R1XASXJXLH5a5
Ilustracja przedstawia zwiniętą w rolkę czarno‑białą gazetę na białym tle.

Zostań szkolnym dziennikarzem!

Okładka - szkolni dziennikarze
Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Warto wiedzieć!

Prasa to jedno z najstarszych mediów. Jej początki w Polsce sięgają XVI wieku, kiedy
to zaczęto drukować pierwsze teksty z informacjami (tzw. gazety ulotne). Obecnie prasa funkcjonuje zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej. To jedno z najważniejszych mediów, które każdego dnia dostarcza informacji o aktualnych wydarzeniach. Stanowi również źródło wiedzy i rozrywki, sprzyja poszerzaniu zainteresowań.

Zapoznaj się z podstawowymi rodzajami gatunków dziennikarskich:

  • artykuł - tekst publicystyczny, literacki lub naukowy zamieszczony w gazecie lub czasopiśmie; artykuł z reguły omawia problem (poprzez wywód oparty na faktach poddanych analizie), wyprowadza wnioski i uogólnia, zmierzając do udowodnienia postawionej tezy lub uzasadnienia postulatów

  • reportaż - gatunek prozy z pogranicza dziennikarstwa i literatury artystycznej, mający na celu wiarygodną, sproblematyzowaną relację o autentycznych zdarzeniach i zjawiskach

  • felieton - krótki utwór publicystyczno‑dziennikarski na tematy polityczne, społeczne, obyczajowe i kulturalne, posługujący się środkami prozy fabularnej, napisany w sposób lekki i efektowny, utrzymany w osobistym tonie

  • wywiad - rozmowa dziennikarza z kimś, zwykle ze znaną osobą, w której odpowiada ona na zadawane pytania; też: ta rozmowa opublikowana w radiu, telewizji lub w prasie.

W wielu szkołach wydawane są gazetki informujące o aktualnościach związanych z życiem danej placówki. Często zawierają one artykuły pogłębiające wiedzę z różnych dziedzin. Dostarczają rozrywki w postaci żartów, krzyżówek, konkursów. Zachęcają do włączania się w różnorodne akcje i przedsięwzięcia. Praca w redakcji szkolnej gazetki to doskonała okazja do spróbowania swoich sił jako dziennikarz.

Zapoznaj się z filmem pt. Szkolni dziennikarze i wykonaj polecenia.

RIoA5ps6rwKyF
Film prezentujący szkolnych dziennikarzy
Polecenie 1

Spośród wymienionych w wywiadzie cech dziennikarza wskaż jedną, którą uważasz za najważniejszą. Uzasadnij swoje zdanie.

R1DxTW9RuPGT5
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Rozważ, czy praca szkolnego dziennikarza jest rodzajem zabawy czy możliwością rozwijania umiejętności językowych. Uzasadnij swoją odpowiedź.

Rw5l8SNxvp7GF
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Wymień blaski i cienie pracy szkolnego dziennikarza. Uzasadnij swoją odpowiedź.

RFdXrDYi5BY08
(Uzupełnij).
Rc2D1ExSUESWl1
Ćwiczenie 1
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanego słownictwa do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ruw1YF3Qlebfh1
Ćwiczenie 2
Zadanie interaktywne polega na rozwiązaniu krzyżówki.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 2

Podaj trzy wyrazy pokrewne do słowa dziennikarz.

Re5vkEgApQJmc
Miejsce na notatkę ucznia.
R1R73b3CKmuXs
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj poniższe sformułowania do odpowiednich kategorii. fakt Możliwe odpowiedzi: 1. odwołuje się do przeżyć i poglądów, 2. cechuje się subiektywizmem, 3. zawiera słownictwo neutralne, 4. cechuje się obiektywizmem, 5. odwołuje się do rzeczywistości, 6. zawiera słownictwo nacechowane emocjonalnie, 7. niepodważalny, 8. można z nią dyskutować opinia Możliwe odpowiedzi: 1. odwołuje się do przeżyć i poglądów, 2. cechuje się subiektywizmem, 3. zawiera słownictwo neutralne, 4. cechuje się obiektywizmem, 5. odwołuje się do rzeczywistości, 6. zawiera słownictwo nacechowane emocjonalnie, 7. niepodważalny, 8. można z nią dyskutować
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ważne!

