Działania na ułamkach zwykłych
1. Dodawanie i odejmowanie ułamków o jednakowych mianownikach

Zasady działań na ułamkach zwykłych znane były już w starożytnym Egipcie. Hieroglif oznaczający ułamek wyglądał jak „usta” i oznaczał „część”. Umieszczano go nad liczbą. Na przykład umieszczenie tego znaku nad liczbą trzy oznaczało ułamek .
Analizując przykłady zawarte w tym materiale poznasz sposoby dodawania oraz odejmowania ułamków o jednakowych mianownikach. Dowiesz się też, jak dodawać i odejmować liczby mieszane. Rozwiązując ćwiczenia – sprawdzisz nabyte umiejętności.
Dodawanie i odejmowanie ułamków
Spójrzmy na rysunek i obliczmy, jaka część figury została zamalowana.
Kolorem niebieskim zamalowano trójkąta, a kolorem zielonym trójkąta.
Łącznie zamalowano więc tej figury.
Aby dodać ułamki o jednakowych mianownikach, należy dodać ich liczniki, a mianownik pozostawić bez zmiany.
Przeważnie dodawanie liczników wykonujemy w pamięci.

Jeżeli wynik dodawania jest ułamkiem niewłaściwym, można go zapisać w postaci liczby mieszanej. Warto także skrócić część ułamkową liczby mieszanej.
Na przykład:
Na rysunku zamalowano trójkąta. Jaka część figury nie została zamalowana?
Można policzyć, że nie zamalowano trójkąta.
Wynik ten możemy otrzymać tak
trójkąt trójkąta trójkąta trójkąta trójkąta
Aby odjąć dwa ułamki o jednakowych mianownikach, należy odjąć ich liczniki, a mianownik pozostawić bez zmiany.
Odejmowanie liczników przeważnie wykonujemy w pamięci.
Jeżeli wynik odejmowania jest ułamkiem niewłaściwym, to można zapisać go w postaci liczby mieszanej. Można także skracać ułamek w liczbie mieszanej.
Na przykład:
W przypadku, gdy od liczby całkowitej chcemy odjąć ułamek, warto liczbę całkowitą zamienić na ułamek o mianowniku takim, jak w odejmowanym ułamku.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RL8bYv7Emc73n
Animacja przedstawia w jaki sposób możemy odejmować ułamki zwykłe o jednakowych mianownikach.
Odejmując ułamek od liczby całkowitej, możemy dla ułatwienia obliczeń zamienić tę liczbę na ułamek niewłaściwy.

Agatka zaplanowała czterodniową wycieczkę rowerową. Pierwszego dnia pokonała długości trasy, drugiego dnia , a trzeciego tylko długości trasy.
Jaką część planowanej drogi pokonała Agatka w ciągu trzech dni?
Z rysunku widać, że Agatka przejechała długości całej trasy.
Zapiszmy obliczenia.
Jaką część planowanej drogi musi jeszcze pokonać Agatka?
Z rysunku widać, że Agatka musi przejechać jeszcze długości całej trasy.
Zapiszmy obliczenia.
Podsumujmy teraz uzyskane wiadomości.
Dodając (odejmując) ułamki o jednakowych mianownikach, dodajemy (odejmujemy) ich liczniki, a mianownik pozostawiamy bez zmian.

Jeśli w wyniku otrzymamy ułamek skracalny, warto go skrócić.

