Adam Mickiewcz [Epilog]

O matko Polsko! Ty tak świeżo w grobie
Złożona - nie ma sił mówić o tobie!

Ach, czyjeż usta śmią pochlebiaćpochlebiaćpochlebiać sobie,
Że dzisiaj znajdą to serdeczne słowo,
Które rozczula rozpacz marmorowąmarmorowąmarmorową,
Które serc wieko podejmie kamienne,
Rozwiąże oczy tylątylątylą łzą brzemiennebrzemiennybrzemienne
I sprawia, że łza przystygła wypłynie?
Nim się te usta znajdą, wiek przeminie.

Kiedyś – gdy zemsty lwie przehuczą ryki,
Przebrzmi głos trąby, przełamią się szykiszykszyki,
Gdy wróg ostatni wyda krzyk boleści,
Umilknie, światu swobodę obwieści,
Gdy orły nasze, lotem błyskawicy
Spadną u dawnej Chrobrego granicy,
Gdy ciał podjedzą i krwią całe spłyną,
I skrzydła wreszcie na spoczynek zwiną -
Wtenczas, dębowemdębowemdębowem liściem uwieńczeni,
Rzuciwszy miecze, siądą rozbrojeni
Rycerze nasi! Zechcą słuchać pieni!
Gdy świat obecnej doli pozazdrości,
Będą czas mieli słuchać o przeszłości!
Wtenczas zapłaczą nad ojców losami
I wtenczas łza ta ich lica nie splami.

Dziś dla nas, w świecie nieproszonych gości,
W całej przeszłości i w całej przyszłości
Jedna już tylko dziś kraina taka,
W której jest trochę szczęścia dla Polaka:
Kraj lat dziecinnych! On zawsze zostanie
Święty i czysty jak pierwsze kochanie,
Nie zaburzony błędów przypomnieniem,
Nie podkopany nadziei złudzeniem
Ani zmieniony wypadków strumieniem.
Te kraje rad bym myślami powitał:
Gdziem rzadko płakał, a nigdy nie zgrzytał,
Kraje dzieciństwa, gdzie człowiek po świecie
Biegł jak po łące, a znał tylko kwiecie
Miłe i piękne, jadowite rzucił,
Ku pożytecznym oka nie odwrócił.

Ten kraj szczęśliwy, ubogi i ciasny,
Jak świat jest boży, tak on był nasz własny!
Jakże tam wszystko do nas należało!
Jak pomnim wszystko, co nas otaczało:
Od lipy, która koroną wspaniałą
Całej wsi dzieciom użyczała cienia,
Aż do każdego strumienia, kamienia,
Jak każdy kącik ziemi był znajomy
Aż po granicę — po sąsiadów domy!

tad_1 Źródło: [Epilog], [w:] Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich Wrocław 1967, s. 617–619.

Stanisław Pigoń Narodziny poematu

Przyjaciel Mickiewicza, (...) Bohdan Zaleski, przekazał wiadomość, że pomysł „poematu sielskiego”, a nawet sam jego początek sięga jeszcze roku 1831, czasów pobytu w Wielkopolsce.

„Ojciec twój – pisał on do Władysława Mickiewicza w r. 1874 (...) wydumał Pana Tadeusza na wsi, w Poznańskiem. Tam obmyślił pierwszy plan poematu i zaczął go od opisu dworu szlacheckiego w Polsce”.

Adam Mickiewicz Pan Tadeusz, Księga I: Gospodarstwo, w. 1‑23

Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowiety jesteś jak zdrowiety jesteś jak zdrowie.
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.

RSYxgnq2NTkxH

Kolorowa fotografia przedstawia obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Na obrazie znajduje się madonna trzymająca na ręku z lewej strony dzieciątko. Matka Boska ubrana jest w czarną suknię ze złotymi liliami andegaweńskimi, obramowaną złotym pasem. Głowę ma okrytą tkaniną taką samą jak suknia. Dzieciątko ma suknię czerwonego koloru z takim samym motywem jak Matka Boska. Głowy ich okalają złote aureole. Dzieciątko wznosi prawą rękę, do błogosławieństwa, w lewej trzyma zamkniętą księgę. Matka Boska ma na lewym policzku dwie blizny, biegnące od kącika oka do szczęki. Tło jest jasnozielone.

Panno święta, co Jasnej bronisz CzęstochowyPanno świętaPanno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy
I w Ostrej świecisz Bramiew Ostrej świecisz BramieOstrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy Nowogródzki ochraniaszTy, co gród zamkowy Nowogórdzki ochraniasz...Ty, co gród zamkowy Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!
Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudemJak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem...dziecko do zdrowia powróciłaś cudem,
(Gdy od płaczącej matki pod Twoję opiekę
Ofiarowany, martwą podniosłem powiekę
I zaraz mogłem pieszo do Twych świątyń progu
Iść za wrócone życie podziękować Bogu),
Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono.
Tymczasem przenoś moję duszę utęsknioną
Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,
Szeroko nad błękitnym NiemnemNiemenNiemnem rozciągnionych;
Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem,
Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem;
Gdzie bursztynowy świerzopświerzopświerzop, grykagrykagryka jak śnieg biała,
Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielinadzięcielinadzięcielina pałapałaćpała,
A wszystko przepasane jakby wstęgą, miedzą
Zieloną, na niej z rzadka ciche gruszegruszegrusze siedzą.

tad_2 Źródło: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wrocław 1967, s. 3–6.