NewsNewsNews to wyraz zapożyczony z języka angielskiego, który oznacza prasową informację z ostatniej chwili, nadzwyczajną wiadomość, a także niespodziewane wydarzenie.

Polecenie 4

Zaproponuj trzy tematy  newsów prasowych, które mogłyby zainteresować twoich rówieśników. Zaproponowane przez ciebie tematy mogą mieć formę równoważników zdań, np. Wiadomość z ostatniej chwili.

Rk5vVFK6sTBCA
(Uzupełnij).
news
wywiad
reportaż
kreatywność
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Szkolne gazetki

Tworzenie uczniowskich zespołów redakcyjnych i wydawanie szkolnych gazetek to popularny sposób doskonalenia umiejętności pisania różnych form wypowiedzi, pracy w zespole, poszerzania zainteresowań, a nawet odkrywania życiowych pasji.

R1A74VT2GRCVE
Szkolna gazetka
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RP08UBQ4PvFhM
Szkolna gazetka
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1
Ćwiczenie 4

Wyjaśnij znaczenie terminów związanych z prasą: winieta, stopka, szpalta, kolumna. Następnie odszukaj je na powyższych grafikach przedstawiających szkolne gazetki.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 4

Korzystając ze słownika języka polskiego, wyjaśnij znaczenie terminów związanych z prasą: stopkaszpaltakolumnawinieta.

R19V98DR2KOVB
Miejsce na notatkę ucznia.

Rozwiązanie: Terminy związane z prasą:

  • winieta - ozdoba w druku, pasek tytułowy czasopisma lub gazety,

  • stopka - metryka czasopisma, informacja o składzie, redakcji, adresie, itp.

  • szpalta - pionowy pas tekstu o określonej szerokości,

  • kolumna - skład tekstu odpowiadający jednej stronie.

Polecenie 5

Wykorzystaj przygotowany wcześniej materiał dotyczący twojej szkoły/najbliższej okolicy. Zachęć do współpracy koleżanki i kolegów z klasy lub szkoły i wspólnie zaprojektujcie pierwszą stronę szkolnej gazetki - możecie skorzystać z poniższego wzoru.

Zajawka do artykułu z kolejnej strony
LidlidLid
Tytuł artykułu

Zajawka do artykułu z kolejnej strony
Lid
Tytuł artykułu

Tytuł
nazwa wydawcy
miejsce i data wydania

Nagłówek najważniejszej informacji (1)

Komentarz (1)

Fotografia prasowa wraz z podpisem
do najważniejszej informacji (newsu dnia)

Komentarz (2)

Informacja (1)
Lid
Tekst

Lid najważniejszej informacji

Informacja (2)
Lid
Tekst

Tekst najważniejszej informacji

Informacje w skrócie

Polecenie 5

Zbierz tematy do wydania gazety codziennej. Zastanów się, które informacje powinny znaleźć się na pierwszej stronie wydania.

RsnKpXGc8Lpjp
Miejsce na notatkę ucznia.
lid
Polecenie 6

Zapoznaj się z aktualnymi doniesieniami internetowych serwisów dziennikarskich. Zwróć uwagę na sposób prezentowania wiadomości najważniejszych, najnowszych, ciekawostek. Jakie dostrzegasz różnice?
Swoimi spostrzeżeniami możesz podzielić się z koleżankami i kolegami z klasy.

RFf5WlJ8g71l0
Miejsce na notatkę ucznia.
Ważne!

Zanim zostaniesz szkolnym dziennikarzem, zastanów się, jakie tematy najbardziej interesują twoich rówieśników.

Teksty dziennikarskie powinny odznaczać się różnorodnością i kreatywnościąkreatywnośćkreatywnością –  prezentować wiadomości i opinie urozmaicone intrygującymi grami słów i skojarzeniami; poważnym tematom mogą towarzyszyć utrzymane w żartobliwej formie komentarze.

W dobrym dziennikarstwie o trudnych tematach mówi się w przystępny sposób, używając poprawnej polszczyzny i zrozumiałego słownictwa.