Oblicz i uzupełnij zdania, wpisując jaka część figury została zamalowana. Przepisz do zeszytu i uzupełnij dodawania ułamków.
RmbYno7XFnABU1 Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.R1JEmYwNmed0o1 Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.RAoXs2dpOE7rO1 Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Zastanów się, jakie dodawanie zilustrowane jest rysunkiem, a następnie przeciągnij odpowiednie ułamki w puste pola na grafikach.
R1QvaJYWsxnfK Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.RQ0T9zzBIMCuR Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.R1716Sl0fxLtm Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Dodawanie i odejmowanie liczb mieszanych
Chcąc dodać dwie liczby mieszane, nie musimy zamieniać tych liczb na ułamki niewłaściwe.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1GOdJ9lFaOv5
Animacja przedstawia w jaki sposób możemy dodawać ułamki zwykłe o jednakowych mianownikach.
Aby dodać liczby mieszane, należy dodać najpierw części całkowite, a następnie części ułamkowe.
Jeśli suma części ułamkowych jest ułamkiem niewłaściwym, wyłączamy z niego całości.
więc
Chcąc odjąć dwie liczby mieszane, możemy zamienić najpierw obie liczby na ułamki niewłaściwe, a następnie wykonać odejmowanie ułamków.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R154RYIdeUKFu
Animacja przedstawia w jaki sposób możemy odejmować liczby mieszane.
Jacek organizował biwak dla harcerzy. Kupił kiełbasy, chleba oraz ziemniaków.
Ile ważyły wszystkie zakupione przez Jacka produkty?
.
Odp.: Wszystkie produkty ważyły .
O ile kilogramów więcej kupił Jacek kiełbasy niż ziemniaków?
.
Odp.: Jacek kupił o kiełbasy więcej niż ziemniaków.
O ile kilogramów więcej kupił Jacek kiełbasy niż chleba?
.
Odp.: Jacek kupił o kiełbasy więcej niż chleba.
Dodając liczby mieszane, możemy obliczyć sumę części całkowitych i sumę części ułamkowych. Pamiętamy, aby wynik zapisać w najprostszej postaci, po wyłączeniu całości i skróceniu części ułamkowej.
Aby odjąć liczby mieszane, można najpierw odjąć ich części całkowite, a następnie części ułamkowe.
Gdy licznik ułamka odjemnej jest mniejszy od licznika odjemnika, jedną całość pierwszej liczby zamieniamy na ułamek.
Zastanów się jakie dodawanie zilustrowane jest rysunkiem, a następnie przeciągnij odpowiednie liczby mieszane w puste pola na grafikach.
RqwCKzY157Zfb Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.R1505HRGiC4FM Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.RlR4tpiA3v8tI Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Zastanów się, jakimi liczbami różnymi od zera można uzupełnić liczniki ułamków w podanych przykładach. Ile wynosi ich suma? Na ile sposobów można uzupełnić brakujące liczniki?
Zapoznaj się z poniższymi rysunkami. Jaka część figury nie została zamalowana?
R1BX5ZVf4WDhb1 Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.RLDHssziFGK9n1 Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Zapisz odejmowanie ilustrujące sytuację przedstawioną na rysunkach. Przeciągnij i upuść liczby w odpowiednie miejsca na grafikach.
Zastanów się co można powiedzieć o licznikach w każdym z podpunktów.
Odpowiedź: Wynik tego działania to 1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. .Od sumy liczb i odjęto różnicę liczb i .
Odpowiedź: Wynik tego działania to 1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. .Do sumy liczb i dodano ich różnicę.
Odpowiedź: Wynik tego działania to 1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. .
Tato kupił taśmę do uszczelniania okien. Do pierwszego okna zużył , do drugiego , a do trzeciego . Ile metrów taśmy zostało, jeśli w krążku były początkowo metry?
, , ,
Odp.: Zostało ............ m taśmy.
Uzupełnij poniższą lukę. Kliknij w nią, aby rozwinąć listę, a następnie wybierz poprawną odpowiedź. Odpowiedź: W słoju jest teraz 1. , 2. , 3. , 4. miodu.
Ze słoja, w którym było miodu, pszczelarz najpierw odlał , a następnie dolał . Ile miodu jest w słoju?
, , ,
Odp.: W słoju jest teraz ............ miodu.
Uzupełnij poniższą lukę. Kliknij w nią, aby rozwinąć listę, a następnie wybierz poprawną odpowiedź. Odpowiedź: Na czytanie i oglądanie filmów Janek przeznacza codziennie 1. , 2. , 3. , 4. godziny.
Janek bardzo lubi czytać książki i oglądać filmy. Czytanie zajmuje mu codziennie godziny. Na filmy przeznacza o więcej. Ile czasu zajmują mu każdego dnia te dwie czynności?
, , ,
Odp.: Na czytanie i oglądanie filmów Janek przeznacza codziennie ............ .
Uzupełnij poniższą lukę. Kliknij w nią, aby rozwinąć listę, a następnie wybierz poprawną odpowiedź. Odpowiedź: Mama mogłaby dolać 1. , 2. , 3. , 4. litra soku.
Do dziesięciolitrowego słoja, w którym było litra soku, mama dolała litra soku. Ile mogłaby jeszcze dolać, aby napełnić słój do połowy?
, , ,
Odp.: Mama mogłaby dolać ............ litra soku.
Przepisz do zeszytu poniższe równości i uzupełnij je tak, aby były prawdziwe. Brakujące liczby wybierz spośród: , , , , , , , .
Mama kupiła pomarańczy, ziemniaków i pomidorów. Ile ważyły te zakupy?
Zakupy ważyły ............ kg.
W tradycyjnym kolejowym wagonie osobowym jest przedziałów. W każdym przedziale wagonu drugiej klasy znajduje się miejsc do siedzenia. Na wycieczkę pojechało pociągiem uczniów z klasy oraz uczniów z klasy . Z każdą klasą pojechało dwóch opiekunów. Wszyscy zajęli miejsca siedzące w tym samym wagonie drugiej klasy.
Odpowiedź: Uczniowie klasy zajęli 1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. wszystkich miejsc, uczniowie klasy zajęli 1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. , a opiekunowie obu klas zajęli 1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. wszystkich miejsc. Łącznie wszyscy uczestnicy wycieczki zajęli 1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. wszystkich miejsc.
Oblicz, jaką część miejsc w wagonie mieli do dyspozycji pozostali pasażerowie.
Odpowiedź: Pozostali pasażerowie mieli do dyspozycji 1. , 2. , 3. , 4. , 5. , 6. , 7. , 8. wszystkich miejsc.
Kasia kupiła tabliczkę swojej ulubionej czekolady. Postanowiła przez trzy pierwsze dni tygodnia zjeść tabliczki, w czwartek i piątek również , a w sobotę i niedzielę czekolady.

Janek był wczoraj w szkole przez . Potem przez wracał spacerkiem do domu. Zjedzenie obiadu i relaks przy czytaniu książki zajęły mu . Po odpoczynku Jacek wyszedł na trening. Wykonaj obliczenia i uzupełnij.
a) Pobyt w szkole i powrót do domu zajął Jackowi ............ .
b) Jeżeli Jacek przebywał w szkole od godziny , to na trening wyszedł o godzinie ............: .............
Najkrótszy bok pięciokąta ma długość . Każdy kolejny bok jest o dłuższy od poprzedniego. Oblicz długość tej łamanej zamkniętej.
Obwód prostokąta jest o dłuższy od obwodu prostokąta .
Długość odcinka wynosi . Oblicz obwód prostokąta .
Notatnik
Możesz skorzystać z poniższego pola tekstowego do zapisania swoich notatek, rozwiązań zadań i innych informacji, które uważasz za potrzebne.