ciebie czasowniki i przysłówki opisywały wydarzenia nagłe i niespodziewane, które dzieją się bardzo szybko.
Tytuł opowiadania: „SurferskasurferskaSurferska przygoda życia”
Wypowiedzenia dynamizujące akcję:
Nagle, nie wiedzieć skąd, pojawił się mój rywal, Karol.
Niespodziewanie pojawiła się fala, która wyrwała mi deskę spod nóg, a ja znalazłem się pod wodą, próbując złapać oddech.
Byłem już tak blisko mety, czułem to uczucie zwycięstwa w sercu, kiedy zobaczyłem charakterystyczny kształt, to był ... rekin!
Ćwiczenie 9
Wyobraź sobie scenę, w której dużo się dzieje np. surferów [czyt. serferów] ślizgający na wysokich falach. Zaproponuj tytuł dla takiej sceny, a także zredaguj trzy wypowiedzenia dynamizujące akcję.
Rvpb247utfmTo
Zastanów się, jakie czasowniki i przysłówki będą potrzebne do opisu szalonego wyścigu na deskach. Zadbaj, aby zastosowane przez ciebie czasowniki i przysłówki opisywały wydarzenia nagłe i niespodziewane, które dzieją się bardzo szybko.
Tytuł opowiadania: „Suferska [czyt. serferska] przygoda życia”
Wypowiedzenia dynamizujące akcję:
Nagle, nie wiedzieć skąd, pojawił się mój rywal, Karol.
Niespodziewanie pojawiła się fala, która wyrwała mi deskę spod nóg, a ja znalazłem się pod wodą, próbując złapać oddech.
Byłem już tak blisko mety, czułem to uczucie zwycięstwa w sercu, kiedy zobaczyłem charakterystyczny kształt, to był ... rekin!
surferska
[czyt. serferska]
Ważne!
Świat przedstawiony to jeden z głównych składników utworu literackiego. Jego elementy to:
czas i miejsce akcji,
bohaterowie,
wydarzenia (zdarzenia, wątki przedstawione w utworze).
R1UV6BPqGflpe
Ćwiczenie 10
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 2
Czy podczas czytania przez ciebie powieści lub opowiadania zdarzyła się z sytuacja, że narrator przywołuje wydarzenia, które miały miejsce w przeszłości i bohater nagle zaczyna snuć wspomnienia? Podyskutujcie o tym w klasie, podajcie przykłady takich sytuacji z literatury lub filmu. Tytuły zapiszcie poniżej.
R15bYXfGI28Or
Ważne!
Retrospekcja w literaturze polega na wprowadzeniu do tekstu literackiego faktów z przeszłości zakłócających jego chronologięchronologiachronologię. Może pełnić różne funkcje:
opóźniać rozwój akcji;
przypominać wydarzenia, które wcześniej nie były przez narratora wyeksponowane;
ujawniać ważne wydarzenia z przeszłości bohatera;
zwracać uwagę na wydarzenia z przeszłości, które pomagają zrozumieć postępowanie bohatera.
Przykładem retrospekcji w literaturze jest opowieść Gerwazego i spowiedź księdza Robaka w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza. Czytelnik dowiaduje się o przyczynach konfliktu między rodzinami Horeszków i Sopliców oraz o przeszłości Jacka Soplicy.
Retrospekcja jest ciekawym chwytem kompozycyjnym, który służy uzasadnieniu niechronologicznej prezentacji zdarzeń opowiadanej historii.
chronologia
kolejność następowania po sobie wydarzeń lub zjawisk
Ćwiczenie 11
R1OnUqdzE31FY
Przypomnij sobie treść "Latarnika" Henryka Sienkiewicza, wyjaśnij, na czym polega i jaką funkcję pełni tam retrospekcja.
Przypomnij sobie pierwszą sytuację, kiedy Skawiński zostaje zatrudniony jako latarnik, stoi w promieniach zachodzącego słońca i wspomina przeszłość oraz drugą, kiedy czyta fragmenty „Pana Tadeusza”.
Retrospekcja w noweli „Latarnik” pojawia się dwa razy. Pierwszego dnia pracy na latarni Skawiński pod wpływem nastroju, poczuł się bezpiecznie, wówczas zaczyna wspominać czas, kiedy błąkał się po świecie, imał różnych zajęć. Dzięki retrospekcji czytelnik poznaje wiele szczegółów z jego życia, służy przestawieniu postaci .
Druga retrospekcja pojawia się podczas czytania „Pana Tadeusza”, bohater widzi oczyma wyobraźni rodzinne strony. Czytelnik dowiaduje się, że brał on udział w powstaniu listopadowym, był patriotą. Retrospekcja wpływa na emocje czytelnika, budzi współczucie i litość.
Sprawdź, czy umiesz!
RJ1icUuNyqD24
Ćwiczenie 12
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Słownik
epos
epos
(inaczej: epopeja) dłuższy utwór, zwykle wierszowany, którego tematem są dzieje bohaterów przedstawione na tle ważnych i przełomowych dla danej społeczności wydarzeń historycznych
epos rycerski
epos rycerski
dłuższy utwór, zazwyczaj wierszowany, ukazujący losy legendarnych, historycznych rycerzy na tle ważnych wydarzeń historycznych
Homer
Homer
grecki pisarz; uważany za twórcę poezji epickiej; autor Iliady oraz Odysei
Mahabharata
Mahabharata
tytuł poematu, jednego z głównych dzieł literatury indyjskiej
puenta
puenta
wyraziste zakończenie utworu stanowiące podsumowanie jakiejś wypowiedzi lub utworu literackiego
średniowiecze
średniowiecze
okres w historii Europy, rozpoczynający się po upadku cesarstwa rzymskiego i trwający do odkrycia przez Kolumba Ameryk