Ćwiczenie 5
R3mN4i9Yi5A3j
Zadanie interaktywne, zgromadzone po prawej stronie wyrazy należy przeciągnąć do odpowiednich kategorii, dzieląc je na gatunki informacyjne lub publicystyczne.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Artykuł

RLOaV298X7cKf
Artykuł prasowy z czasopisma Kłosy z 1865 roku (t. 1 nr 25)
Źródło: a. n., dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:K%C5%82osy_1865_t_1_nr_25.jpg [dostęp 14.09.2021], domena publiczna.
1
Ćwiczenie 6

Przyjrzyj się powyższemu zdjęciu przedstawiającemu stronę z gazety. Wytłumacz, co łączy przekaz tekstowy z fotograficznym.

uzupełnij treść
1
Ćwiczenie 6

Zapoznaj się z opisem ilustracji zamieszczonej na zamieszczonym powyzej zdjęciu przedstawiającym stronę z gazety. Wytłumacz, co łączy przekaz tekstowy z fotograficznym.

uzupełnij treść
1
Polecenie 7

Przeczytaj dowolny artykuł z pierwszej strony gazety codziennej. Możesz skorzystać z wybranego portalu prasowego dostępnego w internecie. Wykonaj polecenia:

  • Wskaż elementy kompozycyjne artykułu: nagłówek, lid, tekst (korpus) wiadomości.

  • Odpowiedz na pytania: kto? o czym? do kogo? w jakim celu? w jakich okolicznościach? za pomocą jakiego przekazu mówi?

  • Znajdź w tekście przykłady ciekawych zabiegów językowych. Zastanów się, jakie treści wyrażają.

uzupełnij treść
Polecenie 7

Przeczytaj dowolny artykuł z pierwszej strony gazety codziennej. Możesz skorzystać z wybranego portalu prasowego dostępnego w internecie. Wykonaj polecenia:

  • Wskaż elementy kompozycyjne artykułu: nagłówek, lid, tekst (korpus) wiadomości.

  • Odpowiedz na pytania: kto? o czym? do kogo? w jakim celu? w jakich okolicznościach? za pomocą jakiego przekazu mówi?

  • Znajdź w tekście przykłady ciekawych zabiegów językowych. Zastanów się, jakie treści wyrażają.

RgbhJnGuA6kqU
Miejsce na notatkę ucznia.

Reportaż

Uroki pracy...

Wszyscy lubią słodycze, choć nie wszyscy się do tego przyznają. Dlatego też w dzisiejszym reportażu postanowiłem opisać uroki pracy cukiernika. Zadanie ułatwili mi właściciele znajdującej się w naszym mieście cukierni „Ptyś miętowy” - Państwo Nowakowscy.

Na wstępie muszę zaznaczyć, że nie miałem pojęcia, jak wymagające jest to zajęcie. By pierwsi klienci mogli o godzinie 8.00 kupić swoją ulubioną brioszkę lub drożdżówkę na drugie śniadanie, pracę trzeba zacząć o 4.00 rano.

Już kilka minut po otwarciu zakładu wszędzie słychać krzątanie i pobrzękiwanie naczyń. Sprawne ręce pracowników rozcinają worki z mąką i cukrem, wbijają jajka do dzieży, odmierzają składniki, by po chwili ubijać, mieszać i formować ciastka. Nikt nie myśli o tym, że większość ludzi jeszcze słodko śpi. Tutaj praca wre. Blaszki z ciastem trafiają do piekarnika i następuje chwila na odpoczynek. Łyk kawy, kanapka, krótka pogawędka o życiu. Aż tu nagle w nozdrza uderza zapach pieczonego ciasta – cudowny, obezwładniający. Czas wyjąć bułeczki maślane z pieca. Za chwilę będą gotowe bajgle. Pierwsza partia pączków już czeka na nadzienie i lukier. To moje zadanie. Trochę się denerwuję. Przy dziesiątej sztuce załapuję. Przy trzydziestej osiągam wprawę. Przy pięćdziesiątej… Malinowy dżem i lukier cytrynowy chyba będą mi się dzisiaj śniły.

Wybija 8.00. W cukierni pojawiają się pierwsi klienci. Robi się gwarno. Zapachowi pieczonego ciasta zaczyna towarzyszyć aromat parzonej kawy. Na zapleczu wszyscy pracują…

Południe. Koniec mojej zmiany. Środek dnia, a mnie ogarnia senność. Mam za sobą osiem godzin pracy. Przebieram się i wychodzę do domu. Szef zmiany proponuje mi pracę. Dziękuję uprzejmie i wychodzę. Póki co wracam do szkoły, ale może kiedyś… Zajęcie nie tak łatwe, jak się wydaje, ale satysfakcjonujące.

1
Ćwiczenie 7

Po przeczytaniu zamieszczonego powyżej tekstu wymień elementy świadczące o tym, że  jest on reportażem.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 8
REXqC5nkMUGdg1
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu wszystkich prawidłowych odpowiedzi.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 8

Zaproponuj temat reportażu prasowego poruszającego sprawy ważne dla twojej szkoły lub miejscowości. Wymyśl przyciągający uwagę tytuł, sporządź plan, według którego napiszesz reportaż.

R1DtIwHvMkdTW
Miejsce na notatkę ucznia.
Polecenie 9

Zbierz materiał fotograficzny do swojego reportażu. Podpisz zdjęcia.

R1b6QHW2G7WMb
Dziennik umożliwiający publikację pliku ze zdjęciem oraz dodanie tytułu i podpisu.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 9

Napisz krótki tekst (tzw. lid), streszczający zaplanowany przez Ciebie reportaż.

RB1ERhU0jAOt3
Miejsce na notatkę ucznia.

Felieton

Wisława Szymborska W szponach relaksu

Między odpoczynkiem a relaksem zachodzą głębokie różnice. Człowiek odpoczywający robi to, na co ma ochotę – chce spać, to śpi, łazić po lesie, to łazi, czytać Joyce’a [czyt. dżojsa], to czyta Joyce’a. W relaksie taka samowola jest niedopuszczalna. Każda chwila wolna od pracy zawodowej i innych obowiązków powinna być gorliwie wykorzystana na gimnastykę i masaż, a przedtem jeszcze na przygotowanie sobie odpowiednich warunków do tej gimnastyki i masażu. Żadnej, proszę państwa, improwizacji. Nawet w sferze psychiki, która też poddawana jest swoistemu rozmasowywaniu. Relaks bowiem ma nas doprowadzić do tego, żebyśmy się niczym za bardzo nie przejmowali. Typem lansowanym przez tego rodzaju popularne poradniki jest po prostu zdrowy wyspany idiota. Jedynym obiektem zainteresowania powinno być dla niego własne ciało. Naturalnie przyda mu się garść informacji o świecie zewnętrznym – redaktorzy (podobno „eksperci”) zadbali, żeby je dostał. Otóż: „pies jest wiernym towarzyszem”, „naturalne oświetlenie rozjaśnia pokój”, „ustaw meble tak, żeby nie przeszkadzały”, „napawaj się pięknem przyrody”, „zepsute produkty wyrzucaj”. Słusznie, tylko po co to wszystko tłumaczyć z angielskiego? Czyżbyśmy krajowymi siłami nie mogli zdobyć się na komunikat, że „w czasie oddechu wprowadzamy do płuc powietrze”? I czy trzeba aż z ojczyzny Newtona [czyt. njutona] importować wiadomość, że mózg składa się z dwóch półkul, przy czym lewa odpowiedzialna jest za „zajęcia wymagające myślenia, na przykład rozwiązywanie krzyżówek”? Nie mam nic przeciw krzyżówkom, ale to, że tylko one figurują tutaj jako przykład umysłowego wysiłku, jest charakterystyczne. W czasie relaksu, owszem, dopuszczalna jest jeszcze muzyka. Ale koniecznie łagodna, cicha, mile towarzysząca przysiadom. A już zupełnym milczeniem pominięte są takie fanaberie, jak odwiedzanie galerii sztuki, słuchanie odczytów, chodzenie do teatru czy rozmowy z kimś, kto potrafi mówić nie tylko o zjedzonych kaloriach. Książkę zaleca się w czasie relaksu dwa razy, w obu przypadkach jako zło konieczne. Wieczorem, kiedy oczy się jeszcze nie kleją, „zacznij czytać jakąś pogodną książkę, aż poczujesz senność” – i przy pakowaniu walizki przed wyjazdem: „zabierz ze sobą książkę, żeby uniknąć nudy w czasie długiej podróży”… Na koniec wyznanie osobiste. Bardzo lubię wypoczywać. Może nawet za bardzo. Nigdy natomiast nie uprawiałam relaksu. Nie miałam więc pojęcia, co w ten sposób tracę. Teraz przynajmniej wiem.

CART1 Źródło: Wisława Szymborska, W szponach relaksu, [w:] tejże, Nowe lektury nadobowiązkowe, Kraków 2002, s. 48–49.
Ćwiczenie 9

Rozważ, czym i dlaczego tytuł felietonu Wisławy Szymborskiej może zaskakiwać czytelnika.

Rl58KKHeKoBJw
Ćwiczenie 10

Wyjaśnij, co krytykuje Wisława Szymborska w swoim felietonie.

RTFshh74pcuub
Ćwiczenie 11

Zacytuj wybrany fragment felietonu  Szymborskiej, w którym pojawia się ironia  i wytłumacz, na czym ona polega.

RWf3evkqdYxSw
Polecenie 10

Po przeczytaniu fragmentu tekstu Wisławy Szymborskiej zaproponuj 5 tytułów cyklu felietonów poświęconych aktualnej tematyce, które mogłyby ukazać się w szkolnej gazecie, np. Z życia szkoły.

R1Ys8QBUqntGD
tnzkcN84Fp_000000DR

Sprawdź, czy umiesz!

Ćwiczenie 12
R1RUHfAXzezXr
Zadanie interaktywne, do siedmiu definicji gatunków dziennikarskich należy dopasować ich nazwy.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 11

Wymyśl atrakcyjny tytuł gazetki szkolnej, który mógłby przyciągnąć uwagę i zaintrygować czytelników.

R1XK7nurb1IMP
(Uzupełnij).
Polecenie 12

Zastanów się, jak mogłoby wyglądać pierwsze wydanie gazetki przygotowane przez redaktorów z twojej klasy/szkoły.

RgI6DsK4uz7J4
Miejsce na notatkę ucznia.
Polecenie 13

Wybierz trzy wiadomości dotyczące twojej szkoły, najbliższej okolicy lub miejscowości, które według ciebie powinny znaleźć się na pierwszej stronie szkolnej gazety. Możesz podzielić się swoimi pomysłami z koleżankami i kolegami.

R1B9tr5LZxzDk
Miejsce na notatkę ucznia.
Polecenie 14

Wskaż, jakie predyspozycje powinien posiadać dziennikarz przygotowujący news prasowy.

RVziMi0jGezqO
(Uzupełnij).
RvpOkZKKzOVh4
Ćwiczenie 13
Zadanie interaktywne polega na dobraniu w pary sformułowań z dwóch kolumn. W kolumnie po lewej stronie znajduje się 7 związków frazeologicznych, w kolumnie po prawej ich objaśnienia.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1A9gviBTyLg9
Ćwiczenie 14
Do wyrazów obcych nadużywanych przez dziennikarzy dopasuj polskie odpowiedniki. aktualny Możliwe odpowiedzi: 1. zgodzić się, 2. specjalista, 3. skutek, 4. bieżący, 5. uszkodzenie, 6. postanowienie, 7. zdarzenie defekt Możliwe odpowiedzi: 1. zgodzić się, 2. specjalista, 3. skutek, 4. bieżący, 5. uszkodzenie, 6. postanowienie, 7. zdarzenie efekt Możliwe odpowiedzi: 1. zgodzić się, 2. specjalista, 3. skutek, 4. bieżący, 5. uszkodzenie, 6. postanowienie, 7. zdarzenie ekspert Możliwe odpowiedzi: 1. zgodzić się, 2. specjalista, 3. skutek, 4. bieżący, 5. uszkodzenie, 6. postanowienie, 7. zdarzenie incydent Możliwe odpowiedzi: 1. zgodzić się, 2. specjalista, 3. skutek, 4. bieżący, 5. uszkodzenie, 6. postanowienie, 7. zdarzenie zaakceptować Możliwe odpowiedzi: 1. zgodzić się, 2. specjalista, 3. skutek, 4. bieżący, 5. uszkodzenie, 6. postanowienie, 7. zdarzenie decyzja Możliwe odpowiedzi: 1. zgodzić się, 2. specjalista, 3. skutek, 4. bieżący, 5. uszkodzenie, 6. postanowienie, 7. zdarzenie
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.